SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: derde graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Handel FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Informaticabeheer Vak(ken): TV Toegepaste economie 2 lt/w Vakkencode: WW-s Leerplannummer: 2002/274 (vervangt 95012) Nummer Inspectie: 2002/274//1/J/SG/1/III/ /D/
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 1 INHOUD Inhoud...1 Visie...2 Beginsituatie...2 Algemene doelstellingen...2 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...4 Pedagogisch-didactische wenken en timing...17 Minimale materiële vereisten...19 Evaluatie...19 Bibliografie...20
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 2 VISIE Er is een maaschappelijke behoefte aan gekwalificeerde informatici op alle niveaus. Deze studierichting wil leerlingen voorbereiden op hoger onderwijs en hen tegelijkertijd een inzetbaarheid in het arbeidsveld garanderen. Nu oefenen ofwel niet-specifiek opgeleiden ofwel overgekwalificeerden de functies van help desk, programmeur en systeem- en programmabeheer uit. De opleiding beoogt de opleiding van informatici voor het beheer van en hulpverlening i.v.m. programmatuur en apparatuur in een administratieve of commerciële context. De richting moet zowel voorbereiden op de arbeidsmarkt (door de leerinhouden die verband houden met de grondige praktische kennis van de PC en de voornaamste toepassingspakketten en typische PCprogrammeertalen) als op verder studeren (in een aanverwante studierichting in het hogeschoolonderwijs van 1 cyclus of 2 cycli of in bepaalde gevallen aan de universiteit). Mogelijke beroepen zijn: netwerkbeheerder, pc-deskundige, onderhoud van pc-hardwarde- en software, verzorgen van interne pc-opleidingen, aankoopverantwoordelijke (van informaticamateriaal), ontwikkeling van routinetoepassingen en eenvoudige programma s, onderhoud van programma s, adviseur bij de verkoop van pc s, help-deskverantwoordelijke, ontwikkeling van communicatienetwerken in KMO s. Inzake vervolgonderwijs kunnen de leerlingen terecht in het hoger onderwijs: in een aanverwante studierichting in het hogeschoolonderwijs van 1 cyclus of 2 cycli of in bepaalde gevallen aan de universiteit. BEGINSITUATIE Leerlingen die deze richting kiezen zijn gefascineerd door de uitdagingen van de informatiemaatschappij en zijn dikwijls reeds goed vertrouwd met PC s via eenvoudige toepassingen. Instroom: leerlingen uit de 2de graad SO, die bij voorkeur ook een aanleg hebben voor creatief en oplossingsgericht denken. ALGEMENE DOELSTELLINGEN Volgende algemene doelstellingen worden nagestreefd: deskundigheid ontwikkelen op het vlak van computersystemen ; analysevaardigheden ; administratief en logistiek beheer kunnen uitvoeren; instructie(s) geven en ondersteuning bieden aan (een) gebruiker(s) ; ontwikkelen van de vereiste overdraagbare attitudes; opleiden tot creatieve vernuftelingen die naar oplossingen voor steeds nieuwe problemen zoeken. Deze doelstellingen worden nagestreefd via de vormingscomponenten: zakelijke communicatieve vaardigheden (productief in moedertaal, receptief in meerdere talen); bedrijfseconomische vorming; informaticavorming; attitudevorming.
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 3 Bij het behandelen van de items m.b.t. handelseconomie dienen de leerlingen de volgende vaardigheden te verwerven. Analytisch en kritisch vermogen Hanteren van de documenten Reken- en cijfervaardigheid Sociale en communicatieve vaardigheden Vaardigheid in het zien van details Een duidelijke presentatie kunnen geven met het cijferwerk De cijferbewerkingen in een logische volgorde kunnen plaatsen De uitkomsten bij toepassingen kunnen beoordelen. Bovendien moeten de leerlingen de volgende vaardigheden verwerven. Reken- en cijfervaardig zijn bij de toepassing van de boekhoudkundige registratie Doorzettingsvermogen Bereidheid eigen fouten te verbeteren Werk kunnen plannen Probleemoplossend kunnen werken In elk geval moet er bijzondere aandacht besteed worden aan een correct taalgebruik. Het is essentieel dat het leerplan als een geheel geïnterpreteerd wordt, m.a.w. naast de leerinhoud dienen leerplandoelstellingen en pedagogisch-didactische wenken gelezen en toegepast te worden. De klemtoon ligt op de praktijkgerichte kennisverwerving, op het ordenen en toepassen van die kennis en dit als voorbereiding op de instap in het professionele leven of op het vervolgonderwijs. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze de volgende attitudes ontwikkelen en/of nastreven: algemene belangstelling, interesse en leergierigheid; durven initiatief nemen; luisterbereidheid en bereidheid eigen fouten te verbeteren; kritische reflectie; resultaatgerichtheid; openheid en respect voor andere meningen; verantwoordelijkheidsgevoel, inzet en doorzettingsvermogen; zelfwerkzaamheid en zin voor samenwerking; zin voor kwalitatief werk, afwerking, orde, netheid en nauwkeurigheid; oog hebben voor een verzorgd voorkomen.
