Programma voor de maanden jan. en febr. Zo. 13 jan. Zo. 17 feb. Vogelexcursie. We vertrekken om 9.00 uur vanaf de P-plaats bij de Rabobank. Zie artikel elders in het krantje. Rondje Wittsee. We vertrekken om 9.00 uur vanaf de P-plaats bij de Rabobank. Ós Greun Blaedje Januari 2019 Afgelopen zomer is, in het kader van de biodiversiteitscampagne van IVN Baarlo-Maasbree, een huiszwaluwtil geplaatst aan de Bongardweide in Baarlo. De til staat in de hertenweide van de familie Colbers aan de Bongardweide. Website: e-mail adres: www.facebook.com/ivnbaarlomaasbree www.ivn.nl/afdeling/baarlo-maasbree IVN-baarlo-maasbree@hotmail.com Voor 20,- per jaar bent u lid. U kunt dan meedoen met alle activiteiten en u ontvangt maandelijks ons krantje met info en het programma. Bestuur: Piet Mölling 077-3547179 Els van Knippenberg 077-4772315 Wil Holtackers 077-4771957 Anne-Mieke van Deynen 077-3820904
Contributie 2019 Het is weer tijd voor de jaarlijkse contributie. In de Algemene Ledenvergadering van 14 maart 2018 is afgesproken dat in 2019 de contributie 20,00 bedraagt. U vindt als bijlage bij dit krantje een factuur, mocht u de contributie al hebben overgemaakt dan kunt u de factuur als niet verzonden beschouwen. Heeft u zich via de landelijke site aangemeld en loopt uw betaling via het landelijke IVN, ook dan hoeft u geen actie meer te ondernemen. Heeft u aangegeven dat u donateur wilt zijn, dan is uw bijdrage 15,00. Hartelijk dank voor uw medewerking. De penningmeester. Ut Greunste Plaetje 2018 U kunt weer foto s opsturen voor de fotowedstrijd: Ut Greunste Plaetje 2018. Het bestuur stelt elk jaar een prijs beschikbaar onder de leden van IVN Baarlo-Maasbree voor de mooiste foto van het jaar. De winnaar mag de wisseltrofee een jaar lang een prominente plek in huis geven. De foto moet gemaakt zijn tijdens één van onze excursies of tijdens een andere activiteit die IVN Baarlo-Maasbree organiseert. Ieder jaar zal tijdens de Algemene Ledenvergadering de prijswinnaar bekend gemaakt worden. Heeft u een foto gemaakt waarvan u denkt dat deze een kans maakt om de prijs te winnen, stuur deze op. De foto's kunnen gestuurd worden naar: IVN-baarlo-maasbree@hotmail.com onder vermelding van: Fotowedstrijd 2018 en de betreffende activiteit. Er zijn dit jaar al enkele mooie foto s ingestuurd!!! Ieder jaar organiseert Vogelbescherming Nederland in de maand januari de Nationale Tuinvogeltelling. Dit jaar vindt de telling plaats op 25, 26 en 27 januari. Iedereen kan aan deze telling meedoen, maar eerst vertellen we wat het doel is van deze activiteit. Vogelbescherming Nederland wil graag weten, welke aantallen en soorten vogels in de Nederlandse tuinen, landelijk, per provincie en per gemeente aanwezig zijn. De resultaten worden vergeleken met die van voorgaande jaren en van andere tellingen en zo krijgt men een goed beeld. Met de verzamelde gegevens van vele waarnemers kan de Vogelbescherming bepalen, hoe onze tuinvogels het beste geholpen kunnen worden. Reden, dat de telling in de winter wordt gehouden, is dat juist dan de vogels beschutting en voedsel in tuinen zoeken. Het leidt tot een beter resultaat, als je voor de telling wat voedsel, zoals broodkruimels, zaad, rotte appels in de tuin strooit. De Tuinvogeltelling gaat onder alle omstandigheden door. Dus ook bij regen en sneeuw en als er nauwelijks een vogel is te bekennen. Het tellen zelf duurt niet lang. Een half uur is genoeg en de meeste vogels kun je waarnemen in de vroege morgenuren. Het hoogste aantal vogels van een soort dat je tegelijkertijd in de tuin ziet, wordt genoteerd. Om mee te doen kun je je opgeven of inschrijven via www.tuinvogeltelling.nl Als je niet over een computer of tablet beschikt, zou je gebruik kunnen maken van de computer van een familielid of van de buurman en op deze manier de gegevens doorsturen. Je kunt ook de app Tuinvogels downloaden, hiermee kun je de vogels gemakkelijk op naam