KWALITEITSKAART. Toewijzing en leerlingstromen binnen het samenwerkingsverband PO, VO, SBO & (V)SO. Passend onderwijs

Transcriptie

1 KWALITEITSKAART Opbrengstgericht werken PO, VO, SBO & (V)SO Toewijzing en leerlingstromen binnen het samenwerkingsverband Deze kwaliteitskaart bevat de belangrijkste informatie rond toewijzing en leerlingstromen binnen samenwerkingsverbanden passend onderwijs. Passend onderwijs is nog steeds in ontwikkeling. In deze kwaliteitskaart zijn daarom links opgenomen naar websites waar steeds de nieuwste informatie is te vinden. In de kaders vindt u voorbeelden en tips om de toewijzing van leerlingen in uw samenwerkingsverband te optimaliseren. De kwaliteitskaart eindigt met een checklist waarmee u kunt nagaan of en hoe de leerlingen in uw samenwerkingsverband een passende plek krijgen. Passend onderwijs Sinds de invoering van de Wet passend onderwijs per 1 augustus 2014 zijn de samenwerkingsverbanden passend onderwijs in het primair of voortgezet onderwijs verantwoordelijk voor de toewijzing van leerlingen naar het speciaal basisonderwijs (sbo) of het (voortgezet) speciaal onderwijs ((v)so cluster 3 en 4). Vanaf 1 augustus 2015 komt daar ook de toewijzing voor LWOO en Praktijkonderwijs bij. Er is veel informatie over passend onderwijs en de leerlingstromen binnen het samenwerkingsverband (swv). Er zijn wettelijk regels, maar er is ook ruimte voor het swv om zelf procedures op te stellen. Het schoolondersteuningsprofiel De scholen in het samenwerkingsverband zijn wettelijk verplicht om per augustus 2014 een schoolondersteuningsprofiel (sop) te hebben. In het schoolondersteuningsprofiel staat welke ondersteuning de school kan bieden aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften en welke ambities de school heeft voor de toekomst. Op basis van het profiel inventariseert de school welke expertise eventueel moet worden ontwikkeld en wat dat betekent voor de leraren en eventuele scholing van teamleden. De mate waarin een school extra ondersteuning kan bieden, verschilt per school. Zo kan een reguliere school zich specialiseren, bijvoorbeeld op het gebied van dyslexie, adhd of autisme. Het sop van een sbo of van een (v)so zal uitgebreider zijn dan het sop van een reguliere school. Het swv legt alle profielen bij elkaar om te beoordelen of het daarmee een dekkend aanbod kan realiseren, zodat alle leerlingen binnen het swv een passende plek kunnen krijgen. Helderheid voor ouders en scholen Zowel voor ouders als voor de school is het soms lastig om op basis van het schoolondersteuningsplan een goed beeld te krijgen van de ondersteuningsmogelijkheden in de praktijk. Niet alle scholen kunnen goed en helder beschrijven welke begeleiding ze wel en niet kunnen bieden. Het kan helpen om met de scholen uit het swv samen de grenzen van de ondersteuningsmogelijkheden te verkennen: wat betekent het precies als de school iets wel of niet kan bieden volgens het sop? Helderheid hierin is voor alle partijen belangrijk. Zo is het ook voor de doorgaande lijn van po naar vo van belang dat de basisschool tot in detail beschrijft welke ondersteuning het team heeft geboden en welke ondersteuning er van het vo wordt verwacht. Alleen dan kunnen de betrokken medewerkers bij het vo een realistische inschatting maken van de mogelijkheden die er zijn om de gewenste ondersteuning te bieden. 1

