Energieverspilling, waarom zou je? Koelkast dicht! Rapport over energieverspilling door open koelingen in supermarkten
COLOFON Tekst: Nikolaas Rammelt Redactie: Willem Verhaak, Anne van Mierlo Vormgeving: GET A JOB, Rotterdam Drukwerk: Ruparo, Amsterdam Foto voorpagina: istockphoto.com Amsterdam, oktober 2010 Milieudefensie Project: Energieverspilling, waarom zou je? Koelkast dicht! Milieudefensie - Friends of the Earth Netherlands Postbus 19199 1000 GD Amsterdam 020 6262 620 service@milieudefensie.nl www.milieudefensie.nl Dit project is mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van VROM
Rapport over energieverspilling door open koelingen in supermarkten Inhoud Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 1. Inleiding 5 2. Het krachtenveld 7 Supermarkten en open koelingen 7 Wet- en regelgeving 7 Jurisprudentie 7 Infomil site 8 Het initiatief van de supermarktbranche 8 Convenant 8 Beleid gemeenten 9 Invoering wet algemene bepalingen omgevingsrecht 9 Standpunt Milieudefensie 9 3. Beoordeling beleid supermarkten 11 4. Metingen energieverspilling 15
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Als alle supermarkten hun koelingen afdekken, bespaart dat jaarlijks een hoeveelheid energie die overeenkomt met het verbruik van 173.500 huishoudens. Ondanks de voornemens die supermarkten in 1999 al hadden om fors energie te besparen, zijn er nog maar weinig die hun koelingen afdekken. Daarom is Milieudefensie gestart met de campagne Koelkast dicht!. Door verschillende gemeenten is in het verleden al geprobeerd om supermarkten te verplichten hun koelingen af te sluiten, maar dat eindigde in een patstelling bij de rechter. Daarom heeft de Dienst Milieu en Bouwtoezicht van de gemeente Amsterdam in februari 2010 het Convenant energiebesparing bij supermarkten opgesteld. Supermarkten die het convenant ondertekenen verplichten zich om 60 procent van hun verticale koelingen afgedekt te hebben in 2012. Eind 2014 moeten alle verticale koelingen afgedekt zijn. Milieudefensie is positief over het initiatief, maar constateert wel twee tekortkomingen in het convenant. Het gaat alleen over de verticale koelingen (wandkoelingen) en laat de horizontale en piramidevormige koelingen buiten beschouwing. Het aandeel van de piramidevormige koelingen neemt momenteel echter snel toe. Daarnaast stelt het convenant geen energie-efficiency eisen aan de afdekking. Om deze redenen hanteert Milieudefensie het convenant in deze fase van onze campagne en dus voor dit rapport wel als ijkpunt om de supermarkten te beoordelen. Maar wij zien het convenant slechts als de eerste stap die supermarkten moeten nemen om een einde te maken aan de energieverspilling. Op basis van hun beleid hebben we de supermarkten ingedeeld in drie categorieën. Groen voor supermarktketens die het convenant hebben ondertekend of op een andere manier publiek hebben gemaakt dat ze vóór 1 januari 2015 al hun verticale koelingen zullen hebben afgedekt. Oranje voor supermarktketens die wel beleid hebben om hun verticale koelingen op termijn af te dekken maar dat niet vóór 1 januari 2015 hebben afgerond. Rood voor supermarktketens die geen beleid hebben om verticale koelingen daadwerkelijk te gaan afdekken. Vrijwilligers van Milieudefensie hebben filialen bezocht van supermarktketens die het convenant niet hebben ondertekend. Zij hebben gemeten hoeveel energie bespaard kan worden door de verticale koelingen af te dekken. Dit om de filiaalhouders en directies van de supermarktketens alsnog te bewegen om het convenant te tekenen en om publiek en Groen Albert Heijn Jumbo (incl Super de Boer) Plus C1000 Coop* Oranje Boni Deen Dekamarkt Hoogvliet Spar Vomar De Natuurwinkel Nettorama Poiesz Rood Aldi EMTE Golff Jan Linders Lidl Sanders Troefmarkt MCD *: Coop heeft aangegeven het convenant binnenkort te gaan ondertekenen 4
