Eerste analyse van de in-, door- en uitstroom van het aantal leerlingen s(ba)o binnen het samenwerkingsverband Naar de bijlagen 1 en 2 wordt verwezen voor de overzichten en de rapportage van de commissie onderinstroom. 1. Speciaal onderwijs (bijlage 1, pagina 1 en 4) In het afgelopen schooljaar 2016-2017 zijn 150 toelaatbaarheidsverklaringen voor het speciaal onderwijs afgegeven. Daarvan zijn 32 nieuwe toelaatbaarheidsverklaringen vanuit het regulier onderwijs en 7 vanuit het s(ba)o. De spreiding is redelijk gelijkmatig over de verschillende gemeentes. Van de categorie overigen (111) gaat het voor een deel om herindicaties en verlengingen van de tlv. De toelaatbaarheidsverklaringen worden door ons namelijk voor minimaal 1 en maximaal 3 jaar afgegeven. Daarna moeten zij opnieuw beoordeeld worden. In deze categorie overigen vallen ook de toelaatbaarheidsverklaringen voor de zogenoemde onderinstroom ; 27 kinderen stromen direct vanuit een voorschoolse voorziening of vanuit de thuissituatie het speciaal onderwijs in. Het grensverkeer, dat wil zeggen leerlingen die buiten onze regio wonen, maar op een school voor speciaal onderwijs binnen onze regio en andersom, zitten is voor dit samenwerkingsverband gering. Best passende onderwijs voor een leerling betekent ook zo thuisnabij mogelijk onderwijs. Hiermee worden bovendien de kosten van leerlingvervoer beperkt. Ten aanzien van de vergoeding van reiskosten is de ervaring, dat de gemeentes aanvragen o.m. op basis van de beschikbare schoolondersteuningsprofielen toetsen. Aan nieuwe instroom speciaal onderwijs waren er in totaal 66 (32, 7 en 27) leerlingen. Dit is in vergelijking met de twee voorgaande schooljaren een vergelijkbaar aantal. Daarnaast zijn nog een paar kinderen vanuit crisis, buiten swv en door verhuizing ingestroomd. In totaal zijn 70 kinderen in het speciaal onderwijs ingestroomd en werden 80 toelaatbaarheidsverklaringen verlengd of vond een herindicatie plaats. Er heeft slechts een enkele terugplaatsing plaats gevonden. Sinds de start van passend onderwijs loopt het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs terug, zowel in absolute als percentuele zin. Op 1 oktober 2015 waren dat er nog 395, oktober 2016 381 en dit jaar verwachten we op 1 oktober 2017 nog 373 leerlingen in het speciaal onderwijs te hebben. Percentueel is dit een terugloop van 1,87 % van het totaal aantal leerlingen in de regio naar 1,81 %. Deze terugloop wordt overigens vooral veroorzaakt door een grotere uitstroom dan instroom. Voor komend schooljaar 17/ 18 verwachten we door meer uitstroom dat het totaal aantal leerlingen verder daalt. In de meerjarenprognose is uitgegaan van 360 leerlingen in het speciaal onderwijs, maar de opdracht is om op een leerlingenaantal van zo n 300 uit te komen. Dit is 1,5 % van het totaal aantal leerlingen in deze regio en komt overeen met het landelijk gemiddelde. Hier zitten we momenteel nog boven. Vanuit de vereveningsopdracht moeten we op dit streefaantal uitkomen. 1
