Een stad voor en door iedereen JAARVERSLAG 2011 Onthaalbureau Inburgering Antwerpen
Inhoudstafel Een stad voor en door iedereen Welkom door Leen Verbist... 1 Wat is inburgering? Inleiding... 3 Nieuwe Antwerpenaars Achtergrondinformatie over nieuwkomers in Antwerpen... 6 Alle wegen leiden naar inburgering Werven en actief toeleiden... 10 Coachen naar zelfredzaamheid Trajectbegeleiding... 12 Naar school Toeleiden minderjarige nieuwkomers... 17 Aan de slag met talenten Maatschappelijke oriëntatie... 18 Taal centraal NT2 en taalbeleid... 22 Inburgeren doen we samen Werken, leren en participeren... 24
Een stad voor en door iedereen Voorwoord door Leen Verbist Leen Verbist is Schepen van Sociaal Beleid, Diversiteit en Loketten in Antwerpen. Daarnaast is ze ook voorzitter van het OCMW Antwerpen. Na 15 jaar is inburgering een vaste waarde geworden in onze stad. Dat bewijst de groeiende interesse van zowel rechthebbende als verplichte inburgeraars. Het afgelopen jaar volgden maar liefst 6678 Antwerpenaars een inburgeringstraject. Een gevolg van het stijgend aantal nieuwkomers in de stad, en de inspanningen die werden geleverd om hen snel en goed te informeren over het belang van een inburgeringstraject. Het stadsbestuur hecht immers veel belang aan inburgering. Daarom stimuleren we zowel de nieuwkomers die verplicht moeten volgen, als diegenen die het vrijwillig kunnen instappen. Niet alleen het aantal inburgeraars dat startte met een traject nam toe. Het engagement van de vele inburgeraars en de inzet van alle betrokken medewerkers en partnerorganisaties werpt duidelijk haar vruchten af. In 2011 werden 4255 trajecten succesvol afgerond. Na hun traject bij het onthaalbureau stromen ze door naar werk, een opleiding, vervolglessen Nederlands, vrijwilligerswerk en een breed scala aan organisaties, sportclubs en allerlei vrijetijdsinitiatieven. Die grote instroom van nieuwe inwoners stelt Antwerpen voor grote uitdagingen op het vlak van huisvesting, onderwijs, activering en sociale cohesie. Inburgering wordt vaak als eerste geconfronteerd met deze nieuwe tendenzen. De aantrekkingskracht van de stad en de specifieke noden en behoeften die ze heeft, merkten we in de eerste plaats bij meerderjarige nieuwkomers. Antwerpen trok in 2011 relatief meer laaggeschoolde, niet-gealfabetiseerde en kansarme nieuwkomers aan dan de rest van Vlaanderen. Eén op vier inburgeraars is cliënt van het OCMW. Maar ook één op vier inburgeraars combineerde zijn cursussen Nederlands en Maatschappelijke Oriëntatie met werk, door de lessen s avonds of in het weekend te volgen. Een diversiteit die wordt weerspiegeld in de aanpak van het onthaalbureau en het continu inzetten op uitbreiding van het aanbod, vernieuwing en maatwerk. Voor minderjarige nieuwkomers is het cruciaal dat ze zo snel mogelijk, via school of kinderopvang, Nederlands kunnen leren. Dat is geen evidentie voor kinderen die tijdens het schooljaar aankomen. Door de verjonging in onze stad raken de basisscholen snel gevuld. Met het toenemend aantal inburgeraars wordt het nijpende capaciteitsprobleem alleen maar acuter. De schoolbesturen doen er alles aan om elk jaar nieuwe plaatsen en scholen te creëren. Voor de allerjongste nieuwkomertjes die tijdens het schooljaar moeilijk een kleuterschool vinden, zal begin 2012 een opvanginitiatief starten. In dit jaarverslag komt u meer te weten over inburgering in de stad en de inburgeraars die er werden begeleid. U kan er alles lezen over hun traject, het aanbod maatschappelijke oriëntatie, Nederlands leren en de zoektocht naar werk. U zal er ontdekken dat ondanks de vele uitdagingen een team van gemotiveerde medewerkers, vrijwilligers, partners en inburgeraars opnieuw zorgde voor een geslaagd inburgeringsjaar. Zo werd Antwerpen nog meer een stad voor en door iedereen. Veel leesplezier! 1
2
Wat is inburgering? Inleiding Bij Onthaalbureau Inburgering Antwerpen kunnen Antwerpenaars die uit het buitenland komen een inburgeringstraject volgen. Het gaat bijvoorbeeld om gezinsherenigers, EU-burgers, asielzoekers, geregulariseerden en arbeidsmigranten. Hoelang ze hier al wonen is van geen belang. Wat telt is dat ze zich voor langere tijd in België zullen vestigen. Inburgering Antwerpen begeleidt deze inburgeraars, zodat ze sneller hun weg vinden in de Belgische samenleving. Het inburgeringstraject Een inburgeringstraject wordt zoveel mogelijk op maat van de inburgeraar samengesteld. Het bestaat uit een opleidingspakket, ondersteund door intensieve trajectbegeleiding. De aangeboden opleidingen zijn een cursus maatschappelijke oriëntatie (MO), een basisniveau Nederlands (NT2) en loopbaanoriëntatie. Voor deze laatste twee onderdelen werkt Inburgering Antwerpen nauw samen met het Huis van het Nederlands, VDAB en de scholen die Nederlandse taallessen geven: de Centra voor Volwassenenonderwijs, de Universiteit Antwerpen en Open School. HET PRIMAIRE TRAJECT HET SECUNDAIRE TRAJECT Maatschappelijke Oriëntatie (MO) Werving Aanmelding Oriëntatie Trajectbepaling Contract Nederlands als tweede taal (NT2) Loopbaanoriëntatie (LO) INBURGERINGSATTEST Werken (VDAB) Studeren (Onderwijs) Maatschappelijke participatie Trajectbegeleiding Flexibel aanbod voor werkenden 3