politiek bewust te maken van de huidige energieverspilling. Uit die metingen bleek dat de meeste besparing kan worden bereikt in de onderzochte filialen van Hoogvliet, Vomar en Dekamarkt. De grootste totale energiebesparing voor de totale supermarktketen is te behalen bij de Aldi en de Lidl. Zij hebben namelijk veel meer filialen dan de andere ketens waar is gemeten. De resultaten van de metingen worden beschreven in hoofdstuk 4. In tabel 1 wordt een samenvatting gegeven van de mogelijke besparing door het afdekken van de verticale koelingen. Supermarkt Aantal filialen Te besparen elektriciteit in kwh/jaar per filiaal Te besparen elektriciteit in kwh/jaar per supermarktketen Aldi 477 26.120 12.459.089 Lidl 324 30.186 9.780.104 Spar 325 6.035 8.461.417 Dekamarkt 84 9.761 4.179.901 Hoogvliet 58 69.920 4.055.386 EmTe 82 34.867 2.859.074 Vomar 53 52.217 2.767.514 totaal 289.106 44.562.486 Tabel 1: de te besparen elektriciteit per filiaal en per supermarktketen als de verticale koelingen worden afgedekt Aanbevelingen Milieudefensie vindt dat supermarkten de wettelijke verplichting om hun koelingen in de winkel af te dekken binnen enkele jaren dienen na te komen. Supermarkten moeten minimaal het convenant ondertekenen en krachtens de bepalingen hiervan vóór 1 januari 2015 hun koelingen van deugdelijke energie- efficiënte afdekking hebben voorzien. Binnen twee jaar moet al 60 procent worden afgedekt. Het convenant moet worden aangescherpt. Ook horizontale en piramidevormige koelingen moeten onder het convenant vallen, met hoogstens een vrijstelling van 10 procent van de horizontale koelingen voor impulsaankopen. Ook moeten hoge energie-efficiency eisen in het convenant worden opgenomen ten aanzien van de gebruikte afdekking. Gemeenten moeten de wettelijke verplichting om koelingen af te dekken streng gaan handhaven bij supermarkten die weigeren het convenant te tekenen of na te komen. 5
Brenda Poppenk
1. Inleiding Een belangrijke maatregel tegen klimaatverandering is de reductie van de uitstoot van broeikasgassen door middel van energiebesparing. Bij bedrijven wordt nog veel energie verspild. Open koelingen in supermarkten zijn daar een goed voorbeeld van. Ondanks de wettelijke verplichting daartoe, heeft het grootste deel van de supermarkten de koelingen in de winkel nog niet afgedekt. Om deze energieverspilling in supermarkten aan te pakken is Milieudefensie de campagne Energieverspilling, waarom zou je? Koelkast dicht! gestart. Meer dan tachtig vrijwilligers uit heel het land hebben 215 supermarkten bezocht. Hierbij ging het om supermarkten van ketens die het convenant energiebesparing bij supermarkten niet ondertekend hebben. In deze supermarkten zijn de open verticale koelingen opgemeten en is de energieverspilling bepaald. Van deze metingen zijn energierapporten opgemaakt en aangeboden aan de supermartkfilialen en hun hoofdkantoren. Met deze energierapporten geeft Milieudefensie aan hoeveel energie supermarkten momenteel verspillen maar ook hoeveel geld supermarkten kunnen besparen door verticale koelingen energie-efficiënt af te dekken. In hoofdstuk 2 van dit rapport wordt ingegaan op het krachtenveld rond energiebesparing in supermarkten. In hoofdstuk 3 beoordelen we het beleid van de verschillende supermarktketens. De resultaten van de metingen die wij hebben verricht in de supermarkten die geen of onvoldoende beleid hebben om de koelingen binnen enkele jaren af te dekken staan in hoofdstuk 4. Michiel Wijnbergh 7
8 Brenda Poppenk
