Advanced Aircraft Handling Chinook vliegt lager, sneller en scherper de Vliegende Hollander Jaargang 67 - nummer 10 - oktober 2011 Luchtmachtdagen op Leeuwarden Paars weer op Woensdrecht Laatste overtocht naar Chili
4 Omslagfoto: Twee Chinooks volgen de contouren van de bosrand tijdens de cursus Advanced Aircraft Handling in Duitsland. Foto: Eric Vorstenbosch, AVDD Vertrouwen, samenspel: daar gaat het om 8 Foto: Eric Vorstenbosch, AVDD 4 Geavanceerde vliegles Als het woord helihandvaardigheid nog niet bestond, dan is het voor de cursus Advanced Aircraft Handling uitgevonden. Uitdagende vliegomstandigheden voor jonge Chinookbemanningen. 8 Luchtmachtdagen op Leeuwarden Ondanks de bezuinigingen zette de organisatie twee zeer geslaagde luchtmachtdagen neer waarop veel te zien er ervaren was voor in totaal 182.000 bezoekers. 12 Paarse weerdienst Militaire operaties vallen of staan vaak met de juiste weersverwachting. Dat weten ze ook bij Joint Meteorologische Groep, de nieuwe gezamenlijke weerdienst van Defensie op Woensdrecht. Foto: Arno Marchand Best een beetje nerveus van de diverse afzeggingen, maar ook hier had ieder nadeel z n voordeel 14 14 Chili DMO leverde in september de laatste zes van achttien aan Chili verkochte F-16 s af. Zonder de ondersteuning van het CLSK was dit niet mogelijk. Volgens de detco een voorbeeld van één team, één taak. 18 NAVO in Brunssum Het Joint Force Command Headquarters Brunssum ondergaat een metamorfose van statisch naar een deployable hoofdkwartier. Chef-Staf luitenant-generaal Jouke Eikelboom geeft uitleg. Eigenlijk is het heel simpel, het lukt alleen met goede voorbereidingen en goede mensen 18 Foto: Arno Marchand 21 Werven tijdens reducties Radiozenders met wervingsboodschappen voor luchtmachtpersoneel. Dat roept vragen op, dus leg dat maar eens uit. Directeur Personeel & Organisatie commodore Ton Tieland doet dat. 22 Eeuwfeest Fokker Honderd jaar na de eerste vlucht van Anthony Fokker met zijn zelfgebouwde Spin boven Haarlem was de stad het centrum van de festiviteiten van deze centennial. VASTE RUBRIEKEN 26 lees- en kijkwijzer 27 Journaal Foto: sergeant Sebastian Peschke We kunnen straks een hoofdkwartier van maximaal vijfhonderd man in welk land dan ook ontplooien 31 Colofon Drukkerij de Vliegende Hollander failliet In oktober kreeg de redactie de mededeling dat voor de drukkerij van de Vliegende Hollander TDS faillissement is aangevraagd en inmiddels is verleend. De oplossing hiervoor is gelukkig gevonden binnen het moederbedrijf. Drukkerij De Bink heeft de productie overgenomen. DE VLIEGENDE HOLLANDER 2
Column van de Commandant Luchtstrijdkrachten Hoogtepunten Foto: Arno Marchand Met een tevreden gevoel kijk ik terug naar de Luchtmachtdagen op de vliegbasis Leeuwarden. Maar liefst 182.000 bezoekers hebben op beide dagen genoten van een goed georganiseerd programma. Op verzoek van de regio hadden we besloten deze dagen op een andere dan de gebruikelijke datum te organiseren en in samenwerking met diezelfde regio hebben we er een groot succes van gemaakt. Dankzij de goede contacten verliep de samenwerking met gemeentebesturen en hulpverleningsdiensten uitstekend. Maar niet in de laatste plaats heeft ook de inzet van velen van u bijgedragen aan het succes van de Luchtmachtdagen. Dat het een succes geworden is, weet ik ook doordat we voor het eerst veel gebruik hebben gemaakt van social media. Hierdoor konden we op elk moment de reacties van bezoekers peilen, en die waren laaiend enthousiast. Het waren kortom, mooie luchtmachtdagen die ondanks de versobering toch een goed beeld hebben neergezet van ons belangrijke werk. Ik dank iedereen van u die heeft bijgedragen aan het succes ervan. Volgend jaar zijn er geen Luchtmachtdagen, maar in 2013 pakken we groots uit. In dat jaar is het honderd jaar geleden dat de militaire luchtvaart is opgericht. het toezicht houden op de naleving van het wapenembargo en het handhaven van de no-fly zone boven Libië. Dat is waar we het voor deden! Op de derde dinsdag van september was het traditioneel Prinsjesdag. Een dag vol ceremonieel, maar ook met een boodschap voor de samenleving. Vliegbasis Volkel leverde het eresquadron bij Paleis Noordeinde en ook langs de route stonden tal van luchtmachters van andere onderdelen. Ik heb complimenten mogen ontvangen voor hun optreden en die komen u toe. De boodschap van Prinsjesdag was dit jaar somber. In de troonrede gaf Hare Majesteit de Koningin aan dat 2012 een zwaar jaar wordt voor de samenleving. Dat geldt zeker ook voor Defensie, maar dat is helaas niets nieuws. We moeten hoe dan ook door de zure appel bijten om ons vervolgens te richten op het herstelplan, zodat we de organisatie weer op de rit krijgen. En ten slotte een korte vooruitblik. Begin volgend jaar zijn er voor het CLSK twee belangrijke momenten. Vanaf 1 januari maken medewerkers van het Logistiek Centrum Woensdrecht weer deel Het waren kortom, mooie luchtmachtdagen die ondanks de versobering toch een goed beeld hebben neergezet van ons belangrijke werk Ondertussen gaan de operaties gewoon door. Op Kandahar Airfield hebben 18 september de commandant en leden van de Air Task Force 18 de taken overgenomen van hun voorgangers. Dit detachement zal net als de voorgangers bescherming bieden aan onze troepen, de Afghaanse bevolking en Afghaanse eenheden en die van onze bondgenoten. In de laatste weken van oktober verhuisde het detachement naar Mazar-e-Sharif, zodat de thuisbasis dichter bij de eenheden van de nieuwe politietrainingsmissie in Kunduz ligt. Het is dan alweer de vierde locatie waar vandaan we met onze F-16 s al bijna tien jaar lang bijdragen aan een veiliger Afghanistan! Het derde Fixed Wing Element op vliegbasis Decimomannu in Italië heeft inmiddels haar taken beëindigd, net als het Nederlandse personeel betrokken bij de AWACS-radarvliegtuigen. De Noord- Atlantische Raad besloot in navolging van de VN-Veiligheidsraad om de NAVO-missie boven Libië, Operation United Protector, per 31 oktober te beëindigen. Een AWACS voerde die dag de laatste vlucht uit. De missie richtte zich op het beschermen van de bevolking, uit van de CLSK-organisatie. Ik vind dat een goede ontwikkeling en heet de medewerkers nu alvast welkom. Het tweede moment is een gedeeltelijk afscheid. Op 1 april zullen de medewerkers van de Groep Geleide Wapens worden overgedragen aan de organisatie van het Commando Landstrijdkrachten. Ik weet zeker dat de contacten met de nieuwe eenheid intensief zullen blijven, de Patriotsystemen maken immers deel uit van de luchtverdedigingsketen en de luchtmachters blijven luchtmachters. Bij oefeningen zult u de collega s van de GGW dan ook nog regelmatig tegenkomen, zeker bij onze grote Air Command & Control oefening Joint Project Optic Windmill (JPOW). Dat past bij de Defensie van nu, we werken gezamenlijk aan vrede en veiligheid. Eén team, één taak. Wilt u reageren? Dat kan per e-mail naar lucoinfo@mindef.nl 3 DE VLIEGENDE HOLLANDER