Dit betekent, dat de komende jaren minder kinderen naar het speciaal onderwijs doorverwezen moeten worden. Het verwijzingspercentage, dat in het Ondersteuningsplan voor elk schoolbestuur is afgesproken van 1 % voor het so, wordt overigens dit schooljaar door geen van de schoolbesturen gehaald. Men blijft eronder (zie bijlage 1, pagina 5). Dit betekent dat geen verrekening plaats hoeft te vinden. Als gevolg van een grotere uitstroom dan instroom van leerlingen daalt het totaal aantal leerlingen op het speciaal onderwijs. Gemiddeld stromen er 68 leerlingen in, terwijl de uitstroom de laatste jaren 20 % is (zie de bijgevoegde tabel bijlage 1, pagina 4 met de gegevens en grafieken). Om rond het landelijk gemiddelde uit te komen zal de komende jaren ingezet moeten worden op het verlagen van het deelname percentage van het speciaal onderwijs én een goede doorstroom naar VO. Om dit te bereiken zal gekeken moeten worden naar de aangeboden ondersteuning en begeleiding van de kinderen op het speciaal onderwijs; het vergroten van de expertise van de teams in het regulier onderwijs; meer samenwerken op één locatie van regulier en speciaal. De complexiteit van de problematiek van kinderen die wel naar het speciaal onderwijs gaan neemt toe en dit vraagt meer kwaliteit en intensiteit van de ondersteuning en begeleiding. Belangrijk voor succes bij deze kinderen is bovendien maatwerk op gebied van zorg en behandeling. Dit vraagt goede samenwerking tussen onderwijs en zorg. 2. Speciaal basisonderwijs (bijlage 1, pagina 2 en 4) In het afgelopen schooljaar 2016-2017 zijn in totaal 128 toelaatbaarheidsverklaringen voor het speciaal basisonderwijs afgegeven. Daarvan zijn 51 nieuwe toelaatbaarheidsverklaringen vanuit het reguliere onderwijs afgegeven, 1 vanuit s(ba)o en 76 overige categorie. Van deze 76 toelaatbaarheidsverklaringen zijn er 18 onderinstroom. Dit zijn kinderen die rechtstreeks vanuit een voorschoolse voorziening/of thuissituatie naar het speciaal basisonderwijs gaan. In totaal zijn er 71 (51, 1, 1 (crisis) en 18) leerlingen nieuw ingestroomd. 55 Leerlingen hebben een herindicatie of verlenging gehad. Het grensverkeer, dat wil zeggen leerlingen die van buiten deze regio op een s(ba)o school in onze regio zitten, is met 10 leerlingen, afgezet tegen de cijfers van andere samenwerkingsverbanden, gering. Het afgelopen jaar is een aantal leerlingen met speciale arrangementen naar andere scholen gegaan. Dit houdt in, dat naast wat het sbao de kinderen aan ondersteuning kan bieden soms zeer specifieke expertise of programma s moeten worden aangeboden, die extra in rekening worden gebracht. Deze bijkomende kosten worden vooralsnog door Zeeluwe uit de expertisemiddelen betaald. Tenslotte kan worden gemeld, dat vanuit het speciaal basisonderwijs één leerling is teruggegaan naar het regulier onderwijs. Dit is succesvol verlopen. 2
In de afgelopen drie schooljaren loopt het aantal leerlingen in het sbao sterk terug. In 2015 bedroeg het aantal leerlingen in het sbao nog 461 (2,19 % van het totaal aantal leerlingen) en in dit jaar zit de verwachting op 399 leerlingen (1,94 % van het totaal aantal leerlingen). Deze terugloop is met name het gevolg van een forse uitstroom. De instroom is de afgelopen twee jaar stabiel. Bij het sbao is afgesproken dat schoolbesturen die meer dan 2% van hun leerlingen doorverwijzen naar het sbao dit moeten gaan betalen. Dat is dit jaar voor geen van de schoolbesturen aan de orde. Voor het komend jaar verwachten we een verdere daling in leerlingenaantal. In de meerjarenprognose is uitgegaan van een kleinere krimp van het aantal leerlingen (zie bijlage 1, pagina 4). In het kader van de negatieve vereveningsopdracht, die dit samenwerkingsverband heeft is het resultaat goed. De afgelopen schooljaren worden er veel minder toelaatbaarheidsverklaringen voor het speciaal basisonderwijs aangevraagd. De ontwikkeling van de leerlingenaantallen in het speciaal basisonderwijs toont een dalende lijn en afgezet tegen het landelijk