2. Het krachtenveld 2.1 Supermarkten en open koelingen Het elektriciteitsverbruik van een supermarktfiliaal ligt tussen de 300 en 500 MWh per jaar. Gemiddeld komt dat overeen met het verbruik van 42 huishoudens. 1 De koelingen hebben een aandeel van 60 procent in het totale energieverbruik van een supermarktfiliaal 2. Bij een energie-efficiënte afdekking van koelingen met bijvoorbeeld deuren van dubbelglas, wordt op dit verbruik een energiebesparing bereikt van 40-55 procent. 3 Als alle supermarkten hun koelingen afdekken, bespaart dat jaarlijks een hoeveelheid energie die overeenkomt met het verbruik van 173.500 huishoudens. Aangezien gas- en energieverbruik verreweg de grootste kostenposten voor de huisvesting van supermarkten zijn, kan afdekking een grote kostenbesparing opleveren. Daar komt bij dat supermarkten subsidie kunnen aanvragen om hun koelingen af te dekken. Met de regeling Energie Investeringsaftrek (EIA) 4 kunnen supermarkten 11 procent van hun milieuvriendelijke investering terug krijgen via de vennootschapsbelasting. Het afdekken van koelingen heeft meer voordelen dan alleen het tegengaan van energieverspilling. Zo bederven voedselproducten minder snel. Uit steekproeven van de Voedsel- en Warenautoriteit blijkt dat ruim een kwart van de producten in open koelingen te warm zijn. 5 Verder zorgt de kou voor een niet ideale winkel- en werkomgeving: het klimaat in de omgeving van de open koelingen voldoet niet aan de normen van de Arbodienst. 6 Sommige supermarkten zijn bang dat het afdekken van de koelkasten tot omzetderving leidt, omdat klanten een extra handeling moeten verrichten om hun boodschappen te kunnen doen. De praktijk wijst echter anders uit. De moderne consument waardeert het juist dat zijn supermarkt zuinig met energie omgaat en ze blijken slechts een korte periode nodig te hebben om aan de nieuwe situatie te wennen. Supermarkt Deen in Noord-Holland geeft aan geen last te hebben van omzetderving door het afdekken. De supermarkt plakte stickers op de deuren met de tekst Glas dicht, want alle beetjes helpen. Het spaart energie en zo houden we onze prijzen ook lekker laag. Plus Supermarkten en Jumbo ervaren ook geen omzetderving. 7 8 Als alle supermarkten in een gemeente de koelkasten afdekken, kan er geen sprake zijn van verschil in concurrentie. 2.2 Wet- en regelgeving Energiebesparing is een doelstelling van de overheid en is vastgelegd in wet- en regelgeving. Zo is in de Wet Milieubeheer opgenomen dat vergunningplichtige bedrijven zoals supermarkten, een algemene zorgplicht hebben waar ook energiebesparing onder valt. Grootverbruikers van energie moeten krachtens artikel 2.15 van het Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer (hierna Activiteitenbesluit) rendabele energiebesparende maatregelen uitvoeren met een terugverdientijd van vijf jaar of minder. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van deze regels en de handhaving ervan, maar hebben hierin beleidsvrijheid. Daarnaast is sinds 1 oktober 2010 de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) van kracht. De Wabo stelt kwaliteitseisen aan de handhaving van de milieuregelgeving en hiermee wordt de beleidsvrijheid voor gemeenten ingeperkt. 2.3 Jurisprudentie Een aantal gemeenten in Noord-Holland heeft supermarkten wel verplicht tot permanente afdekking van koel-en vriesmeubelen. Vervolgens zijn ze overgegaan tot handhaving. De betrokken supermarkten hebben dit aangevochten bij de Raad van 1 ECN (2008) F.A.T.M. Ligthart, Onderzoek haalbaarheid afdekking koelen vriesmeubelen in supermarkten. 2 Zie voetnoot 1 3 Zie bijlage D van het onderzoeksrapport onder voetnoot 1. 4 http://www.senternovem.nl/eia/ 5 Zie bijlage B van het onderzoeksrapport onder voetnoot 1 6 Zie voetnoot 1 7 Noord Hollands Dagblad van 25 juni 2010, uitspraak van Wim Timmermans, directeur operations Plus Supermarkten. 8 Noord Hollands Dagblad van 25 juni 2010, uitspraak van Lily van den Berg van de Jumbo. 9