REPORTAGE Cursus Advanced Aircraft Handling Helihandvaardigheid Chinook-vliegers en loadmasters verlegden eind augustus hun grenzen vanaf de Britse landmachtbasis in Gütersloh. Laagvliegend en zigzaggend door het Duitse heuvellandschap tilden de jonge crews van het 298 Squadron hun helihandvaardigheid naar een hoger niveau. Tekst: Ingmar Kooman Foto s: Eric Vorstenbosch, AVDD Geavanceerde vliegles De kunst is om feitelijk om je rotortips te draaien, legt Nick later uit. Alleen dan blijft de kist als geheel op dezelfde veilige hoogte. Voorheen voelde ik me niet echt happy bij het maken van zulke scherpe bochten, zo laag bij de grond. Nu ben ik me veel bewuster van de capaciteiten van de kist en van mezelf. Praktische vaardigheden in combinatie met vertrouwen in het eigen kunnen, dat is waar het om draait in de cursus Advanced Aircraft Handling (AAH), vertelt de oefenleider, kapitein-vlieger Marcel. Een zestig graden bocht is voor vliegers met weinig ervaring al behoorlijk scherp. En wanneer je zulke manoeuvres snel en laag bij de grond moet uitvoeren, is dat voor die jongens behoorlijk spannend, dat verzeker ik je! Vlak boven de rijzige naaldbomen in het heuvellandschap van het Teutobürger Wald davert een Chinook transporthelikopter. Laag, maar de kist kan heus nog wel wat dichter over de grond denderen, zo blijkt. Op aanwijzing van gezagvoerder kapitein Norbert duikt tweede luitenant Nick met de heli een dicht beboste vallei in. Links en rechts van hem wanden van hout, naald en dennenappels. Soepel zigzaggend stuift de Chinook over het brede zandpad tussen de bomenrijen. Tot ze bij een open plek komen. Brake left! roept Norbert tegen zijn copiloot. Nick zwenkt de stuurknuppel naar links en gooit de kist in een zestig graden scherpe bocht. Harder, harder, door, door, coacht Norbert zijn jongere collega. De wereld draait en draait, maar toch houden de loadmasters achterin scherp oog op het terrein. Nu moet blijken of de copi voldoende heeft opgestoken. Maar ook in deze haakse bocht houdt de luitenant voldoende afstand tot alle obstakels. Toch is de AAH allerminst een stoomcursus. In twee weken tijd brengen de instructeurs de jonge vliegers en loadmasters onder intensieve begeleiding gecontroleerd naar het hogere niveau. Deze cursus is een vervolg op de basisopleiding van onze vliegers en loadmasters, legt Marcel uit. Ze hebben een tijdje vliegervaring opgedaan op het squadron, maar de stap naar de MQT s (mission qualification training, de cursussen om operationeel inzetbaar te raken, red.) blijkt in de praktijk nog een erg grote. Een module als TacBlaze is primair bedoeld om het tactisch vliegen in de vingers te krijgen, niet voor het verfijnen van manoeuvres. Die geavanceerde vliegles krijgen ze daarom in deze cursus. Een Chinook veilig van A naar B vliegen, dat kunnen we prima, bevestigt eerste luitenant Matthijs. De basics beheersen we. Maar nu vliegen we lager, harder en trekken we scherpere bochten. Een duo Chinooks bij de Möhnedam, op 17 mei 1943 slachtoffer van de zogenoemde Dam Busters. Tijdens Operatie Chastise vernietigde het RAF No. 617 Squadron Duitse stuwdammen. DE VLIEGENDE HOLLANDER 4
REPORTAGE Vliegtechnisch worden onze crewleden beter, stelt kapitein Marcel. Maar we tillen hierbij juist de crews als geheel naar een hoger niveau. Zo stomen we ze klaar voor de vervolgtrainingen, zoals het tactisch optreden in een training als TacBlaze. Martin, Gemayel, Norbert, Nick en Dave spreken voorafgaand aan een nieuwe training het vluchtplan door. Foto: Arnoud Schoor, AVDD Laag, lager, laagst. Loadmasters fungeren achterin als de ogen van de vliegers, vertelt sergeant-majoor Froek. Een Chinook is een grote kist, dus je vliegt hem in feite samen. Wanneer je manoeuvreert op geringe hoogte of snel landt in dicht bebost gebied, vereist dat een blind vertrouwen van de crew in elkaar. Een geoefende loadmaster praat een Chinook ook op krappe en dichtbeboste landingslocaties naar de grond. 5 DE VLIEGENDE HOLLANDER
REPORTAGE De schat aan operationele vliegervaring die de jonge copiloten en loadmasters in de cursus opdoen, bouwen ze verder uit tijdens hun eigen trainingsuren in Nederland. Vliegers en loadmasters vliegen de kist samen, daarom is het gelijktijdig trainen van beide disciplines zo waardevol. Hier speuren de loadies Martin (links) en Gemayel samen naar geschikte landingslocaties. Foto: Arnoud Schoor, AVDD Een dubbele landing op een heuveltop. Waarom gewoon landen als het ook advanced kan? DE VLIEGENDE HOLLANDER 6
REPORTAGE Bovendien leren we hier in Duitsland ook echt het terrein te gebruiken. Zodoende halen we het maximale uit de kist. Dat is soms moeilijk, maar zeker ook interessant en leuk. In de vertrouwde omgeving van vliegbasis Gilze-Rijen doen de crews van het 298 Squadron met twee Chinooks een week lang een soort warming up in geavanceerd vliegen. In de tweede week bouwen de jonge vliegers en loadmasters hun helihandvaardigheid uit in de Duitse laagvlieggebieden. De meren, graslanden, heidegebieden, rivierdalletjes, heuvelruggen, ruige bossen en rotsformaties bieden de bemanningen een on-nederlandse variatie en uitdaging. Centimeter voor centimeter Achter de cockpit van de voortsnellende Chinook scant een drietal loadmasters (een ervaren loadie, een instructeur en een cursist) het natuurschoon doorlopend, zoekend naar mogelijke landingslocaties. Op aangeven van cursist sergeant Gemayel gooit vlieger Matthijs de kist op zijn kant voor een snelle draai. Binnen een paar tellen hangt de Chinook tientallen meters lager boven de rand van een kleine open plek in het bos. Het rotorgeweld zwiept de met dennenappels beladen sparren heen en weer. Your directions, klinkt vanuit de cockpit. Gemayel en zijn collega sergeant 1 Dave hangen half uit de kist om de vliegers meter voor meter, centimeter voor centimeter naar de grond te praten. Verliep de manoeuvre naar de landingslocatie al rap, de loadies zetten de Chinook vanuit de hover in krap een halve minuut veilig tot onder de kruinen van de woudreuzen. Normaal heeft een loadmaster twee tot drie minuten om de kist aan de grond te zetten, verduidelijkt adjudant Martin, loadmasterinstructeur. Aan het eind van deze cursus kunnen deze jongens het in twintig seconden. Nog steeds volgens het boekje, maar ze beoordelen een landingslocatie gewoon sneller. De veiligheid staat nog altijd op één. Dus onder die tijdsdruk werken, vereist wel wat meer bitjes. Die verdienen ze hier, in hoog tempo. Handschoen Cursisten Gemayel en zijn ranggenoot Jos beamen de lezing van de instructeur. Je moet meerdere stappen vooruit denken, zegt de laatste, door jezelf met de Chinook als het ware op zo n krappe landingsplek projecteren. Daarvoor krijg je pas in de short