Vergelijking van de CO 2 -uitstoot per vervoermiddel in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Samenvatting van de studie uitgevoerd door CO 2 logic in opdracht van de MIVB 100% Gerecycleerd papier Januari 2008
Samenvatting 1 passagier 1 km vervoeren met het MIVB-net veroorzaakt een uitstoot van 53 g CO 2 (rekening houdend met een bezettingsgraad van 22%). Ter vergelijking: in het stadsverkeer veroorzaakt een gemiddelde wagen met een gemiddelde bezetting van 1,4 passagiers (gemiddelde voor het BHG) een uitstoot van 141 g CO 2 / km-passagier, of een uitstoot die 166% hoger ligt. CO 2 -uitstoot per passagierskilometer (in het stadsverkeer) Gemiddelde MIVB Bus Tram Metro Gemiddelde wagen topklasse 4 x 4 141g CO2 / 53g CO2 / passagierskm passagierskm De gemiddelde uitstoot per km-passagier van het MIVB-net ligt 30% lager dan deze van de minst vervuilende wagen bij een verplaatsing in de stad. Een topklasse 4x4 stoot tien maal meer CO 2 uit per km-passagier dan een verplaatsing met de metro. Alle verplaatsingen met het openbaar vervoer in het BHG verminderen de CO 2- uitstoot in de atmosfeer met meer dan 100.000 ton CO 2. In bijlage worden de resultaten in gco 2 /km-passagier vergeleken met de resultaten van de Régie Autonome des Transports Parisiens (RATP) en van Transport for London (TfL). De ordes van grootte zijn vergelijkbaar en de verschillen zijn vooral te wijten aan de koolstofintensiteit van de elektriciteitsleverancier (lager in Frankrijk, hoger in het Verenigd Koninkrijk). 1. Inleiding Het doel van de studie is de uitstoot van broeikasgassen (BKG) per passagier vergelijken voor alle reizigersvervoer in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG). De resultaten van deze studie maken het mogelijk om de voordelen van het gebruik van de verschillende vervoermiddelen van de MIVB objectief te bekijken in het kader van de strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen. Deze vergelijking houdt alleen rekening met de rechtstreekse uitstoot van broeikasgassen bij het verbruiken van brandstof en met de uitstoot van broeikasgassen die aan de elektriciteitsproductie gerelateerd zijn. De uitstootfactoren voor de gebruikte brandstoffen zijn deze die door het IPCC (Intergouvernementeel Klimaatpanel) worden aanbevolen. De uitstootfactoren voor de elektriciteit werden overgenomen uit het milieurapport van de elektriciteitsleverancier van de MIVB.
2. Vergelijking van de CO 2 -uitstoot per vervoermiddel 2.1 Inleiding en veronderstellingen De CO 2 -uitstoot van ieder vervoermiddel wordt vergeleken per km-passagier (g CO 2 /kmpassagier) en per gemiddelde verplaatsing (= rit). De gemiddelde verplaatsing die via de MIVB wordt gemaakt, is 4,3 km lang. 2.2 De Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel (MIVB) 2.1.1 Metro s en trams De metro s en trams stoten niet rechtstreeks BKG uit. Toch gebruiken zij een niet onbelangrijke hoeveelheid energie in de vorm van elektriciteit. De indirecte CO 2 -uitstoot kan worden berekend aan de hand van onderstaande formule: De CO 2 -uitstoot (t CO 2 ) = activiteitsgegevens (in kwh) * uitstootfactor van de elektriciteitsproducent (in gco 2 /kwh) * 10-6 De activiteitsgegevens (AG) geven het elektriciteitsverbruik weer. Volgens het contract dat door de MIVB met elektriciteitsleverancier Electrabel werd afgesloten, verbindt deze laatste zich ertoe om 18% elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen te leveren vanaf 2008. In haar jaarverslag van 2006, vermeldt Electrabel een uitstoot van 248 g CO 2 /kwh in België. Dit relatief lage cijfer valt te verklaren door het belang van nucleaire elektriciteit