Het pleegzorgproces 1 Op deze werkkaart vind je een globaal overzicht van het pleegzorgproces. Per stap geven we enkele belangrijke aandachtspnten en verwijzen we voor meer informatie naar het betreffende hoofdstk in de Richtlijn Pleegzorg voor jegdhlp en jegdbescherming. 1 Voorbereiding op plaatsing 2 Eerste maand plaatsing Screen pleegoders en bereid hen grondig voor conform de wettelijke vereisten van de Jegdwet en het Kwaliteitskader voorbereiding en screening aspirant pleegoders (zie hoofdstk 4). Bespreek met de pleegoders de onderwerpen veiligheid, kindermishandeling, normale seksele ontwikkeling, sekseel afwijkend gedrag, sekseel misbrik en machtsrelaties (zie hoofdstk 4). Streef naar een zorgvldige matching van pleegkind en oders aan pleegoders (zie hoofdstk 3). Stel een zorgteam samen (zie hoofdstk 5). Maak als zorgteam binnen een maand na de ithisplaatsing een plan van aanpak met daarin doelen en randvoorwaarden voor tergplaatsing naar his en afspraken over intensieve begeleiding van oders voor het bereiken van deze doelen. Zet in het plan de termijn waarbinnen het opvoedingsbeslit genomen wordt (zie hoofdstk 2 en 5). 3 Tijdens plaatsing (hlpverleningsvariant) Breng de ontwikkeling van het pleegkind in kaart en bespreek deze in de pleegzorgbegeleiding en in het zorgteam. Werk met het pleegkind, de oders en pleegoders aan het stimleren van de ontwikkeling (zie hoofdstk 1). Hod tempo in de itvoering van het plan van aanpak om te komen tot een opvoedingsbeslit (zie hoofdstk 2). Beperk overplaatsingen tot een minimm door pleegoders te onderstenen in de opvoeding en oders en pleegoders te helpen in de samenwerking. Zet bij ernstige kindproblemen interventies in gericht op afname van de problematiek (zie hoofdstk 3). Wees in de begeleiding van pleegoders alert op de veiligheid van het pleegkind, signaleer risico s en handel bij een vermoeden van kindermishandeling (zie hoofdstk 4). Werk naw samen met oders en bespreek regelmatig de samenwerking tssen oders en pleegoders en tssen de pleegzorgbegeleider en de (gezins-)voogd. Zorg voor coördinatie van hlp (zie hoofdstk 5). 4 5a Opvoedingsbeslit Neem binnen een voor het pleegkind aanvaardbare termijn een opvoedingsbeslit. Stel deze termijn op een half jaar tot maximaal één jaar (zie hoofdstk 2). Terg naar his Stel bij tergplaatsing vast welke onderstening of nazorg nodig is, zodat de hereniging positief itpakt. Biedt intensieve begeleiding bij het hervatten van de opvoeding. Geef nazorg (verwerking/afscheid) aan pleegoders. Blijf contact tssen pleegkind en pleegoders onderstenen (zie hoofdstk 2). 5b Tijdens plaatsing (opvoedingsvariant) Begeleid oders bij het invllen van hn niewe oderrol na een beslit gericht op een permanente plaatsing. Werk toe naar voogdijbeslit (in ieder geval binnen twee jaar). Blijf aandacht schenken aan aanbevelingen tijdens plaatsing (hlpverleningsvariant) over: ontwikkeling van het pleegkind, beperken van overplaatsingen, alert zijn op veiligheid en samenwerking (zie hoofdstk 1, 3, 4 en 5). Richtlijn Pleegzorg www.richtlijnenjegdhlp.nl Richtlijnen jegdhlp en jegdbescherming NVO, NVMW en NIP
2 Ontwikkeling van het pleegkind Verschillende beschermende en risicofactoren beïnvloeden de ontwikkeling van het pleegkind. Op andere werkkaarten vind je hoe je deze factoren knt beinvloeden. 3 gaat over het komen tot een snel opvoedingsbeslit. 4 behandelt een stabiele plaatsing. 