final de gelegenheid. Dus dan is het plots heel snel schakelen. Ik merk dat ik nu een stuk zekerder in de kist zit. Gemayel knikt. Je leert de informatie sneller te verwerken. Kun je hier landen? Wat is verder nog van belang: helling, ondergrond, obstakels? Alleen het meest noodzakelijke geef je door aan de vliegers. Je zorgt ervoor dat je allemaal naar hetzelfde spotje kijkt, ook al zien ze het voorin niet letterlijk. Samenwerken? Dat leer je hier wel. De cursisten groeien dan ook niet alleen als individu. De voornaamste winst van de cursus zit juist in het teamwerk, onderstreept loadmasterinstructeur sergeant-majoor Froek. Vertrouwen, samenspel, daar gaat het om. Een vlieger moet de heli zonder zicht, op voice van de loadmaster snel aan de grond kunnen zetten. De heli s vliegen sneller en lager, met scherpere bochten, zodat vliegers en loadmasters steeds vlotter moeten anticiperen op de omgeving. Dan is gevoel voor de kist absoluut een vereiste, van beide kanten, stelt Froek. Als crew moet je vertrouwen in elkaar hebben. Laag boven de bomen, gelijk in de goede hover uitkomen en weten: het zit goed. Een Chinook is een vliegende vrachtwagen, maar je trekt hem aan als een handschoen. De laagvlieggebieden in Noordrijn-Westfalen bieden voldoende variatie voor de Nederlandse Chinook-bemanningen. 7 DE VLIEGENDE HOLLANDER
GENRE EVENEMENTEN Ondanks afzeggingen vliegshow boeiende dagen op grond en in de lucht Zeer bijzonder, en een beeld dat sinds de jaren zestig niet meer in Nederland te zien is geweest. Zes Hawker Hunters boven Leeuwarden, dat in het verleden thuis was van drie squadrons Hunters; 323, 324 en 325. Foto: Arno Marchand Future operations bij Leeuwarder Luchtmachtdagen De twee Luchtmachtdagen op vliegbasis Leeuwarden zijn met een totaal bezoekersaantal van 182.000 succesvol verlopen. Op een zonnige vrijdag 16 september vonden vijftigduizend luchtvaartenthousiastelingen de weg naar het noorden. Op de wat meer bewolkte zaterdag 17 september waren dat er bijna drie keer zo veel. Voor de gemiddelde bezoeker was van de toegepaste versobering niets te merken in de vlieg- en staticshow, want die trok evenveel belangstelling als altijd. Tekst: Arno Marchand Het Viper Team met vier Hawker Hunters. Foto: Arno Marchand In het verlengde van het Defensiebrede open dagenonderwerp Future operations, was als thema voor de Luchtmachtdagen gekozen de toekomst hangt in de lucht. Het direct kunnen delen van informatie is daarin een sleutelbegrip, en dat kwam onder andere op de static show tot uiting bij de Groep Geleide Wapens en de Nationale Datalink Management Cell. De NDMC was daar vertegenwoordigd met hun speciale voertuig en zeppelin die gebruikt worden voor de Link 16-verbindingen. Verder op de static uiteraard veel vliegtuigen en helikopters uit binnen- en buitenland zoals de Nederlandse NH90 en Britse AW-101 Merlin, en wellicht voor de laatste keer een Su-22 Fitter uit Polen, F27 Troopship uit Finland en F-4F Phantom uit Duitsland. Ook was hier het nieuwe brandbestrijdingsvoertuig voor uitzendingen te zien. De crashtender die de week voor de Luchtmachtdagen in Nederland aankwam, is speciaal ontwikkeld voor inzet in crisisgebieden. Kevlar beplating biedt de inzittenden bijvoorbeeld de best mogelijke bescherming. De komende tijd krijgen diverse onderdelen de beschikking over deze voertuigen, waaronder het Brandweer Oefencentrum op de KMSL Vliegbasis Woensdrecht. Sociaal Om de bezoekers alvast digitaal voor te bereiden op hun bezoek aan Leeuwarden, ontwikkelde de organisatie een Luchtmachtdagen App. Deze gaf iphone gebruikers naast nuttige informatie over het evenement, ook een speciale game waarvan de laatste fase op de Luchtmachtdagen zelf moest worden gespeeld. Tijdens de Luchtmachtdagen was de voortgang te volgen via Twitter. Dat verliep dusdanig goed, dat @Luchtmachtdagen op zaterdag trending topic nummer één in Nederland was. Verder waren de Luchtmachtdagen te volgen op Hyves en You Tube, en als live stream op luchtmacht.nl. Nog een sociaal aspect, maar dan van een andere orde, was resultaat DE VLIEGENDE HOLLANDER 8
EVENEMENTEN van de spottersdag. De dag voor de Luchtmachtdagen mogen inmiddels traditiegetrouw honderden vliegtuigspotters het veld op zodat ze de toestellen zo goed mogelijk kunnen fotograferen. Daarvoor betalen de spotters een vrijwillige bijdrage ten faveure van een goed doel. De organiserende Aviation Group Leeuwarden (AGL) koos samen met de vliegbasis kinderboerderij Doniastate in Stiens, waar onder andere mensen met een verstandelijk handicap werken. Samen met Commandant Vliegbasis Leeuwarden kolonel Dennis Luyt overhandigde de AGL-voorzitter een cheque ter waarde van maar liefst 3550 euro aan de directeur en medewerkers. Haast krankzinnig Zes dagen knallen, zo omschrijft Hoofd Bureau Air Display Ed de Bruijn de Luchtmachtdagen. Het is allemaal goed verlopen, maar we hadden best wat uitdagingen. Als op vrijdag blijkt dat de Red Arrows niet kunnen vliegen, heb je bijvoorbeeld ineens een gat in je vliegshow van een half uur. Daar wordt je dan best een beetje nerveus van. Een paar dagen voor de Luchtmachtdagen zegde bovendien Patrulla Aguila af vanwege het overlijden van de moeder van de leider, en vielen de Deense F-16, Zweedse Gripen en Italiaanse C-27J af. Gelukkig hadden we de Typhoon en MB-339 wel, en Italiaanse solo demo s zijn voor Nederland al heel lang geleden. Door de goede contacten van het bureau binnen de display-wereld, bleken er ad-hoc oplossingen mogelijk. De Bruijn: De demonstratie van de drie F-16 solo displays in formatie is tijdens de Luchtmachtdagen geboren. Uieraard wordt dit eerst besproken met de safetycommissie en na akkoord in een holding area geoefend zodat het veilig gaat, maar het leverde leuke en bijzondere aanvulling op. Ook het samen vliegen van het Viper Team met de Nederlandse Hunters kwam op die manier tot stand. Het betekende op zaterdag een unieke demonstratie op met zes Hunters. Zo heeft ieder nadeel z n voordeel. Je ziet dat met bijvoorbeeld het Viper Team de Naast de Solo Display Teams van eigen bodem met deze Apache en de F-16, was uit Nederland nog meer te zien. De AB412 vloog naar verwachting voor de laatste keer zijn demonstratie tijdens de Luchtmachtdagen. Foto: Gostar den Daas, www.aviamagazine.com Het Finse F-18 Display team van het 31Squadron is afkomstig van het Karelia Air Command, verantwoordelijk voor de verdediging van het Finse Luchtruim in het oosten en zuidoosten. Voor het support was één van twee nog operationele Fokker F27 s mee. Foto: Arno Marchand Als 'gap filler' ontstond deze bijzonder formatie van de drie F-16 solo displays van Nederland, België en Turkije. Foto: Bob Fischer Uniek was de demonstratie van een Bo-105CB van Red Bull gevlogen door Siegfried Schwarz. Het toestel vloog op Leeuwarden haast meer op de kop dan normaal wat tot bewondering leidde van niet alleen het publiek maar ook de commentatoren. Foto: Gostar den Daas, www.aviamagazine.com 9 DE VLIEGENDE HOLLANDER