State. In het geval van Amsterdam en IJmond concludeerde de Raad van State in 2007 dat deze gemeenten de maatregel op mogen leggen, aangezien de terugverdientijd van de investering minder dan vijf jaar is. Supermarkten trokken die conclusie echter in twijfel. De berekeningen van energiebesparing zijn van veel variabelen afhankelijk, zoals het energielabel van een koelkast, winkelopeningstijden en voorspellingen over de ontwikkeling van energieprijzen. De Raad van State heeft in haar tweede uitspraak in 2008 uiteindelijk de supermarkten gelijk gegeven: volgens nieuwe berekeningen zou de terugverdientijd 6,4 jaar bedragen. De 92 beschikkingen uit 2007 werden echter niet teruggedraaid en in deze supermarkten moet vanaf 2010 dagafdekking toegepast worden. Deze uitspraak was uiteraard geen aanmoediging voor supermarkten om hun koelingen af te dekken. Veel gemeenten werden nog terughoudender in handhaving van de verplichte energiebesparende maatregelen. 2.4 Infomil site Sinds 2009 is afdekking van de koelingen opgenomen in de zogenaamde database van Infomil. Dat is een website van het ministerie van VROM waarin maatregelen staan met een terugverdientijd van vijf jaar of minder. In de database worden nieuwe inzichten en ontwikkelingen met betrekking tot energiebesparende technieken verwerkt in samenwerking met het Energiecentrum van MKB Nederland. De prijzen van afdekking zijn afgelopen tijd met meer dan 50 procent gedaald, onder meer door het bredere aanbod als gevolg van toename van de vraag. Deze ontwikkeling zorgt ervoor dat de terugverdientijd korter wordt. De Dienst Milieu en Bouwtoezicht Amsterdam geeft aan dat de terugverdientijd voor afdekking op dit moment 4,4 jaar is en slechts vier jaar als het gelijktijdig met een verbouwing gebeurt. Op basis van de rekenmethode van Energi- Centrum Nederland (ECN) komt Milieudefensie tot een terugverdientijd van 3,7 jaar bij bestaande koelingen indien er gebruik gemaakt wordt van de subsidieregeling (zie hoofdstuk 3). Bij aanschaf van nieuwe koelingen zijn de kosten binnen 3,4 jaar terugverdiend. 9 9 Milieudefensie (2010) Meetmethodiek project koelkast dicht op basis van gemiddelden. Zie www.milieudefensie.nl/koelkastdicht. 10 Handhaven bij supermarkten, een open deur. 28 september 2010 2.5 Het initiatief van de supermarktbranche Het afsluiten van koelingen in supermarkten staat al langer op de agenda van zowel de supermarktbranche als de overheid. In 1999 maakte de supermarktbranche, verenigd in het Centraal Bureau voor de Levensmiddelen (CBL), een aparte afspraak met de rijksoverheid over energiebesparing: de Meerjarenafspraak Energiebesparing Supermarkten (MJA). Daarin beloofde de branche om de energie-efficiency in supermarkten in 2010 met 32 procent te verbeteren ten opzichte van 1995. Vijf jaar later bleek dat de branche veel te weinig ondernam om die doelstelling te halen en bleef steken op een besparing van slechts 4,7 procent. Uit een recent rapport van Dienst Milieu- en Bouwtoezicht van de gemeente Amsterdam blijkt dat de energie-efficiency tot nu toe met slechts 7,3 procent is verbeterd. 10 2.6 Convenant Dienst Milieu en Bouwtoezicht van de gemeente Amsterdam is met het Centraal Bureau voor de Levensmiddelen (CBL) in gesprek gegaan toen duidelijk werd dat de MJA niet werd gehaald. Resultaat hiervan is een convenant waarin energiebesparende maatregelen gefaseerd worden ingevoerd: Het convenant energiebesparing bij supermarkten. Dit convenant omvat meerdere maatregelen, waaronder energiezuinige verlichting en tijdschakelaars. Het afdekken van de koelingen is echter de belangrijkste en meest energiebesparende maatregel. Het convenant heeft een landelijke dekking. Een supermarktketen of filiaal maakt door ondertekening van het vnvenant de afspraak om gefaseerd zijn koelingen doelmatig (lees energie-efficiënt) af te dekken. Dit houdt in 60 procent afdekking vóór eind 2012 en volledige afdekking vóór 1 januari 2015. Gefaseerd, omdat deze investeringen door supermarktketens vaak niet in alle filialen gelijktijdig worden gedaan. Momenteel hebben Albert Heijn, Super de Boer, Plus, Jumbo en C1000 het convenant ondertekend. Gemeenten worden ook aangespoord het convenant te ondertekenen. Hier geven ze mee aan dat ze de ondertekenende supermarkten tot 1 januari 2015 de tijd geven aan hun wettelijke verplichting te voldoen. Zij controleren ook of de supermarkten de koelingen sluiten volgens de afgesproken fasering. Inmiddels hebben meer dan honderd gemeenten dit convenant ondertekend. 10
