docentenhandleiding AFVALScHAtten lespakket Groep 5 doelgroep Het project Afvalschatten is bedoeld voor leerlingen van groep 5 uit het primair onderwijs. Leerlingen uit deze onderwijsgroepen zijn zich steeds meer bewust van de wereld om zich heen en kunnen daar ook steeds beter op reflecteren. Met vakken als geschiedenis leren de leerlingen dat verleden en heden met elkaar verbonden zijn en dat het verleden altijd iets met mensen doet. Aan geschiedenis valt veel te beleven en te ontdekken. Het doet een beroep op de natuurlijke nieuwsgierigheid van kinderen. Het project Afvalschatten sluit aan bij dit proces en de bewustwording van de wereld: het combineert het thema afval (dat altijd en overal om ons heen is) met erfgoed en geschiedenis, wat ervoor zorgt dat de leerlingen aangezet worden tot onderzoek en ontdekking van samenhang tussen het verleden en hun eigen heden. doel Het educatief materiaal dat u voor u ziet, is een onderdeel van het project Afvalschatten ontwikkeld door Sanne Heymann voor Veenendaal. De lessen in deze handleiding voldoen aan de kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie (kerndoel 54 en 55) en de kerndoelen die aansluiten bij jezelf en oriëntatie op de wereld (kerndoel 39). Bij elke les staan apart nog eens de specifieke lesdoelen beschreven die hierbij aansluiten.
docentenhandleiding Inhoud Wat voor afval men maakt zegt veel over hoe de mensen leven. Vroeger en nu. In het project Afvalschatten gaan de leerlingen terug in de tijd. Van de opgravingen, via de open riolen, naar de vuilnisophaaldienst van nu. Tijdens dit project krijgen de leerlingen een beeld van welk afval er in Veenendaal werd geproduceerd en hoe daarmee werd omgegaan. Maar ook wordt er ingegaan op de waarde van afval. In het Museum Veenendaal worden spullen van vroeger tentoongesteld. Spullen uit de wol- en sigarenfabriek die vroeger misschien niet zo veel waard waren, maar die nu zo bijzonder zijn dat ze zelfs in een vitrine in een museum mogen staan! Het zijn echte afvalschatten die ons meer leren over vroeger en misschien ook wel beter laten nadenken over het afval van nu. Lessenoverzicht Het project Afvalschatten bestaat uit 4 verschillende lessen, waarvan 3 lessen (les 1, 2, 4) in de klas en 1 les (les 3) in Museum Veenendaal. Iedere les is opgedeeld in verschillende actieve opdrachten, met per les ook de mogelijkheid tot optionele opdrachten (ter aanvulling of verdieping). Naast deze docentenhandleiding is er een speciale Afvalschatten-website die gekoppeld is aan dit lesmateriaal. Op de website staan filmpjes, foto s en ander materiaal dat dit project ondersteunt en verder tot leven brengt. Het is van belang voor een goede en optimale uitwerking van dit project dat alle lessen voorbereid en uitgevoerd worden. Zo beleven de leerlingen het meeste plezier aan het project en wordt het bezoek aan Museum Veenendaal extra waardevol.
docentenhandleiding Lessenoverzicht - korte omschrijving Les 1 Korte omschrijving van de les Tijdens deze les starten de leerlingen met een stukje (afval)geschiedenis van Veenendaal. Ze leren over veen en turf en de opkomst van de wol- en sigarenfabrieken. aan de hand van deze informatie gaan de leerlingen aan de slag met een tijdlijn en het plaatsen van afval bij de juiste periode. 2 Tijdens deze les gaan de leerlingen verder in op het thema afvalschatten. de leerlingen geven aan waaraan ze denken bij het woord afval en wat ze voor zich zien bij het woord schatten. aan de hand van deze twee oefeningen proberen ze verbanden te leggen tussen beide begrippen en leren op welke manier afval ook waarde zou kunnen hebben. 3 Tijdens deze les gaan de leerlingen op bezoek bij Museum Veenendaal. Ze nemen met hun klas een voorwerp mee naar het museum voor de speciale afvalschat-vitrine. daarnaast maken een schatzoektocht door het museum waarbij ze onder andere langs verschillende herkenbare geschiedenispunten uit les 1 komen (veen- en turfwinning, sigarenfabriek, wolfabriek). de leerlingen leren meer over hoe deze spullen in het museum zijn beland en hoe ze straks zelf hun eigen afvalschattententoonstelling het best kunnen neerzetten. 4 nu de leerlingen alles over de geschiedenis van Veenendaal, afval en de waarde van afval weten, gaan ze tijdens deze les aan de slag om zelf hun eigen afvalschat te maken!