EVENEMENTEN Beeld van de staticshow met onder andere een Duits F-4 Phantom en Amerikaanse F-15 s en F16 s en een Poolse Su-22 Fitter, en links boven in beeld de zeppelin van de NDMC. Foto: Eric Vorstenbosch, AVDD Het Tucano Display Team is afkomstig van nr. 1 Flying Training School op RAF Linton-on-Ouse. De Tucano T1, vergelijkbaar met de PC-7, werd gevlogen door flight lieutenant Dan Hayes. Foto: Gostar den Daas, www.aviamagazine.com Apache demovlieger Paul Webbink zet zijn handtekening in de luchtmachtagenda Flight Planner. Webbink vulde zelf dertien jaar geleden zijn formulier om vlieger te worden in op Leeuwarden. Foto: Lobke Degenaar Een primeur voor de Luchtmachtdagen was de Eurofighter Italian Solo Display. Vlieger en toestel zijn afkomstig van de testeenheid van de Italiaanse luchtmacht, de 311 Gruppo Reparto Sperimentale Volo, net als de MB339CD die ook op Leeuwarden vloog. Foto: Arno Marchand Het grootste vliegtuig op de Luchtmachtdagen, de C-17A Globemaster III, kent een bijzondere samenstelling van de bemanning. Deze bestaat voor het eerst uit militairen van één land: Nederland. Normaliter telt de bemanning van een C-17 drie personen: een gezagvoerder, copiloot en loadmaster. Voor deze missie is het trio aangevuld met nog zeven Nederlanders (zie foto). Een Amerikaanse, Noorse en Zweedse militair zorgen daarnaast voor de bewaking en een Finse voor de Public Relations. Dit is niet anders dan normaal maar wél leuk, zegt vlieger majoor Pieter. We zijn op een Nederlandse missie, want zondag vliegen we door naar Eindhoven, en dinsdag vliegen we passagiers en vracht naar Afghanistan. Dat doen we via onze thuisbasis Pápa waar het toestel een andere configuratie krijgt, met meer seat pallets en een toilet en keuken-pallet, geeft landmachtadjudant Rob aan. Het voelt wel als een yes!, om nu eens je eigen kist te kunnen laten zien in Nederland, vindt eerste luitenant Anton, want we hebben de afgelopen jaren voor iedere grote internationale operatie veel gedaan. En voor Nederland hebben we als HAW vrijwel alle vluchten van Amerikaanse C-17 s overgenomen. Met de HAW laten we dus zien dat internationale samenwerking kán, geeft loadmaster sergeant-majoor Rico aan. Onze meerwaarde, vraag majoor Pieter zich hardop af. Kijk maar eens naar het laadruim achter je. Foto: Gerben van Es, AVDD DE VLIEGENDE HOLLANDER 10
EVENEMENTEN Luchtmachtdagen steeds meer een mix van oud en nieuw, en militair en civiel wordt, vult collega sergeant-majoor John van Benten aan. Op die manier weten we toch iedere keer een heel diverse show samen te stellen. Bijvoorbeeld met de demonstratie van de Oostenrijkse Bölkow van Red Bull. Het is haast krankzinnig om te zien wat de vlieger met die helikopter kan, zegt De Bruijn met een glimlach. Hunters Eén van de showtoppers is het Viper Team dat met vier Hawker Hunters vliegt. Dat zouden er dit seizoen vijf moeten zijn, maar van één ging eerder dit seizoen de motor door FOD kapot. Het zijn oude toestellen, maar heel simpel en robuust, zegt de nummer 4 Andy Gillet die vlak voor de Luchtmachtdagen één van de twee Nederlandse Hunters na groot onderhoud nog heeft overgevlogen vanuit Engeland. Hoe meer je vliegt, hoe beter ze blijven. Ze houden alleen niet van water, vult nummer twee Dan Arlett aan. Maar in dat vliegen zit natuurlijk net het probleem, want dat kost geld. We waren rijk voordat we met dit team startten, grapt teamleader Chris Heames. We proberen het qua brandstof zo te regelen dat we uiteraard terug naar huis kunnen vliegen, maar ook de volgende showlocatie kunnen bereiken. Na de teamdemonstraties op vrijdag en zaterdag, vond als één van de afsluiters op zaterdagmiddag de formatie met de twee toestellen van de Leeuwarder Dutch Hawker Hunter Foundation plaats. Zeer bijzonder om in Nederland, zestig jaar na de eerste vlucht van de jager, nog een keer zes toestellen tegelijk te zien vliegen. De Air Power Demonstratie was anders van opzet dan voorgaande jaren. Naast de show of presence en show of force van de F-16 s en de inzet van de mariniers uit de C-130 en de helikopters, was de toegevoegde waarde van ogen in de lucht voor troepen op de grond vooral via de twee beeldschermen goed te volgen. Foto: Arno Marchand De paar kleine regenbuien in de loop van de zaterdag hadden weinig invloed op het bezoekertal, maar zorgden wel dat de bezoekersstroom geleidelijk het vliegveld verliet. Daardoor ontstonden er aan het eind van de dag amper files. Volgend jaar zijn er geen Luchtmachtdagen, maar in 2013 weer wel. Dan is het honderd jaar geleden dat de Militaire Luchtvaart, de voorloper van de Koninklijke Luchtmacht is opgericht. De Luchtmachtdagen vinden dan plaats op vliegbasis Volkel. Staaltje precisievliegen van de twee Lynxen van het Royal Navy Helicopter Display Team the Black Cats. Foto: Arno Marchand Vaste gast op de Luchtmachtdagen is België met het F-16 Solo Display Team, maar ook de Sea King en dit jaar met het demonstratieteam de Rode Duivels dat nieuw leven is ingeblazen. Foto: Eva Klijn, AVDD Slotformatie van de Air Power Demonstratie van de KDC-10 en acht F-16 s. Op zaterdag gingen de F-16 s nog wel take off, maar konden door de lage wolkenbasis niet meer meedoen aan de demonstratie. Foto: Eva Klijn, AVDD 11 DE VLIEGENDE HOLLANDER
ACHTERGROND Meteorologie luchtmacht en marine samen in JMG Het weer als groeimarkt Tekst: Leo de Rooij Foto s: Gerben van Es, AVDD Als de voorspelde zonovergoten stranddag wordt verpest door slecht weer is dat natuurlijk niet leuk, maar ook geen drama. Voor militaire operaties ligt dat toch iets anders; succes staat of valt vaak met het kunnen rekenen op een kloppende weersverwachting. Denk aan parachutesprongen door commando s, amfibische landingen van mariniers of nachtvluchten van helikopters. Een juiste weersverwachting is dan niet alleen medebepalend voor de kans op succes, het vergroot vaak zelfs de overlevingskansen. Bij de Joint Meteorologische Groep (JMG) op Woensdrecht weten ze dat gelukkig ook. Commandant Joint Meteorologische Groep luitenant-kolonel Hulsman: Onze klanten binnen Defensie zijn kritisch en veeleisend. En terecht. Basismeteoroloog tweede luitenant Marsel Blok (l.) is belast met de ondersteuning van een aantal vliegbases, werk dat hij in dit geval doet met een Britse exchange officer lieutenant commander Neil Scott. Accountmanager CZSK luitenant-ter-zee 1 Angélique van den Broek (l.) werkt hier samen met kapitein William Huizinga van de Groep Luchtmacht Reserve die als reservist twee weken bij de JMG als Centrale Productie Meteoroloog wordt ingezet. DE VLIEGENDE HOLLANDER 12