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 4 / BEDRIJFSECONOMIE 1ste jaar: 2 lestijden/week 2de jaar: 2 lestijden/week 1 begrippen onderneming en bedrijf omschrijven en met voorbeelden illustreren; de onderneming volgens verschillende manieren indelen: volgens activiteit (bedrijfskolom, sectoren) en grootte; het begrip organisatie omschrijven; aan de hand van een organogram de verschillende afdelingen situeren; bepalen wie zich als zelfstandige ondernemer kan vestigen; het begrip zelfstandige ondernemer omschrijven; het verschil aantonen tussen handelsdaden en burgerlijke daden; de kanalen opzoeken en weergeven waarlangs startende ondernemers advies en ondersteuning kunnen krijgen; de steunmaatregelen opzoeken voor startende ondernemers; de instellingen aangeven waar de formaliteiten moeten vervuld worden om aan de gestelde verplichtingen te voldoen; actuele informatie opzoeken over de wettelijke verplichtingen die vooraf moeten vervuld worden bij het starten van een eigen zaak; de voor- en/of nadelen van de verschillende huwelijksstelsels evalueren i.f.v. het beroep van zelfstandig ondernemer; de specifieke beroepsuitoefeningsvoorwaarden voor een 1 Bedrijf en onderneming 1.1 Begrippen 1.2 Indeling 1.2.1 Volgens activiteit (bedrijfskolom, sector) 1.2.2 Volgens grootte 1.3 Organisatie - Begrip 1.4 Situering - Organogram 1.5 De zelfstandige ondernemer 1.5.1 Begrip 1.5.2 Daden van koophandel Burgerlijke daden - Onderscheid 1.5.3 Starten met een eigen zaak - Tegemoetkomingen 1.5.3.1 Steunmaatregelen 1.5.3.2 Adviesinstanties 1.5.4 Wettelijke verplichtingen Handelsnaam, handelsregister, rekening financiële instelling, BTW-inschrijving, huwelijksstelsel, aansluiting sociale verzekeringskas en mutualiteit 1.5.5 Beroepsuitoefeningsvoorwaarden 1.5.5.1 Vestigingswet (vorming, beroepservaring, vestigingsgetuigschrift, distributieattest) 1.5.5.2 Andere reglementeringen en vergunningen
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 5 bepaald beroep opzoeken en omschrijven hoe men eraan moet voldoen; de rechten van de handelaar opsommen en toelichten; de keuze van een vestigingsplaats motiveren; de voordelen en de nadelen van een mogelijke vestigingsplaats kunnen beoordelen; 2 het verschil tussen een éénmanszaak en een vennootschap toelichten; de kenmerken van de meest voorkomende vennootschapsvormen toelichten en vergelijken. 3 de begrippen aankoop, huur en leasing definiëren; de wettelijke voorschriften opzoeken en omschrijven bij het afsluiten van een koopcontract voor onroerende goederen; de wettelijke voorschriften opzoeken en omschrijven bij het afsluiten van een handelshuurcontract; de voor- en nadelen van leasing in een concreet geval afwegen en evalueren; de voor- en nadelen afwegen bij een keuzeprobleem i.v.m. de aankoop of huur van een handelsruimte; in de wetgeving op de handelsvestigingen opzoeken wat in een concreet geval vereist is; omschrijven dat vergunningen nodig zijn voor het bouwen en verbouwen en weten welke instanties de nodige inlichtingen kunnen verschaffen over de bestaande reglementering; 1.5.5.3 Milieuvergunningen 1.5.5.4 Controleorganen (Economische inspectie, Arbeidsinspectie, Eetwareninspectie) 1.5.6 Rechten en plichten van de handelaar 1.5.7 Vestigingsplaats 1.5.7.1 Keuze motivering 1.5.7.2 Voor- en nadelen 2 Ondernemingsvormen 2.1 Eénmanszaak en vennootschap 2.2 Meest voorkomende vennootschapsvormen kenmerken 2.2.1 NV BVBA EVBA CV 2.2.2 Oprichting Kapitaal Vennoten Aansprakelijkheid Publicatieplicht Verplichtingen 3 Juridische invalshoek 3.1 Juridische aspecten bij de keuze van een vestigingsplaats 3.1.1 Aankoop van onroerende goederen 3.1.2 Handelshuur 3.1.3 Leasing 3.1.4 Keuzeprobleem 3.1.5 Wet op de handelsvestiging 3.1.6 (Ver)bouwvergunning Noodzaak
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 6 de instellingen die de nodige inlichtingen kunnen verschaffen over milieuvergunningen voor de vestiging van een bepaalde zaak opzoeken en omschrijven; de geldigheidsvereisten, rechten en plichten van koper en verkoper omschrijven; de gevolgen van een koopcontract omschrijven aan de hand van concrete voorbeelden; de bewijsmiddelen begripsmatig omschrijven; de waarde van de bewijsmiddelen praktijkgericht bespreken; de mogelijke oorzaken van tenietgaan van een koopcontract opsommen en toelichten; de wet op de handelspraktijken begripsmatig omschrijven; het nut van de wet op handelspraktijken toelichten; de essentie van elk item van de wet op de handelspraktijken opzoeken, synthetiseren, uitleggen in eigen woorden en concreet toepassen; 3.1.7 Milieuvergunning 3.2 Het koopcontract 3.2.1 Begrip 3.2.2 Geldigheidsvereisten 3.2.3 Rechten en plichten van koper en verkoper 3.2.4 Gevolgen 3.2.5 Bewijs begrippen praktijkgerichte benadering 3.2.5.1 Schriftelijke bewijsmiddelen Authentieke akte Onderhandse akte Andere geschriften (zoals agenda's, briefwisseling) 3.2.5.2 Niet-schriftelijke bewijsmiddelen Bekentenis Getuigen Vermoeden Eed 3.2.6 Tenietgaan oorzaken 3.3 De wet op de handelspraktijken begrip en nut 3.3.1 Prijs- en hoeveelheidsaanduiding 3.3.2 Voorlichting van de consument 3.3.3 Koopjes-uitverkoop-verkoop met verlies 3.3.4 Oneerlijke handelspraktijken 3.3.5 Gezamenlijk aanbod