docentenhandleiding Lessenoverzicht - voorbereiding Les 1 ter voorbereiding van de les Bekijk het filmpje op les 1 van de website. Lees van tevoren de tekst in bijlage 1 goed door en print deze uit voor de leerlingen. Bekijk alvast de digitale tijdlijn ter voorbeeld. 2 Bekijk alvast de voorbeelden van deze les op de website. Print voor iedere leerling een afvaldagboek uit. Zorg dat een of twee hulpouders assisteren bij het begeleiden van de leerlingen. 3 Bekijk het filmpje bij les 3 van de website. Bezoek de website van Museum Veenendaal. Zoek en bepaal samen met de klas wat voor afvalschat jullie mee willen nemen naar het museum. 4 Bekijk het filmpje bij les 4 van de website. Bedenk eventueel alvast wat voorbeelden voor mogelijke thema s voor jullie tentoonstelling en de ruimte waar jullie deze willen houden.
docentenhandleiding Lessenoverzicht - materiaal Les 1 Benodigdheden voor de les de website Afvalschatten (les 1) bijlage 1: Tekst over de geschiedenis van Veenendaal afval- fotokaarten (6 Stuks) 2 de website Afvalschatten (les 2) bijlage 2: Afvaldagboek 3 de website Afvalschatten (les 3) een klassikale afvalschat naast de leerkracht zijn er 4 begeleiders nodig om mee te gaan naar het museum ( 1 per groepje) 4 de website Afvalschatten (les 4) een tentoonstellingsruimte wat knutselmateriaal (papier, schaar, stiften/pennen) een fotocamera
lesbrief - les 1 Voorbereiding Bekijk het filmpje bij les 1 van de website; lees van tevoren de tekst in bijlage 1 goed door en print deze uit voor de leerlingen; bekijk alvast de digitale tijdlijn ter voorbeeld. Materiaal De website Afvalschatten (les 1); bijlage 1: Tekst over de geschiedenis van Veenendaal; afval- fotokaarten (6 Stuks). Lesdoelen De leerlingen weten meer te vertellen over de geschiedenis van Veenendaal De leerlingen kunnen het juiste afval aan de juiste tijdsperiode koppelen De leerlingen leren meer te vertellen over de manieren waarop afval vroeger werd opgehaald en verwerkt Lesinhoud Tijdens deze les starten de leerlingen met een stukje (afval)geschiedenis van Veenendaal. Ze leren over veen en turf en de opkomst van de wol- en sigarenfabrieken. Aan de hand van deze informatie gaan de leerlingen aan de slag met een tijdlijn en het plaatsen van afval bij de juiste periode.
lesbrief - les 1 inleiding Tijdsduur: 5 minuten Bespreek kort met de leerlingen wat ze vandaag gaan doen. kern Tijdsduur: 45 minuten De leerlingen krijgen beter inzicht in de geschiedenis van afval en van Veenendaal. afsluiting Tijdsduur: 5 minuten Bespreek de opdrachten kort na met de leerlingen, wat zijn de nieuwe dingen die ze geleerd hebben. Wat wisten ze al over de geschiedenis van Veenendaal of over de geschiedenis van afval? Wat was nieuw? Opdrachten 1. Een duik in de geschiedenis Bekijk samen met de leerlingen het filmpje van les 1. Bespreek na het kijken van het filmpje wat ze hebben gezien. Zij er plekken die ze herkenden? Waren er nieuwe dingen die ze zagen? Wisten ze sommige dingen al over de geschiedenis van Veenendaal? Wat wisten ze niet? Verdeel nu de klas in tweetallen en geef ieder tweetal een kopie van de tekst in bijlage 1. Geef de leerlingen als opdracht de tekst goed te lezen en alle jaartallen die ze vinden te omcirkelen. Open nu de digitale tijdlijn op de website. Hier zie je allemaal plaatjes staan die horen bij de geschiedenis van Veenendaal. Alleen: die staan allemaal door elkaar! Zet op het bord de nummers 1 tot en met 10. Loop samen met de leerlingen alle 10 de foto s af en bespreek samen welk jaartal bij welke foto hoort en welke gebeurtenis daaraan gekoppeld is (Bijvoorbeeld: Foto nummer 1 1776 Uitvinding van de stoommachine). Schrijf alle jaartallen en gebeurtenissen onder de nummers op het bord. Alles klaar? Klik dan op de link onder het plaatje op de site om de goede tijdlijn met alle juiste antwoorden te bekijken.