gemiddelde (2,32 %) zitten we daar in deze regio per 1 oktober 2017 onder (1,94 %). De verwachting is dat het leerlingenaantal verder terug zal lopen en op termijn met een instroom van zo n 67 leerlingen en een afname van 22% naar zo n 305 leerlingen (1,5 % van het totale aantal leerlingen) zal toegaan. Deze daling betekent voor de scholen voor speciaal basisonderwijs, dat er druk staat op het in voldoende mate beschikbaar hebben en houden van expertise. Initiatieven om regulier onderwijs te ondersteunen, samenwerking te zoeken met speciaal onderwijs en het verder ontwikkelen van bijzondere arrangementen worden momenteel al ontwikkeld en zouden ondersteund moeten worden. Dit zou tegelijkertijd ook kunnen helpen bij het ondersteunen van terugplaatsingen van kinderen in het regulier onderwijs. 3. Proces van afgifte toelaatbaarheidsverklaringen (bijlage 1, pagina 3) Binnen Zeeluwe is afgesproken, dat een aanvraag toelaatbaarheidsverklaring pas in behandeling genomen kan worden wanneer deze volledig en correct wordt aangeleverd. Zodra de aanvraag in behandeling wordt genomen moet het proces binnen 7 werkdagen worden afgerond. In de praktijk hebben veel scholen moeite met het volledig en correct aanleveren van alle stukken. Dit is op zich niet zo vreemd, omdat dit immers voor veel medewerkers geen dagelijkse kost is. Het nadelig effect hiervan is, dat de scholen zelf het proces als omslachtig en tijdrovend ervaren. Voor het bureau van Zeeluwe betekent het, dat veel tijd gaat zitten in het nalopen, contact onderhouden en verwerken van de aanvragen. 3
Wanneer eenmaal de aanvraag in behandeling wordt genomen slagen we er in 98,9 % van de gevallen binnen de afgesproken zeven werkdagen de verklaring af te geven. Dit is vooral in de periode voor de zomervakantie een enorme inspanning, omdat dan het merendeel van de aanvragen wordt ingediend, waaronder ook de herindicaties. Gelet op de belangen voor alle betrokkenen en de financiële consequenties is een zorgvuldige registratie en doorrekening van de financiële effecten een belangrijk element in dit proces. Dit vraagt, veelal onzichtbaar voor de scholen, veel tijd van het bureau. Vrijwel alle toelaatbaarheidsverklaringen worden binnen de afgesproken behandeltijd afgegeven. Het proces zou zeker aan de voorkant bij de scholen verbeterd kunnen worden. Door de piek in aanvragen in de laatste maand voor de vakantie ontstaat een onevenredige belasting op het bureau. Met scholen zal worden ingezet om aan te dringen op kwaliteitsslag in het aanleveren en een betere spreiding van de aanvragen. In het administratieve proces van registratie zal door Zeeluwe een efficiencyslag gemaakt moeten worden. 4. Onderinstroom (bijlage 2) Het afgelopen schooljaar heeft de commissie onderinstroom in haar nieuwe samenstelling gefunctioneerd. Elke aanvraag voor een toelaatbaarheidsverklaring onderinstroom wordt door deze commissie beoordeeld. Bij onderinstroom gaat het om leerlingen, die op basis van een advies van een voorschoolse instellingen of andere deskundigen door ouders rechtstreeks worden aangemeld voor het speciaal (basis)onderwijs. De commissie onderinstroom adviseert de directeur van het samenwerkingsverband over de afgifte van een toelaatbaarheidsverklaring voor deze kinderen. De commissie heeft vanaf september 2016 in totaal 60 adviezen uitgebracht. Deze zijn als volgt onderverdeeld: Aanvragen TLV Onderinstroom 35 Aanvragen om advies 5 Aanvragen verlenging c.q. verhoging categorie 14 Aanvragen TLV