brengen en direct jouw telling doorgeven. Aansluitend aan het artikel over de Nationale Tuinvogeltelling 2019 willen wij nog jullie aandacht vestigen op de tuin, waar je vogels gaat tellen. Wij bedoelen hiermee, dat de tuin vogelvriendelijk moet zijn, d.w.z. ligt er genoeg vogelvoedsel. Je krijgt de beste resultaten, wanneer de voederplanken, de voederhuisjes, de vetbolhouders gevuld zijn met strooivoer (granen en zaden), oud brood, keukenresten, appels, peren en pinda s. Zijn alle voederplaatsen afdoende beschermd tegen katten. Zijn vetbolhouders alleen maar toegankelijk voor kleine vogels. Niet vergeten, dat vogels ook genoeg te drinken hebben. Het drinkwater bevriest niet gauw, als je er wat suiker aan toevoegt. We wensen jullie veel succes bij dat half uurtje tellen en noteren! 1 2
Verslag winterwandeling Op zondagmiddag 30 december stonden 16 wandelaars in de startblokken om deel te nemen aan de winterwandeling. Het was een heerlijke middag, de temperatuur was aangenaam en we hielden het nagenoeg helemaal droog. De start van de wandeling was bij de blokhut van Jong Nederland en in een rustig tempo gingen we richting het silhouet van de familiekapel in het Raayerbos. Het idee is van Herman van Megen, voorzitter van de Historische Werkgroep De Borcht uit Baarlo. Herman heeft ook het ontwerp vervaardigd, het silhouet vormt de contouren van de oorspronkelijke Heilige Familiekapel die tot het einde van de oorlog in buurtschap de Vergelt stond. Tijdens de oorlog is deze kapel volledig verloren gegaan door granaatvuur. Gelukkig hadden we onze paddenstoelenexpert bij ons en zo konden we nog meerdere soorten op naam brengen: dennenvlamhoed, koningsmantel, graskleefsteelmycena, valse hanenkam, gele korstzwam, gewone zwavelzwam, muizenstaartje op dennenkegel, restanten van een zwavelzwam, botercollybia, gele trilzwam en wel vijf gekraagde aardsterren. foto: de familiekapel in de Vergelt, uit: archief Historische Werkgroep De Borcht Het silhouet kon niet worden geplaatst op de plek waar eertijds de oorspronkelijke familiekapel stond, want Rijkswaterstaat wenst namelijk geen nieuwe bouwobjecten in het winterbed. Daarom is besloten het geraamte in de bossen te plaatsen, op een kruising van paden. Het fungeert als een herinnering aan de gebouwen in Baarlo die tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren gingen; de familiekapel, de parochiekerk, de twee molens, het oude veerhuis en de Boekenderhof. De kapel is in 2018 geplaatst in het kader van het Plan Maasdal in samenwerking met de Plattelandscoöperatie en Baarlo Leeft. Ze is vervaardigd door Dion Stoop Metaalbouw Sevenum. Dit is ook de vervaardiger van de uitkijktoren die in het Maasdal ter hoogte van de Berckt is geplaatst. Onderweg was er van alles te ontdekken; sporen van haas, das en ree en heel veel paddenstoelen. 3 De route voerde ons een stukje langs de Kwistbeek, waar we werden verrast door heel veel loop- en vraatsporen van de bever. Beverglijbanen, afgeknabbelde schors en omgeknaagde bomen, het werd ons duidelijk dat hier de bever erg actief is. De bever is het grootste knaagdier van Europa. Aan het uiterlijk is duidelijk te zien dat het dier goed is aangepast aan het leven in het water. Vroeger kwam de bever in een groot deel van Nederland voor. Door zijn gewilde pels en onderhuidse vetlaag, omdat bevervlees in vastentijd gegeten mocht worden (hij werd net als een vis gezien als een waterdier ) en omdat het vee zijn poten brak in ondergrondse beverholen werd de bever intensief bejaagd en was het dier in 1826 in Nederland uitgestorven. In 1988 is men in de Biesbosch begonnen met het uitzetten van bevers uit het Elbegebied. Bevers zijn vooral s nachts actief. Overdag brengen ze de tijd voornamelijk slapend door op legers, in holen of in burchten. Bevers houden geen winterslaap maar moeten in de winter soms noodgedwongen een poos in hun hol blijven wanneer er een ijslaag op het water ligt. Ze eten dan van hun aangelegde wintervoorraad twijgen en schors. 4