Trajectbegeleiding Elke inburgeraar krijgt de nodige ondersteuning en coaching van een trajectbegeleider. In overleg met de inburgeraar stelt hij een traject op maat samen. De trajectbegeleider houdt daarbij rekening met de werk- en gezinssituatie van de klant, de scholingsgraad, het resultaat van de screening door VDAB en het Huis van het Nederlands en de competenties en noden van de inburgeraar. Tijdens het traject volgt de trajectbegeleider zijn klant op en stuurt hij het traject waar nodig bij. De trajectbegeleider is de regisseur en behoudt het overzicht. Gedurende het hele traject staat de zelfredzaamheid en participatie van klanten centraal en wordt het succesvol afronden van het programma bewaakt. De trajectbegeleiding gebeurt in het Nederlands of in een contacttaal. Ook minderjarigen en hun ouders kunnen bij een trajectbegeleider terecht. Inburgering Antwerpen verwijst de minderjarige door naar onthaalonderwijs en volgt de inschrijving op. Indien nodig worden minderjarigen toegeleid naar welzijn, gezondheid en vrije tijd. Maatschappelijke oriëntatie (MO) Het onthaalbureau staat zelf in voor de cursus maatschappelijke oriëntatie (MO). Tijdens deze cursus versterkt de inburgeraar zijn eigen competenties, zodat hij zelfstandig kan functioneren in de Vlaamse samenleving. Hij leert gericht problemen oplossen, informatie verwerven en verwerken en inzicht krijgen in de eigen leefsituatie. Daarnaast ligt de focus op het herkennen en erkennen van diversiteit en wordt er dieper ingegaan op waarden, normen en gewoonten in Vlaanderen. De leerkracht MO speelt tijdens de lessen zoveel mogelijk in op vragen van de cursisten. Elke inburgeraar is anders. Daarom worden methodiek en didactiek aangepast aan de kenmerken van de verschillende subdoelgroepen (zoals hooggeschoolde cursisten of analfabete deelnemers). De inburgeraar volgt de cursus in het Nederlands of in een contacttaal. Een cursus omvat in principe 63 uur, maar kan afhankelijk van het profiel van de inburgeraar ook korter of langer duren. Sinds 2011 kunnen inburgeraars vrijgesteld worden voor MO als ze slagen voor een toets. Wie dat wil, kan na een verkennend gesprek deze toets afleggen in het Nederlands, Frans, Engels of Duits. Dat moet vermijden dat inburgeraars die hier al heel lang zijn en over de nodige competenties beschikken, toch nog een cursus MO moeten volgen. Nederlands (NT2) Inburgering Antwerpen werkt nauw samen met het Huis van het Nederlands en de scholen die Nederlandse les geven. Het Huis screent de inburgeraars en oriënteert hen naar het meest geschikte aanbod. Inburgeraars volgen minstens het startniveau Nederlands. Hoelang dat duurt, hangt af van de scholingsgraad van de inburgeraar en de vorderingen die hij maakt. Loopbaanoriëntatie In overleg met de trajectbegeleider wordt het toekomstperspectief scherper gesteld: welke doelen wil de inburgeraar in de toekomst bereiken? Ligt de focus op werk, het gezin of verder studeren? Afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt, krijgt de inburgeraar een aanbod loopbaanoriëntatie op maat. Inburgeraars die werk zoeken, volgen in samenwerking met VDAB een cursus loopbaanoriëntatie naar werk. Deze cursus gaat door in het Nederlands. Een VDAB-consulent gaat samen met de inburgeraar na wat zijn interesses en competenties zijn. De inburgeraar krijgt informatie over de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Daarna kiest de inburgeraar het traject dat het best bij hem past. Naast werken, worden inburgeraars ook gestimuleerd op andere manieren te participeren. Ze kunnen bijvoorbeeld vrijwilligerswerk doen of zich aansluiten bij een vereniging. Wie verder wil studeren, krijgt ondersteuning met een aanbod loopbaanoriëntatie educatief. 4
Doelgroep De groep inburgeraars is heel divers. Het gaat om nieuwkomers en oudkomers van vreemde herkomst. De belangrijkste groepen zijn gezinsvormers en gezinsherenigers, asielzoekers, arbeidsmigranten, geregulariseerden en EUburgers. Een deel van deze doelgroep is verplicht een traject te volgen. Het gaat bijvoorbeeld om nieuwkomers van buiten de EU, asielzoekers en bedienaars van erkende erediensten. Ook OCMW en VDAB kunnen hun cliënten vragen een inburgeringsprogramma te volgen. Andere groepen worden niet verplicht, maar hebben wel recht op een inburgeringstraject. Dat geldt ondermeer voor alle EU-burgers (behalve Belgen) en hun gezinsleden, inburgeraars die om medische redenen geen traject kunnen volgen en nieuwkomers die 65 jaar of ouder zijn. Inburgering voorziet een inspanningsverbintenis. Er is aan het einde van het traject dus geen eindtoets waarvoor men moet slagen. Van de inburgeraar wordt wel verwacht dat hij tijdig start met het vormingsprogramma en minstens 80% aanwezig is in elk opleidingsonderdeel. Meer weten over inburgering? Uitgebreide informatie over inburgering in Vlaanderen en Antwerpen vindt u hier: www.inburgeringantwerpen.be www.inburgering.be www.kruispuntmi.be 5
