VERKORT JAARVERSLAG 2008 Rabobank Land van Cuijk & Maasduinen 1
VERKORT JAARVERSLAG 2008 Coöperatieve Rabobank U.A. gevestigd te Boxmeer. Raad van commissarissen, drs. P.H. Beijers, voorzitter ing. B.J.M. Buiting, vice-voorzitter dr. J.T. Gielen A.C.J.M. van Vught drs. B.G.J.T. Wein-Felling Directie, drs. J.L.G.M. Claassen, directievoorzitter drs. H.H.A. Klijnman RA RC C.L.M. Verhagen MBA drs. J.G.M. Vossen Jaarverslag Aan de leden, Het jaar 2008 is het eerste jaar van de strategische beleidsperiode 2008-2010 en markeert het einde van de fusieperiode. 2008 zal de geschiedenis ingaan als het jaar waarin de hypothekencrisis in de Verenigde Staten escaleerde tot een wereldwijde financiële en economische crisis. Ondanks de onrust die vanaf de zomer ook naar ons land oversloeg, waren de gevolgen voor het financiële resultaat van Rabobank Land van Cuijk & Maasduinen in 2008 niet of nauwelijks merkbaar. Niettegenstaande een in het laatste kwartaal krimpende economie realiseerde onze Rabobank over het gehele jaar 2008 zelfs betere prestaties. Onze betrouwbaarheid en stabiliteit in combinatie met het vooropstellen van klantwaarde bleken in de praktijk onderscheidende elementen die nu hun daadwerkelijke kracht toonden. We behaalden een bancaire productiviteit van 1,51 en overtroffen daarmee de doelstelling van 1,45 ruimschoots. Speerpunten in 2008 In 2008 hebben we verder gewerkt aan het verbeteren van het imago van onze bancaire vereniging en het verhogen van onze commerciële slagkracht. Dit vanuit een beheersbare en financieel gezonde basis waarvoor medewerkers zich blijvend verantwoordelijk voelen. Het succes hiervan is onder andere afgemeten aan de tevredenheid van onze klanten over onze financiële dienstverlening. Dat we daarin geslaagd zijn, blijkt uit de klantevaluaties waarin onze klanten een gemiddeld rapportcijfer van 8,1 gegeven hebben. In 2008 is ons klantenbestand flink gegroeid. Dit is mede veroorzaakt door de eerder genoemde onrust op de financiële markten. Vanwege het dalende vertrouwen in andere banken, hebben we in de Private Banking- en Bedrijvenmarkt een relatief groot aantal nieuwe klanten kunnen verwelkomen. Echter ook de voortdurende initiatieven en het ondernemerschap van onze bank hebben daaraan bijgedragen. Er is in 2008 veel energie 2
gestoken in bestaande klanten en in het bij Bedrijven en Private Banking acquireren van nieuwe klanten. Ook hebben we in 2008 gewerkt aan het blijvend laten aansluiten van de distributie van onze bankdiensten aan het gedrag en de wensen van onze klanten. Een sterk afnemend bankbezoek en de opmars van alternatieven (telefonie en internet) heeft onder andere geresulteerd in het sluiten van de kleine bankkantoren in Oploo, Beugen en Rijkevoort en de verplaatsing van de kantoren in Langenboom en Sint Anthonis. Daarnaast is geïnvesteerd in de kwaliteitsverbetering van de andere kantoren en van de virtuele dienstverlening via telefoon en internet. Net als in voorgaande jaren heeft in 2008 voorts de doorontwikkeling van de kwaliteit van onze medewerkers een belangrijke plaats gekregen. Aangezien wij voor onze klanten een toonaangevende bank willen zijn, verlangen wij veel van onze medewerkers. Wij streven naar een ingespeeld en samenwerkend team van professionals. Een team waarin sprake is van een klantgerichte, open en assertieve houding en waarin stimulering plaatsvindt van verantwoordelijkheid, ondernemerschap, creativiteit en flexibiliteit. Coöperatieve vereniging Last but not least is Rabobank Land van Cuijk & Maasduinen voortvarend doorgegaan met het versterken van haar