Op het land bewegen de dieren zich onbeholpen voort, maar in het water zijn ze snel. Ze zwemmen en duiken uitstekend en kunnen met gemak 5 minuten onder water blijven. 's Winters bestaat het voedsel voornamelijk uit bast van houtige gewassen en wortelstokken. Van de boomsoorten worden voornamelijk de zachte soorten gekozen zoals populier, wilg en populier. In het zomerseizoen wordt dit menu aangevuld met kruidachtige land- en waterplanten, maar ook boombladeren. De bever leeft solitair of in een kleine familie en is monogaam. Even later kwamen we in het bos waar archeologen op zoek zijn naar sporen uit ons verleden. Het Limburgs Museum doet samen met archeologen van de Universiteit Leiden onderzoek naar een aantal grafheuvels in Baarlo en Venlo. De tientallen graven dateren uit de midden bronstijd en vroege ijzertijd, tussen 1800 tot 500 voor Christus. Ze liggen verscholen in de naaldbossen bij De Meeren (Baarlo) en Zaarderheiken (Venlo). Het zijn vermoedelijk graven van boeren die in die periode in het gebied leefden. Twan Ernst, beleidsmedewerker Erfgoed van de gemeente Venlo, ontdekte de grafheuvels per toeval op het Actueel Hoogtebestand Nederland en deelde deze met de gemeente Peel en Maas. Het AHN is een digitale hoogtekaart, die wordt gebruikt voor waterbeheer, beheer en onderhoud van dijken en archeologisch onderzoek. Met behulp van het AHN, (www.ahn.nl) zijn in nog geen jaar tijd twee unieke en goed bewaarde grafheuvelgroepen ontdekt met elk tientallen grafheuvels. Op het Actueel Hoogtebestand Nederland (www.ahn.nl) tekenen de grafheuvels van Baarlo, zich duidelijk af als ronde bulten. ondanks dat deze in het bos liggen. Herkenbaar zijn ook de bandensporen van de bosbewerkingsmachine. Ze gaan deels over de heuvels. De langwerpige parallelle strepen linksboven zijn slootjes die ten behoeve van de bosaanleg in het begin van de twintigste eeuw zijn aangelegd (zogenaamde rabatten). Uit de late negentiende eeuw en begin twintigste eeuw zijn uit Baarlo behoorlijk wat meldingen van urnenvondsten bekend. Bijzonder is een bronzen emmer, onder archeologen bekend als de Situla van Baarlo. De situla en de urnen duiden erop dat bij de ontginning van het heidegebied grafheuvels moeten zijn afgegraven of geplunderd. De plek waar dit gebeurde is vervolgens in de vergetelheid geraakt. Tot deze recente (her)ontdekking met moderne computertechnieken. De bronzen emmer dateert uit de tijd van 800 tot 500 voor Christus. Deze emmer is op een bijzondere manier bewaard gebleven. Hij werd in 1934 gevonden door boer Smits uit Baarlo, in een heuveltje op zijn land. De vrouw van de boer wilde er een bloemenvaas van maken, maar door het harde schuren en schoonmaken viel de emmer uit elkaar. Het ding werd vervolgens weggegooid in de sloot. Daar haalden ze hem later met een mestvork weer uit, omdat een plaatselijke onderwijzer de mogelijke waarde van de emmer inzag. Hij zocht contact met de heer Keus uit Venlo, die het verhaal had gehoord en de emmer wilde kopen. In 1934 verkocht Keus de emmer aan het Rijksmuseum van Oudheden. Hij is gemaakt in het Alpengebied, waar dit soort emmers gebruikt werden op speciale gelegenheden om water en wijn in te mengen. In Nederland is de situla gebruikt als urn om de crematieresten van een overledene in te begraven. Eerder al werd een aantal aardewerken urnen gevonden in hetzelfde gebied. Archeologen denken daarom dat de grafheuvel onderdeel uitmaakte van een groter urnenveld. Naar aanleiding van de vondst van de situla in dit gebied, gaan de archeologen ervan uit dat hier een machtig persoon is begraven. Het is niet de bedoeling dat alle grafheuvels worden opgegraven. Doel van het project is juist om de heuvels zoveel mogelijk intact te laten. De plekken moeten toegankelijk worden voor publiek. Ook wordt er gekeken naar mogelijkheden om omwonenden te betrekken bij het project. De intentie is om naast een nader wetenschappelijk onderzoek van de grafheuvelgroepen, de bijzondere heuvels te beschermen en voor 5 iedereen toegankelijk en beleefbaar te maken. 6