ACHTERGROND De nieuwe meteorologische organisatie JMG is een samenvoeging van de meteorologische diensten van Defensie en kreeg per 1 juli zijn beslag. De Joint Meteorologische Groep wordt gevormd door de Luchtmacht Meteorologische Groep die is uitgebreid met meteorologen van de Koninklijke Marine, schetst commandant luitenant-kolonel Boudewijn Hulsman de historie. Van oudsher had ieder krijgsmachtdeel zijn eigen meteoorganisatie. Als luchtmacht zaten we met de meteo natuurlijk op alle eigen vliegvelden, terwijl de landmacht destijds voor haar helikopters een eigen, kleine meteocel op Deelen had. Al snel zochten zij aansluiting bij de grotere broer, zodat de luchtmacht overkoepelend werd in het meteorologische zwerk. De marine nam, gezien de bijzondere positie met haar schepen, de meteo nog voor eigen rekening en hield lang een zelfstandig METOC (Meteorologie en Oceanografie) aan op de Marinevliegkampen De Kooy en Valkenburg. Na een voorbereidende studie werd in 2007 beslist dat er één overkoepelende meteo-organisatie moest komen, die efficiënter en goedkoper een kwalitatief hoogstaand product moest kunnen leveren voor heel Defensie. Dat leidde uiteindelijk tot deze JMG. Interpreteren Met de oprichting van de JMG is een organisatie tot stand gekomen die voor heel Defensie alle meteorologische ondersteuning levert. Daarnaast verzorgt de JMG meteorologische opleidingen voor de krijgsmacht en dient het als kenniscentrum voor meteorologische diensten. Belangrijkste poot van de JMG is de weerkamer, waar de forecasters aan de hand van computermodellen de veelheid aan gegevens interpreteren en daarvan een weersverwachting maken. Of het nu gaat om de wolkenhoogte boven Volkel, de te verwachten zandstormen in Kunduz in Afghanistan of de hoogte van de golven bij de kust van Somalië, de weerkamer kan alle Defensieklanten naar volle tevredenheid bedienen met een zo actueel mogelijk weerbeeld. Sinds de reorganisatie zitten in de weerkamer nu dus ook een vijftal marinemeteorologen tussen de luchtmachtcollega s, voorlopig nog ondergebracht in een zogenoemde natte cel, een stukje meteohumor. Luitenant-ter-zee 1 Angelique van den Broek, accountmanager voor het Commando Zeestrijdkrachten, heeft de supervisie over de marine-inbreng en coördineert de overgang en integratie van dit deel binnen de JMG. Vanaf De Kooy in het hoge Noorden naar Woensdrecht in West-Brabant, voor alle marinecollega s blijkt dit toch een enorme overgang, stelt ze vast. De functies zijn 1 op 1 overgegaan naar Woensdrecht en ondanks dat we dit allang op ons af zagen komen, stond niemand echt te springen. Begrijp me goed: we zijn hier in een warm nest ontvangen, het werk is leuk en de onderlinge sfeer is goed, daar mankeert het niet aan. Maar die lange reisafstand maakt dat we verplicht intern zijn, want verhuizen is geen optie aangezien iedere volgende functie weer binnen de marine zal zijn. Groot verschil De werkzaamheden binnen de weerkamer zijn voorlopig nog ingedeeld op ervaring en continuïteit, dat wil zeggen dat de luchtmachters de vliegvelden bedienen en de marinemeteorologen voorlopig nog de schepen van hun weerplaatje voorzien. Schepen verplaatsen zich van het ene weer -gebied naar het andere, terwijl een vliegveld natuurlijk een vaste locatie heeft. En vliegtuigen als de F-16 maken weer gebruik van andere luchtlagen dan de boordheli s van marinefregatten. Dat maakt een groot verschil bij het opstellen van een weersverwachting. Niet moeilijker, maar wel even een andere mind set, weet Van den Broek. Zij ziet die veranderende instelling als een verbreding van het werkveld, al moeten sommige marinecollega s daar nog erg aan wennen. Zo ook Luitenant-ter-zee 2 Richard Tak: Ik heb ooit getekend voor de marine en om die reden heb ik daar toch meer mee dan met het vliegend bedrijf van de luchtmacht. Daarnaast is door de toegepaste gelaagdheid mijn werk er binnen JMG minder zelfstandig op geworden, wat ik best wel jammer vind. Zowel Van den Broek als commandant Hulsman hebben het over een periode van gewenning, maar onderstrepen tegelijkertijd de noodzaak van integratie. Het weer is een groeimarkt. Uitzendingen over de hele wereld, wapensystemen met een toenemend aantal sensoren die weersgevoelig zijn. Alleen door kwaliteitsvergroting kunnen we in staat blijven een topproduct te leveren. Onze klanten binnen Defensie zijn kritisch en veeleisend. En terecht, want ze moeten natuurlijk wel weten of hun operatie weerkundig verantwoord is. Daar hebben onze mensen ook recht op. Hoofd van de weerkamer, officieel Hoofd Afdeling Weerdienst majoor Douwe Minnema in overleg met reservist kapitein William Huizinga. Op de achtergrond junior Guidance Meteoroloog kapitein Patrick Verhoeks. Beeld van Meteosat Second Generation. De kleuren geven wolken weer op verschillende hoogtes. In het oosten is de bewolking veel duidelijker zichtbaar dan in het westen, wat aangeeft dat het om een ochtendfoto gaat. De zon staat in het westen nog niet goed boven de horizon. 13 DE VLIEGENDE HOLLANDER
REPORTAGE DMO Bureau Afstoting Luchtmaterieel levert laatste batch F-16 s af Reizend circus landt in Chili Bijna op de nieuwe bestemming, Antofagasta. In formatie vliegen de laatste zes ex-klu F-16 s voor Chili over het Andes-gebergte. Na een reis van ruim twaalfduizend kilometer staan zes ex-klu F-16 s op hun nieuwe thuisbasis aan de andere kant van de wereld. Met het overvliegen naar Antofagasta in Chili rondde Bureau Afstoting Luchtmaterieel van de Defensie Materieel Organisatie (DMO) de belangrijkste fase van het project Chili II af. Na Chili I bracht DMO met deze ferry voor de tweede keer achttien toestellen naar de Zuid-Amerikaanse westkust. waarbij technisch personeel van de Fuerza Aérea de Chile alle boekwerken nauwgezet inspecteert voordat de overdracht definitief is. Handjes Als in 2009 het verkoopcontract wordt getekend, is er overeenstemming tussen Chili en Nederland over de levering van achttien airframes en negentien motoren. Dan begint de technische uitvoering van het contract, zegt majoor Henk Effing, Logistiek en Technisch Manager van Bureau Afstoting Luchtmaterieel van de Directie Pro- Tekst en foto s: Arno Marchand Kijk, daar staan ze, onze kindjes, zegt line chief van 312 Squadron adjudant Marcel Voorneman terwijl hij wijst naar de zes voormalige KLu F-16 s. Onze ex-kindjes, reageert hangarchef van 900 Squadron adjudant Hans van de Leijgraaf. We hebben het merendeel van deze toestellen 25 jaar geleden nog zien binnenkomen op Volkel, verduidelijkt hij. Eigenlijk geboren zien worden, en nu gaan ze het huis uit. Met de rest van het DMO-detachement rijden de twee in een bus het terrein op van Base Aerea Cerro Moreno waar de F-16 s even ervoor zijn geland. Zodra de Nederlandse delegatie staat opgesteld in de grote hangar van 8 Squadron volgt de ceremoniële overdracht aan de Chileense luchtmacht. De dag erna volgt de technische overdracht Een Braziliaanse militair assisteert op Salvador de adjudanten Michel Voorneman (l.) en Hans van de Leijgraaf (m.) en sergeant-1 Theo van den Boomen (r.) van 312 Squadron. Op de achtergrond de vliegende gereedschapskist, de Ilyushin Il-76. DE VLIEGENDE HOLLANDER 14