5 gaat over veiligheid en werkkaart 6 gaat tot slot over het zorgteam. Beschermende factoren Risicofactoren Snel opvoedingsbeslit Een stabiele plaatsing Atoritatieve opvoedingsstijl Voldoende sten it sociale omgeving Veilige gehechtheid (pleegoder-kind) Veiligheid Oders verdragen en accepteren plaatsing Uitstellen opvoedingsbeslit Voortijdige beëindiging en verplaatsing Negatieve opvoedingsstrategieën Pleegoders die veel belasting ervaren Onveilige gehechtheidsrelatie (pleegoder-kind) Mishandeling en misbrik in pleeggezin Als het niet goed gaat met oders Conflicten tssen oders en pleegoders Hieronder lees je pntsgewijs hoe je de ontwikkeling van het pleegkind knt volgen en stimleren. Werk zowel met het pleegkind, als met de oders, als met de pleegoders aan het stimleren van de ontwikkeling. Wil je hier meer van weten? Lees dan hoofdstk 1 van de Richtlijn Pleegzorg voor jegdhlp en jegdbescherming. Breng als pleegzorgbegeleider de ontwikkeling van het pleegkind minimaal eens per jaar in kaart (bij kinderen tot en met drie jaar eens per half jaar). Bespreek de ontwikkeling van het kind in de pleegzorgbegeleiding en in het zorgteam. Met kind Met oders Breng ontwikkeling pleegkind in kaart (1 maand na plaatsing; bij 0-3 jaar ieder half jaar, > 3 jaar ieder jaar). Doe dit vaker als je je zorgen maakt (zie paragraaf 1.2). Kijk zowel naar adeqate ontwikkeling als naar problemen. Bespreek de ontwikkeling in de pleegzorgbegeleiding en het zorgteam. Zet effectieve interventies in bij specifieke problemen (zie paragraaf 1.4). Leg het pleegkind it waarom het (tijdelijk) niet meer this kan wonen. Met pleegoders Bespreek eigenschappen die een beschermende factor knnen zijn: - atoritatieve opvoedingsstijl (onderstening bieden en controle itoefenen); - goed grenzen knnen stellen; - voldoende sten it sociale omgeving. Breng begeleidingsbehoeften in kaart en leg dit vast in een pleegoderbegeleidingsplan. Zet bij netwerkpleeggezinnen zo nodig extra begeleiding in. Zorg dat pleegoders achtergrondinformatie krijgen over het pleegkind (liefst van oders en pleegkind zelf). Begeleid pleegoders bij het stimleren van de ontwikkeling van het pleegkind door middel van (zie paragraaf 1.3): - listeren en doorvragen; - helpen om gedrag van pleegkind te begrijpen; - benoemen wat goed gaat; - inzicht geven dat ze gedrag van pleegkind knnen veranderen; Werk toe naar het ontschldigen van het kind en expliciete toestemming voor wonen in het pleeggezin. Creëer randvoorwaarden voor verdragen en op termijn accepteren van de plaatsing: - helderheid perspectief (zie hoofdstk 2); - veel aandacht voor positie en bijdrage van oders; - gedeelde beslitvorming; - didelijke afspraken over doelen, termijnen en voorwaarden voor tergplaatsing. - opvoedingsstrategieën leren; - aandacht besteden aan de pleegoder als persoon; - hen motiveren om open te staan voor interventies. Richtlijn Pleegzorg www.richtlijnenjegdhlp.nl Richtlijnen jegdhlp en jegdbescherming NVO, NVMW en NIP
3 Probeer zo snel mogelijk na de ithisplaatsing (hlpverleningsvariant) het perspectief van de plaatsing te verhelderen. Maak als zorgteam binnen een maand na de ithisplaatsing een plan van aanpak met daarin doelen en randvoorwaarden voor tergkeer naar his. Maak afspraken over intensieve begeleiding van oders en hn kind voor het bereiken van deze doelen. Neem het opvoedingsbeslit binnen een voor het specifieke pleegkind aanvaardbare termijn en leg de termijn vast in het plan van aanpak. Stel de termijn op een half jaar tot maximaal één jaar. Zorg voor een gedeelde planning en maak vanaf dag 1 tempo om deze termijn te halen! Het iteindelijke opvoedingsbeslit kan een tergplaatsing of een permanente plaatsing in een pleeggezin (opvoedingsvariant) betekenen. Besteed in beide gevallen aandacht aan de nazorg. Meer weten? Lees dan hoofdstk 2 it de Richtlijn Pleegzorg voor jegdhlp en jegdbescherming. Snel opvoedingsbeslit Perspectief verhelderen in hlpverleningsvariant Commniceer aan pleegoders dat zij worden ingezet voor tijdelijke pleegzorg, waarbij hereniging onderzocht wordt. Maak ook didelijk dat het pleegkind na het opvoedingsbeslit mogelijk blijft. Werk vanaf de start aan verhelderen van het perspectief. Bespreek met oders welke veranderingen nodig zijn voor een hereniging en leg deze vast. Richt de verandering niet alleen op randvoorwaarden (hisvesting, verslaving, schlden), maar ook op interactie oder-kind. Zorg in dialoog met oders en pleegoders voor gezamenlijke doelen ten aanzien van een mogelijke tergplaatsing en een