Nieuwe Antwerpenaars Achtergrondinformatie over nieuwkomers in Antwerpen Inburgering is er sinds 2007 ook voor Antwerpenaars van vreemde origine die hier al langer verblijven. Nieuwkomers blijven desondanks afgetekend de grootste groep. Dankzij de uitwisseling met het rijksregister hebben we de nodige informatie over hen. Zo kunnen we inburgeraars snel en correct informeren over hun rechten en plichten. Nieuwkomers in Antwerpen De instroom van nieuwkomers in Antwerpen steeg in 2011 met bijna 10% in vergelijking met het jaar daarvoor. 12.248 nieuwkomers die nog geen jaar in België verbleven, vestigden zich in Antwerpen. De groei in 2011 is bijna volledig te verklaren door de explosieve groei van het aantal nieuwkomers uit de Europese Unie. Nederlanders werden opnieuw de grootste groep. Ook de instroom uit alle andere EU-landen steeg, enkel het aantal Polen daalde voor het eerst. Opvallend is dat het niet enkel gaat om burgers uit nieuwe EU landen, maar ook uit Spanje, Portugal, Frankrijk en Duitsland. Daarnaast is migratie in Antwerpen telkens weer een afspiegeling van wat er zich elders op deze planeet afspeelt. De groep asielzoekers en gesubsidieerd beschermden en het aantal nieuwkomers uit Afghanistan, Irak, Ghana, India en Pakistan steeg significant. Tenslotte worden ook de effecten van een ander Europees en federaal beleid merkbaar. De groep klassieke gezinsvormers nam af met bijna 20%. Geregulariseerden waren nog steeds een belangrijke groep, maar ook hun aantal nam af. Twee tendensen die zich volgens de eerste cijfers ook in 2012 lijken door te zetten. De geografische spreiding over Antwerpen bleef dan weer in grote mate gelijk. De meeste nieuwkomers vestigden zich opnieuw in 2060 (Antwerpen-Noord) en het zuidelijke deel van het district Antwerpen (postcode 2018). In de oude binnenstad (2000 Antwerpen) was de relatieve toename het sterkst, terwijl het aantal nieuwkomers in Deurne stabiel bleef. De groeiende instroom is tenslotte vooral een mannelijk fenomeen. Het aandeel vrouwelijke nieuwkomers steeg minder sterk. Instroom nieuwkomers volgens nationaliteit Nationaliteit 2008 2009 2010 2011 Nederland 1027 986 1439 1925 Polen 648 928 1769 1463 Marokko 702 1154 971 1097 Bulgarije 221 243 370 472 Roemenië 182 201 258 450 Spanje 107 194 334 434 Irak 84 192 291 381 Turkije 299 392 369 368 India 278 173 179 279 Afghanistan 45 93 124 257 Portugal 115 121 167 224 Frankrijk 79 77 154 213 Duitsland 91 95 126 196 Ghana 87 131 116 186 Andere 2079 2589 4533 4303 Totaal 6044 7569 11200 12248 6
Evolutie instroom sinds 2006 4000 2000 11200 12248 0000 8000 6000 7647 7280 6044 7569 4000 2000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Instroom nieuwkomers volgens plicht of recht 2008 2009 2010 2011 Verplicht 871 1467 4088 4821 Rechthebbend 2945 3902 5906 6850 Verder onderzoek nodig na aanmelding 2222 2200 1206 577 Totaal 6044 7569 11200 12248 Instroom nieuwkomers volgens statuut 4% 5% 5% 2% 27% Gezinsherenigers EU-burgers Geregulariseerden Arbeidsmigranten Erkende vluchtelingen 11% Asielzoekers Gesubsidieerd beschermden 45% Andere 7
Instroom nieuwkomers per district en postcode Instroom nieuwkomers volgens geslacht 3% Wilrijk 3% Hoboken 3% Antwerpen 2050 4% Merksem 1% Andere 22% Antwerpen 2060 18% Antwerpen 2018 2008 2009 2010 2011 Man 3235 3696 5705 6512 Vrouw 2809 3873 5495 5736 Totaal 6044 7569 11200 12248 Antwerpen 2020 5% Berchem 7% Deurne 9% Borgerhout 10% Antwerpen 2000 15% En hoe zit het in Vlaanderen? Eén op vier nieuwkomers in Vlaanderen (zonder Brussel) vestigt zich in Antwerpen. De instroom van nieuwkomers in Antwerpen volgt in grote lijnen de Vlaamse tendensen. Toch waren er in 2011 enkele opvallende verschillen. Zo is de groei van het aantal nieuwkomers voor Vlaanderen gestabiliseerd. In Antwerpen bleef het aantal nieuwkomers echter toenemen. Dat geldt nog sterker wanneer je nieuwkomers gedurende hun hele eerste jaar in Vlaanderen in kaart brengt. Antwerpen kende het afgelopen jaar 10.115 nieuwkomers die zich hier rechtstreeks inschreven in het bevolkingsregister. Toch ontving Antwerpen 12.248 nieuwkomers. Meer dan tweeduizend nieuwkomers verhuisden dus tijdens het eerste jaar van hun verblijf naar Antwerpen. Ondanks de sterke groei van het aantal EU-burgers, ligt hun aandeel in Antwerpen onder het Vlaamse gemiddelde. Omgekeerd trekt Antwerpen relatief meer laaggeschoolde, analfabete en kansarme nieuwkomers aan. 8
9