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 7 aangeven dat bestanden vallen onder de Wet op de privacy en aan welke verplichtingen men moet voldoen; het begrip Wet op de privacy omschrijven; opzoeken hoe men aan de verplichtingen van de wet op de privacy kan voldoen; de rechten van de persoon m.b.t. bestanden verduidelijken; de wet op de auteursrechten begripsmatig omschrijven, opzoeken en de essentie weergeven; de organisatie die de auteurs verdedigen (o.a. SABAM) opzoeken en hun werking omschrijven; de betekenis en de vereisten van software-licenties opzoeken en kort toelichten; inzien dat elke vorm van kopiëren een inbreuk kan betekenen op de auteursrechten. 3.3.6 Reclame 3.3.7 Bedenktijd bij aankopen 3.3.8 Openingstijden - wekelijkse rustdag - zondagssluiting - openingsuren - nachtwinkels 3.3.9 Terugnameplicht 3.3.10 Productaansprakelijkheid 3.4 Wet op de privacy begrip 3.4.1 Inhoud van de wet (essentie) verplichtingen bestanden 3.4.2 Rechten van de persoon 3.5 Auteursrechten begrip 3.5.1 Inhoud van de wet 3.5.2 Organisaties (o.a. Sabam) die de auteurs verdedigen Werking 3.5.3 Softwarelicenties betekenis en vereisten 3.5.4 Kopiëren
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 8 4 het begrip boekhouden verklaren en de noodzakelijkheid ervan aantonen; de basisprincipes en wettelijke bepalingen van de boekhoudreglementering noemen en verduidelijken; de vormvoorwaarden van de boekhouding omschrijven; de algemene vereisten waaraan de boekhouding moet voldoen verklaren; de soorten ondernemingen volgens boekhoudwetgeving en vennootschapswetgeving onderscheiden; het begrip BTW verklaren en de werking aantonen aan de hand van een eenvoudig voorbeeld; de BTW-tarieven onderscheiden; formuleren wie BTW-plichtig is; de belangrijkste bepalingen in verband met de aftrekregeling van BTW weergeven; administratieve verplichtingen in verband met BTW (aangiftemogelijkheden, voorschotten, listing) omschrijven; de BTW berekenen op een bedrag exclusief BTW; een bedrag inclusief BTW berekenen; een bedrag exclusief BTW berekenen uit een bedrag inclusief BTW; de BTW berekenen uit een bedrag inclusief BTW; 4 Bedrijfseconomische invalshoek 4.1 Boekhouden begrip en noodzaak 4.1.1 Begrip en noodzaak 4.1.2 Basisprincipes en wettelijke bepalingen van de boekhoudreglementering 4.1.3 Vormvoorwaarden 4.1.4 Algemene vereisten 4.1.4.1 Verantwoordingsstukken 4.1.4.2 Volledigheid-voorzichtigheid 4.1.4.3 Bewaringstermijn 4.1.5 Soorten ondernemingen 4.1.5.1 Volgens de boekhoudwetgeving 4.1.5.2 Volgens de vennootschapswetgeving 4.2 BTW 4.2.1 Begrip - Werking 4.2.2 BTW-tarieven 4.2.3 BTW-plichtigen 4.2.4 Aftrekregeling 4.2.5 Administratieve verplichtingen (aangifte, voorschotten, listing) 4.2.6 BTW-berekeningen op MVH en totaalbedrag 4.2.6.1 BTW exclusief 4.2.6.2 BTW inclusief
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 9 de verschillende stadia van prijsaanvraag tot betaling formuleren en bespreken, inclusief klachtenbehandeling; de diverse documenten i.v.m. de bedrijfsverrichtingen (aankoopfactuur, verkoopfactuur, creditnota s, loonstaat) herkennen en de betekenis ervan verwoorden; de diverse documenten van de betalingsverrichtingen (rekeninguittreksel, kasdocument, overschrijving, cheque, kwijtschrift, kwijting) herkennen en de betekenis ervan verwoorden; het begrip vereenvoudigde boekhouding verklaren; het aankoopboek invullen en de leverancierskaarten opmaken en bijhouden op basis van de verantwoordingsstukken; het verkoopboek invullen en de klantenkaarten opmaken en bijhouden op basis van de verantwoordingsstukken; de financiële boeken aan de hand van documenten invullen; de voorraad/inventaris bepalen en het belang ervan aantonen; het resultaat berekenen en de betekenis ervan begrijpen; BTW-aangifte invullen op basis van de ingevulde boeken; het begrip dubbele boekhouding verklaren; de balans en resultatenrekening lezen; activa en passiva ordenen en op een balans plaatsen; de werkmiddelen en financieringsmiddelen aanduiden en ordenen op de balans; een eenvoudige resultatenrekening opstellen; een beknopt rekeningstelsel gebruiken; 4.3 Kennis van de documenten 4.3.1 Verkoopstadia prijsaanvraag, offerte, bestelling, levering, betaling 4.3.2 Diverse documenten 4.3.2.1 Met betrekking tot bedrijfsverrichtingen 4.3.2.2 Met betrekking tot betalingsverrichtingen 4.4 Vereenvoudigde boekhouding 4.4.1 Begrip 4.4.2 Aankoopboek leverancierskaarten 4.4.3 Verkoopboek klantenkaarten 4.4.4 Financiële boeken 4.4.5 Voorraad/inventaris bepaling belang 4.4.6 Resultaatberekening 4.4.7 BTW-aangifte invullen 4.5 Dubbele boekhouding 4.5.1 Begrip 4.5.2 Lezen van een balans en resultatenrekening 4.5.3 Activa en passiva ordenen en op een balans plaatsen 4.5.3 Werkmiddelen en financieringsmiddelen 4.5.4 Resultatenrekening 4.5.5 Beknopt rekeningstelsel