2.7 Beleid gemeenten Met het tekenen van Klimaatakkoord Gemeente en Rijk 2007-2011 (november 2007) hebben gemeenten hun gezamenlijke ambitie vastgelegd om klimaatverandering aan te pakken. Doel is een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 30 procent in 2020 t.o.v. 1990 en een energiebesparing van 2 procent per jaar. Ondanks deze ambities is handhaving van energiebesparende maatregelen bij de meeste gemeenten tot nu toe geen speerpunt geweest. Gemeenten waren terughoudend met de handhaving van de wet- en regelgeving die de afdekking van koelingen in supermarkten voorschrijft. De eerder genoemde uitspraak van de Raad van State zal daarin een rol hebben gespeeld. Daar lijkt nu verandering in te komen. De gemeenten die zijn aangesloten bij het convenant hebben in juli 2010 aangekondigd wel een actief handhavingsbeleid te gaan volgen. Dat doen ze bij de supermarkten die het convenant niet hebben ondertekend of zich niet aan de bepalingen hiervan houden. 11 Zo dwingt de gemeente Nijmegen, samen met de Regionale Handhavingssamenwerking Supermarkten, de supermarkten die het convenant niet hebben ondertekend binnen een paar jaar de koelingen af te dekken. Deze aanscherping van het gemeentelijk beleid leidt tot nieuwe rechtszaken die door de supermarkten aangespannen worden. 2.8 invoering Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Vanaf 1 oktober 2010 is de Wabo van kracht geworden. Uitgangspunt van de Wabo is het één loketprincipe bij de procedure van aanvraag en verlening van omgevingsvergunningen. Het nemen van energiebesparingsmaatregelen door supermarkten valt hieronder. De Wabo verplicht gemeenten om de voorwaarden die ten grondslag liggen aan de vergunningverlening ook te handhaven. Gemeenten die dat nu nog niet van plan zijn, zullen dat waarschijnlijk alsnog gaan doen, of daartoe worden gedwongen. 2.9 Standpunt Milieudefensie Milieudefensie is positief over het Convenant energiebesparing bij supermarkten en over het feit dat steeds meer gemeenten en supermarkten zich daarbij aansluiten. Dat garandeert tenslotte dat er binnen enkele jaren heel veel energie wordt bespaard in de supermarkten (in 2012 wordt 60 procent van de verticale koelingen bij de aangesloten supermarkten gesloten en eind 2014 alle koelingen). Daarom hebben we ons in deze fase van de campagne Koelkast dicht! gericht op de supermarkten die het convenant nog niet hebben ondertekend. Wij zien het convenant echter slechts als eerste stap die supermarkten moeten zetten. Het convenant heeft namelijk twee zwakke punten. Ten eerste vallen alleen de verticale koelingen, ook wel wandkoelingen genoemd, onder het convenant. Andere koelingen zoals de horizontale koelingen en de vaak halfhoge piramidevormige koelingen (getrapte schuine koelingen) vallen hier niet onder. In eerste instantie lijkt dat niet zo n probleem, omdat bij verticale koelingen de grootste energiewinst valt te boeken. Koude lucht zakt tenslotte naar beneden, waardoor het energieverlies bij horizontale en piramidevormige koelingen minder is. Bovendien maakte tot voor kort het aantal verticale koelingen in supermarkten het leeuwendeel van de totale koelinstallaties uit. Nu blijkt echter dat met name het aandeel piramidekoelingen in supermarkten toeneemt. Als die ontwikkeling zich doorzet komen we van de regen in de drup. Wat ons betreft moet daarom het convenant worden uitgebreid naar álle koelingen. Een compromis kan zijn dat bijvoorbeeld 5 of 10 procent van de totale koelinstallaties open mag zijn, onder voorwaarde dat het horizontale koelingen zijn. Die open koelingen zijn dan speciaal voor impulsaankopen. Ten tweede stelt het convenant geen energie-efficiency eisen aan de afdekking. Nu wordt er vaak afgedekt met deuren van enkel glas of plastic flappen in plaats van dubbel glas. Ook bevatten de deuren vaak grote kieren. Wat Milieudefensie betreft is afdekking met deuren van dubbel glas, zonder kieren, dé standaard. 11 www.dmb.amsterdam.nl 11