Alle wegen leiden naar inburgering Werven en actief toeleiden Meteen na aankomst in Antwerpen is de motivatie om een inburgeringstraject te volgen vaak het grootst. Inburgering heeft op dat moment bovendien meer effect, omdat mensen snel Nederlands willen leren of op zoek zijn naar werk. Om nieuwkomers snel en goed te bereiken, informeert en motiveert het onthaalbureau inburgeraars met brochures, brieven, huisbezoeken en infosessies. Met de stad Antwerpen en enkele belangrijke partners, maakten we goede afspraken over doorverwijzen naar het onthaalbureau. Via welke weg belanden inburgeraars bij het onthaalbureau? De eerste kennismaking met inburgering, gebeurt voor bijna de helft van de nieuwkomers op het Centraal Loket voor Vreemdelingen (CLV). Daarnaast vinden inburgeraars vooral hun weg dankzij de gerichte wervingsbrieven en huisbezoeken en de uitstekende samenwerking met het Huis van het Nederlands, VDAB en OCMW. 9% 7% Actieve werving (samenwerking CLV, huisbezoeken,...) Info en wervingsbrieven van Inburgering Antwerpen OCMW Spontaan 8% 25% VDAB, sociale huisvestiging en derden 51% Kennismaking op het Centraal Loket voor Vreemdelingen Om nieuwkomers snel te kunnen motiveren, informeert Inburgering Antwerpen systematisch nieuwkomers die via het Centraal Loket Vreemdelingen hun aanvraag tot inschrijving in de gemeente indienen. Wie mogelijk tot de doelgroep behoort, krijgt er meer uitleg over het belang van inburgering en de mogelijke verplichting. Nieuwe inwoners bij wie de inschrijving volledig afgerond is, worden na deze kennismaking meteen uitgenodigd voor een intakegesprek bij het onthaalbureau. Zo kan Inburgering Antwerpen nieuwkomers aanspreken, nog voor ze via het rijksregister gedetecteerd worden. Bovendien geeft de stad Antwerpen een sterk signaal over het belang dat aan inburgering wordt gehecht. Uiteindelijk hadden 4195 nieuwkomers een kennismakingsgesprek op het Centraal Loket. Systematisch werven van prioritaire groepen Inburgering Antwerpen stuurde in 2011 bijna 9000 brieven naar nieuwkomers in de stad. Toch blijkt die algemene, schriftelijke informatie in de praktijk niet voor iedereen voldoende. Sommige inburgeraars begrijpen de brieven niet, leggen andere prioriteiten (kinderen, werk) of zien het nut van een programma niet meteen in. Voor anderen lijkt het traject niet haalbaar om allerlei redenen en omstandigheden. Daarom heeft Inburgering Antwerpen de uitdrukkelijke taak om verplichte inburgeraars persoonlijk te contacteren wanneer ze niet reageren op de wervingsbrieven. Wanneer een verplichte inburgeraar zich niet binnen de 2 maanden aanmeldt, wordt telefonisch contact opgenomen of wordt bij de nieuwkomer een huisbezoek afgelegd. Tijdens dat gesprek geeft een medewerker meer informatie over het wat en waarom van inburgering. Uiteindelijk meldde in 2011 gemiddeld 87,5 % van de verplichten zich aan binnen de wettelijke termijn van 3 maanden. Bijna alle anderen meldden zich later aan of waren inmiddels verhuisd. 10
Alles samen werden 649 huisbezoeken afgelegd en 685 telefonische motivatiegesprekken gevoerd. Resultaat was dat 732 inburgeraars zich alsnog aanmeldden bij het onthaalbureau. De sterkte van het onthaalbureau vind ik de moed en het doorzettingsvermogen om inburgeraars gemotiveerd te krijgen. Fannie Verleye (de Speelboom) Meer aanmeldingen dan ooit De grote instroom van verplichte nieuwkomers en de intensieve werving en toeleiding zorgde voor een recordaantal aanmeldingen. 7917 inburgeraars kwamen voor het eerst langs bij het onthaalbureau. Ze kregen in een individueel gesprek uitgebreide informatie en de mogelijkheid om bijkomende vragen te stellen. Meer dan vier op vijf geïnteresseerden ondertekenden na dat gesprek een contract. Anderen kozen ervoor niet of nog niet in een traject te stappen. Soms omdat ze het moeilijk vinden om inburgering te combineren met werk of gezin, enkel Nederlands willen volgen of kampen met praktische belemmeringen. Toch zijn er heel wat mogelijkheden: flexibele trajecten op maat, avond- en zaterdagaanbod voor wie werkt en hulp bij het zoeken van kinderopvang. Informatie door partnerorganisaties Een aantal groepen zijn prioritair voor het inburgeringsbeleid, zoals verplichte nieuwkomers, inwerkingsklanten van VDAB, mensen met een leefloon of kandidaat-huurders voor de sociale huisvesting. Ook ouders van schoolgaande kinderen en inburgeraars van niet-europese afkomst zijn prioritair. Met VDAB, OCMW en Huis van het Nederlands werken we daarom samen om deze groepen actief te bereiken. Zij zijn vaak goed geplaatst om in te schatten wie baat heeft bij een inburgeringsprogramma. Ook de sociale huisvestingsmaatschappijen kunnen in het kader van de Vlaamse wooncode doorverwijzen. Tenslotte zijn er de vele stedelijke diensten en organisaties uit het middenveld die inburgeraars sensibiliseren, motiveren en doorverwijzen naar ons aanbod. Tevreden klanten Inburgeraars die een traject volgen of afgerond hebben, zijn vaak de beste reclame. Eén op tien inburgeraars die zich aanmeldde, liet zich overtuigen door vrienden of familie die het programma al kenden. Om die bron van toeleiding beter te benutten, werkten we een project ambassadeurs uit. Vier ex-cursisten geven tekst en uitleg over de inhoud en meerwaarde van maatschappelijke oriëntatie, Nederlands en trajectbegeleiding. Soms begrijpen klanten niet waarom we hen het inburgeringsprogramma willen laten volgen. Maar achteraf krijgen we altijd positieve reacties. We merken zelf ook duide lijk de meerwaarde. Daarom willen we in de toekomst analfabeten systematisch doorsturen om hen eerst te laten versterken. Aantal aanmeldingen 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 3755 Patrick Noël Vercruysse 4436 (VDAB Antwerpen) 5714 6039 7126 7917 2006 2007 2008 2009 2010 2011 11