REPORTAGE Op Salvador passen korporaal 1 Jessica Kempers (r.) en sergeant 1 Stan Feijen (beiden VVU van 900 Squadron) tijdens de Egress final de seatpacks van schietstoelen aan voor de vlucht naar Chili. jecten en Verwerving. De afdeling Jacht- en Lesvliegtuigen van DMO wijst ons de tails aan waarmee wij aan de slag moeten. Er bleken er acht op Leeuwarden te staan en tien op Volkel. Ik moet er voor zorgen dat de vliegtuigen tussen het moment van afstoten door het CLSK en de overdracht aan Chili in technisch goede conditie blijven en met het afgesproken aantal uren worden aangeboden. Dat kunnen we niet zelf, verduidelijkt luitenant-kolonel Ciska Schoofs, detachementscommandant en Projectofficier Verkoop F-16, en tevens hoofd van bovengenoemd Bureau Afstoting. Sinds de aflevering van de tweede batch van zes F-16 van het project Chili I in 2007, is zij bij de verkoop betrokken. Binnen de Staf DMO zijn we een kleine club van zeven man. Wij hebben alleen een contract, een plan en een zak met geld. Daarmee moeten we de handjes inhuren om alle taken te kunnen uitvoeren. Die vindt het bureau op diverse plaatsen. Effing: Twaalf F-16 s kregen bijvoorbeeld bij de Belgische vliegtuigbouwer Sabca een zogenoemde scuff and paint. Daarbij worden ze licht opgeschuurd en daarna opnieuw gespoten. Voor zes toestellen wilde Chili een anti-corrosie of ACOR-behandeling waarbij zelfs de primer van de vliegtuigen is verwijderd. Dat gebeurde op zijn beurt bij Fokker op Woensdrecht. Geweldige samenwerking De uitvoering van de Haagse plannen vindt verder plaats onder vleugels van het Logistiek Centrum Woensdrecht. Alleen daar stonden onze kisten dus niet, zegt eerste luitenant John van Harmelen, hoofd van het zeven man tellende Cluster Afstoting. Met nog drie inhuurkrachten van Fokker begonnen we in 2009 op Leeuwarden met inspecteren van de eerste drie vliegtuigen. In de loop van 2010 kregen we er steeds meer bij. Dat betekende voor ons veel kilometers, eerst alleen naar het noorden maar later ook naar Volkel. We waren twee jaar lang een reizend circus. Onze taak was onder andere ze te modificeren naar de Chili-configuratie die door Amerika is opgelegd en ze één keer in de negentig dagen te laten vliegen. Het grootste deel van de ondersteuning vindt DMO uiteraard bij het CLSK. Modificeren van vliegtuigen kunnen we op het LCW wel, maar wij weten bijvoorbeeld niet hoe we een kist moeten launchen en recoveren, zegt Van Harmelen. Daarvoor konden we terugvallen op het personeel van Leeuwarden en Volkel. Ook voor het materieel, Op de rustdag in Salvador volop bedrijvigheid op platform om alle toestellen klaar te krijgen voor de laatste leg naar Antofagasta. Compleet. Alles zes F-16 s staan alsnog op het platform van Gando, klaar voor de tweede leg naar Salvador in Brazilië. De KDC-10 haalt dat door het bijtanken van de F-16 s net niet, en maakt eerst nog een tussenlanding in Natal, op ruim een uur vliegen van Salvador. Foto: Kees van der Mark 15 DE VLIEGENDE HOLLANDER
REPORTAGE Net aangekomen op Antofagasta staat het Nederlandse detachement aangetreden naast een ex-klu en nu Chileense F-16. Schoofs: We hebben een goede naam op dit gebied omdat we zorgen dat het materieel netjes wordt afgeleverd. Nu zijn we er klaar mee, het is afgerond. wapentechniek, vliegveiligheidsuitrusting en motoren konden we bij de twee F-16 bases aankloppen. De ondersteuning kregen we altijd. De samenwerking was geweldig. De mensen weten precies wat ze moeten doen, want dat doen ze als dagelijks werk ook. Vergeet daarbij niet dat beide MOB s ook nog met de uitzendingen naar Afghanistan en met name de drukke voorbereiding voor Libië zaten, vult sergeant-majoor Dave Brendel van het Cluster Afstoting aan. Maar zolang je maar begrip houdt voor ieders problematiek, kom je er prima uit. Planning De eerste twee afleveringsvluchten kennen onderweg nog wat problemen, maar de twaalf toestellen komen uiteindelijk op hun bestemming aan. De derde ferry lijkt problematisch te beginnen als slechts vijf F-16 s vertrekken van Volkel. Gelukkig weet het technisch personeel van deze basis een dag later nummer zes alsnog klaar te krijgen door tot in de nacht te sleutelen, waarna de kist zich bij z n collega s voegt op Gando op de Canarische Eilanden. Voor noodgevallen heeft iedere vlieger een iridium-telefoon bij zich voor satellietcommunicatie. Als je zou moeten springen, dan geeft die telefoon een gps-coördinaat met een unieke code af. Die komt via een aantal tussenstappen bij het CLSK zodat snel duidelijk wie van de vliegers waar in problemen verkeert. Om te weten waar de KDC-10, de Il-76 en de F-16 s onderweg terecht kunnen, doet Operationeel Coördinator Afstoting Luchtmaterieel majoor Charles Dalloyaux ruim twee maanden voor de eerste ferry een site survey. Samen met technische man Effing en kasbeheerder en HID adjudant Rob de Rooij verken je de situatie, zowel voor de reguliere tussenlandingen, als voor een eventueel noodgeval. Aan de hand daarvan bepaal ik als ferry coördinator de route. Je kijkt bijvoorbeeld naar het traject via de Azoren en Curaçao. Je blijft dan namelijk binnen NAVO-grondgebied waar de Stanags gelden. Maar dan. Over Noordwest Brazilië kan niet omdat je daar geen uitwijkhavens hebt. Dus kozen we uiteindelijk voor de route Volkel, Gando, Salvador in Brazilië en daarvandaan naar Antofagasta. De grootste uitdaging op de route is het stuk van Gando naar Brazilië. Nu vliegen we eerst langs de Afrikaanse westkust. Mocht er iets fout gaan dan zóu je daar kunnen landen, maar dan En als je daarna de Atlantische Oceaan oversteekt heb je op de Kaapverdische Eilanden na, tussendoor alleen water. De kans dat er wat fout gaat, is klein, maar het blijven natuurlijk vliegtuigen. Het overvliegen van de F-16 s gebeurt door zes operationele vliegers van het CLSK, van wie één als back-up. Ferry commander van deze aflevering is majoor Andries Keijzer, normaliter vluchtcommandant 1 311 Squadron en Chief Scheduling Strike Unit. Voorafgaand aan de ferry overleg je met de mission commander, de gezagvoerder van de KDC-10. Dat doe je face tot face, zodat je beeld van elkaar hebt en weet wat je van elkaar kunt kan verwachten. Als je ineens meer headwind krijgt dan berekend, kan je dat zo een half uur vliegen schelen. Het is wel fijn als de KDC-10 daar brandstof voor heeft, én voor ons. Of wanneer air traffic control je ineens lager laat vliegen dan gepland of een reroute geeft, ook dan verbruik je meer. Zeemeeuw Het typische aan deze ferry is het vliegen over een grote verscheidenheid in terreinen, geeft Keijzer aan. Tijdens de tweede leg vlieg je alleen maar boven de oceaan. Halverwege de Kaapverden en Brazilië zit je op een gegeven moment op 1300 kilometer van beide uitwijkhavens. Als je zou moeten springen, heb je wel een bootje bij je dinghy drills blijven dus een belangrijke oefening en een osmosepomp waarmee we van zee- drinkwater kunnen maken. Maar ik heb onderweg maar een paar schepen gezien hoor. Is niet echt DE VLIEGENDE HOLLANDER 16