Van 18 tot 22 juni verrichtten archeologen en studenten archeologie van de Universiteit Leiden in samenwerking met het Limburgs Museum een verkennend veldonderzoek en een eerste inventarisatie van de heuvels te Baarlo en Venlo. De heuvels werden ingemeten, profielen in aanwezige kuilen werden bestudeerd en er werden boringen gedaan. Op 12 oktober zijn tijdens de Archeologiedagen de eerste resultaten van het onderzoek bekendgemaakt. De eerste bevindingen onderstreepten dat het prehistorische grafheuvels zijn en geen zandophopingen. De verstoringsgraad ligt hoger dan wat zichtbaar is. Er zijn sporen van aardewerk, houtskool, crematieresten en pollen gevonden. Hieruit zijn zes C14 monsters gemaakt en hieraan kan met nader onderzoek de ouderdom van de grafheuvels worden vastgesteld. In juni van dit jaar was er slechts sprake van booronderzoek, in 2019 wordt ook gestart met graafonderzoek. Tegen 15.45 uur kwamen we aan bij Chateau de Raay, waar nog eens vier leden aanschoven. De koffie/thee en het stukje vlaai stond al klaar en het werd een gezellige middag. Els Vogels in winter Het is winter nu, de koudste en stilste periode in het vogeljaar. De temperatuur is gemiddeld laag en er groeit niets. Het merendeel van de akker- en weidebegroeiing is verdwenen. In de bossen is voor een stuk minder eetbaars voor vogels te vinden. Het is dan ook begrijpelijk dat veel soorten vogels de bewoonde omgeving opzoeken, waar ze voldoende voedsel kunnen vinden om te overleven. Een ideale plek voor vogels, waar ze voer kunnen vinden, is onze tuin voor en achter. De tuin hoe klein deze ook is, ook het balkon, kan een voederplaats van vogels worden. De vogels hebben nog in de herfst kunnen genieten van de vruchten en de insecten die zich tussen de afgevallen bladeren bevonden. Bij het begin van nieuwe jaar is dit vrijwel allemaal verdwenen. Overigens wordt het afgeraden om alle takken, stengels van bloemen weg te snoeien voor de winter. Vogels vinden altijd wel wat eetbaars daar tussen. Bovendien groenblijvende struiken bieden een ideale schuilplaats tegen predatoren en zijn een nestplaats voor jonge vogels. We noemen een paar soorten die hiervan een dankbaar gebruik maken: merels, zanglijsters scharrelen graag tussen halfvergane bladeren op zoek naar insecten en regenwormen. Maar ook vinken, roodborstjes, kepen en heggemussen vinden hiertussen genoeg te eten. Verder zijn uitgebloeide bloemen en achtergebleven bloesem van bomen gastheer voor mezen, putters en vinken. Naarmate de winter strenger en kouder wordt en het voedselaanbod uit de tuin duidelijk minder wordt, moeten we gaan bijvoeren. Hierbij moet men bedenken, dat vogels een gemiddelde lichaamstemperatuur van ongeveer 40 graden Celsius hebben. Dit betekent, dat zij in het koude jaargetijde een enorme hoeveelheid energie kwijtraken als ze actief zijn, bijvoorbeeld bij het zoeken naar voedsel. De belangrijkste middelen om te voeren zijn uiteraard de voederplank en het voederhuisje, alsmede verscheidene andere voerplaatsen die je overal in en buiten de tuin kunt aantreffen. Bij het plaatsen en het aanbrengen van voerplanken, voedselhuisjes en alle andere voederplaatsen moet men erop letten, dat deze buiten het bereik van katten worden aangebracht. Overigens er zijn nog soortgenoten die zich graag tegoed doen aan het voer dat voor de kleintjes is neer gelegd, te denken aan duiven, eksters, Vlaamse gaaien, kauwtjes. Dat deze komen en gaan moet je maar voor lief vinden. Zij behoren ook bij de populatie van vogels in ons land. Er bestaat een ruime keuze aan voedsel voor de voornamelijk zaad- en insecteneters die in de tuin komen om te foerageren. We noemen er een aantal: gemalen gerst, gemengd