Coachen naar zelfredzaamheid Trajectbegeleiding Tijdens het hele traject is de trajectbegeleider aanspreekpunt, coach, klankbord en kompas voor de inburgeraar. Zo wil het onthaalbureau er voor zorgen dat inburgeraars snel en succesvol hun traject afronden. Daarnaast wordt er ingegaan op allerlei aandachtspunten en vragen: wat wordt van de inburgeraars verwacht? Aan welke randvoorwaarden moet worden gewerkt? Hoe ziet de inburgeraar zijn toekomst hier? Zelfredzaamheid staat centraal De inburgeraar werkt tijdens het hele traject aan het einddoel van inburgering: meer zelfstandigheid, grotere maatschappelijke participatie en actief burgerschap. De trajectbegeleider coacht dat proces. Hij motiveert, responsabiliseert en stimuleert de nieuwkomer om zijn competenties en interesses verder te ontwikkelen. De talenten die een inburgeraar al heeft, zijn het uitgangspunt van elk traject. Dat kan een bepaald niveau Nederlands zijn, een diploma en/of vroegere werkervaring. Ook andere competenties zijn belangrijk, bijvoorbeeld kennis van andere talen, technische vaardigheden of ervaring in het werken met mensen. Die startcompetenties worden gelinkt aan het toekomstperspectief van de inburgeraar: wil hij werk vinden, een opleiding volgen, voor de kinderen zorgen en/of vrijwilligerswerk doen? Eens de startpositie en het einddoel scherp zijn gesteld, stippelen inburgeraar en trajectbegeleider samen het traject uit dat nodig is om dat doel te bereiken. Werken aan snelle en korte trajecten Inburgering Antwerpen streeft waar mogelijk naar snelle en korte trajecten. Op die manier blijft de motivatie hoog en kunnen inburgeraars sneller doorstromen naar een vervolgopleiding of werk. De snelheid waarmee een inburgeraar kan afronden, hangt samen met de beschikbaarheid van het aanbod en de mogelijkheden om verschillende onderdelen te combineren. De trajectbegeleider zoekt samen met de inburgeraar naar het meest geschikte aanbod. Cruciaal voor een succesvol traject is dat het voor de inburgeraar ook haalbaar is. In 2011 combineerde één op vier inburgeraars zijn programma met werk. Voor hen organiseert Inburgering Antwerpen een aanbod maatschappelijke oriëntatie (MO) tijdens de avond of in het weekend. Je kind naar de kinderopvang brengen is niet evident, zeker niet in een vreemd land waar ze andere waarden en normen hanteren, laat staan dat je nog niet weet hoe deze kinderopvang werkt, of je nog niet kan uitleggen hoe je kindje eet, slaapt, speelt, Dit moet voor sommige ouders heel frustrerend zijn en geeft ook veel onzekerheid. Ellen Ruts (Het Lieverdje) Ook kinderopvang is vaak een knelpunt om een traject te kunnen volgen. Daarom investeert Inburgering Antwerpen in 25 occasionele opvangplaatsen bij vzw t Lieverdje, bij Okido Mobiel in Nova en bij De Speelboom (Familiehulp vzw) in Borgerhout. In 2011 werden zo 292 kinderen opgevangen tijdens hun cursus MO, NT2 of loopbaanoriëntatie bij VDAB. Daarnaast zoeken inburgeraars en trajectbegeleiders ook naar plaatsen in de reguliere opvang. In 2011 werd ondersteund bij 544 andere vragen. Voor 161 kinderen vonden we een oplossing. 182 ouders zorgden voor kinderopvang binnen het eigen netwerk van familie of vrienden. Voor de 201 anderen werd geen of niet tijdig een oplossing gevonden. Willen we dat inburgeraars ten volle kunnen participeren in onze maatschappij, dan moet er blijvend worden ingezet op meer en beter toegankelijke kinderopvang. David Boets (Contactpunt Kinderopvang, Stad Antwerpen) 12
Overzicht kinderopvang inburgeraars 15 161 62 182 inbreuk aan Vlaanderen. In 2011 werden zo 461 inbreuken doorgegeven aan de handhavingsambtenaren van het Agentschap Binnenlands Bestuur. Zij beslissen uiteindelijk over een geldboete. Verplichte inburgeraars worden terug uitgenodigd op het onthaalbureau om hun traject verder te zetten. 215 Doorgestuurde inbreukdossiers in 2011 Het Lieverdje De Speelboom Okido Mobiel (Nova) 201 Reguliere opvang Geen oplossing Oplossing binnen eigen netwerk Omschrijving inbreuk Aantal Niet tijdig aangemeld 190 Niet meegewerkt aan de intake of onderzoek 23 Geweigerd inburgeringscontract te tekenen 1 Afhakers 191 Na inbreuk niet tijdig aangemeld 52 Totaal 461 Inburgering is maatwerk Over rechten en plichten In een eerste gesprek geeft de trajectbegeleider meer uitleg over de rechten en plichten van elke inburgeraar. Er wordt toelichting gegeven bij de voordelen, de mogelijkheden en het belang van een traject op korte en lange termijn. Meteen bekijkt hij ook of de wettelijke verplichting geldt. Zowel verplichte inburgeraars als rechthebbenden ondertekenen een contract. De regels en mogelijke administratieve sancties