REPORTAGE Een essentieel deel van de ferry vormt de KDC-10 van het 334 Squadron. Vanwege de diversiteit van deze vlucht met vervoer van vracht en personeel en het bijtanken van de F-16 s is dit mede vanuit het oogpunt van opleidingen voor ons een fantastische trip, geeft gezagvoerder majoor NicoTemming aan. Ook vanwege de communicatie is de KDC-10 belangrijk. Een KDC-10 kan met alle radio s aan boord met de hele wereld praten. F-16 s hebben die mogelijkheid niet. Foto: Theo van den Boomen Crewchief van 312 Squadron sergeant 1 Jeroen van der Putten doet de controles van een zojuist afgeleverde F-16. Op de achtergrond verwijderen twee collega s een MIDS terminal die geen deel uitmaakt van de verkoop. Plaatwerker en schilder van het LCW sergeant-majoor Roger Nieraeth is bezig met een priegelig karweitje, het verwijderen van de grijze stickers over de Chileense roundels. uitnodigend. Tijdens de laatste leg vliegen we over zoveel verschillende terreinen jungle, moeras, woestijn, hooggebergte dat al ons overlevingsmateriaal niet allemaal in het seatpack past. Ons vest zit helemaal vol met extra s. In dat moeras zitten vijftig miljoen alligators. Ze zijn vast niet geteld, maar daar wil je niet naar beneden. Voor de zekerheid toch maar een pistool bij je. Al is het maar voor je gevoel. Ook als we in de jungle zouden terechtkomen zijn we niet blij. In beide gebieden zijn geen uitwijkhavens. Als je al veilig aan de grond komt, heb je waarschijnlijk geen satellietontvangst door het dichte bladerdek. Voorafgaand aan de ferry hebben we een extra training gehad bij het VOTC (Vliegveiligheid Oefen en Test Centrum, red.) om ons zoveel mogelijk voor te bereiden op alle terreinen. Tijdens de eerste ferry in november 2010 ben ik overigens geschrokken van de turbulentie boven het Andes-gebergte. In een F-16 heb je daar nooit echt veel last van, maar wij voelden het al flink. Ik dacht nog, valt wel mee, totdat ik naar de KDC-10 keek. Die klapwiekte als een grote zeemeeuw boven de pieken van wel vijf kilometer hoog. Tijdens deze derde ferry vlogen we hoger en hadden we minder last. De Andes is een flinke hobbel, maar tegelijkertijd wel een van de mooiste delen van de trip. Eilandjes Zo arriveren de F-16 s, KDC-10 en IL-76 door Effing gemoedelijk de grote vliegende gereedschapskist genoemd zonder problemen op 2 september in Antofagasta. Dan zit het grootste deel van Chili II erop. Maar voor het bureau is dit project er één van de lange adem. De after sales-periode en daarmee de bemoeienis van DMO loopt namelijk nog door tot in 2013, zegt de detco. En ook qua ferry is het werk nog niet afgelopen. Vanwege de bezuinigingen gaat het Nederlandse F-16 opleidingsdetachement op Tucson Air National Guard base terug van veertien naar tien kisten. Schoofs: Het was mijn voorstel om op de terugweg uit Chili om te vliegen via Gander in Canada en daar het viertal op te pikken en mee naar Nederland te nemen. We zijn namelijk toch al halverwege en ik hoef met de KDC-10 maar een relatief klein stuk om te vliegen. Het is niet gratis, maar veel goedkoper dan als het CLSK zelf heen en terug naar Canada pendelen. Met een minder sterke delegatie zoals die mee was naar Chili, hadden we dat niet gered. Ik had nu ervaren krachten mee, echte key players. Als je kern goed is, draait alles goed mee. Eigenlijk is het heel simpel: het lukt alleen met een goede voorbereidingen en goede mensen. Alleen kan ik het niet. De eilandjes die er voor vertrek op Eindhoven misschien nog waren omdat er zoveel mensen van verschillende onderdelen kwamen, waren op Salvador al gesmolten tot één grote familie. Écht één team, één taak. Geen gestolen slogan van het CLSK, maar het was ook echt zo. 17 DE VLIEGENDE HOLLANDER
REPORTAGE Luitenant-generaal Jouke Eikelboom is sinds september 2009 Chief of Staff in Brunssum en als zodanig rechterhand van de commandant, een Duitse viersterrengeneraal Wolf Langheld Visie van internationaal NAVO-hoofdkwartier: veel landen met één missie Brunssum wordt mobiel Net zoals de Nederlandse krijgsmacht, geldt dit ook voor de NAVO. Dit jaar kwam een grote reorganisatie op gang die zelfs het sluiten van twee hoofdkwartieren in Europa inhield. Het Allied Joint Force Command Headquarters Brunssum afgekort als JFCBS ontsprong de sluitingsdans maar transformeert de komende jaren van een statisch naar een deployable hoofdkwartier. Chef-staf luitenant-generaal Jouke Eikelboom geeft uitleg over het heden en vooral de toekomst van Brunssum. Tekst: Arno Marchand Foto s: sergeant Sebastian Peschke DE VLIEGENDE HOLLANDER 18
REPORTAGE Eikelboom zit een vergadering voor met een internationale afvaardiging. De professionele instelling van Brunssum is dat iedereen die hier komt, de juiste bagage dus opleiding heeft. Dat kan in eigen land zijn gebeurd, of met een NAVO-cursus. Beginnend in het verleden van het JFCBS gaat de kalender terug naar 1966. In dat jaar trekt Frankrijk zich terug uit de militaire structuur van de Noord Atlantische Verdrags Organisatie, de NAVO. Het bondgenootschap zoekt een alternatieve locatie voor het HQ Allied Forces Central Europe (AFCENT) dat dan in Fontainebleau huist. Nederland biedt de leegstaande Hendrikmijnen in Brunssum aan als nieuw onderkomen en een jaar later neemt de NAVO haar intrek. AFCENT verandert in 2000 in Regional Headquarters Allied Forces North Europe en transformeert in 2004 naar het JFCBS. De laatste verandering is onderdeel van een grote herstructurering binnen de NAVO. Vanaf dat moment zijn de hoofdkwartieren niet meer gebonden aan een regio zoals Noord-Europa. Gevoel De belangrijkste taak van het JFCBS is vanaf dan de International Security Assistance Force (ISAF), maar het ondersteunt bijvoorbeeld ook de Baltische Air Policing Missie en de NATO Response Force (NRF). Brunssum vormt het operationele hoofdkwartier voor ISAF, de NAVOgeleide missie om de Afghaanse regering te ondersteunen door de beveiliging van het land te verbeteren en te onderhouden. Daarnaast ontwikkelt het JFCBS plannen voor onder andere provinciale opbouwteams, en helpt het bij het oprichten van de Afghan National Security Forces. Ook de training voor ISAF hoort daarbij, zegt luitenant-generaal van de KLu Jouke Eikelboom, Chief of Staff (COS) in Brunssum. Die vindt plaats in drie fases. Deel één is de training in het eigen land, twee vindt plaats op de NAVO-scholen in Duitsland en Polen, en drie is op locatie in Afghanistan. Voor Eikelboom is het land bekend