2 Zorgplicht Met de komst van passend onderwijs hebben schoolbesturen zorgplicht gekregen. Dit houdt in dat scholen ervoor moeten zorgen dat iedere leerling die op hun school zit, of die zich bij hun school aanmeldt, een passende onderwijsplek binnen het swv krijgt. De school waar een leerling wordt aangemeld hoeft niet alle leerlingen op de eigen school te plaatsen. Eerst moet de school onderzoeken of het team de leerling een passend onderwijsprogramma kan bieden. Als blijkt dat plaatsing een onevenredige belasting is voor de school, dan moet de school een andere school binnen het swv vinden die een passend onderwijsaanbod kan bieden en waar het kind ook kan worden geplaatst. Toelaatbaarheidsverklaring Als het passende onderwijsaanbod gevonden wordt in het sbo of het (v)so, dan heeft de leerling een toelaatbaarheidsverklaring (tlv) nodig. De school met zorgplicht vraagt de tlv aan bij het swv. Het swv geeft de tlv af en betaalt ook de kosten voor de plaatsing in het sbo of (v)so. Soms is er geen verwijzende reguliere school en melden ouders hun kind direct aan bij het sbo of (v)so, bijvoorbeeld op advies van de voorschoolse opvang. In zo n situatie dient het sbo of (v)so bij het swv een verzoek in voor een tlv. Wordt de tlv afgegeven, dan kan de leerling worden ingeschreven bij het (v)so. Geeft het samenwerkingsverband geen tlv af, dan heeft het sbo of (v)so de zorgplicht om in overleg met ouders een andere school te zoeken. De beoordelingscommissie Voordat een swv een tlv kan afgeven, moeten minimaal twee deskundigen advies geven. De eerste deskundige is een orthopedagoog of psycholoog. De tweede deskundige is een kinder- of jeugdpsycholoog, een pedagoog, een kinderpsychiater, een maatschappelijk werker of een arts. De deskundigen vormen samen een beoordelingscommissie. Deze beoordelingscommissie kan in ieder swv een andere naam kan hebben, zoals Toewijzings- en Advies- Commissie, Commissie Leerlingenzorg of Arrangementencommissie. Het swv stelt een procedure op (huishoudelijk reglement van de commissie) waarmee het voor scholen en ouders duidelijk wordt bij wie ze de tlv moeten aanvragen, welke informatie zij bij het aanvragen van een tlv moeten aanleveren, hoe de besluitvorming door de commissie verloopt en wanneer zij geïnformeerd worden over de genomen beslissing. Vaak heeft de commissie meer taken dan alleen het nemen van een besluit over de tlv. Zo kan de commissie ook in een vroeg stadium scholen adviseren over de inzet van extra ondersteuning binnen de reguliere school of meedenken over de invulling van arrangementen. De adviesrol van de beoordelingscommissie Soms krijgen ouders van de voorschoolse opvang het advies om hun kind bij het so aan te melden, terwijl er ook mogelijkheden zijn om met extra ondersteuning of symbiose (zie hieronder) het kind in het reguliere onderwijs of het sbo te plaatsen. Door de beoordelingscommissie van het swv po vroegtijdig een adviesrol te geven bij de aanmelding van jonge leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben, kan snel de juiste school gevonden worden. De commissie is goed op de hoogte van het diverse aanbod in het swv en kent de verschillen in expertise tussen de sbo-scholen en/of de (v)so-scholen. Ook bij de doorstroom van basis- naar voortgezet onderwijs kan de commissie voor po en/of vo een adviesrol vervullen. Zo kan de commissie voor leerlingen met een ontwikkelingsperspectief (opp) in het reguliere basisonderwijs vroegtijdig in beeld brengen welk niveau van voortgezet onderwijs het beste bij de leerling past en welke extra ondersteuning daarbij nodig is. Algemene principes voor het aanvragen en afgeven van een tlv: wie is waarvoor verantwoordelijk? De volgende principes zijn van toepassing bij het aanvragen van een tlv voor een leerling. De school die de leerling verwijst, vraagt de tlv aan. Is er geen verwijzende school, dan vraagt de school waar de leerling door de ouders wordt aangemeld de tlv aan. Dit vloeit voort uit de zorgplicht. Het swv van de verwijzende school geeft een tlv af voor (v)so en betaalt de plaatsing, ook bij grensverkeer of verhuizing. Is er geen