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 10 aan de hand van eenvoudige voorbeelden van bedrijfsverrichtingen de boekingsregels afleiden; de voornaamste functies van het boekhoudpakket herkennen en de onderlinge samenhang verklaren; de behandelde documenten opsplitsen in functie van het gebruik van het boekhoudpakket; een aankoopfactuur, creditnota en debetnota met BTW opstellen en boeken; de berekeningswijze voor kosten en kortingen verklaren en de invloed op de boeking aangeven; een aankoopfactuur voor levering van diensten en diverse goederen met BTW boeken; een aankoopfactuur van investeringsgoederen boeken; het begrip en het systeem van afschrijvingen verklaren; de lineaire afschrijvingen toepassen en boeken; het begrip boekwaarde verklaren en berekenen; een leveranciersbestand bijhouden; een verkoopfactuur en creditnota met BTW opstellen en boeken; de berekeningswijze voor kosten en kortingen verklaren en de invloed op de boeking aangeven; een klantenbestand bijhouden; de rekeninguittreksels van financiële instelling en kasdocumenten analyseren en invloed op klanten- en leveranciersbestand afleiden en boeken; interne overboekingen verklaren en de werkwijze afleiden; 4.5.6 Werking van de boekingsregels 4.6 Inboeken van de verrichtingen a.h.v. boekhoudpakket 4.6.1 Kennismaken met boekhoudpakket sorteren van de documenten 4.6.2 Aankoopverrichtingen en BTW-regeling 4.6.2.1 Aankopen van handelsgoederen 4.6.2.2 Handelskortingen 4.6.2.3 Kosten 4.6.2.4 Financiële kortingen 4.6.2.5 Creditnota debetnota 4.6.3 Aankopen van diensten en diverse goederen 4.6.4 Investeringsgoederen 4.6.4.1 Aankoop 4.6.4.2 Afschrijvingen (lineair) begrip berekening boekwaarde 4.6.5 Leveranciersadministratie - bestand 4.6.6 Verkoopverrichtingen 4.6.6.1 Verkopen van handelsgoederen en BTW-regeling 4.6.6.2 Handelskortingen 4.6.6.3 Kosten 4.6.6.4 Financiële kortingen 4.6.6.5 Creditnota 4.6.7 Klantenadministratie - bestand 4.6.8 Verrichtingen met liquide middelen
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 11 een bestand met betalingen klaarmaken om door te sturen naar de bank na betaling teruggestuurde gegevens van bank registreren; systemen van elektronisch betalen toepassen; de werking van sociaal secretariaat verklaren (hulp bij personeelsdossiers) en via concrete voorbeelden de loon- en boekingsdocumenten analyseren en boeken; de werking van BTW-overboekingen verklaren; het belang inzien van vooraf begroten van inkomsten en uitgaven, van investeringen en van financiering; de principes van een gezonde financiële structuur en van financieel evenwicht kunnen toepassen; evenwicht inzake bronnen en aanwending van vermogen aantonen; een eenvoudig financieel plan analyseren; het begrip kosten, kostprijs en kostprijsberekening omschrijven; elementen van een kostprijs opsommen; een onderscheid tussen vaste en variabele kosten concreet weergeven en toelichten met voorbeelden; een onderscheid tussen directe en indirecte kosten concreet weergeven en toelichten met voorbeelden; eenvoudige toepassingen maken van kostprijsberekening; uitbesteden of zelf doen concreet beoordelen; het belang inzien van een goed voorraadbeleid; de elementen van de verkoopprijs opsommen; de verkoopprijs berekenen met % winst op de inkoopprijs, met % winst op de kostprijs, met % winst op de verkoopprijs; 4.6.8.1 Rekeninguittreksels en kasdocumenten 4.6.8.2 Invloed op klanten- en leveranciersbestanden 4.6.8.3 Interne overboekingen 4.6.8.4 Banksoftware voor betalingen (PC-banking) 4.6.8.5 Registratie van betalingen via PC-banking 4.6.9 Elektronisch betalen 4.6.10 Personeelsverrichtingen en werking van een sociaal secretariaat 4.6.10.1 Personeelsdossiers 4.6.10.2 Loon- en boekingsdocumenten 4.6.11 Overboeken van BTW-rekeningen 4.7 Aspecten van bedrijfsbeleid 4.7.1 Gezonde financiële structuur en financieel evenwicht 4.7.2 Evenwicht inzake bronnen en aanwending van vermogen 4.7.3 Financieel plan - analyse 4.8 Kosten en kostprijsberekening 4.8.1 Kostprijs: begrip en elementen 4.8.2 Vaste en variabele kosten 4.8.3 Directe en indirecte kosten 4.8.4 Eenvoudige kostprijsberekening 4.8.5 Kostprijsbeleid Keuze tussen uitbesteden of zelf doen 4.8.6 Voorraadbeleid 4.9 Omzet en verkoopprijsberekening 4.9.1 Elementen van de verkoopprijs 4.9.2 Berekenen van de verkoopprijs met diverse