gezamenlijk gedragen werkwijze. Bied oders, pleegkind en andere betrokkenen vanaf de start intensieve en zo nodig gespecialiseerde hlp om de beoogde veranderingen te realiseren. Opvoedingsbeslit Neem het opvoedingsbeslit binnen een voor het pleegkind aanvaardbare termijn. Maak ter voorbereiding als zorgteam binnen één maand een plan van aanpak. Spreek in dat plan de termijn af waarin het beslit wordt genomen (max. tssen 6-12 maanden) (zie paragraaf 2.3). Bij het nemen van het opvoedingsbeslit zijn verschillende criteria van belang: - de wens van oders en pleegkind; - reden voor ithisplaatsing en hlpverleningsgeschiedenis; - de resltaten wat betreft de beoogde doelen (veranderingen die nodig zijn voor hereniging); - competenties van oders; - beschermende en risicofactoren bij oders, gezin en pleegkind; - psychosociale omgevingsfactoren. Het ontwikkelingsbelang van het pleegkind staat hierbij altijd centraal. Ga over de criteria in gesprek met oders, pleegkind, pleegoders en professionals. Neem het opvoedingsbeslit op systematische wijze: gebrik een instrment of model (bijv. de Beoordelingsboog, de Deltamethode of het Pedagogisch beslissingsmodel) (zie paragraaf 2.2). Neem een opvoedingsbeslit gericht op permanente plaatsing in het pleeggezin (opvoedingsvariant) wanneer: - na een half jaar intensieve amblante hlp in de thissitatie, - gevolgd door een half jaar ithisplaatsing in combinatie met intensieve onderstening van pleegkind en oders, - de gewenste ontwikkelingsitkomsten niet worden bereikt - en veranderingen nodig voor een hereniging niet zijn gerealiseerd. Nazorg: terg naar his Stel bij tergplaatsing vast welke onderstening of nazorg nodig is, zodat de hereniging positief itpakt. Biedt intensieve begeleiding bij het hervatten van de opvoeding. Geef nazorg (verwerking/afscheid) aan pleegoders als een pleegkind wordt terggeplaatst. Blijf contacten tssen pleegkind en pleegoders onderstenen. Nazorg: opvoedingsvariant Begeleid oders bij het invllen van hn niewe oderrol na een beslit gericht op een permanente plaatsing. Werk toe naar voogdijbeslit (in ieder geval binnen twee jaar). Richtlijn Pleegzorg www.richtlijnenjegdhlp.nl Richtlijnen jegdhlp en jegdbescherming NVO, NVMW en NIP
4 Voor de ontwikkeling van een pleegkind is stabiliteit en continïteit essentieel. Beperk overplaatsingen daarom tot een minimm. Wees alert op risico s die knnen bijdragen aan een breakdown: toename van het probleemgedrag van het pleegkind, afname van adeqaat opvoedgedrag van pleegoders en een verstoorde relatie tssen oders en pleegoders. Zet tijdig aanvllende begeleiding in om het opvoedgedrag van pleegoders te versterken en/of het probleemgedrag van het pleegkind te verminderen en/of de samenwerking tssen oders en pleegoders te verbeteren. Op deze werkkaart vind je hiervoor nttige aandachtspnten en tips. Als een overplaatsing toch noodzakelijk is, zorg dan in het niewe pleeggezin voor een goede kennismakings- en gewenningsperiode. Stabiele plaatsing Onderstening pleegoders Richt je in de begeleiding van pleegoders op het aanleren van adeqaat opvoedgedrag. Dit is effectiever in het voorkomen van breakdown, dan aandacht voor ervaren gezinsbelasting! Bevorder dat pleegoders - oderstenen (bemoedigen, bekrachtigen, helpen, affectie tonen); - toezicht hoden (regleren, aanwijzingen en leiding geven); - aansliten bij ontwikkelingsleeftijd van het kind; - het pleegkind de mogelijkheid bieden over zijn verleden te praten. Ondersten pleegoders in het onderkennen en interpreteren van leeftijdsadeqaat en afwijkend gedrag. Wees alert op inadeqaat opvoedgedrag van pleegoders. Big het volgende gedrag om: - onvoldoende onderstening aan het pleegkind bieden; - te veel controle itoefenen; - inconseqent straffen. Zet bij een niet optimale match (bijvoorbeeld bij tekort aan pleeggezinnen) extra onderstening in. Onderstening relatie oders en pleegoders Creëer draagvlak bij oders voor het pleeggezin. Investeer in samenwerking met oders