verwijzende school, dan geeft het swv van de regio waar de leerling woont een tlv voor (v)so af. Bij een tlv voor sbo geldt dat als er geen verwijzende school is, het swv waar de sbo-school staat de tlv afgeeft (en deze ook betaalt). Dit gebeurt wanneer de leerling direct vanuit de voorschoolse opvang bij het sbo wordt aangemeld. Voor leerlingen die op 1 augustus 2014 met een CvI-indicatie in het (v)so waren ingeschreven, geldt een overgangssituatie. Zij kunnen tot uiterlijk 1 augustus 2016 ingeschreven blijven zonder dat zij een tlv nodig hebben. De einddatum van de CvI-indicatie is voor alle indicaties veranderd in 1 augustus Er is wel een tlv nodig, als er tussentijds sprake is van een overgang van so naar vso of van de ene (v)so-school naar een andere (v) so-school. Deze tlv wordt afgegeven door het swv waar de leerling op 1 augustus 2014 woonde. Samenwerkingsverbanden kunnen in de tool Kijkglas van Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) zien voor welke leerlingen die op 1 augustus 2014 in het (v)so zaten, zij verantwoordelijk zijn. Leerlingen die vanuit de zorg worden geplaatst in een residentiële instelling mogen direct onderwijs volgen op de (v)so-school waar de instelling een samenwerkingsovereenkomst mee heeft. Zij hebben geen tlv nodig. Wanneer het verblijf in de instelling eindigt, heeft de betreffende school geen zorgplicht en is er dus geen verwijzende school. Dat betekent dat de school waar de leerling wordt aangemeld een tlv aanvraagt. De woonplaats van de leerling bepaalt welk swv de tlv moet afgeven en de plaatsing moet betalen. Heeft de leerling al een geldige tlv, dan hoeft er geen nieuwe tlv worden aangevraagd. Het swv dat de oorspronkelijke tlv heeft afgegeven, is verantwoordelijk voor de bekostiging van deze leerling. Het swv geeft een tlv voor (v)so af voor minimaal één schooljaar. Als de tlv in de loop van een schooljaar wordt afgegeven, moet deze ook het schooljaar daarna nog geldig zijn. De tlv is landelijk geldig en moet worden geregistreerd in Basisregister Onderwijs (BRON). Omdat de plaatsing in het sbo door het swv zelf wordt bekostigd, zijn er geen wettelijke bepalingen voor het afgeven van een tlv voor sbo. Elk swv formuleert eigen criteria en een procedure voor het afgeven van de tlv en voor de geldigheid ervan. Een tlv voor het sbo hoeft niet te worden geregistreerd in BRON en is ook niet landelijk geldig. Dat betekent dat bij verhuizing voor het sbo een nieuwe tlv moet worden aangevraagd. Vanaf 1 augustus 2015 krijgt het swv ook de verantwoordelijkheid voor de toewijzing en bekostiging van leerwegondersteuning (lwoo) en Praktijkonderwijs (pro). Het swv mag zelf de criteria voor de toewijzing van lwoo bepalen, maar voor pro blijven landelijke criteria van kracht. De ondersteuningstoewijzing voor lwoo of pro is landelijk geldig, net zoals in het (v)so. 2

3 De ondersteuningstoewijzing voor lwoo of pro wordt bekostigd door het swv waar de leerling op dat moment naar school gaat, zowel bij grensverkeer als bij verhuizing van woonplaats. Bemiddeling, beroep en bezwaar Zowel de aanvrager van de tlv als de ouders kunnen tegen de beslissing van het swv bezwaar indienen. Als school en ouders geen overeenstemming bereiken, dan kunnen ze kosteloos een beroep doen op de Onderwijsconsulenten. De Onderwijsconsulenten zijn onafhankelijke deskundigen met veel kennis en ervaring op het gebied van onderwijs aan kinderen met een ondersteuningsbehoefte. De onderwijsconsulent kan adviseren en bemiddelen in de fase waarin er nog geen geschil in behandeling is genomen. Is er na het advies van de onderwijsconsulent nog geen oplossing, dan kunnen school of ouders kiezen voor een bezwaarprocedure of wettelijke stappen. Bij de afhandeling van het