werden vastgelegd door de Vlaamse regering. Hiermee wil het beleid meer inburgeraars bereiken en hen wijzen op hun engagement of verplichting. Het sanctioneren zelf kan gebeuren via verschillende kanalen. In 2011 lag die verantwoordelijkheid voor één op vijf inburgeraars bijvoorbeeld bij het OCMW. Wanneer nodig, wijst het onthaalbureau inburgeraars op hun engagementen en verantwoordelijkheden. Een uitgewerkt kansenbeleid bepaalt wanneer inburgeraars kunnen herkansen of uitstel krijgen. Indien die begeleiding geen resultaat oplevert, meldt Inburgering Antwerpen de Inburgeraars krijgen zoveel mogelijk een aanbod dat aansluit bij hun noden en profiel. Sommige groepen hebben met specifieke problemen te kampen of vragen een gerichte aanpak. Het gaat hier bijvoorbeeld om geregulariseerden, analfabeten of mensen die in een ploegensysteem werken. Voor elk van hen wordt gezocht naar een aanpak die het beste werkt. Cliënten die het moeilijk hebben of kampen met persoonlijke problemen worden gericht doorverwezen naar partnerorganisaties. Trajectbegeleiding werkt In 2011 behaalden 4255 inburgeraars een inburgeringsattest. Als iemand zijn attest niet behaalde, zijn er verschillende oorzaken. De persoonlijke situatie van inburgeraars verandert vaak: ze vinden werk, krijgen kinderen of veranderen van woonplaats. Een aantal inburgeraars verhuizen naar het buitenland of verliezen hun verblijfsvergunning. Ook wie onregelmatig deelneemt aan de lessen, behaalt geen attest. 13
Om haar waardering uit te spreken voor de inspanningen die inburgeraars leveren, nodigde de stad Antwerpen voor het eerst een groep inburgeraars uit op het stadhuis. Tijdens deze inburgeringsceremonie werden de nieuwe Antwerpenaars aangemoedigd om hun inspanningen verder te zetten en zich te engageren voor hun stad. Op de eerste inburgeringsceremonie van 23 maart 2011 waren 125 inburgeraars en 120 familieleden aanwezig. De inburgeraars apprecieerden dit initiatief zichtbaar. Vanaf 2012 zal tweemaal per jaar een inburgeringsceremonie in het stadhuis worden georganiseerd voor iedereen die een attest behaalde. Ook al steeg de instroom van mannen in Antwerpen, toch blijft de man-vrouwverhouding bij de contracten ongeveer even groot. Mannen uit Afghanistan, Algerije, Egypte, Irak, Pakistan en Syrië en vrouwen uit Thailand, Polen, Oekraïne en de Filipijnen ondertekenden twee keer zo vaak een contract. Meer dan één op drie inburgeraars is alleenstaand. Waar 12% van de inburgeraars voordien geen onderwijs had genoten, had 17% hoger onderwijs (bachelor of meer) gevolgd. Eén op drie inburgeraars had bij het ondertekenen van zijn contract al een startniveau Nederlands behaald. Dat valt onder meer te verklaren door de grote groep geregulariseerden. De laatste tijd merken we steeds duidelijker de meerwaarde van het begeleiden en opvolgen van cursisten. Het feit dat een trajectbegeleider motiveert, extra uitleg kan geven of een breder kader kan schetsen maakt het verschil. Frieke Van Zundert (Huis van het Nederlands Antwerpen) Als het ooit fout loopt in de les of er is bijvoorbeeld een psychisch probleem bij een cursist, zijn we blij een beroep te kunnen doen op de trajectbegeleider van het onthaalbureau. Meestal wordt de cursist zo terug op een goed spoor gezet. Karen Laurent en Inge Schuurmans (Centrum Basiseducatie Antwerpen) Wie waren de inburgeraars in Antwerpen? Het profiel van de inburgeraars die zich engageren voor een inburgeringsprogramma, verschilt van jaar tot jaar. De tendensen in de instroom weerspiegelen zich grotendeels bij de inburgeraars die een contract ondertekenden. In 2011 steeg het aantal contracten met 28% naar 6678. Eén op vier van de contracten werd ondertekend door inburgeraars die zich als rechthebbende engageerden voor een inburgeringstraject. Die rechthebbenden zijn vooral te vinden bij de Polen, Marokkanen, Bulgaren, Spanjaarden en Roemenen. 14
Aantal inburgeringscontracten Aantal inburgeringscontracten volgens nationaliteit 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 2285 3798 4201 4407 5214 6676 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Aantal inburgeringscontracten volgens verplichting 2008 2009 2010 2011 Verplicht 2296 2431 3491 4764 Rechthebbend 1905 1976 1723 1912 Totaal 4201 4407 5214 6676 2008 2009 2010 2011 Marokko 860 734 755 1012 Polen 223 301 488 524 Turkije 271 244 280 312 Irak 163 188 259 407 Afghanistan 85 86 113 243 Ghana 148 105 127 190 China 140 105 114 159 Pakistan 56 41 85 154 Nigeria 102 76 94 154 Rusland 131 108 127 139 Bulgarije 0 86 97 133 Armenië 41 70 143 132 Nepal 43 41 121 128 Kosovo 9 54 120 124 Andere 1827 2168 2291 2865 Totaal 4099 4407 5214 6676 Aantal inburgeringscontracten volgens geslacht Aantal inburgeringsattesten 2008 2009 2010 2011 Man 2057 2147 2627 3430 Vrouw 2144 2260 2587 3246 Totaal 4201 4407 5214 6676 5000 4000 3000 2455 2584 2928 4255 2000 1477 1416 1000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 15
16