kippenvoer, gemengd vogelzaad, onkruidzaden, bruin brood, kokosnoot, appels en peren (evt. verrot), ongebrande pinda s, bessen, aardappels gekookt, keukenresten, vetbollen, krenten en rozijnen, ongekookte havermout. Als je nog iets speciaals wil klaar maken, dan neem je een 2 of 3 ons ongezouten rundervet, smelt dit en voeg hier een flinke hoeveelheid gemengd vogelzaad aan toe en maak er een bal of blok van. Een touwtje er doorheen en ophangen aan de voederplank. De vogels zijn er gek op. Een apart woordje voor het drinkwater, dat vogels best wel nodig hebben. We zitten in de winter bij vriesweer, dus koud! De drinkbak mag niet te groot zijn om reden dat vogels zich daarin gaan baden. Bij min nul vriezen hun vleugels vast wordt het vliegen en zich bewegen onmogelijk, hetgeen kan leiden tot vogelsterfte. Bij vriesweer moeten vogels ook kunnen blijven drinken. Het ijsvrij houden van het drinkwater kan bevorderd worden door toevoeging van suiker (absoluut geen zout!) aan het water. Hoe lang kun je doorgaan met bijvoeren? Moeilijk te zeggen. Maar niet direct bij het invallen van de dooi! Men kan beter het bijvoeren geleidelijk afbouwen met het voortschrijden van het jaargetijde, wanneer de eerste tekenen van het voorjaar zich aandienen. Na het bovenstaande gelezen te hebben betekent dit, dat we niet alles over wintervoeding van vogels gehad hebben. Indien er vragen of opmerkingen zijn over het onderwerp, de leden van de Faunagroep zijn altijd bereid vragen te beantwoorden. Overigens de Nationale Vogelbescherming in Zeist kun je te allen tijde bellen voor info over vogels in de ruimste zin. Piet 7 8
De egel in de winter De egel is ons allemaal bekend. Het is een zoogdier dat met de tienduizenden in ons land rondloopt. Men zou aannemen, dat het goed gaat met de egel. Het tegendeel is waar. De populatie van egels is in de laatste jaren met zo n 40% teruggelopen. Een belangrijke oorzaak is, dat er in het verkeer zoveel egels worden doodgereden. Met de groei van het autoverkeer zullen er helaas steeds meer slachtoffers vallen. Temeer, omdat de egel vooral bij donker gaat foerageren. Een andere oorzaak, waardoor het aantal egels gedecimeerd wordt is de sterfte van het dier zowel in de zomer als in de winter. Vooral de laatste zomer was heel moeilijk voor de egel. Hij voedt zich namelijk met wat hij op en in de grond vindt. Door de hitte in de laatste zomer waren kevers, rupsen, wormen moeilijk te vinden. Waren veelal in de bodem verdwenen. Met name in deze hete zomer zijn er veel egels van de hitte gestorven net als andere dieren. De egel houdt een winterslaap, maar een aantal niet. De laatste zijn door gebrek aan voeding zozeer verzwakt, dat ze geen vetlaag voor de winter hebben kunnen opbouwen. Zij moeten bijgevolg in het koude jaargetijde naar voedsel zoeken. Hierbij kunnen we ze helpen door een voerplaats voor de egel in te richten. Op het internet kunt u voorbeelden en bouwpakketten vinden van egelkisten. Hieronder vindt u een voorbeeld van de zoogdierenwerkgroep, zie http://www.zoogdierenwerkgroep.be/zorgen/habitatverbetering/nestkasten/e gelhuis Ikzelf heb in mijn tuin een egelkist neergezet in het wilde en onbewerkte deel van de tuin. Op de open zijde van de kist heb ik een zinken dak aangebracht, waardoor de kist waterdicht is. Aan de onderzijde is een opening aangebracht wel zo groot, dat alleen een egel er door kan. Katten kunnen er niet in. Bij wijze van proef heb ik een blikje met gemalen vlees (rund) op de bodem neergezet. Na 2 weken bleek het blikje leeg te zijn. Mijn conclusie: er is bezoek van de egel geweest. Inmiddels heb ik weer een nieuw blikje met inhoud geplaatst in afwachting van een herhalingsbezoek. Verder nog wat droge boombladeren in de kist gelegd in de hoop, dat de egel hier de winter gaat doorbrengen. Bovenstaande is een eenvoudige en goedkope manier om egels te helpen om de winter door te komen. Piet 9 10