12 Chantal Brens
3. Beoordeling beleid supermarkten Sinds het begin van onze campagne (voorjaar 2010) hebben steeds meer supermarktketens het Convenant energiebesparing bij supermarkten ondertekend. Maar er zijn ook achterblijvers. Op basis van informatie die de supermarktketens op ons verzoek hebben aangeleverd, delen we hen in drie groepen onder: een groene, een oranje en een rode groep. Groen voor supermarktketens die het convenant hebben ondertekend of op een andere manier publiek hebben gemaakt dat ze vóór 1 januari 2015 al hun verticale wandkoelingen hebben afgedekt. Oranje voor supermarktketens die wel beleid hebben om hun verticale koelingen op termijn af te dekken maar dat niet vóór 1 januari 2015 hebben afgerond. Rood voor supermarktketens die geen beleid hebben om verticale koelingen daadwerkelijk te gaan afsluiten. Groen De concerns Albert Heijn, Jumbo (onder dit concern valt ook Super de Boer), de Plus en C1000 hebben het convenant ondertekend. De Coop heeft aangegeven het convenant binnenkort te gaan ondertekenen. Dirk, Bas en Digros geven aan 80 procent van hun koelingen al eind 2010 af te dekken. Dit is zelfs sneller dan het convenant voorschrijft. Oranje Boni De koelingen in nieuwe filialen worden van afdekking voorzien. Het tijdsbestek waarin de koelingen van alle filialen van afdekking voorzien zijn, is nog onduidelijk. Deen De koelingen in nieuwe filialen worden van afdekking voorzien. Nu zijn de koelingen in drie van de 55 filialen voorzien van afdekking en eind 2017 zal dit bij alle filialen zijn gerealiseerd. Dekamarkt De koelingen in filialen die worden verbouwd worden voorzien van afdekking met deuren. Volledige afdekking zal alleen niet vóór 1 januari 2015 zijn gerealiseerd. 13
Hoogvliet Dit concern is niet van plan hun koelingen af te dekken, maar past in hun filialen een warmte-terugwinningssysteem toe. Dit is een gesloten systeem waarbij op het gasverbruik wordt bespaard. Met dit systeem wordt energie bespaard, maar dat neemt niet weg dat het afdekken van de koelingen nog steeds veel extra energie kan besparen. Hoogvliet heeft het warmte-terugwinningssysteem in vijf van hun 58 filialen toegepast, maar denkt voor alle filialen nog tien jaar nodig te hebben. Spar Bij nieuwe winkels of bij totale verbouwing worden koelingen van afdekking voorzien. Totale afdekking duurt nog minstens tien jaar. Vomar Waarschijnlijk gaat Vomar het convenant ondertekenen. Dit is op het moment van schrijven van dit rapport nog niet definitief. Het concern heeft in vier van de 53 winkels de koelingen afgedekt en doet dit ook bij nieuwe filialen of verbouwingen. De Natuurwinkel Dit is een franchise organisatie, de winkeliers hebben zelf de verantwoordelijkheid en dragen hiervoor de financiële gevolgen. Volgens hun afdekkingsbeleid worden alle nieuwe koelingen voorzien van dagafdekking en bij bestaande koelingen wordt bekeken of afdekking rendabel is. Uitgaande van het investerings/vervangingsbeleid (met een vijfjaarstermijn), zijn waarschijnlijk alle koelingen in 2014 afgedekt, maar afdekking in alle filialen vóór 2015 wordt niet gegarandeerd. Op dit moment is meer dan 50 procent van de winkels van afdekking voorzien. Nettorama Van de 29 filialen worden er dit jaar vier à vijf van afdekking voorzien. De komende jaren wordt jaarlijks bekeken welke filialen daarvoor in aanmerking komen. Er is dus wel beleid, maar