gebied. In 2002 is hij al Senior National Representative voor Nederland bij het Amerikaanse Centcom geplaatst tijdens Enduring Freedom, en in 2008 is hij Director for Air Operations op het ISAF-Hoofdkwartier in Kabul. We zijn het supportcommando voor de ISAF, dus het is heel belangrijk dat we weten wat daar gebeurt. Als je ergens bent of bent geweest, kan je het voelen. Het is lastig om alleen vanuit een hoofdkwartier een operatie te runnen. Als eerste Nederlander en zoals hij zelf zegt, ook nog eens een marineman is kapitein-ter-zee Arie Louter hoofd van één van de vier branches van Brunssum, Facility Management. De huidige benaming dekt niet helemaal de lading. Vroeger was dit de HQ Support Group die logistiek, transport, gebouwen en voeding regelde. Zeg maar alles wat niet bij het operationele bedrijfsproces hoort. De faciliteiten zijn hier prima. Van zwembad tot een zeer uitgebreide gym en restaurant, en van kapper tot bioscoop en autowasstraat. Het geld dat we daarop verdienen wordt steeds belangrijker voor de overige voorzieningen, want daarvoor heeft de NAVO steeds minder te besteden. We moeten self-supporting worden, en dat geldt ook voor de toekomst als dit hoofdkwartier deployable wordt. We moeten dan zo n vijfhonderd man voor de periode van één jaar op locatie kunnen verzorgen. Een deel van de huidige ondersteuningstaken van het HQ gaan over naar Nederland. Het support was honderd procent NAVO maar een deel dragen we over aan Nederland vanwege het host-nation support, legt Louter uit. In het verleden was hij onder andere Tactical Coördinator op de P-3C Orion en de laatste Commandant 321 Squadron van de Marine Luchtvaartdienst. Het personeelsbestand is hier zéér divers, van tuinman tot ingenieurs. Ik heb Amerikanen die voor twee jaar op functie zitten, tot burgerpersoneel waarvan de langstzittende al veertig jaar in dienst is. Hij kwam naar Brunssum, één jaar na de verhuizing uit Fontainebleau! 19 DE VLIEGENDE HOLLANDER
REPORTAGE Ambitieniveau Om de taakstelling van Brunssum duidelijk te maken, eerst een beschrijving van de verandering die de NAVO in 2011 doormaakt. De staats- en regeringshoofden van de betrokken landen besluiten in november 2010 in Lissabon dat de NAVO zijn unieke en essentiële rol blijft spelen op het gebied van defensie en veiligheid. Maar in een veranderende wereld met dito dreigingen, nieuwe partners en mogelijkheden moet NAVO evolueren. Daarvoor ontwikkeld men het strategische concept Active engagement, modern defence. Deze is onder meer gericht op het effectiever, leaner waar kan Vanwege gasvondsten in Groningen komen de mijnen in Limburg leeg te staan. Nederland biedt de Hendrikmijnen in Brunssum aan als nieuw onderkomen en een jaar later neemt de NAVO haar intrek. Sporen van de mijn verdwijnen steeds meer. Als AFCENT in 2000 verandert in Regional Headquarters (HQ) Allied Forces North Europe en in 2004 transformeert tot JFCBS, is er op enkele gebouwen na niets meer van de mijn van vroeger te herkennen. Een wiel van de mijnlift en een beeld van een mijnwerker herinneren nog aan vroeger tijden. het slimmer en betaalbaar maken en houden van de commandostructuur. Op deze manier zorgt de NAVO dat ze met minder mensen hetzelfde ambitieniveau handhaaft. Daarvoor gaat in vredestijd het personeelsaantal op de hoofdkwartieren (headquarters, HQ) terug van meer dan dertienduizend naar 8800. Een aanzienlijke reductie voor het NAVO HQ in Brussel en diens twee strategische commando s, Allied Command Transformation en Operations. Onder paraplu van laatstgenoemde vallen naast andere eenheden, de twee overgebleven Joint Forces Headquarters Napels en Brunssum. Wij blijven operaties als ISAF en de NRF ondersteunen, maar de hoofdtaak die we erbij krijgen is het onmiddellijk beschikbaar zijn om een operatie in geef het een naam Timboektoe te doen, zegt de COS. Herkenbaar Beide HQ s worden deployable waarmee het bondgenootschap voor het eerst de mogelijkheid krijgt om een grote joint operatie uit te voeren niet alleen voor, maar juist ín het theater waar het nodig is. Eikelboom: De NAVO heeft nu alleen de mogelijkheid een rapid command and control-capaciteit te ontplooien, vergelijkbaar zoals dit voorjaar gebeurde bij missie boven Libië, Operation Unified Protector (OUP, red.). Maar daarbij zijn we niet echt ver deployed. Voor de nieuwe taak wordt het JFCBS groter. Het telt nu 625 man en dat worden er ruim achthonderd. Daarmee kunnen we straks een hoofdkwartier van maximaal vijfhonderd man in welk land dan ook ontplooien. Momenteel maakt het personeel hier grote kans uitgezonden te worden. Nu zijn er voor de duur van vier tot zes maanden continu zo n dertig man uitgezonden naar zowel ISAF als OUP. Straks, bij een major joint operatie, móet er uitgezonden worden. Daarvoor dient iedereen en alles klaar zijn. Maar deployable worden doe je niet zomaar. Alle 23 landen van dit hoofdkwartier leveren daaraan een bijdrage. Die nieuwe taak vraagt infrastructurele aanpassingen van de locatie in Brunssum en organisatorische. We gaan bijvoorbeeld terug naar de J-structuur zodat we weer herkenbaar zijn voor de hele wereld. Daarnaast is er natuurlijk een verschil in werkwijzen en gebruiken van de verschillende landen én krijgsmachtdelen. Wij hebben als Nederlanders onze nationaliteit nog gemeen, maar land- en luchtmacht, marine en marechaussee hebben al hun eigen kenmerken. Kun je nagaan waar je hier tegenaan loopt met zoveel verschillende nationaliteiten. Het is dus heel belangrijk te weten hoe je op een internationaal hoofdkwartier met personen omgaat. Verenigd De visie van het JFCBS is echter een duidelijke: veel landen met één gezamenlijke missie, namelijk het zorgen voor commandovoering, ondersteuning, faciliteren en mogelijk maken van de missieplanning en -uitvoering van combined en joint operaties. Daarbij vergeten we naast de ISAF onze andere taken niet, benadrukt Eikelboom. Voor de NRF hebben we in november een certificeringsoefening zodat we volgend jaar stand-by staan voor de NAVO. We hebben ondertussen al wel ervaring opgebouwd. Bij de overstroming in Pakistan vorig jaar bijvoorbeeld, pasten we het NRF-principe al toe zonder dat het een echte NRF-missie was. En ondanks alle veranderingen die we doorlopen, geldt als belangrijkste stelregel van de NAVO nog steeds, een aanval op één, is een aanval op allen; Artikel 5. De gebeurtenissen van 9-11 waren meteen eer Artikel 5-operatie met Eagle Assist, de ondersteuning van de AWACS-radarvliegtuigen in de Verenigde Staten in 2001. Maar ook zonder Artikel 5 zoals met OUP zijn we verenigd. In no-time, in totaal spreken we over weken, was er politieke en militaire besluitvorming. Ik had niet verwacht dat het zó snel kon gaan en ís gegaan. Dat was en is écht een succes, en het draait. Het draait vanuit Napels, een NAVO-hoofdkwartier. DE VLIEGENDE HOLLANDER 20