lesbrief - les 1 Opdrachten 2. Afval vroeger en nu Bekijk het filmpje van SchoolTV op de website onder opdracht 2 over de geschiedenis van afval. Leg de leerlingen uit dat er vroeger ander afval was dan nu. Pak nu de 6 afval-fotokaarten erbij. Deze foto s laten 3 afbeeldingen zien van afval van vroeger en 3 afbeeldingen van afval van nu. Vraag de leerlingen welke foto s bij vroeger of nu horen. Waaraan kunnen ze dit zien (bijv: vroeger hadden ze nog geen kauwgom en sigaretten)? Is er volgens hen veel verschil tussen het afval van vroeger en nu? Hoe komt dat denken ze? 3. Van beerput tot kliko Zoals de leerlingen uit de vorige opdracht hebben geleerd is het afval door de jaren heen erg veranderd. Maar niet alleen het afval zelf is veranderd; ook de manier waarop het afval wordt opgehaald en verwerkt! Bekijk optioneel het filmpje van SchoolTV over afval scheiden vroeger en nu op de extra lespagina van de website. Pak nu wederom les 1 op de website erbij en laat de leerlingen de 4 plaatjes zien die daar staan. Op alle vier de plaatjes staat een manier van afvalverwerking. Kunnen de leerlingen aangeven wat de juiste volgorde (3, 4, 1,2) van deze plaatjes is van vroeger tot nu? Extra lessuggestie Op de website staan onder het kopje Extra verschillende extra lessuggesties. Deze opdrachten zijn uit te voeren ter aanvulling op het lesmateriaal en de voorgeschreven opdrachten bij iedere les. Voor les 1 is de extra lessuggestie als volgt: Filmpjes over afval: 1) Bekijk het filmpje van SchoolTV met informatie over afval vroeger en nu. 2) Bekijk de aflevering van het Klokhuis over de verwerking van ons huishoudelijk afval.
B IJLAGE 1 - les 1 T EKST GESCHIEDENIS VEENENDAAL Vandaag leren jullie wat meer over de geschiedenis van Veenendaal. Wisten jullie dat Veenendaal is ontstaan in 1546? De eerste mensen van Veenendaal woonden hier echter al voordat de plaats echt bestond. Er zijn bij opgravingen namelijk stukjes houtskool en aardewerk gevonden van rond het jaar 1100. Dit zijn afvalstukjes van de allereerste bewoners van de Veense vallei. Weten jullie trouwens waar de naam Veenendaal vandaan komt? Dat komt omdat de plek waar de allereerste Veenendalers vroeger in een lagergelegen moerasgebied woonden. een moeras is natte grond waar planten verrotten. Op die plantenresten groeien weer nieuwe planten, die ook weer verrotten. Zo ontstaat er een dikke laag grond die bruinzwart of bruinrood van kleur is; en dat noemen we veen. Veenendaal is dus de plek waar veen in het dal lag. Vanaf ongeveer 1430 werd er in de lente en de zomer turf gemaakt in het veengebied. Turf wordt gemaakt van gedroogd veen en kan je gebruiken als brandstof. Bijvoorbeeld voor in de kachel, of om mee te koken. Omdat er vroeger weinig andere brandstof was, was turf voor veel mensen heel veel waard. In 1473 werd er een kanaal gegraven die jullie misschien wel kennen: de Grift. Dit kanaal werd gebruikt om alle turf af te voeren. Ondertussen kwamen er langs de Grift steeds meer veenarbeiders wonen. Zij bouwden daar huizen voor hun gezinnen. en een kerk. Kennen jullie de witte kerk die bovenaan de markt staat? Deze kerk heet de Oude Kerk en was in 1566 de allereerste kerk van Veenendaal. Naast de kerk werd een kerkplein aangelegd en al gauw kwamen er rondom dit plein winkeltjes, een herberg en woonhuizen. Zo ontstond er dus een echt dorp! Vanaf het eind van de 18e eeuw werd er steeds minder turf gestoken. Rond 1800 werkte bijna niemand meer met turf. Daarvoor in de plaats kwamen steeds meer wol- en linnenweverijen. Met de opkomst van de wol- en linnenweverijen werd in 1764 ook de stoommachine uitgevonden. Toen de kleine bedrijfjes Project A fvalschatten - Groep 5 www. schoolencultuurveenendaal.nl
Bijlage 1 - les 1 gebruik gingen maken van stoommachines konden ze heel makkelijk veel meer producten maken. Zo groeiden de kleine bedrijfjes uit tot grote fabrieken zoals de bekende Scheepjeswolfabriek, die je van naam misschien wel kent van winkelcentrum De Scheepjeshof. Maar er werd in Veenendaal niet alleen wol geproduceerd. Veenendaal is ook heel bekend om de sigaren die rond deze tijd werden gemaakt. Heb je wel eens gehoord van de Ritmeester Sigarenfabriek? In 1887 begonnen twee mannen hun eigen kleine sigarenfabriek die al snel uitgroeide tot een groot bedrijf waar wel 1700 mensen werkten! Van een klein veen- en turfdorpje was Veenendaal rond 1915 een echte industrieplaats geworden. Rond het einde van de 20e eeuw verdwenen de meeste grote fabrieken. Dat komt doordat het in andere landen goedkoper werd om wol en sigaren te maken.. Kennen jullie de fabriek? Daar stond vroeger de Hollandia wolfabriek. Sinds 2010 zitten in deze nieuwe fabriek de bibliotheek, de Kunstuitleen en Museum Veenendaal.