geen garantie dat vóór 2015 alles is afgedekt. Poiesz Van hun 49 filialen zijn er drie van afdekking voorzien. Dit is een pilotproject. Ze gaan het convenant niet ondertekenen. Ze bekijken per supermarkt of en op welk moment ze tot afdekking zullen overgaan. De terugverdientijd van vijf jaar is hier leidend bij de beslissing. Het blijft dus onduidelijk of ze vóór 2015 alles hebben afgedekt. Rood Aldi De Aldi heeft wel testen gedaan met het afdekken van koelingen, maar wil dit niet actief gaan toepassen in hun filialen. Zij geven aan dat dit niet binnen hun winkelformule past omdat zij met het sluiten van hun koelingen airconditioning moeten ophangen die de winkel op warme dagen gaat koelen. Volgens Aldi is daarmee de energiewinst gering. Milieudefensie is het daar niet mee eens. Airco s hoeven alleen op warme dagen te draaien, bovendien kunnen ze grote ruimtes veel energie-efficiënter koelen dan open koelingen. Die zijn daar tenslotte niet voor gebouwd. Daar komt bij dat in de winter extra verwarmd moet worden wanneer de koelingen niet zijn afgesloten. Dat kost ook energie. De Aldi stelt ook dat zij gebruik maken van zeer zuinige koelingen. Dat neemt echter niet weg dat ook bij afdekking van energiezuinige koelingen nog steeds 40-55 procent energie bespaard kan worden. EMTE Is een onderdeel van Sligro en heeft wel pilotprojecten met afdekking, maar nog geen uitvoerend beleid. Golff Is een onderdeel van Sligro en heeft wel pilotprojecten met afdekking, maar nog geen uitvoerend beleid. Jan Linders Ook Jan Linders bevindt zich nog in de testfase. Eind 2010 wordt besloten of er tot afdekking van de koelingen wordt overgegaan. 14
Lidl Lidl bevindt zich in de testfase met afdekking van de verticale koelingen. Deze testfase duurt nog ongeveer één jaar. Hierna wordt pas een besluit genomen of er ook daadwerkelijk tot afdekking van de verticale koelingen wordt overgegaan. In tegenstelling tot de meeste andere supermarktketens heeft Lidl wel alle horizontale koelingen van afdekking voorzien. Lidl heeft een vergelijkbare winkelformule als de Aldi en hier gelden dan ook dezelfde argumenten met betrekking tot airconditioning. Sanders Is een onderdeel van Sligro en heeft wel pilotprojecten met afdekking, maar nog geen uitvoerend beleid. Tenslotte Van de Troefmarkt en MCD is geen reactie ontvangen op ons verzoek voor informatie. Daarom vallen zij ook onder de rode categorie. Chantal Brens 15
16 istockphoto.com
4. Metingen energieverspilling Zoals gezegd was het doel van de eerste fase van de campagne Koelkast dicht! om zoveel mogelijk supermarktketens zover te krijgen het Convenant energiebesparing bij supermarkten te ondertekenen. Dat is wat Milieudefensie betreft de minimale stap die supermarkten moeten nemen. Met de energieverspillingsmetingen hebben we ons daarom vooralsnog alleen gericht op de supermarkten die het convenant niet hebben ondertekend. We rekenen de filiaalhouders en de directies voor wat zij aan energie en geld kunnen besparen door de verticale koelingen af te dekken. Ook het publiek en de politiek willen we bewust maken van de energieverspilling. We hebben ons gericht op de grotere ketens omdat hier de grootste energiebesparing kan worden bereikt. Van deze metingen is per filiaal een rapport gemaakt. Dit rapport is afgelopen juni aan zowel de filiaalhouders als de hoofdkantoren van de supermarkten aangeboden. Meer dan tachtig vrijwilligers hebben in mei en juni 2010 metingen verricht bij 215 supermarktfilialen (in tabel 2 staan de aantallen per supermarktketen die het convenant niet heeft ondertekend. Er zijn ook andere supermarkten gemeten, bijvoorbeeld C1000. C1000 heeft ondertussen het convenant ondertekend en is in dit rapport buiten beschouwing gelaten). De vrijwilligers hebben alle open verticale koelingen opgemeten. De lengte van de koelingen in een supermarkt hangt af van