coöperatieve vereniging onder meer door het vergroten van de betrokkenheid van haar leden. Zo hebben we behalve de 8 afdelingsvergaderingen, ook 9 ledenpanels, 2 informatieve seminars, 11 informatiebijeenkomsten over de rechten en plichten van leden en een ledenfeest georganiseerd. Om jongeren bij de vereniging te betrekken in het kader van een evenwichtiger samengesteld ledenbestand, zijn 2 jongerenpanels, een kortingsactie voor jongeren en een RABO VIP-Night georganiseerd. De ledenraad het door de leden gekozen parlement binnen de Rabobank - is in 2008 viermaal bijeen geweest. Daarbij zijn onder meer de volgende onderwerpen behandeld: - de beoordeling en nominatie van projecten en ideeën voor het Fonds Maatschappelijke Betrokkenheid evenals de evaluatie van het doel en de werking van dit Fonds; - vaststelling van de jaarrekening 2007 en het jaarverslag 2007; - de organisatie en evaluatie van de afdelingsvergaderingen; - bespreking van de risicobeheersing binnen de bank; - discussie en advisering over hoe rijk onze Rabobankvereniging moet zijn (hoeveel winst en hoeveel vermogen is nodig?), waarbij in een laatste sessie ook Bert Bruggink, de financiële man (CFO) van de Rabobank Groep aanwezig was; - herverkiezing lid Raad van Commissarissen (Peter Beijers); - bespreking van de resultaten van de verschillende ledenpanels; - beoordeling van het functioneren van de Raad van Commissarissen; - bespreking van het jaarplan en de begroting 2009. Het bezoek aan de afdelingsvergaderingen in het najaar van 2008 is met 1629 aanwezige leden sterk toegenomen in vergelijking met 2007 (1314 aanwezigen). De afdelingsvergaderingen zijn uitvoerig geëvalueerd; de vergaderingen zijn met een gemiddeld rapportcijfer van 8,14 hoe dan ook hoog gewaardeerd door de aanwezige leden. 3
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Coöperatief dividend Wanneer het goed gaat met een coöperatieve vereniging, kan zij ook veel terugdoen voor haar leden. Dat heeft Rabobank Land van Cuijk & Maasduinen in 2008 ook gedaan. Niet alleen, zoals gezegd, door te investeren in de kwaliteit van haar bancaire dienstverlening, maar ook door een deel van de winst terug te geven aan de leefgemeenschappen en de omgeving van haar leden. Zo zijn er in 2008 voor de tweede keer 4 Verenigingsavonden georganiseerd. Tijdens die avonden zijn bestuurders van ruim 800 verenigingen met elkaar in contact gebracht, heeft de Rabobank hen een avond uit bezorgd en hebben ze bovendien een financiële donatie gekregen. Op die manier hebben we vrijwilligers gestimuleerd om ook op sociaal-cultureel vlak te blijven werken aan een verlevendiging van onze gemeenschappen. Het Fonds Maatschappelijke Betrokkenheid heeft tot doel initiatieven te ondersteunen die erop gericht zijn een substantiële bijdrage te leveren aan de versterking van het sociale, economische en culturele leven in het werkgebied van Rabobank Land van Cuijk & Maasduinen. Met het fonds zijn in 2008 56 projecten en organisaties ondersteund, die een groot draagvlak in de lokale gemeenschappen hebben (of naar verwachting zullen krijgen) en die éénmalig een flinke financiële steun in de rug kunnen gebruiken. In totaal is, verdeeld over de acht ledenafdelingen, een bedrag van 135.000,- uitgekeerd. Het Fonds Vernieuwend Ondernemen is bedoeld voor ondernemers met vernieuwende ideeën, die (financiële) hulp bij de uitvoering ervan kunnen gebruiken. Een commissie, bestaande uit een aantal ledenraadsleden en onder voorzitterschap van de directeur Bedrijven, heeft in 2008 twee aanvragen voor een bijdrage uit het Fonds Vernieuwend