en samenwerking tssen oders en pleegoders. Begeleid oders in het verdragen en langzamerhand accepteren van de plaatsing. Onderstening kinderen met ernstige problemen Zet bij ernstige kindproblemen interventies in gericht op afname kindproblematiek (bijvoorbeeld gericht op hechtingssensitief opvoederschap). Let op: zet zeer intensieve pleegzorgbegeleiding in bij kinderen - oder dan tien jaar, - én met ernstige gedragsproblemen, - én veel verplaatsingen in het verleden. Denk aan MTFC, een intensieve gedragstherapetische odertraining of een gezinsinterventie (zie Richtlijn Ernstige gedragsproblemen voor jegdhlp en jegdbescherming). Wanneer bij deze kinderen zeer intensieve begeleiding niet mogelijk is, is het risico op een breakdown groot. Overweeg of plaatsing in een gezinshis of leefgroep het ontwikkelingsbelang van het kind beter dient. Richtlijn Pleegzorg www.richtlijnenjegdhlp.nl Richtlijnen jegdhlp en jegdbescherming NVO, NVMW en NIP
Veiligheid 5 Besteed in de voorbereiding en tijdens de plaatsing strctreel aandacht aan de veiligheid van het kind. Op deze werkkaart vind je hiervoor nttige tips. Wees alert op risicofactoren voor kindermishandeling. Wees bijzonder alert op sekseel misbrik (zeker bij meisjes, LVB-pleegkinderen en kinderen met een voorgeschiedenis sekseel misbrik). Vraag als pleegzorgbegeleider om methodische onderstening bij het bespreekbaar maken van de gewone seksele ontwikkeling, grensoverschrijdend gedrag en sekseel misbrik met het kind en (pleeg)oders. Besteed in verschillende (team-)overleggen strctreel aandacht aan de in de themacompetentie seksele ontwikkeling genoemde kennis en vaardigheden (download de themacompetentie via het extranet van Jegdzorg Nederland). Bespreek (zorgen over) veiligheid met oders en pleegkind, pleegoders en het mltidisciplinaire team. Stel bij zorgen een veiligheidsplan op. Lees meer over veiligheid in hoofdstk 4 van de Richtlijn Pleegzorg voor jegdhlp en jegdbescherming. Of raadpleeg de Richtlijn Kindermishandeling voor jegdhlp en jegdbescherming. Voorbereiding op plaatsing Screen bestandspleeggezinnen conform de Jegdwet en het kwaliteitskader. Hanteer de normen ook bij te weinig pleeggezinnen. Screen netwerkpleeggezinnen (ook als het kind er al woont) conform de Jegdwet, het kwaliteitskader en het Protocol netwerkpleegzorg. Laat als gespreksonderwerpen veiligheid, kindermishandeling, seksele ontwikkeling, sekseel misbrik en machtsrelaties tergkomen in de voorbereiding en het pleegoderbegeleidingsplan. Stel jezelf op de hoogte van de voorgeschiedenis van een kind of jongere en informeer pleegoders hierover. Bereid pleegoders goed voor bij plaatsing van een (sekseel) getramatiseerd pleegkind, bijvoorbeeld door psycho-edcatie of een crss (zie paragraaf 4.3). Tijdens plaatsing: preventie Laat pleegoders met (pleeg-)kinderen hisregels opstellen voor (lichamelijk) contact, op slot doen van deren en naakt door het his lopen. Besteed ook in de pleegoderbegeleiding strctreel aandacht aan de gespreksonderwerpen in het kader hiernaast. Praat minimaal drie keer per jaar apart met het pleegkind. Zorg dat er een andere volwassene is die een vertrowensband met het kind heeft, die met hem/haar praat over wat het nodig heeft om zich veilig te voelen in het pleeggezin. Bijvoorbeeld een leerkracht of familielid. Ondersten diegene daarbij en werk naw samen (zie paragraaf 4.4). Tijdens plaatsing: signaleren en omgaan met vermoedens Wees alert op risicofactoren voor kindermishandeling: stress pleegoders, netwerkpleeggezin en hoge caseload. Signaleer deze risico s en maak ze bespreekbaar met pleegoders en oders. Wees ook alert op sekseel misbrik. Maak zorgen over veiligheid bespreekbaar met oders, pleegkind, pleegoders en het mltidisciplinaire team. Maak bij een vermoeden van mishandeling (conform het protocol binnen de organisatie) goede afspraken met ketenpartners en het sociale netwerk rondom het pleeggezin, om de veiligheid van het pleegkind te vergroten en risico s te minimaliseren (veiligheidsplan). Zet, wanneer sprake is van kindermishandeling, diagnostiek en een passend hlpaanbod in. Richtlijn Pleegzorg www.richtlijnenjegdhlp.nl Richtlijnen jegdhlp en jegdbescherming NVO, NVMW en NIP