lesbrief - les 2 Voorbereiding Bekijk het filmpje bij les 2 van de website; bekijk alvast de voorbeelden van deze les op de website; print voor iedere leerling een afvaldagboek uit. Materiaal De website Afvalschatten (les 2); bijlage 2: Afvaldagboek. Lesdoelen De leerlingen kunnen aangeven waaraan ze denken bij de begrippen afval en schatten. De leerlingen kunnen verbanden leggen tussen beide begrippen. De leerlingen zien in dat afval meer kan zijn dan spullen die worden weggegooid. Dat afval soms ook waarde kan hebben. De leerlingen onderscheiden hun eigen afval en delen deze in verschillende categorieën. Lesinhoud Tijdens deze les gaan de leerlingen verder in op het thema afvalschatten. De leerlingen geven aan waaraan ze denken bij het woord afval en wat ze voor zich zien bij het woord schatten. Aan de hand van deze twee oefeningen proberen ze verbanden te leggen tussen beide begrippen en leren op welke manier afval ook waarde zou kunnen hebben.
lesbrief - les 2 inleiding Tijdsduur: 5 minuten Bespreek kort met de leerlingen wat ze vandaag gaan doen. kern Tijdsduur: 60 minuten De leerlingen krijgen beter inzicht in de afval en dat niet alles automatisch afval is. afsluiting Tijdsduur: 5 minuten Bespreek de opdrachten kort na met de leerlingen, wat zijn de nieuwe dingen die ze geleerd hebben. Kijken ze nu anders tegen spullen aan die ze eerder weggegooid zouden hebben? Opdrachten 1. Afvalzakken en schatkisten Teken links op het bord een grote vuilniszak met daarin het woord afval. Vraag de leerlingen aan welke woorden zij moeten denken bij het woord afval (bijv. vuilniszak, prullenbak, rotzooi, papiertjes etc.) Teken nu op de rechterkant van het bord een schatkist met daarin het woord schatten. Vraag de leerlingen wederom aan welke woorden ze moeten denken bij het woord schatten (bijv. geld, goud, rijkdom etc.) Nu beide woord met alle begrippen op het bord staan: vraag aan de leerlingen wat ze opvalt tussen deze twee woordspinnen. Zijn de woorden die ze voor beide begrippen hebben genoemd erg verschillend of zitten er ook overeenkomsten tussen? Vinden ze dat afval iets met schatten te maken heeft of juist niet? Wat zouden volgens hen deze twee begrippen met elkaar te maken kunnen hebben?