Ondernemen gehonoreerd voor een totaalbedrag van 5.000,-. Rabobank Land van Cuijk & Maasduinen heeft in 2008 tevens 20.000,- afgedragen aan de Rabobank Foundation. Met dit landelijke fonds waaraan alle Rabobanken bijdragen, worden onder andere projecten in ontwikkelingslanden gesteund. Zoals bekend heeft onze bank in 2007 een regionaal-economisch onderzoek laten uitvoeren in het Land van Cuijk en Noord-Limburg. Dit onderzoek heeft naar overheid, zorg, onderwijs en industrie veel impact gehad. In 2008 heeft Rabobank Land van Cuijk & Maasduinen voortbordurend op de aanbevelingen van het rapport en in samenwerking met het Platform Integraal Overleg, het project Beeldenstorm 2025 en de daaruit voortkomende projecten ondersteund. Rabobank vindt het voor haar leden belangrijk dat we weten wat we willen met deze regio en dat we vandaaruit samen met relevante partijen in actie komen om eraan te werken. Toelichting op de cijfers 2008 Bovenstaande inspanningen hebben geleid tot de financiële resultaten zoals beschreven in de jaarrekening 2008. Hieronder geven wij een korte toelichting daarop. Toelichting op de balans per 31 december 2008 Zoals aangegeven kunnen we terugblikken op een goed jaar. Onze bank heeft in 2008 een flinke groei doorgemaakt, wat blijkt uit de toename van het balanstotaal met een bedrag van ruim 264 miljoen (10,9%). In 2007 was de balansgroei 244 miljoen 4
(11,3%). De kredietcrisis heeft onder andere als gevolg dat steeds meer klanten onze bank zien als een veilige haven voor hun tegoeden. De spaargelden en andere toevertrouwde middelen tezamen zijn toegenomen met 13,2% (2007: 8,7%). De kredietverlening aan bedrijven en particulieren (vorderingen op cliënten) groeide met 9,1% (2007: 9,3%). De verminderde portefeuillegroei van woningfinancieringen door de afname van het aantal transacties in de woningmarkt wordt gecompenseerd door de hogere groei van de zakelijke uitzettingen. Toelichting op de Winst & Verliesrekening over 2008 De rentewinst kwam uit op een bedrag van 54,9 miljoen, een stijging van 13,0% (2007: stijging van 10,5%). Het grotere volume aan zakelijke uitzettingen en de positieve ontwikkeling van het resultaat op rente-instrumenten zijn de belangrijkste factoren voor een flinke stijging van de rentebaten. Deze stijging van de rentebaten (door met name een hoger volume aan uitzettingen) heeft de eveneens toegenomen rentelasten als gevolg van de groei van de toevertrouwde middelen (met name spaargelden) dus ruimschoots gecompenseerd. De opbrengsten uit deelnemingen van 2008 worden in belangrijke mate positief beïnvloed door de éénmalige opbrengst van 7,6 miljoen uit hoofde van de overdracht van de aandelen Rabo Hypotheek Bank naar Rabobank Nederland. Verder bestaat deze post uit de afboeking van een bedrag van 0,6 miljoen als gevolg van het verlies en de reorganisatie van RaboMakelaardij Zuid. De ontvangen provisies kwamen uit op 15,7 miljoen, een stijging van 4,7% (2007: 5,3%). De afname van provisieopbrengsten van met name beleggingen en levensverzekeringen wordt gecompenseerd door de groei van de treasuryprovisie. De totale baten (rentewinst, provisies, deelnemingen en overige baten) kwamen uit op 77,7 miljoen en zijn toegenomen met 22,5% (2007: toename van 9,2%). Indien we de eenmalige opbrengst van de overdracht van aandelen Rabo Hypotheek Bank buiten beschouwing laten, is in 2008 de groei van de totale baten 10,6%. De totale lasten beliepen een bedrag van 41,0 miljoen, een toename van 2,5% ten opzichte van de totale lasten van 2007 ( 40,0 miljoen). Belangrijke factor is de stijging van