Verlengde Onderinstroom 6 In het afgelopen schooljaar zijn 45 toelaatbaarheidsverklaringen op basis van onderinstroom afgegeven (sbao 27 + so 18). Dit verschil met het aantal aanvragen komt door de overgang in de schooljaren. Het aantal afgegeven toelaatbaarheidsverklaringen vanuit de onderinstroom is in vergelijking met vorig jaar met 10 gedaald naar totaal 55 (25 sbao + 30 so). Daarnaast zijn op verzoek van Zeeluwe door de commissie adviezen gegeven in geval van een verzoek voor verlenging tlv en/of omzetting naar een hogere categorie. 4
Binnen het huidige Ondersteuningsplan is de mogelijkheid van een verlengde onderinstroom opgenomen. Reguliere basisscholen kunnen een aanvraag doen om een leerling voor de verlengde onderinstroom in aanmerking te laten komen. Per 1 juni 2017 zijn er door scholen 95 meldingen van verlengde onderinstroom gedaan. Er heeft in de afgelopen maanden een inventarisatie plaats gevonden bij de scholen om na te gaan of deze meldingen ook omgezet gaan worden in een daadwerkelijke aanvraag voor een toelaatbaarheidsverklaring. Dit heeft ertoe geleid, dat 28 aanvragen zijn ingetrokken en 6 zijn omgezet in een daadwerkelijke aanvraag van een toelaatbaarheidsverklaring. Dit betekent, dat na één jaar 33 % van de meldingen verlengde onderinstroom is ingetrokken. Deze kinderen blijven op het reguliere onderwijs. Dit is in het kader van de doelen van ons Ondersteuningsplan een goed resultaat. Deze regeling lijkt daarmee aan haar doelstelling te voldoen, namelijk het stimuleren van reguliere scholen om bij enige twijfel de leerling wel in te schrijven en direct te starten met het opstellen van een OPP/groeidossier voor de leerling. Uiteraard kunnen nog veel aanvragen verlengde onderinstroom de komende jaren wel leiden tot een aanvraag van een toelaatbaarheidsverklaring. Door de beoordeling van deze aanvragen bij de commissie onderinstroom te leggen garandeert dit extra zorgvuldigheid. Voor komend jaar zal de commissie onderinstroom worden uitgebreid met 1 á 2 leden uit het regulier onderwijs. De bedoeling hiervan is, dat deze leden de brede kijk op wat welk type onderwijs voor kinderen te bieden heeft beter kan worden waar gemaakt. Immers ook het regulier onderwijs ontwikkelt zich nadrukkelijk in het bieden van extra ondersteuning aan kinderen. Deze uitbreiding heeft de instemming van de OPR. Het aantal leerlingen, dat rechtstreeks van een voorschoolse voorziening in het s(ba)o instroomt is het afgelopen jaar 10 leerlingen minder dan het schooljaar daarvoor. Het bieden van de mogelijkheid aan het regulier onderwijs om leerlingen aan te melden voor de verlengde onderinstroom lijkt bij te dragen aan de verbrede instroom van leerlingen in het regulier onderwijs en dus mogelijk mede een verklaring te zijn voor een kleiner aantal leerlingen in de onderinstroom. Doordat in het eerste jaar 33 % van het aantal aanmeldingen verlengde onderinstroom is ingetrokken draagt deze afspraak bij aan het doel in het Ondersteuningsplan om kinderen bij voorkeur binnen het regulier onderwijs te houden met eventueel extra ondersteuning. Geadviseerd wordt om dit voort te zetten. Voor komend jaar zullen de voorschoolse voorzieningen en de verwijzers vanuit de zorg (zoals psychiatrie en psychologenpraktijken) worden bezocht om hen bij te praten over de ontwikkelingen binnen het onderwijs, zodat doorverwijzing en advisering van hun kant aan ouders nog beter plaats kan vinden. Harderwijk, 14 september 2017 Karin Verkerk Directeur-bestuurder 5