bezwaar houdt het swv zich aan de regels van de Algemene Wet Bestuursrecht, de eigen Geschillenregeling en landelijke richtlijnen of afspraken. Het is dan ook belangrijk om in de correspondentie met de school en ouders steeds te verwijzen naar de mogelijkheid van bezwaar en beroep en naar de informatie over de procedure op de eigen website en de website van de landelijke geschillencommissie. Georganiseerde samenwerking De Wet passend onderwijs maakt meer maatwerk mogelijk voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Zo kan het swv diverse arrangementen tussen scholen mogelijk maken of extra aanbod organiseren. Voorbeelden van een georganiseerde samenwerking zijn extra ondersteuning op de reguliere school, symbiose, verbrede toelating en het orthopedagogisch-didactisch centrum (opdc). Extra ondersteuning Extra ondersteuning op de reguliere school kan op verschillende manieren worden aangeboden. Zo kan een school kleinere klassen inrichten of specialisten uit het regulier of speciaal onderwijs of jeugdhulpverlening inschakelen. Ook kan een speciale klas worden ingericht, waarbij leerlingen een deel van het onderwijs in een aparte groep volgen en een deel in de reguliere klas. Voor leerlingen die extra ondersteuning krijgen, moet een ontwikkelingsperspectief (opp) worden opgesteld. Symbiose Symbiose is een wettelijke regeling die het voor leerlingen uit het (v)so mogelijk maakt om gedeeltelijk onderwijs te volgen in het reguliere onderwijs of het sbo. Hierdoor behouden de leerlingen de aansluiting met het regulier onderwijs en krijgen ze daarnaast op maat ondersteuning. Er zijn geen voorwaarden voor de duur van het traject en het aantal uren dat een leerling op een andere school les krijgt. Het uitgangspunt blijft wel dat het een (kleiner) deel van het onderwijs betreft dat op een andere school wordt gevolgd. Bij symbiose maken het regulier en speciaal onderwijs onderling afspraken over het programma en de bekostiging en leggen die vast in een symbioseovereenkomst. De afspraken worden ook opgenomen in het ontwikkelingsperspectief (opp) van de leerling. Overeenkomst Een voorbeeld van een symbioseovereenkomst is te vinden op Symbioseovereenkomst Een dergelijke overeenkomst kan ook gebruikt worden om een geleidelijke terugplaatsing vanuit het (v)so naar het reguliere onderwijs vorm te geven. Ook kunnen scholen de overeenkomst gebruiken om een arrangement te beschrijven waarbij de leerling staat ingeschreven in het reguliere onderwijs en gedeeltelijk lessen volgt in het (v)so. Pas wanneer een leerling 60 procent of meer van de onderwijstijd doorbrengt op so of sbo is een tlv vereist. Verbrede toelating Via de verbrede toelating is het mogelijk om als cluster 3-school ook cluster 4-onderwijs te geven (of andersom). Het apart aanvragen van verbrede toelating is niet meer aan de orde, omdat door passend onderwijs de rigide splitsing in onderwijssoorten is losgelaten. In de ondersteuningsprofielen beschrijven de (v)so-scholen welke ondersteuning zij kunnen bieden en aan welke doelgroepen ze die ondersteuning bieden. Om een dekkend aanbod binnen het swv te realiseren, is het goed om binnen het swv afspraken te maken over de invulling van de verbrede toelating. Orthopedagogisch-didactisch centrum Voor leerlingen in het voorgezet onderwijs zijn er in diverse regio s orthopedagogisch-didactische centra (opdc s) ingericht. Hier kunnen leerlingen voor een kortere of langere periode terecht om onderwijs op hun niveau te volgen, vanuit een speciale orthopedagogische of orthodidactische behoefte. Een opdc valt onder de verantwoordelijkheid van het samenwerkingsverband. De leerlingen in een opdc blijven ingeschreven op de reguliere school. Ze mogen maximaal twee jaar het