lesbrief - les 2 Opdrachten 2. Verzamel je rijk Bekijk het filmpje bij opdracht 5 van les 2 op de website. Vaak denk je bij afval aan spullen die je niet meer nodig hebt. Spullen die je weggooit (hopelijk niet op straat, maar in de prullenbak) en waar je verder niets meer mee doet. Maar afval is niet altijd zomaar alleen maar afval. Met sommige spullen kun je nog heel veel andere dingen doen en wat jij niet meer nodig hebt, is voor een ander misschien wel van waarde! Hieronder vind je een beschrijving van waar sommige mensen afval voor gebruiken en wat je allemaal met afval kunt doen. Op de website staat voor iedere categorie een voorbeeld genoemd. Bespreek met de leerlingen de verschillende categorieën aan de hand van de voorbeelden op de website en de vragen die hieronder worden gesteld. Hebben ze ooit eerder op deze manier naar afval gekeken? Wisten ze dat je zoveel met afval kan doen? Verzamelingen Wie bewaart die heeft wat. En wie van één ding heel veel bewaart, die heeft een verzameling. Verzamelingen zijn er in alle soorten en maten: er zijn mensen die postzegels verzamelen, mensen die stripboeken verzamelen, theezakjes of pennen. Of wat dacht je bijvoorbeeld van de voetbalplaatjes die je krijgt bij de supermarkt? Mensen die niet van voetbal houden gooien ze weg, maar de buurjongen spaart ze en wil ze dolgraag hebben! Hij heeft namelijk een voetbalplaatjes verzameling. Heeft een van jullie ook een verzameling of ken je iemand die verzamelt? Wat verzamel je dan? Zijn de spullen in jouw verzameling voor een ander misschien wel afval? Waarom zijn deze spullen voor jou wel veel waard? Recycling Spullen kun je weggooien, maar je kan ze ook recyclen. Dit betekent dat er van oud afval nieuwe spullen worden gemaakt. Een groot voordeel hiervan is dat er minder afval in de grijze container wordt gegooid. Er komt dus minder afval op de afvalberg terecht! Maar, voor fabrikanten is het scheiden van afval ook erg waardevol. Als zij spullen opnieuw kunnen gebruiken, hoeven ze niet steeds nieuwe grondstoffen te kopen en dat bespaart natuurlijk geld! Hoeveel voorbeelden van afvalrecycling kunnen jullie noemen (bijv. glas, plastic, blik, batterijen)? Recyclen jullie thuis ook? Wat dan? Geld Sommige spullen die kapot zijn of je niet meer nodig hebt kan je inruilen voor geld. Bijvoorbeeld lege statiegeldflessen. Of oude mobiele telefoons of tablets; die kan je opsturen naar een recyclebedrijf waarna er geld op je rekening wordt gestort. En spullen die je niet meer gebruikt kan je natuurlijk
lesbrief - les 2 Opdrachten - vervolg ook verkopen op marktplaats of op de Koningsdagrommelmarkt. Zonde om weg te gooien dus! Hebben jullie wel eens op een rommelmarkt gestaan of geld gekregen voor oude spullen Kunnen jullie nog meer voorbeelden noemen van afval waar je geld voor zou kunnen krijgen? (bijv. een inzamelactie voor lege flessen)? Kunst Afval is vies, lelijk en het stinkt. Of toch niet? Steeds meer kunstenaars laten zich inspireren door de groeiende afvalberg. Voor hun kunstwerken maken ze gebruik van afgekeurde producten van fabrieken, zoals bijvoorbeeld posters met een misdruk of servies waar een oor van mist. Ook struinen ze rommelmarkten en kringloopwinkels af. Soms graaien ze zelfs in afvalcontainers om te zoeken naar bruikbare materialen! Ken jij mensen die kunst maken van afval? Wat vind je ervan dat mensen afval gebruiken om kunst mee te maken? Van welk afval zou jij wel een kunstwerk willen maken? Antiek Je hebt vast wel eens gehoord van antiek. Iets wordt antiek genoemd als het met de hand gemaakt is en als het heel oud is ongeveer 100 jaar of ouder en als het er ook nog eens heel mooi uitziet. Denk bijvoorbeeld aan meubels, horloges, of servies. Heb je wel eens goed naar de kopjes in je oma s kast gekeken? Het zou kunnen dat daar antiek tussen staat. Als iets antiek is, betekent dat meestal dat het heel duur is. Het grappige daaraan is dat toen je oma die kopjes kocht ze nog niet zoveel waard waren als nu. Antiek wordt dus meer waard naarmate het ouder wordt. Daarvoor is het wel belangrijk dat het niet beschadigd is. Een antiek kopje waar het oor van is gelijmd is niet veel meer waard. Wees er dus maar voorzichtig mee! Ook andere oude spullen kunnen meer waard worden. Dat zijn spullen die heel bijzonder zijn omdat er weinig van zijn gemaakt of weinig van zijn overgebleven. Zeldzame spullen dus. Dit zijn spullen die vaak in een museum terecht komen, bijvoorbeeld spullen die opgegraven zijn of spullen uit een fabriek die niet meer bestaat. In een museum worden ze goed bewaard en tentoongesteld aan publiek. Hebben jullie thuis antiek staan? Zouden die spullen ook in een museum kunnen staan? Waarom wel/niet? Zouden spullen die je nu thuis hebt ook later antiek kunnen worden? Waarom?