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 12 5 % winst op de kostprijs, met % winst op de verkoopprijs; de verkoopsvoorwaarden beknopt omschrijven; het begrip omzet verklaren en afleiden via het boekhoudpakket; de winstmarge berekenen, het begrip verklaren en de winstmarge afleiden uit de gegevens van het boekhoudpakket; het begrip rendabiliteit omschrijven; de rendabiliteit van het eigen vermogen berekenen; de rendabiliteit van de onderneming berekenen en vergelijken met sectorgegevens; de toegevoegde waarde per tewerkgestelde berekenen; bijkomende ratio's berekenen om te komen tot een minibalansanalyse (facultatieve uitbreidingsdoelstelling). het verschil tussen een zichtrekening, spaarrekening en termijnrekening aantonen; het gebruik van en de verschillen tussen betaalkaarten en kredietkaarten verklaren; de betekenis en de gevolgen van een verkoop op termijn en een verkoop op afbetaling formuleren; de volgende kredietvormen bondig toelichten en beoordelen: kaskrediet, kasvoorschot, discontokrediet, hypothecair krediet, investeringskrediet en financiering op afbetaling; winstmodaliteiten 4.9.3 Verkoopsvoorwaarden Kwaliteit Kwantiteit Prijs Levering - Betaling 4.9.4 De omzet 4.9.5 Netto en bruto winst winstmarge 4.9.6 Rendabiliteit 4.9.6.1 Begrip 4.9.6.2 Rendabiliteit van het eigen vermogen 4.9.6.3 Rendabiliteit van de onderneming 4.9.6.4 Vergelijking met de sector 4.9.6.5 Toegevoegde waarde per tewerkgestelde 4.9.6.6 Bijkomende ratio's (facultatieve uitbreiding) 5 Financiële invalshoek 5.1 Zicht-, termijn- en spaarrekening verschillen 5.2 Betaalkaarten en kredietkaarten gebruik verschil 5.3 Krediet 5.3.1 Kredietverlening door handelaars Verkoop op termijn Verkoop op afbetaling 5.3.2 Kredietverlening door financiële instellingen 5.3.2.1 Op korte termijn Kaskrediet
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 13 de actuele steunmaatregelen bij specifieke financieringsvormen opzoeken; de risico s bij het opnemen en toestaan van een krediet beoordelen; het verschil tussen een intrest- en een discontoberekening toelichten aan de hand van concrete berekeningen; de begrippen van en in een verzekeringscontract en m.b.t. de partijen omschrijven; de procedure voor het tot stand komen van een verzekeringscontract beschrijven; de verzekeringen indelen in verzekering van schade en verzekering van personen en deze groepen beschrijven; de typische begrippen franchise en evenredigheidsregel noemen, omschrijven en illustreren met voorbeelden; de opgesomde polissen beknopt analyseren in functie van de algemene en bijzondere voorwaarden (risico), het al dan niet verplicht karakter, de begunstigde van het contract, het belang van de verzekering en de wijzen van eindigen van het contract; met betrekking tot de brandverzekering de verzekerde waarde duiden aan de hand van de polis; met betrekking tot de BA-motorrijtuigenverzekering eventuele bijkomende verzekeringen noemen en het belang aanduiden, Kasvoorschot Discontokrediet 5.3.2.2 Op lange termijn Hypothecair krediet Investeringskrediet Financiering op afbetaling 5.3.3 Steunmaatregelen bij specifieke financieringsvormen 5.3.4 Risico's bij het opnemen en toestaan van krediet 5.4 Intrestberekening versus discontoberekening 5.5 Verzekeringen 5.5.1 Begrippen m.b.t. contract en partijen 5.5.2 Totstandkoming van het verzekeringscontract 5.5.3 Soorten verzekeringen 5.5.3.1 Verzekering van schade franchise evenredigheidsregel 5.3.3.2 Verzekering van personen 5.5.4 (Beknopte) studie van polissen enkele algemene en de bijzondere voorwaarden (risico) het (niet)verplicht karakter de begunstigde het belang het einde 5.5.4.1 Brandverzekering verzekerde waarde 5.5.4.2 BA-motorrijtuigen Eventuele bijkomende verzekering(en) Aanrijdingsformulier
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 14 alsook een aanrijdingsformulier invullen; 5.5.4.3 BA-familie 5.5.4.4 Levensverzekering de rechten en plichten van de partijen omschrijven; het belang van de verzekerde zaak in een verzekeringscontract duiden; het bestaan van speciale organismen m.b.t. verzekeringen toelichten. 