onderwijsprogramma of een deel daarvan op een opdc volgen. Georganiseerde afstemming Passend onderwijs vraagt van diverse partijen om meer met elkaar af te stemmen, zodat leerlingen snel op de juiste plek terecht kunnen. Voorbeelden van afstemming zijn de triade met ouders, (zorg)instelling en school, de afstemming met jeugdzorg in het ZAT en in onderwijszorgarrangementen, en het op overeenstemming gericht overleg met de gemeente. Triade Soms blijkt al in de voorschoolse setting dat een kind extra ondersteuning nodig heeft. De voorschoolse voorziening kan de ouders dan ondersteunen bij het zoeken naar een passende school. In sommige samenwerkingsverbanden wordt een triade gevormd van ouders, voorschoolse voorziening en de gewenste reguliere en/of speciale school. Pas als alle partijen in de triade het eens zijn over de noodzakelijke plaatsing in het s(b)o, wordt er een tlv aangevraagd. Uitgangspunt van deze aanpak is dat passende oplossingen het beste bedacht kunnen worden door een goede afstemming tussen ouders, voorschoolse (zorg)instelling en (speciale) onderwijsvoorziening. Zorg- en adviesteam Sommige leerlingen hebben naast ondersteuning in het onderwijs ook aanvullende zorg nodig, omdat ze zich fysiek of mentaal niet alleen kunnen redden op school. In het Zorg- en adviesteam (ZAT) werken onderwijs en (jeugd)zorg samen om leerlingen bij wie op school problemen gesignaleerd worden, vroegtijdig, snel en samenhangend zorg te bieden in of dichtbij de school. Als een leerling een combinatie van onderwijs en zorg op school krijgt, is sprake van een onderwijszorgarrangement. 3

4 Deze arrangementen komen zowel in het regulier onderwijs als in het speciaal onderwijs voor. Onderwijszorgarrangementen komen tot stand door samenwerking tussen jeugdhulpinstellingen en scholen. Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten en samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs daar samen verantwoordelijk voor. Op overeenstemming gericht overleg Onderwijs en gemeenten zijn wettelijk verplicht om een op overeenstemming gericht overleg (oogo) te voeren over de wijze waarop de ondersteuning aan leerlingen wordt georganiseerd. Belangrijke onderwerpen zijn onder andere de preventie, opvoed- en opgroeiondersteuning in en om de school, de toekenning van individuele (zorg)voorzieningen, de leerlingenstromen in het swv, het leerlingenvervoer en de thuiszitters. Iedere leerling een passende plek? Tien aandachtspunten Om iedere leerling maatwerk te kunnen bieden, biedt de Wet passend onderwijs veel vrijheid aan samenwerkingsverbanden bij het vaststellen van toelatingscriteria en procedures. Dat betekent dat het moeilijk is om in algemeenheden aan te geven wanneer een leerling nu daadwerkelijk het best op zijn/haar plek is. Deze vraag zal in ieder swv tot discussies leiden en vraagt van iedere school om een kritische blik op de eigen rol in die discussie. Met deze checklist van vragen en aandachtspunten willen wij u en uw school daarin ondersteunen. Aandachtspunt Ja Nee Actie Hebben wij goed zicht op de ondersteuning die wij volgens ons sop aan leerlingen kunnen bieden? Hebben wij die ondersteuning ook helder en nauwkeurig omschreven? Hebben we ook een duidelijke visie op de ontwikkeling van onze ondersteuning? Beschrijven wij concreet (in het opp) welke ondersteuning we aan een leerling hebben geboden en welke doelen we daarmee wilden bereiken? Gebruiken we die doelen en de concrete ondersteuningsbehoeften ook bij de overdracht van leerlingen naar een volgende school? Hebben we goed zicht op de voorzieningen in ons swv voor ondersteuningsbehoeften waar onze school niet in kan voorzien? Zijn er afspraken met andere scholen in ons bestuur of in ons swv die eventueel in deze