OBSERVATIE Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt Robbert Kooiman G&I 1-C
Contents Inleiding... 2 Covert of Overt... 2 Analyse... 3 Interpretatie... 4 Conclusie... 4 Terugkoppeling op project... 5
Inleiding Om er achter te komen hoe mensen in een creatieve mindset komen, ga ik iemand observeren die met iets creatiefs bezig is. In mijn geval is dat een schilder, die op ideeën komt voor een nieuw schilderij. Dat ga ik doen terwijl hij op bezoek komt bij mij, want ik kon helaas niet makkelijk in zijn atelier komen. Ik was eerst van plan om iets heel anders te doen, ik wilde namelijk naar het Utrechtse gamebedrijf Ronimo, waar ik dan de gamedesigners zou gaan observeren terwijl ze bezig zijn met hun nieuwe project, de uitbreiding voor Awesomenauts. Ik wilde eerst dus een heel team van gamedesigners gaan observeren. Ik was het van plan om dat overt te doen, omdat het me vreemd leek, als ik het vanuit hun standpunt zou voorstellen, om iemand om me heen te hebben die zonder reden meekeek. Dat plan ging dus niet door, dus ik moest een nieuw plan bedenken. Het nieuwe plan was maar met één persoon, namelijk Willem, de schilder. Ik zou met hem even gaan schilderen, waardoor ik makkelijk covert kan observeren naar hoe hij zijn inspiratie krijgt. Ik zou daarbij gewoon doen alsof ik aan het kijken bij hoe hij aan het werk was, waarbij ik dan achteraf mijn bevindingen opschreef. Covert of Overt Mijn keuze van observatie is gevallen op covert, omdat ik denk dat er, zeker omdat we maar met zijn tweeën zijn, er een groot verschil zal zijn als ik laat merken dat ik hem een soort test laat doen. Ik laat hem niet weten dat ik observaties maak, maar ik doe wel mee met de handelingen (het schilderen). Ik ben dus covert participerend bezig. Ik heb ervoor gekozen om participerend te werk te gaan, zodat ik zelf ook zijn manier van werken zou ervaren. Participerend Niet participerend Covert Mijn observatie Een training van een voetbalteam bespioneren Overt Met een training van een voetbalteam meedoen Een training van een voetbalteam beoordelen
Analyse Willem kwam langs en ik heb hem verteld dat ik van plan was te schilderen en hij vond het prima om even te gaan schilderen. Toen we alles hadden klaargelegd, moest hij een idee verzinnen voor een schilderij. De volgende dingen zag ik op dat moment: - Hij keek omhoog, met licht geknepen ogen of met grote ogen staren - Hij leunde achterover, maar bleef wel met twee voeten (en vier poten) op de grond staan - Hij maakte bewegingen met zijn handen, alsof hij iets probeerde te grijpen - Hij leunde op zijn hand met zijn hoofd - Hij had op een gegeven moment al een kwast vast voordat hij ging schilderen Willem is al langer schilder, en ik heb vroeger ook een keer les van hem gehad, toen ik nog heel erg klein was. Ik weet daardoor al een beetje hoe hij zich gedraagt. Daardoor kan ik goed de specifieke dingen van zijn houding en uiterlijk tegenover hoe hij zich gewoonlijk al gedraagt er goed uithalen. Daardoor krijg ik preciezere resultaten, wat inhoud dat ik betere observaties kan doen die meer met het creatieve proces te maken hebben dan met Willem zelf. Toen hij al aan het schilderen was heb ik ook een paar observaties gemaakt. Ik had van tevoren niet bedacht dat dat ook nuttig zou zijn, maar het bleek dat tijdens het schilderen zelf er ook nog een heel creatief proces plaatsvond, namelijk het vormen van het beeld naar het beeld wat je in je hoofd hebt gemaakt. Hieronder vind je de observeringen die ik heb gemaakt: - Toen hij schilderde keek hij naar het vlak waar hij mee bezig was, niet naar de kwast of naar het geheel - Hij wendde zich nooit van het doek af - Hij ging wel eens naar achter om het geheel te bekijken
Interpretatie Heel erg veel bewegingen die Willem maakte zagen er uit alsof hij met iets onduidelijks bezig was, alsof hij zelf geen grip had over wat hij zag en voelde, en dat probeerde te krijgen. Dat hij bijvoorbeeld met zijn hand grijpende bewegingen maakte in de lucht terwijl hij iets verzon om te tekenen, of dat hij zijn ogen licht dichtkneep terwijl hij in de verte keek. Dat soort bewegingen vertaal ik naar een grijpende emotie die blijkbaar voor hem nodig is om te gaan schilderen. Hij kan niet meteen beginnen met iets maken, maar moet eerst een overzicht krijgen over zijn ideeën, gedachten en ze organiseren naar een bruikbaar beeld. Dan kan hij beginnen met het uiten van zijn gedachten op doek. Toen hij begon met schilderen zag ik hetzelfde. Hij was nog steeds bezig met het bevatten van zijn beeld, waardoor hij het kon vergelijken met wat hij al op doek had, en daardoor kon hij wat hij op doek had veranderen naar het beeld dat hij wilde gaan maken. Om dat beeld in zijn hoofd te houden, moest hij zich concentreren om het telkens weer op te halen. Hij gebruikte daarbij dezelfde soort bewegingen die hij had gebruikt om zich klaar te maken om het beeld te creëren in zijn gedachten. Conclusie Volgens mij is een groot aandeel van de creatieve mindset: overzicht. Heel veel handelingen die ik Willem heb zien doen gingen om overzicht. Wanneer hij bezig was met in een creatieve mindset komen, gebruikte hij ook vaak zijn handen, alsof hij dingen voor zich aan het reorganiseren was. Ook dit kun je koppelen aan het proberen krijgen van overzicht. Ik vind dit een heel erg duidelijk verschijnsel, en kan zelf ook begrijpen dat overzicht erg belangrijk is om je gedachten los te kunnen laten en te kunnen beginnen met iets heel anders.
Terugkoppeling op project De verschillende handelingen die ik Willem heb zien doen heb ik zo veel mogelijk geprobeerd te verwerken in ons project. Willen wilde duidelijk overzicht bewaren, ook al was dat meer mentaal dan in realiteit. Hoe hij dat deed was met bewegingen, vooral met zijn handen. Wat hij deed heeft op het eerste opzicht niets te maken met ons project, wat juist gaat om het creëren van een rustige omgeving, alsof je gaat slapen. Dit hebben we uiteindelijk wel toegevoegd. De koppeling van het bewaren van overzicht hebben we gemaakt doordat je met iets bezig bent, waarmee je zelf kan kiezen hoe iets verloopt. Dit hebben we gemaakt door verschillende lichtschijven te maken met verschillende kleuren. Je kunt die lichtschijven draaien, waardoor een andere plek van de schijf elke keer een andere kleur krijgt. Je kunt dus door zelf iets te doen met je handen, wat ik uit mijn observatie heb gehaald, een eigen ervaring creëren, en dus voor jezelf het overzicht over het geheel bewaren.