Naar school Toeleiden van minderjarige nieuwkomers De Staten die partij zijn, erkennen het recht van het kind op onderwijs, en teneinde dit recht geleidelijk en op basis van gelijke kansen te verwezenlijken, verbinden zij zich er met name toe primair onderwijs verplicht te stellen en voor iedereen gratis beschikbaar te stellen (Kinderrechtenverdrag. Artikel 28). Het aantal toeleidingen van minderjarige inburgeraars steeg in 2011 tot 1251, een stijging met bijna 150%. Steeds meer ouders hadden begeleiding nodig bij het zoeken van een school. Die ondersteuning werd complexer, intensiever en langer. Veel jonge inburgeraars stromen immers tijdens het schooljaar in. Zo goed als alle beschikbare plaatsen zijn dan reeds ingenomen omdat het Antwerpse basisonderwijs sowieso kampt met een krapte. De zoektocht voor kleuters (vooral instappers en 1e kleuterklas) bleek het moeilijkst en vergde veel tijd en inspanningen. Soms werd voor deze jonge kleuters enkel nog een plaatsje gevonden in verder gelegen districten. Maar de afstand tot de school doet sommige ouders van niet-leerplichtige kleuters dan afhaken. Het recht op onderwijs en alle inspanningen rond kleuterparticipatie komen zo op de helling te staan. Voor 110 kinderen werd uiteindelijk geen school gevonden. Zij zullen in het voorjaar 2012 opgevangen worden in een nieuw opvangproject. In de Taskforce Onderwijs van de stad Antwerpen werken stad en scholen aan bijkomende capaciteit voor de toekomst. De inschrijvingsprocedure voor het basisonderwijs gebeurt in Antwerpen via een aanmeldingsregister. Ouders kunnen op een centrale website de scholen van hun keuze aanduiden. Het onthaalbureau informeerde en sensibiliseerde nieuwe gezinnen om hier gebruik van te maken en ondersteunde meer dan 300 gezinnen bij de registratie. Aantal toeleidingen naar het onthaalonderwijs (vanaf 2011 ook jonger dan 5 jaar) 1400 1200 1251 1000 800 600 400 586 385 383 448 507 200 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 17
Aan de slag met talenten Maatschappelijke oriëntatie Tijdens de cursus maatschappelijke oriëntatie (MO) werken cursisten aan hun competenties om zelfstandiger te worden in de samenleving. Er worden vaardigheden ontwikkeld zoals gericht problemen oplossen, informatie verzamelen, inzicht krijgen in de eigen situatie en keuzes maken. Leerkrachten staan stil bij het (h)erkennen van diversiteit en de normen, waarden en gewoonten in Vlaanderen. Erkennen van verworven competenties Tijdens de cursus maatschappelijke oriëntatie wordt vertrokken vanuit de aanwezige competenties en leervragen van de inburgeraars: wat hebben ze nodig om meer zelfredzaam te worden in Vlaanderen en Antwerpen? De afgelopen jaren werd duidelijk dat sommige inburgeraars al over de nodige competenties beschikten. Inburgeraars krijgen daarom de kans een vrijstellingstoets MO af te leggen. De toets kan sinds 1 januari 2011 worden afgelegd in de drie landstalen en in het Engels. Een inburgeraar kan slechts één keer de toets afleggen. Wie slaagt voor de toets, wordt vrijgesteld van de cursus MO en doet ook afstand van het recht om die cursus te volgen. Het afgelopen jaar werd bij 337 inburgeraars de toets afgenomen, 148 van hen werden op basis van een goed resultaat vrijgesteld. Focus op vaardigheden Werken aan zelfredzaamheid staat centraal in het hele inburgeringstraject. De cursus MO wordt daarom gegeven aan de hand van interactieve methodieken, in contexten die realistisch en maatschappelijk relevant zijn. Aandacht gaat daarbij in de eerste plaats naar het detecteren van talenten die inburgeraars al in huis hebben. Vertrekkende van hun leervragen worden vaardigheden versterkt. Dat gebeurt door discussies in groep, bezoeken aan organisaties of het samen oplossen van reële problemen. Elke inburgeraar brengt andere bagage mee en zit met specifieke vragen. Om maatwerk te leveren, werken de leerkrachten met hoekenwerk en opdrachten. Bovendien gebeurt inburgering niet alleen in de klas. Cursisten trekken ook de stad in om wat ze geleerd hebben aan de realiteit te toetsen. Ze bezoeken dan individueel of in groep verschillende diensten zoals de werkwinkel, VDAB, een vakbond, scholen, de bibliotheek of een museum. Voor deze bezoeken kan het onthaalbureau rekenen op de begeleiding van een aantal enthousiaste vrijwilligers en de samenwerking met onder meer de bibliotheek, de politie of de werkwinkels in de stad Antwerpen. Een belangrijke competentie waaraan gewerkt wordt, is het herkennen en erkennen van diversiteit en de normen, waarden en gewoonten in Vlaanderen. Inburgering streeft daarom naar diverse groepen waar die diversiteit meteen tastbaar wordt. In Nederlandse MO-groepen kunnen inburgeraars dan weer meer gebruik maken van verschillende informatiebronnen zoals internet, audiovisueel materiaal en allerlei drukwerk. Het inburgeringsprogramma helpt de inburgeraar én de maatschappelijk assistent vooruit. Het begeleiden van een klant is voor een maatschappelijk assistent eenvoudiger als die klant al een notie heeft van hoe de maatschappij is georganiseerd en welke rol er verwacht wordt dat hij opneemt als nieuwe Antwerpenaar. Peter Moonen (OCMW Antwerpen) 18