ondersteuningsbehoeften kunnen voorzien? Is duidelijk hoe in ons swv de extra (lichte) ondersteuning in het reguliere onderwijs zich verhoudt tot het aanbod van het sbo en het (v)so? Zijn er afspraken over gezamenlijke (tussen) arrangementen, zoals extra ondersteuning in de school, symbiose, verbrede toelating of opdc? Weten we welke afspraken er door het swv zijn gemaakt met de gemeenten en met jeugdzorg en wat dat betekent voor onze leerlingen? Weten wij wanneer we zorgplicht hebben en wanneer wij aan zet zijn om een tlv aan te vragen? Is er duidelijkheid over de rol en taken van de beoordelingscommissie? Kunnen we de commissie ook vroegtijdig om advies vragen? Weten we welke procedures de commissie hanteert bij het aanvragen van advies of een tlv en welke gegevens we daarvoor moeten aanleveren? Zijn er in ons swv afspraken over de geldigheid/duur van een tlv en is duidelijk wat dit betekent voor het beleid aangaande de herindicaties? Is er een (verkorte) procedure voor herindicaties voor leerlingen met een zwaardere onderwijs-/zorgproblematiek die evident langdurig op (v)so zijn aangewezen? Zijn er duidelijke afspraken over de rol en betrokkenheid van ouders bij de toewijzing van leerlingen? Is er een heldere procedure voor bezwaar en beroep die met scholen en ouders gecommuniceerd wordt? Zijn er afspraken of procedures gemaakt om de toelating en leerlingstromen in ons swv te evalueren? Welke criteria spelen daarbij een rol en wie organiseert die evaluatie? 4

5 Meer weten? Extra ondersteuning op school Informatie over onderwijsondersteuning, arrangementen en andere voorzieningen. Kijkglazen Informatieproduct ter ondersteuning van de bedrijfsvoering van samenwerkingsverbanden. Passend onderwijs en jeugdhulp De handreiking Continuïteit van onderwijs-zorgarrangementen in het speciaal onderwijs zet de belangrijkste aandachtspunten op een rij en is bedoeld om het gesprek over onderwijszorgarrangementen tussen gemeenten en samenwerkingsverbanden en hun partners op gang te brengen. Gebruikte afkortingen Adhd Attention deficit/hyperactivity disorder BRON Basisregister Onderwijs CvI Commissie voor de Indicatiestelling DUO Dienst Uitvoering Onderwijs Oogo op overeenstemming gericht overleg Opdc Orthopedagogisch-didactisch centrum Opp ontwikkelingsperspectief Po primair onderwijs Sbo speciaal basisonderwijs So speciaal onderwijs Sop schoolondersteuningsprofiel Swv samenwerkingsverband passend onderwijs Tlv toelaatbaarheidsverklaring Vo voortgezet onderwijs (V)so (voortgezet) speciaal onderwijs ZAT Zorg- en adviesteam De Onderwijsconsulenten De Onderwijsconsulenten zijn ingesteld door de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) om ouders/verzorgers en scholen te adviseren en te begeleiden bij onderwijskwesties rond een kind met een handicap, ziekte of stoornis. Problemen tussen ouders en school Informatie over mogelijkheden bij het oplossen van verschil van mening over de toelating van kinderen of problemen met ondersteuning. Stroomschema s zorgplicht Informatie over de zorgtoewijzing. De stroomschema s laten zien welke procedures een school moet doorlopen als een leerling een extra ondersteuningsbehoefte heeft. Symbioseovereenkomst Overeenkomst waarmee scholen afspraken vastleggen over onderwijsprogramma en bekostiging van leerlingen die zowel regulier als speciaal onderwijs volgen. Colofon Deze kwaliteitskaart is samengesteld door Jos van der Pluijm en Juliette Vermaas en is een uitgave van School aan Zet. Voor vragen rond de kwaliteitskaart kunt u contact opnemen met School aan Zet: Gea Spaans, secretariaat@schoolaanzet.nl Buiten het downloaden zijn alle rechten op dit product voorbehouden aan: KWALITEITSKAART 5 Postbus 556, 2501 CN Den Haag secretariaat@schoolaanzet.nl