lesbrief - les 2 Opdrachten - vervolg 3. Een afvaldagboek Nu de leerlingen weten dat afval niet altijd zomaar afval is, maar dat er ook andere dingen mee kunnen gebeuren: geef iedereen de opdracht om een aantal dagen of een week lang een afvaldagboek bij te houden (zie voorbeeld op website). Evalueer na het bijhouden van de dagboeken de resultaten aan de hand van de volgende vragen: Wat gooi je allemaal weg? Zijn er veel dezelfde dingen die je weggooit? Welke spullen zijn dit? Zitten er tussen de spullen die je weggooit dingen die in één van de categorieën uit opdracht 5 zouden kunnen vallen? Zitten er bij de spullen die je nu weggooit ook spullen die later misschien wel eens van waarde zouden kunnen zijn? Zo ja: welke spullen en waarom denk je dat deze waarde zouden kunnen hebben? Extra lessuggestie Op de website staan onder het kopje Extra verschillende extra lessuggesties. Deze opdrachten zijn uit te voeren ter aanvulling op het lesmateriaal en de voorgeschreven opdrachten bij iedere les. Voor les 2 is de extra lessuggestie als volgt: Op bezoek bij ACV: Gegevens voor een optionele excursie naar het afvalbrengstation, waar de leerlingen meer kunnen leren over de wereld van afval en hoe dit alles tegenwoordig wordt geregeld en verwerkt.
Bijlage 1 - les 2 afvaldagboek Van: Dag: Wat heb je weggegooid In welke categorie zou het kunnen passen? Ochtend Middag Avond Dag: Wat heb je weggegooid In welke categorie zou het kunnen passen? Ochtend Middag Avond
lesbrief - les 3 Voorbereiding Bekijk het filmpje bij les 3 van de website; bezoek de website van Museum Veenendaal; zoek en bepaal samen met de klas wat voor afvalschat jullie mee willen nemen naar het museum. Materiaal De website Afvalschatten (les 3); een klassikale afvalschat; Neem naast de leerkracht 4 begeleiders mee (waarvan een actieve rol wordt gevraagd) Lesdoelen Lesinhoud Leerlingen kunnen aangeven wat een afvalschat is of zou kunnen zijn. Leerlingen kunnen zelf een afvalschat kiezen op basis van het geleerde uit les 1 en 2. Leerlingen vertellen meer over de afvalschatten in Museum Veenendaal en op welke manier deze tentoongesteld zijn. Tijdens deze les gaan de leerlingen op bezoek bij Museum Veenendaal. Ze nemen met hun klas een voorwerp mee naar het museum voor de speciale afvalschat-vitrine. Daarnaast maken een schatzoektocht door het museum waarbij ze onder andere langs verschillende herkenbare geschiedenispunten uit les 1 komen (veen- en turfwinning, sigarenfabriek, wolfabriek). De leerlingen leren meer over hoe deze spullen in het museum zijn beland en hoe ze straks zelf hun eigen afvalschattententoonstelling het best kunnen neerzetten.
lesbrief - les 3 inleiding Tijdsduur: 5 minuten Bespreek kort met de leerlingen wat ze vandaag gaan doen. kern Tijdsduur: 75 minuten De leerlingen krijgen beter inzicht in de geschiedenis van afval en van Veenendaal. En mogen hier zelf een bijdrage aan doen! afsluiting Tijdsduur: 5 minuten Bespreek het museumbezoek kort na met de leerlingen, wat zijn de nieuwe dingen die ze geleerd hebben. Wat wisten ze al over de geschiedenis van Veenendaal of over de geschiedenis van afval? Wat was nieuw? Opdrachten 1. De afvalschat van de klas Bekijk het filmpje bij opdracht 7 van les 3 op de website. In de vorige lessen hebben jullie meer geleerd over de geschiedenis van Veenendaal, over de geschiedenis van afval en hoe afval meer kan zijn dan alleen iets dat je in de prullenbak gooit. Tijdens deze les gaan jullie een bezoek brengen aan het historisch Museum Veenendaal. Dit museum staat vol met afvalschatten : oude gebruiksvoorwerpen die normaal gesproken weggegooid zouden worden, maar in het museum hernieuwde waarde hebben gekregen. Speciaal voor de klassen die dit project uitvoeren heeft Museum Veenendaal een heuse museumvitrine vrijgemaakt. Op deze plek mogen alle klassen die langskomen hun eigen afvalschat plaatsen, zodat er op het einde een kleine tentoonstellingshoek ontstaat met bijzondere afvalschatten van scholen van nu. Vertel de leerlingen dat jullie met de klas één voorwerp mogen meenemen dat de afvalschat van jullie klas wordt. Het voorwerp moet iets zijn dat normaal gesproken door jullie weggegooid wordt (en dus eigenlijk een stuk afval is), maar dat voor een museum best wel eens als een schat gezien zou kunnen worden (omdat het kunst is, omdat het geld waard is, omdat het deel van een bijzondere verzameling is, of omdat het ons bijvoorbeeld iets leert over vroeger). Je zou hierbij kunnen denken aan een vol schoolschrift, een oude schoolkalender, een vulpen, een verzameling van lege pakjes drinken uit de schoolpauze etc. Maak, als jullie de afvalschat van jullie klas gekozen hebben, een mooi kaartje voor in de vitrine. Zet hierop wat het is, het jaartal, jullie klas en de naam van jullie school. Neem dit alles mee naar het museum tijdens jullie bezoek.