5.5.4.5 Rechtsbijstandsverzekering 5.5.5 Rechten en plichten van de partijen 5.5.6 Belang van de verzekerde zaak 5.5.7 Speciale organismen m.b.t. verzekeringen 6 het commercieel beleid als onderdeel van de algemene doelstellingen van de onderneming situeren; het begrip marketing omschrijven en de evolutie (vroeger versus nu) weergeven; het marktonderzoek begripsmatig omschrijven en het nut verklaren als middel om informatie in te winnen o.a. over de klant, de concurrentie en de verkoopsmogelijkheden; de vereisten en de werkwijzen nodig voor een betrouwbaar marktonderzoek aantonen en bespreken; het belang van de SWOT-analyse als onderdeel van het marketing-beleid aantonen via een eenvoudige gevalstudie; het begrip, de voordelen, de vormen en de gevolgen van marktsegmentatie omschrijven en illustreren; 6 Commerciële invalshoek 6.1 Het commercieel beleid Doel van de onderneming 6.2 Marketing begrip evolutie 6.3 Het marktonderzoek 6.3.1 Begrip 6.3.2 Nut informatie over o.a. klant, concurrent, verkoop 6.3.3 Vereisten 6.3.4 Werkwijze 6.3.5 SWOT-analyse eenvoudige gevalstudie 6.4 Marktsegmentatie 6.4.1 Begrip 6.4.2 Vormen van marktsegmentatie 6.4.3 Voordelen 6.4.4 Gevolgen
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 15 de betekenis van de 5 marketing-mix-instrumenten toelichten a.h.v. concrete voorbeelden; verkoop- en telefoongesprekken voeren. 6.5 Marketing-mix: de 5 P s 6.5.1 Product (vorm, verpakking, merk, waarborg en service, kwaliteit, assortiment, levenscyclus van een product) 6.5.2 Prijs (prijszetting van nieuwe producten, andere aspecten van de prijspolitiek) 6.5.3 Promotie (reclame, persoonlijke verkoop, verkoopbevordering) 6.5.4 Plaats (fysieke distributie, afzetwegen) 6.5.5 Personeel (selectie, motivatie, opleiding, verloning) 6.6 Verkoop- en telefoongesprekken 7 de belangrijkste sociale rechten en verplichtingen opsommen van de zelfstandigen (in hoofd- of bijberoep), helpers, echtgeno(o)t(e)-help(st)er; beschrijven welke diensten een sociale verzekeringsmaatschappij kan vervullen; de belangrijkste elementen van het sociaal statuut van een bediende/arbeider situeren ten opzichte van een zelfstandige; inzien waarvoor men beroep kan doen op een sociaal secretariaat; beschrijven dat er steunmaatregelen kunnen zijn bij de aanwerving van personeel, deze steunmaatregelen terugvinden door middel van internet. 7 Sociale invalshoek 7.1 Sociale rechten en verplichtingen 7.1.1 Zelfstandige in hoofdberoep 7.1.2 Zelfstandige in bijberoep 7.1.3 Helper 7.1.4 Echtgeno(o)t(e) help(st)er 7.2 Sociale verzekeringsmaatschappij 7.3 Sociaal statuut van de bediende/arbeider versus de zelfstandige 7.4 Adviesmogelijkheden sociale secretariaten 7.5 Steunmaatregelen bij aanwerving
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 16 8 het fiscaal statuut van de zelfstandige schematisch vergelijken met dat van een loon- en weddetrekkende; de voornaamste rechten en plichten van een zelfstandige in hoofd- en bijberoep aangeven; het principe van de voorafbetalingen en voorheffingen toelichten; een eenvoudige belastingsaangifte ontleden en invullen aan de hand van boekhoudkundige documenten; aangeven welke diensten een fiscaal raadgever kan vervullen werken met een fiscaal computerprogramma, de gegevens inbrengen, berekeningen laten uitvoeren, parameters wijzigen, simulaties uitvoeren; de verschillende resultaten analyseren en vergelijken; internet gebruiken voor het opzoeken van actuele informatie in verband met rechten en plichten van de zelfstandige, de voorafbetalingen en andere relevante fiscale informatie 8 Fiscale invalshoek 8.1 Schematische vergelijking van de zelfstandige met de loonen weddetrekkende 8.2 Rechten en plichten in hoofd- en bijberoep essentie 8.3 Voorafbetalingen - Voorheffingen 8.4 Belastingaangifte 8.5 Fiscaal raadgever - diensten 8.6 Fiscaal computerprogramma 8.6.1 Invoer van gegevens 8.6.2 Berekening laten uitvoeren 8.6.3 Parameters wijzigen 8.6.4 Simulatie laten uitvoeren 8.6.5 Analyse van de resultaten
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 17 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING BEDRIJFSECONOMIE Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 1 Dit leerplan laat toe dat de leerlingen het getuigschrift van bedrijfsbeheer behalen. Alle elementen uit de omzendbrief SO44 werden verwerkt. Het moet niet de bedoeling zijn al te diep op de leerstofitems in te gaan. Om de motivatie bij de leerlingen te verhogen kan de leerstof toegespitst worden op het beroepenveld waarop de studierichting voorbereidt. Om dezelfde reden kan de leerstof eventueel aangebracht worden via gevallenstudies, gerichte didactische uitstappen of via gastsprekers. Er dient vooral veel aandacht besteed te worden aan het kunnen opzoeken van informatie door de leerlingen. Het vak leent zich voor zelfstandig leren via erg gerichte opdrachten. Deze wenken zijn eveneens van toepassing op de overige leerstofitems. 2 Het volstaat om een beknopte vergelijking te maken tussen de verschillende vennootschapsvormen en de eenmanszaak. 