de personeelskosten met 1,5 miljoen (6,4%) met name door de hogere toevoeging aan de voorziening reorganisatie en de investeringen in de kwaliteit van medewerkers (opleidingen, trainingen en certificeringen). De nettowinst, exclusief de eenmalige boekwinst als gevolg van de overdracht van aandelen Rabo Hypotheek Bank, is uiteindelijk gestegen met 3,6 miljoen (25,9%) van 14,0 miljoen naar 17,6 miljoen. Een bedrag van ruim 0,6 miljoen is toegevoegd aan het fonds winstuitkeringen; deze toevoeging is het resultaat van de reservering van 1,2 miljoen voor activiteiten die gepland zijn voor 2009 en van de vrijval van 0,6 miljoen van reserveringen van voorgaande jaren. We zijn bijzonder trots op de groeicijfers die in 2008 gerealiseerd zijn en menen dat daarvoor zeker ook een woord van dank en waardering naar onze medewerkers gepast is. Vooruitblik naar 2009 Duidelijk is dat de verslechtering van de markt in het laatste kwartaal van 2008 zich in 2009 versterkt voortzet. De kredietcrisis maakt dat de inkoopprijs van onze middelen aanzienlijk duurder is geworden en tot een verdere verkrapping van de rentemarge leidt. Bovendien staan vele concurrentbanken er minder florissant voor en voelen zij de druk 5
om hun middelen nog meer dan voorheen tegen een hogere prijs bij consumenten vandaan te halen. Voorts heeft de kredietcrisis gemaakt dat vele beleggers hun adem inhouden en minder transacties doen. Dit zal in 2009 een nadelig effect hebben op ons provisiebedrijf. Bovendien geeft de kredietcrisis een dempend effect op de huizenmarkt. waardoor het volume aan uitgezette hypotheekgelden afneemt. Door de gewijzigde marktomstandigheden legt de Rabobank in 2009 een nog grotere nadruk op gezonde balansverhoudingen. Zoals voorheen zullen wij ons blijven focussen op de dienstverlening aan onze bestaande leden en klanten; daarnaast zullen we evenwel ook onze pijlen richten op nieuwe klanten in met name de grootzakelijke en private banking markt. In de kredietverlening zullen we aandacht besteden aan de sectorontwikkelingen waarmee onze klanten te maken krijgen. Waar nodig zullen we collectief en individueel steun bieden om dit moeilijke jaar door te komen. Zoals dit in een coöperatieve vereniging past. In de interne organisatie zullen we in 2009, passend bij de omgevingsontwikkelingen, nog nadrukkelijker aandacht hebben voor onze bedrijfskosten. Met instandhouding van de professionaliteit van onze medewerkers zullen we nadrukkelijk bezien of andere investeringen verminderd of vooruitgeschoven kunnen worden. Aldus zullen we ook in 2009 onze Rabobankvereniging financieel krachtig houden en zullen we daarmee een gezonde basis blijven bieden voor het werken aan een grotere betrokkenheid van leden en een nog even evenwichtiger ledenbestand (groei bij jongeren en vrouwen). Directieteam Rabobank Land van Cuijk & Maasduinen Jan Claassen, voorzitter Cees Verhagen, directeur Bedrijven Hans Vossen, directeur Particulieren & Private Banking Harald Klijnman, directeur Bedrijfsmanagement VERKORTE JAARREKENING 2008 Aan de ledenraad, Bijgaand leggen wij u voor de verkorte jaarrekening 2008, voorzien van de accountantsverklaring en het advies van de raad van commissarissen. De verkorte jaarrekening is ontleend aan de jaarrekening 2008, welke voorzien van de accountantsverklaring en het advies van de raad van commissarissen ter inzage ligt ten kantore van de bank. De directie 6