lesbrief - les 3 Opdrachten 2. Schatzoeken in het museum Tijdens het bezoek aan Museum Veenendaal worden jullie opgevangen door een medewerker van het museum. Deze zal als eerst een korte introductie geven over het museum en wat hier allemaal te zien is. Ook wordt de meegebrachte afvalschat van de klas besproken en in de vitrine geplaatst. Daarna krijgen de leerlingen een vragenlijst en gaan ze schatzoeken in het museum. Door middel van vragen en kleine opdrachten worden de leerlingen langs de verschillende geschiedenispunten uit les 1 geleid (veen- en turfwinning, sigarenfabriek, wolfabriek). Ze leren meer over hoe deze spullen (die vroeger veelal gewoon gebruiksvoorwerpen waren) in het museum zijn beland en hoe afval hier een echte afvalschat kan worden. Ook blikken ze alvast vooruit op les 4 waarin ze zelf een afvalschattententoonstelling gaan maken. De afsluiting vindt plaats door middel van het kort bespreken van de vragenlijst en nog wat extra tips om mee te nemen naar de laatste les. Tip voor de leerkracht Bekijk voorafgaand aan het bezoek met de leerlingen alvast even de website van het museum (link staat op Afvalschattenwebsite onder les 3, opdracht 8) Neem naast de leerkracht 4 begeleiders mee (waarvan een actieve rol wordt gevraagd) Vertel de leerlingen wat de regels van een museum zijn (niet rennen, schreeuwen, niet zomaar overal aankomen etc.) Verdeel de leerlingen van tevoren in de klas eventueel alvast in groepjes (5 groepjes) voor de schatzoektocht, zodat dit niet ter plekke in het museum hoeft te worden gedaan. Extra lessuggestie Op de website staan onder het kopje Extra verschillende extra lessuggesties. Deze opdrachten zijn uit te voeren ter aanvulling op het lesmateriaal en de voorgeschreven opdrachten bij iedere les. Voor les 3 is de extra lessuggestie als volgt: Schatgraven: In het museum hebben de leerlingen heel veel afvalschatten gezien. Sommige spullen heeft het museum gekregen, maar vaak zijn het ook afvalresten die vroeger zijn weggegooid en nu weer zijn gevonden of opgegraven. Met deze opdracht gaan de leerlingen zelf hun afval begraven en, wie weet, wordt dit afval over 100 jaar ook wel als schat uit de grond gehaald en in een museum gezet!
lesbrief - les 4 Voorbereiding Bekijk het filmpje bij les 4 van de website; bedenk eventueel alvast wat voorbeelden voor mogelijke thema s voor jullie tentoonstelling en de ruimte waar jullie deze willen houden. Materiaal De website Afvalschatten (les 4); een tentoonstellingsruimte; wat knutselmateriaal (papier, schaar, stiften/pennen); een fotocamera. Lesdoelen Leerlingen kunnen al het geleerde uit de eerdere lessen in de praktijk brengen. Leerlingen leren een stuk afval opnieuw te waarderen en er zo naar te kijken dat het ook een schat zou kunnen zijn. Leerlingen weten samen met de klas een echte tentoonstelling neer te zetten. Lesinhoud Nu de leerlingen alles over de geschiedenis van Veenendaal, afval en de waarde van afval weten, gaan ze tijdens deze les aan de slag om zelf hun eigen afvalschattententoonstelling te maken!