3 De verschillende contracten worden best aangebracht met behulp van concreet materiaal. De leerstof dient praktisch aangebracht te worden. Ook hier kan heel wat informatie door de leerlingen zelf gevonden worden. De leraar begeleidt hen daarbij. 4 Dit is wel het omvangrijkste hoofdstuk. Het kan niet de bedoeling zijn om van de leerlingen volleerde boekhouders te maken. Daarvoor is het programma en de beschikbare tijd trouwens te beperkt. De leraar streeft ernaar dat de leerlingen een basiskennis verwerven. Hij maakt ze vertrouwd met een boekhoudpakket via eenvoudige oefeningen m.b.t. vooral aankopen, verkopen en betalingen. De vereenvoudigde boekhouding wordt aangebracht via een monografie. Het staat de leraar vrij om deze opgave ook te gebruiken voor het dubbel boekhouden. In samenwerking met de leraar(s) informatica kunnen elementen van de leerstof geïntegreerd worden in informaticatoepassingen (bv. intrestberekeningen, kostprijsberekeningen, klanten- en leveranciersbestanden, PC-banking, gegevens op het internet te zoeken, enz.) De BTW-wetgeving wordt zo concreet en praktisch mogelijk behandeld. Niet alle documenten moeten door de leerlingen zelf ingevuld worden. Ze kunnen er ook kennis mee maken door vooraf ingevulde exemplaren te analyseren. 5 De financiële invalshoek laat toe om de aandacht toe te spitsen op de moderne, elektronische betaalsystemen en de belangrijkste kredietvormen. De praktijkgerichte benadering geeft een meerwaarde aan de opleiding. De verzekeringen worden aangebracht via realistische polissen. Het is niet de bedoeling dat deze polissen in hun geheel gelezen worden. De leraar mag zich beperken tot de aangegeven items. De verzekering BA-motorrijtuigen kan naast de brandverzekering de basis vormen van de studie. Er wordt tevens verwezen naar enkele organismen met betrekking tot verzekeringen: Waarborgfondsen, CIA, BVVO).
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 18 Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing 6 Via de commerciële invalshoek maken de leerlingen kennis met enkele marketingaspecten. Het marktonderzoek neemt hier een centrale plaats in en zou opgenomen kunnen worden in de GIP. De 5P's kunnen weer benaderd worden vertrekkend vanuit een concreet product. Het item verkoop- en telefoongesprekken kan aangepakt worden in samenwerking met de leraars talen. 7 In dit hoofdstuk wordt de vergelijking gemaakt tussen een loopbaan als bediende en die van zelfstandige ondernemer. De leraar zal wijzen op de adviesmogelijkheden van sociale verzekeringsmaatschappijen en sociale seretariaten. 8 Opnieuw een item dat zeer praktisch dient benaderd te worden. De software kan weer toegepast worden in samenwerking met de leraar(s) informatica. Het is echter wenselijk dat deze leerlingen ook in het vaklokaal de beschikking hebben over minstens enkele computers
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 19 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex ARAB AREI Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist. Inzake materiële elementen is er een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en overheadprojector. Daarnaast voorziet men een verscheidenheid aan documenten i.v.m. leerstofitems, een leerboek, werkschrift of cursus en een rekenmachine. De leerlingen leggen tevens een documentatiemap aan met praktische informatie m.b.t. hun toekomstig beroep. De leerlingen hebben toegang tot een informaticalokaal met internetaansluiting. EVALUATIE Toetsen Per rapportperiode: minstens een tweetal bondige (niet noodzakelijk aangekondigde) toetsen van minder dan 15 minuten en één of twee herhalingstoets(en) van maximum 1 lesuur. De leraar toetst regelmatig mondeling als controle en herhalingselement of als aanknoping bij de nieuwe les. Het staat de leraar vrij om klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van opzoekingswerk of het verder afwerken van toepassingen of opdrachten. Het taxonomisch niveau in de evaluatie dient uitdrukkelijk bewaakt te worden. In aansluiting op het Pedagogisch Project wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes ontwikkelen en/of nastreven. De zelfstandige opdracht dient zowel proces- als productgericht te worden geëvalueerd. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstofitems dienen gedurende het schooljaar deskundig te worden geremedieerd. GIP De GIP wordt georganiseerd in overleg met het lerarenteam van de studierichting in het tweede jaar van de derde graad. Ze evalueert het geheel van de kennis, vaardigheden en attitudes gericht op de beroepspraktijk. De vakken van het fundamenteel gedeelte komen geïntegreerd aan bod. Vormelijk is er de keuze tussen een project en een eindwerk. De uitwerking geschiedt op basis van de richtlijnen die op dat ogenblik van kracht zijn.