de supermarktformule (hoeveel gekoelde producten zijn er) en de grootte van de winkel. Vervolgens is de door ECN ontwikkelde methodiek 12 toegepast voor de berekening van de hoeveelheid energie, geld en CO2 die met het afdekken van verticale koelingen kan worden bespaard. Energieprijzen, energieverbruikcijfers en kosten van afdekking zijn, waar mogelijk, geactualiseerd naar de situatie van 2010. Supermarkt Aantal gemeten Supermarkten Aantal Supermarkten Landelijk Aldi 35 477 7% Dekamarkt 12 84 14% EmTe 10 82 12% Hoogvliet 9 58 16% Lidl 32 324 10% Spar 14 325 4% Vomar 10 53 19% Tabel 2. Verdeling van de metingen over de verschillende supermarktketens Percentage gemeten supermarkten Elke supermarkt maakt gebruik van zijn eigen soort koelsystemen met bijbehorend energieverbruik. De berekeningen zijn gebaseerd op gemiddelden per supermarktketen. Het werkelijke energieverbruik en de mogelijke besparing kunnen daarom verschillen van onze berekeningen. Onze cijfers zijn dus indicatief. 12 De methodiek van ECN: http://www.milieudefensie.nl/wat-wij-doen/ the mas/klimaat/projecten/koelkast-dicht/informatie-voor-supermarkten 17
In de onderstaande reeks grafieken zijn de gegevens berekend door het gemiddelde te nemen van de metingen verricht bij de filialen per supermarktketen. Hieruit kan worden geconcludeerd dat de grootste besparing van energie, CO2 en geld kan worden bereikt in de onderzochte filialen van de Hoogvliet, Vomar en de Dekamarkt. Grafiek 1: De verwachte gemiddelde besparing van elektriciteit in kwh/jaar per supermarktfiliaal 70000 52500 35000 17500 0 Aldi Dekamarkt EmTe Hoogvliet Lidl Spar Vomar 50000 Grafiek 2: De verwachte besparing van CO2-uitstoot in kg/jaar per supermarktfiliaal 37500 25000 12500 0 Aldi Dekamarkt EmTe Hoogvliet Lidl Spar Vomar 9000 Grafiek 3: De verwachte gemiddelde kostenbesparing per jaar per supermarktfiliaal 6750 4500 2250 0 Aldi Dekamarkt EmTe Hoogvliet Lidl Spar Vomar De besparingen bij afdekking van de verticale koelingen zijn verkregen door het aantal meters open koelingen te meten. Met deze gegevens wordt door middel van een rekenmethode de besparing van energie, CO 2 en kosten per filiaal berekend. In de grafieken staat de besparing voor één supermarktfiliaal doordat het gemiddelde is genomen van alle gemeten filialen van één keten 18
In de onderstaande reeks grafieken is te zien dat over de hele keten berekend, de grootste totale besparing van energie, CO2 en geld te realiseren is bij de supermarktketens van de Aldi en Lidl. Zij hebben tenslotte veel meer filialen dan de andere ketens waar is gemeten. 13000000 Grafiek 4: De verwachte besparing van elektriciteit in kwh/jaar per supermarktketen 9750000 6500000 3250000 0 Aldi Dekamarkt EmTe Hoogvliet Lidl Spar Vomar 9000000 Grafiek 5: De verwachte besparing van de CO2-uitstoot per in supermarktketen kg/jaar supermarktketen 6750000 4500000 2250000 0 Aldi Dekamarkt EmTe Hoogvliet Lidl Spar Vomar 2000000 Grafiek 6: De verwachte kostenbesparing per supermarktketen 1500000 1000000 500000 0 Aldi Dekamarkt EmTe Hoogvliet Lidl Spar Vomar De besparingen bij afdekking van de verticale koelingen zijn verkregen door het aantal meters open koelingen te meten. Met deze gegevens wordt door middel van een rekenmethode de besparing van energie, CO 2 en kosten per filiaal berekend. In de grafieken staat de besparing voor één supermarktfiliaal doordat het gemiddelde is genomen van alle gemeten filialen van één keten. De totale besparingen per supermarktketen zijn berekend op basis van de gegevens per filiaal en vermenigvuldigd met het aantal filialen. De grafieken geven de totale besparingen weer die een keten kan bereiken als ze de verticale koelingen in al hun filialen sluiten. 19
Meer weten? www.milieudefensie.nl Meer informatie: www.milieudefensie.nl en Milieudefensie Servicelijn: 020 6262 620, 9.30-16.30 (ma t/m vr).