Balans per 31 december 2008 (na winstbestemming) Activa (bedragen in duizenden euro's) 2008 2007 Kasmiddelen 9.213 9.094 Groepsmaatschappijen 348.297 291.760 Vorderingen op cliënten 2.278.740 2.088.531 Deelnemingen 21.707 8.999 Onroerende zaken en bedrijfsmiddelen 10.595 11.658 Overige activa 14.066 8.393 Totaal activa 2.682.618 2.418.435 Passiva (bedragen in duizenden euro's) 2008 2007 Groepsmaatschappijen en maatschappijen waarin wordt deelgenomen 691.131 665.864 Spaargelden 1.192.808 1.114.930 Andere schulden aan cliënten 572.203 444.171 Overige passiva 37.012 28.562 Algemene reserve 189.464 164.908 Totaal passiva 2.682.618 2.418.435 Niet in de balans opgenomen verplichtingen 91.736 97.510 7
Winst-en-verliesrekening over 2008 (bedragen in duizenden euro's) 2008 2007 Baten Rentebaten 141.901 115.421 Rentelasten -86.988-66.826 Rente 54.913 48.595 Opbrengsten uit deelnemingen 6.974-302 Provisie 15.745 15.041 Overige baten 85 90 Totaal baten 77.717 63.424 Lasten Personeelskosten 25.398 23.878 Andere beheerskosten 14.196 15.116 Afschrijvingen 1.452 1.038 Totaal lasten -41.046-40.032 Bedrijfsresultaat vóór waardeveranderingen van vorderingen 36.671 23.392 Waardeveranderingen van vorderingen -5.474-4.845 Bedrijfsresultaat vóór belastingen 31.197 18.547 Belastingen bedrijfsresultaat -6.000-4.558 Nettowinst 25.197 13.989 8
Overige gegevens Overeenkomstig de bepalingen van de statuten wordt het voordelig saldo van de winsten verliesrekening, na aftrek van het bedrag dat eventueel wordt besteed voor doeleinden van plaatselijk of algemeen belang, toegevoegd aan de algemene reserve. De reserves mogen in geen geval onder de leden worden verdeeld. In de jaarrekening 2008 is voorgesteld de volgende bestemming te geven aan de nettowinst 2008: (bedragen in duizenden euro's) 2008 2007 Toevoeging aan algemene reserve 24.556 13.015 Toevoeging aan fonds winstuitkeringen 641 974 Totaal nettowinst 25.197 13.989 De voorgestelde winstbestemming is reeds in de cijfers verwerkt. 9
Aan: De Raad van Commissarissen en de Directie van Coöperatieve Rabobank U.A. te Boxmeer. ACCOUNTANTSVERKLARING Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in dit verslag opgenomen verkorte jaarrekening (op pagina 6 tot en met 11) van Coöperatieve Rabobank U.A. te Boxmeer over 2008 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank U.A. te Boxmeer. Bij die jaarrekening hebben wij op 9 juni 2009 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. De leiding van de coöperatie is verantwoordelijk voor het opstellen van de verkorte jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2008 van Coöperatieve Rabobank U.A. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de verkorte jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de verkorte jaarrekening op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is de verkorte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening. Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van Coöperatieve Rabobank U.A. te Boxmeer en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de verkorte jaarrekening dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 9 juni 2009 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel. Utrecht, 20 juli 2009 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. P.J.A.J. Nijssen RA 10
Advies raad van commissarissen Aan de ledenraad, Voor u ligt de verkorte jaarrekening 2008. Deze verkorte jaarrekening is ontleend aan de jaarrekening 2008, welke wij ter voldoening aan het bepaalde in de statuten hebben onderzocht. Mede op grond van de bij de jaarrekening 2008 door Ernst & Young Accountants afgegeven accountantsverklaring, stellen wij u voor om de jaarrekening vast te stellen en de bestuurders te dechargeren. De raad van commissarissen 11