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 20 BIBLIOGRAFIE Boeken Boeken m.b.t. specifieke leerstofitems worden o.a. gevonden via de hieronder vermelde websites. Snyers, H. en Verberckt, F., Bedrijfsbeheer, De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) Debbaut, D., De Troyer, W. en Van Hauwermeiren, D., Bedrijfsbeheer, Novum Smekens, K. en Van Caer, F., Bedrijfsbeheer, Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (Uitg. De Boeck) Van Elsen, W., Bedrijfsbeheer Dossier 54, Uitgeverij Den Arend Snyers, H., Het HORECA-bedrijf, De Sikkel (Uitgeverij De Boeck) ROMBOUTS, G., VERBERCKT, F., Didactiek van de handels- en economische wetenschappen De Sikkel, Oostmalle, 1996. VAN DEN BROECK, N. en GEUENS, P., Optimum 2.1 Leer-werkboek boekhouden en handelseconomie De Sikkel, Oostmalle, 2000. VAN DEN BROECK, N. en GEUENS, P., Optimum 2.2 Leerboek en werkboek boekhouden en handelseconomie De Sikkel, Oostmalle, 2000. MASSY, M en SCHEEFHALS, T., Optimum Boekhouden vandaag (didactisch boekhoudpakket), Oostmalle, De Sikkel, 2001. VANINGELGEM L., Flitsend boekhouden (didactisch boekhoudpakket), Wolters-Plantyn-Novum. LENAERT, H., Economische Zaken,, Van In, Lier VAN ROMPAY, M. e.a., Consumenten en producentengedrag, Standaarduitgeverij, Antwerpen VAN DER ELST, R. e.a., Algemeen Boekhouden 2.2, Standaarduitgeverij, Antwerpen BELLON, L. en SCHELLENS, L., ECU 1 en 2 Novum, Deurne.
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 21 Budget en Recht - Test Aankoop Trefpunt Economie, Ministerie van Economische Zaken Het stond in de tijd, Financieel Economische Tijd (FET) - Jaaroverzicht, FET De kranten De standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Volk, Het Nieuwsblad, e.a De tijdschriften Knack, Trends Premium, Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA), de Meeûsplantsoen 29, 1040 Brussel Kroniek voor het Economisch onderwijs, Standaarduitgeverij, Belgiëlei 147a, 2018 Antwerpen Statistische publicaties NIS en Nationale Bank van België, Berlaimontlaan 14, 1000 Brussel Blikopener, leerlingentijdschrift N.V. Keesing, Keesinglaan 2-20, 2100 Deurne, tel. (03)36 05 300. Didacta, Brussel, Departement didactiek EHSAL Stormstraat 2, 1000 Brussel, tel. (02)210 16 31. Economische didactiek IDEA/UFSIA, Antwerpen. Info Economie UG, Hoveniersberg 4, 9000 Gent, tel. (09)264 35 33. Macro Micro Tijdschrift van de Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen (VLEW) Tijdschriften ZO Magazine Het KMO-tijdschrift van de Unie van Zelfstandige Ondernemers Distributie vandaag Belgisch Comité voor de Distributie
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 22 Websites Unizo www.startersservice.be/ Webgids voor accountancy en fiscaliteit www.taxup.com/belgie_recht Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij (+ MIM) www.standaardedu.com/educatief/pagina.asp?metnaam=standaardeducatief Uitgeverij De Sikkel www.desikkel.be Uitgeverij De Boeck (= Standaard Wetenschappelijke uitgeverij + De Sikkel) www.deboeck.be Uitgeverij Kluwer www.kluwer.nl Uitgeverij Den Arend www.denarend.be Gemeenschapsonderwijs www.rago.be Vereniging van Leraren in de Economische Wetenschappen www.vlew.be Nederlandse vereniging voor leraren in de economische wetenschappen www.vecon.nl Vlaams Economisch verbond www.vev.be VDAB www.vdab.be KBC www.kbc.be
TSO 3de graad optie Informaticabeheer 23 Fortis www.fortis.be Dexia www.dexia.be Belgische Vereniging van Banken www.abb-bvb.be/gen/nl Nuttige adressen www.batimonde.be/particulier/adres_vl.htm Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen www.bvvo.be Economielokaal van de digitale school www.digischool.nl/ec/eclok.htm Internetverwijzingen (op website van het Gemeenschapsonderwijs) www.gemeenschapsonderwijs.be/subpage_startpagina/bibliotheek/url/index.htm UNIZO Unie van Zelfstandige Ondernemers www.unizo.be De digitheek Links voor leraren en leerlingen www.digitheek.f2s.com/index.htm Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN) www.bin.be Belgisch comité voor de Distributie www.cbd-bcd.be Het Belgisch Staatsblad http://212.190.77.115/cgi/welcome.pl Ministerie van Economische Zaken Vademecum voor de beginnende ondernemer http://mineco.fgov.be/redir.asp?loc=/enterprises/vademecum/home_nl.htm