in het productiepark van Electrabel in België (59% van de totale productie in 2006). De levering van groene elektriciteit aan de MIVB, verlaagt dit cijfer nog. De elektriciteit die door Electrabel uit niet-hernieuwbare energiebronnen wordt geproduceerd, heeft een UF van 252g CO 2 /kwh. Door rekening te houden met het percentage aan groene elektriciteit dat door de MIVB werd aangekocht, bekomen we een UF van 207g CO 2 /kwh. Volgens het MIVB-jaarverslag van 2006 bedroeg het aantal metroritten 122,5 miljoen en het aantal tramritten 70,8 miljoen. Vervoermiddel Elektriciteit = AG (kwh) t CO 2 g CO 2 /rit = AG*UF*10-6 = t CO 2 *10 6 aantal ritten g CO 2 /km-passagier = g CO 2 /rit 4,3 Metro 77.536.530 16.050 131 30,5 Tram 67.691.113 14.012 198 46
2.2.2 Bussen De bussen van de MIVB-vloot rijden op twee soorten brandstof: dieselolie of aardgas. De formule om hun uitstoot te berekenen, is vergelijkbaar met deze die gebruikt werd voor de metro s en de trams: De CO 2 -uitstoot (t CO 2 ) = activiteitsfactor (in liter of Nm³) * uitstootfactor van de elektriciteitsproducent (in kg CO 2 /liter, of in kg CO 2 /NM³) * 10-3 De activiteitsgegevens (AG) geven het brandstofverbruik weer. Voor de dieselolie omvatten de cijfers uit het SAP-systeem (11.988.120 liter) en de bestellingen ook de aankopen voor dienstvoertuigen en vrachtwagens. De gedetailleerde cijfers per vervoermiddel vermelden een verbruik van 11.429.987 liter door het materieel voor reizigersvervoer. Voor aardgas komen de AG op 510.017 Nm³. De UF voor dieselolie is 2,67 kg CO 2 /liter. De UF voor aardgas is 2,22 kg CO 2 /NM³. Het aantal busritten is 76,1 miljoen. Aangezien we niet beschikken over het aantal busritten per brandstoftype, hebben we de uitstoot per km-passagier berekend voor de totale vloot. In realiteit stoot een bus op aardgas ongeveer 20% minder CO 2 uit dan een bus op dieselolie. gco /rit g CO /km-passagier Brandstof Hoeveelheid t CO 2 = AG*UF*10-3 2 2 Dieselolie 11.429.987 liter 30.518 Aardgas 510.017 Nm³ 1.132 Totaal 31.650 416 97 2.2.3 Combinatie van deze gegevens De voertuigen waarmee de MIVB-reizigers zich verplaatsen, zorgen voor een uitstoot van 61.712 ton CO 2. Dit cijfer is relatief laag in vergelijking met de totale CO 2 -uitstoot (van 850.000 ton CO 2 ) die in 2004 door het verkeer in het BHG werd geproduceerd. De uitstoot van de MIVB-voertuigen vertegenwoordigt amper 1,4% van de broeikasgassen die in het BHG worden uitgestoten (4,4 miljoen ton CO 2 e in totaal). Overzicht van de BKG-uitstoot (in CO 2 e) in het BHG in 2004 Verkeer (Exclusief MIVB) Andere (huishoudens, bedrijven,...) MIVB
In totaal werden 269,4 miljoen ritten gemaakt op het MIVB-net. De uitstoot per rit bedraagt met andere woorden 229 g CO 2. Eén reiziger over één kilometer vervoeren op het MIVB-net, gaat dus gepaard met een gemiddelde uitstoot van 53 g CO 2. CO 2 -uitstoot/km-passagier Gemiddelde MIVB Bus Tram Metro Deze gegevens worden in bijlage 1 vergeleken met de gegevens van de Régie Autonome des Transports Parisiens (RATP) en Transport for London (TfL). 2.3 Personenwagens De klassieke formule om de CO 2 -uitstoot van personenwagens te berekenen is te vergelijken met deze die voor autobussen wordt gehanteerd. De CO 2 -uitstoot (t CO 2 ) = activiteitsfactor (in liter) * uitstootfactor van de elektriciteitsproducent (in kgco 2 /liter) * 10-3 De activiteitsgegevens (AG) geven het brandstofverbruik weer. De UF voor diesel is 2,67 kgco 2 /liter. Voor benzine is dat 2,42kg CO 2 /liter. En voor LPG 1,58 kgco 2 /liter. Weinig mensen kennen hun exacte brandstofverbruik in liter. CO 2 - berekeningsprogramma s stellen hun gebruikers