lesbrief - les 4 inleiding Tijdsduur: 5 minuten Bespreek kort met de leerlingen wat ze vandaag gaan doen. kern Tijdsduur: 75 minuten De leerlingen gaan zelf een tentoonstelling maken en leren welke stappen hier voor nodig zijn. afsluiting Tijdsduur: 5 minuten Bespreek de tentoonstelling kort na met de leerlingen. Wat hebben ze hier van geleerd? Wat zouden een volgende keer anders doen? Opdrachten 1. Een echte afvalschattententoonstelling Bekijk het filmpje bij les 4 van de website. Nu de leerlingen alles over de geschiedenis van Veenendaal, afval en de waarde van afval weten, gaan ze tijdens deze les aan de slag om zelf hun eigen afvalschattententoonstelling te maken. Ze hebben hiervoor natuurlijk al een beetje geoefend tijdens het gezamenlijk uitkiezen van een klassikale afvalschat. Maar nu gaan jullie echt met de hele klas allemaal samen één grote tentoonstelling maken net als in het museum! Stap 1: Het thema bepalen Bepaal samen met de leerlingen het thema van de tentoonstelling. Het Museum Veenendaal laat met zijn afvalschatten de geschiedenis van Veenendaal zien. Maar wat willen jullie als klas laten zien? Je kunt kiezen uit een algemeen thema (bijv. Een week uit het leven van een klas in 2014) of een thema gekoppeld aan één van de eerdere 5 afvalcategorieën (recycling, kunst, geld etc.) Bekijk hieronder een paar voorbeelden: Een week uit het leven van groep 5 van de.school Een klas vol verzamelingen Afvalkunstwerken Schatten uit grootmoederstijd Stap 2: Afvalschatten verzamelen en bespreken Als het thema bepaald is: vraag dan aan iedere leerling of zij binnen dat thema één afvalschat kunnen verzamelen en meenemen. Bekijk en bespreek alle meegenomen afvalschatten in de klas en laat de leerlingen elkaar vertellen waarom ze dit voorwerp of dit stuk afval hebben meegenomen (en waarom het volgens hen een schat is).
lesbrief - les 4 Opdrachten - vervolg Stap 3: Kies een manier van tentoonstellen Bespreek gezamenlijk hoe jullie de tentoonstelling willen inrichten. Bekijk hiervoor ter inspiratie de voorbeelden op de website onder les 4, opdracht 9. Willen jullie de spullen exposeren op basis van tijd (van oud naar nieuw), op basis van categorie (pennen bij de pennen, schriften bij de schriften) of op een andere manier? Stap 4: Kies een tentoonstellingsruimte Waar gaan jullie de afvalschattententoonstelling exposeren? Wordt dit gedaan in een hoek van de klas of misschien wel in een andere ruimte op school? En als dan de ruimte gekozen is: zetten jullie de spullen dan neer op tafels? Hangen jullie ze op? Worden ze misschien wel ergens in een vitrine van school neergezet? Bedenk samen hoe jullie afvalschatten het mooiste tot hun recht komen. Stap 5: Het inrichten van de tentoonstelling Nu jullie alle spullen hebben verzameld en alles goed hebben uitgedacht, kan het inrichten van de tentoonstelling beginnen! Zet samen alles zo goed en mooi mogelijk neer en zorg ervoor dat jullie afvalstukken echte museumschatten lijken. Dit kun je nog beter benadrukken door gebruik te maken van mooie doeken of kleden over de tafels, mooie gekleurde papieren achtergronden en natuurlijk bordjes/kaartjes bij jullie voorwerpen! Zet hierop bijvoorbeeld je naam, wat het voorwerp is, uit welk jaartal het komt en waarom het volgens jou een afvalschat is. Stap 6: Foto maken! Is de tentoonstelling helemaal klaar en ingericht? Maak dan met de klas 3 mooie foto s van jullie tentoonstelling. Stuur deze samen met de antwoorden op onderstaande vragen op naar Fatima van. Fatima verzamelt de afvalschattententoonstellingen van alle scholen en zet deze op de Afvalschattenwebsite. Aan het einde van het project kunnen jullie onder het kopje afvalschattententoonstelling dus alle tentoonstellingen terugzien! Vragen voor bij de foto s: Naam school en klas Naam/thema van de tentoonstelling Wat voor afval hebben jullie gebruikt Waarom zijn deze afvalstukken volgens jullie schatten
lesbrief - les 4 Opdrachten Extra lessuggestie Op de website staan onder het kopje Extra verschillende extra lessuggesties. Deze opdrachten zijn uit te voeren ter aanvulling op het lesmateriaal en de voorgeschreven opdrachten bij iedere les. Voor les 4 is de extra lessuggestie als volgt: Welkom bij de afvalschattententoonstelling!: Tijdens deze les hebben de leerlingen zelf een afvalschattententoonstelling gemaakt. Maar hoe kan je er nou voor zorgen dat je van die tentoonstelling een expositie maakt zoals je deze écht in een museum ziet? Een expositie met tekstbordjes, routepijlen, logo s en een openingsposter. Tijdens deze extra opdracht kun je dit project mooi afsluiten door met behulp van een stappenplan je tentoonstelling nóg mooier te maken en er een echt publiek voor uit te nodigen.