Het zorgteam 6 Stel als pleegzorgbegeleider een zorgteam samen, bestaande it oders, pleegkind (vanaf 12 jaar), pleegoders, belangrijke personen it het netwerk en professionals zoals de pleegzorgbegeleider en de (gezins-)voogd. Het werken via een zorgteam draagt bij aan een goede afstemming en gedeelde beslitvorming. Maak didelijke afspraken over de doelen van de plaatsing en de rollen, taken en grenzen van betrokkenen. Zorg voor een gedeelde planning. Besteed strctreel aandacht aan samenwerking: - Werk naw samen met oders. Zij zijn en blijven de oders van hn kind. Respecteer hn positie. Beslis niet over oders, maar met oders. - Bespreek regelmatig de samenwerking tssen oders en pleegoders. - En zorg voor een goede samenwerking tssen de pleegzorgbegeleider en de (gezins-)voogd. Laat 1 professional it het zorgteam de verantwoordelijkheid dragen voor de coördinatie van het zorgteam. Vaak is dit de pleegzorgbegeleider. Meer weten over participatie en samenwerken met oders, pleegkind, pleegoders en professionals? Lees dan hoofdstk 5 van de Richtlijn Pleegzorg voor jegdhlp en jegdbescherming. Samenwerking Met oders Vertel oders didelijk de reden voor de pleegzorgplaatsing. Wees eerlijk over de doelen en de termijn waarop deze bereikt moeten zijn voor hereniging (zie ook hoofdstk 2). Bied oders en hn kind in de hlpverleningsvariant tijdig intensieve hlp, gericht op het versterken van hn oderrol. Bespreek regelmatig de voortgang in het veranderingsproces. Ondersten oders na een opvoedingsbeslit bij verliesverwerking en invlling van hn niewe oderrol. Zorg dat oders voldoende onderstening krijgen bij eigen problemen. Maak een afgewogen beslissing over de freqentie en vorm van het contact tssen pleegkind en oders. Maak daarbij eventeel gebrik van de CHOP: Checklist Odercontacten in de Pleegzorg. Zorg voor continïteit en regelmaat in de freqentie en dr van de bezoeken. Tssen oders en pleegoders Breng de onderlinge verhodingen tssen oders en pleegoders in kaart. Bespreek regelmatig de taakverdeling. Bespreek wat goed gaat en ondersten oders en pleegoders bij het oplossen van onderlinge problemen. Maak spanningen tssen oders en pleegoders bespreekbaar. Ondersten pleegoders bij het omgaan met probleemgedrag van het pleegkind als dat na bezoek aan de oders tergkeert in het pleeggezin. Pas de bezoekregeling niet direct aan als pleegoders het moeilijk vinden, maar hod wel oog voor het welzijn van het pleegkind. Tssen pleegzorgbegeleider en (gezins-)voogd Draag als pleegzorgbegeleider en (gezins-)voogd zorg voor een goede samenwerking onderling door: gedeelde visie, gezamenlijk plan, eigen verantwoordelijkheid nemen en anderen daar zo nodig op aanspreken, open commniceren, elkaar kennen en oog hebben voor wat ander goed doet. Maak didelijke afspraken wie er verantwoordelijk is voor de itvoering van de aanbevelingen it deze richtlijn als dit niet expliciet is benoemd. Zorg als gecertificeerde instelling voor stabiliteit in het contact tssen oders en (gezins-)voogd. Voorkom personeelswisselingen zo veel mogelijk. Zorg bij wisseling voor een warme overdracht waarbij de ode en de niewe (gezins-)voogd een gezamenlijk gesprek met het zorgteam hebben. Coördinatie Ga bij verandering van het jridisch kader opniew met het zorgteam in overleg. Draag bij aanvllende hlp (voor oders en pleegkind of pleegoders) zorg voor goede inhodelijke afstemming en samenwerking tssen de verschillende professionals, pleegoders en hn netwerken. Monitor of de hlp daadwerkelijk bijdraagt aan de ontwikkeling van het pleegkind of aan het verbeteren van de balans tssen draagkracht en draaglast van (pleeg)oders. Richtlijn Pleegzorg www.richtlijnenjegdhlp.nl Richtlijnen jegdhlp en jegdbescherming NVO, NVMW en NIP