voor om het model van hun wagen en de afgelegde afstand in te voeren. Er zijn publieke databanken die de CO 2 -uitstoot per wagen in gco 2 /km uitdrukken en CO 2 logic kan programma s ontwikkelen om de CO 2 - uitstoot te berekenen op basis van deze formule 1. De uitstoot die in deze databanken wordt vermeld, is de uitstoot bij een gemengd gebruik (deels in het stadsverkeer en deels daarbuiten). In het algemeen stoot een wagen in het stadsverkeer 20% meer uit dan dit gemiddelde. Een wagen waarvoor bijvoorbeeld vermeld wordt dat hij 5 liter/100 km verbruikt, zal
ongeveer 4,2 liter/100 km verbruiken buiten de stad en 6 liter/100 km in het stadsverkeer (in het BHG op vergelijkbare trajecten als deze van de MIVB ). Volgens FEBIAC, de Belgische Automobiel- en Tweewielerfederatie, bedroeg de CO 2 - uitstoot van de nieuw ingeschreven wagens in België 155 gco 2 /km in 2004 en 180 gco 2 /km in 1995. Het gemiddelde wagenpark bevond zich in 2007 tussen deze 2 cijfers. We hebben gekozen voor een waarde van 167 gco 2 /km. Als we rekening houden met die 20% extra verbruik in het stadsverkeer, bekomen we dus een UF van 200 gco 2 /km voor een gemiddelde wagen. Om ten slotte de uitstoot per km-passagier te kunnen vergelijken, moet de CO 2 -uitstoot van een wagen gedeeld worden door de bezettingsgraad ervan. In het BHG is deze bezettingsgraad 1,42 (bron: DG statistique, 1999). Door de UF door de bezettingsgraad te delen, bekomen we een uitstootwaarde van 141 gco 2 /km-passagier. Deze waarde kan vergeleken worden met de 53 gco 2 /km-passagier van de MIVB. 2.4 Opmerking bij de vergelijking met de wagen In de volgende grafiek hebben we de uitstootfactoren in passagierskilometer berekend voor de verschillende voertuigen die in het stadsverkeer worden gebruikt. De gemiddelde uitstoot per passagierskilometer ligt 30% lager voor het MIVB-net dan voor de minst vervuilende wagen in het stadsverkeer. Een luxe 4x4 stoot 10 maal meer CO 2 per passagierskilometer uit dan een verplaatsing met de metro. De verplaatsingen via het openbaar vervoer in het BHG voorkomen de uitstoot van meer dan 100.000 ton CO 2 in de atmosfeer. In de onderstaande tabel staan ook de gegevens voor verschillende wagentypes. CO 2 -uitstoot/km-passagier (in het stadsverkeer) Gemiddelde MIVB Bus Tram Metro Doorsnee-auto Range Rover 4.2 V8 BMW Touring 530xi Citroën C8 hdi 2.0 VW Golf 1.9 tdi77 Renault Mégane 1.5 dci85 Toyota Prius Smart Fortwo 0.8cdi 0 50 100 150 200 250 300 350
Een vergelijkende reclame over de CO 2 -uitstoot zou er als volgt kunnen uitzien: 141gCO2 / 53gCO2 / km-passagier km-passagier Bijlage 1: vergelijking met Londen en Parijs De uitstoot van de Londense metro (LU = London Underground) ligt hoger dan deze van de MIVB, wat verklaard kan worden door de koolstofintensiteit van de elektriciteitsleverancier. De bussen hebben een 5% hogere uitstoot, wat vooral verklaard zou kunnen worden door een bezettingsgraad die lager is dan 22%. De uitstoot van het elektrisch openbaar vervoer in Frankrijk is erg laag gezien het belangrijke aandeel (>80%) van kernenergie en waterkracht (10%) in het Franse productiepark voor elektriciteit. De RATP maakt een onderscheid tussen bussen die in Parijs en in de voorstad rijden. Het gemiddelde hiervan ligt hoger dan de uitstoot van de MIVB-bussen. Opmerking: het cijfer dat voor personenwagens wordt vermeld, lijkt geen rekening te houden met de bezettingsgraad hiervan (of anders hebben de wagens in Parijs een 40% hogere uitstoot dan deze in Brussel, wat weinig waarschijnlijk is, omdat de prestaties van de Franse constructeurs over het algemeen goed zijn wat de uitstoot van BKG betreft).