Een snelle start Inburgeraars die een contract ondertekenen, starten liefst zo snel mogelijk met een cursus maatschappelijke oriëntatie. De sterke stijging van het aantal contracten vertaalde zich in een snelle groei van het aanbod MO. Maar liefst 6060 inburgeraars startten met een cursus, in 384 groepen, verspreid over 6 startmomenten. Meer dan 60% van de inburgeraars startte binnen de 3 maanden met een cursus MO. Uiteindelijk begon bijna 87% binnen een half jaar. Het profiel van de inburgeraars bepaalde het aanbod. Meer inburgeraars combineren een traject met werk. Bovendien is praktische haalbaarheid een belangrijk element om rechthebbenden te motiveren tot het volgen van een traject. Eén op vier cursisten volgde MO in het weekend of s avonds. Er werd ook verder geïnvesteerd in cursussen tijdens de zomervakanties om te vermijden dat inburgeraars lang moeten wachten. 67 cursisten die door omstandigheden of een variabel werkrooster geen lessen in groep konden volgen, kregen les op afspraak. Aantal cursisten maatschappelijke oriëntatie (MO) 7000 6000 6060 5000 4000 3000 2958 3395 3882 4502 2000 1789 1000 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 19
Inburgeren is maatwerk Meer aanbod geeft ook meer kansen om te specialiseren. Waar mogelijk worden aparte groepen voor hoog- en laaggeschoolden georganiseerd. Dat was het geval voor de cursussen MO in het Nederlands, Arabisch, Engels, Frans, Turks, Hindi/Urdu en Servo-Kroatisch. Groepen analfabeten krijgen meer uren. Bijzondere aandacht gaat naar het organiseren van een kwalitatief aanbod voor kleine taalgroepen, in sommige gevallen met een tolk. Om de leermogelijkheden te vergroten, worden cursisten individuele MO af en toe in een groepje samengebracht. Wie door omstandigheden lessen gemist heeft, komt in aanmerking voor inhaallessen of krijgt extra opdrachten. Het ruime taalaanbod en de doorgedreven specialisatie worden gecombineerd met een systematisch bewaken van de nodige diversiteit in de groepen en voldoende impulsen om Nederlands te verwerven. Zo worden belangrijke begrippen en het didactisch materiaal ook in het Nederlands aangeboden. In een experimentele immersiegroep werden voor inburgeraars die nog geen 1.2 niveau behaalden, bepaalde deelaspecten in het Nederlands behandeld. Tenslotte werden ook de banden met trajectbegeleiding aangehaald. Een individuele, effectieve aanpak veronderstelt immers goede afspraken tussen alle betrokkenen. Daarom wordt nu meer informatie over de leervragen en vorderingen van inburgeraars uitgewisseld en zoekt het onthaalbureau naar manieren om alle inspanningen nog beter op elkaar af te stemmen. Die combinatie van een aantrekkelijk aanbod op maat en systematische trajectbegeleiding werpt ook hier haar vruchten af: meer dan 96% van de cursisten nam regelmatig deel aan de lessen MO. Aantal cursisten maatschappelijke oriëntatie per taal Cursisten 2010 Cursisten 2011 Groepen 2011 Arabisch 985 1197 72 Engels 638 969 63 Nederlands 314 651 42 Pools 451 504 32 Frans 340 402 25 Turks 339 378 23 Russisch 197 281 17 Servo-Kroatisch 84 184 13 Spaans 119 171 10 Hindi/Urdu 106 168 10 Albanees 90 146 10 Armeens 66 116 7 Farsi 105 99 6 Koerdisch 84 85 5 Tamazight 94 84 7 Chinees 48 66 4 Portugees 81 65 5 Roemeens 62 61 4 Tibetaans 30 58 4 Tamil 59 57 4 Nepali 48 51 3 Thais 16 30 2 Pashtu 0 28 2 Jiddisch 0 16 1 Twi 10 15 1 Bulgaars 20 14 1 Mongools 7 13 1 Swahili 9 12 1 Immersiegroep 0 12 1 Somali 0 11 1 Macedonisch 0 10 1 Romani 0 10 1 Amhaars 0 9 1 Swahili 0 8 1 Wolof 7 5 1 Peul 5 4 1 Individuele MO 76 67 Infosessie Nederlanders 4 3 1 Totaal 4502 6060 384 20
21
Taal centraal NT2 en taalbeleid voor inburgeraars Terugdringen van wachtlijsten Nederlands leren is cruciaal in elk inburgeringstraject. Daarom krijgen inburgeraars na hun eerste gesprek meteen een doorverwijzing naar het Huis van het Nederlands. Hier worden ze gescreend en ingeschreven in het meest gepaste aanbod. Omgekeerd verwijst het Huis van het Nederlands ook veel potentiële inburgeraars door naar het onthaalbureau. De grote instroom in Antwerpen, de regularisatiecampagne en de groeiende interesse voor inburgering en Nederlands, zorgden de afgelopen jaren voor wachtlijsten bij de scholen die Nederlands geven. Vooral analfabeten moeten lang op een aanbod wachten. Vlaanderen voorzag daarom extra middelen om leerkrachten aan te werven. Centra voor Volwassenenonderwijs konden ook cursussen voor laaggeschoolden organiseren. En de stad Antwerpen richtte voor deze extra groepen tijdelijke leslokalen in: begin 2011 startten 350 laaggeschoolde inburgeraars met een cursus NT2 in de tijdelijke campus aan de Desguinlei. Voor wie mikt op zelfredzaamheid is een basismodule Nederlands niet voldoende. Trajecten zouden nog beter moeten aansluiten bij de perspectieven en noden van cursisten. Dat kan bijvoorbeeld door gecombineerde trajecten met werk of een aanbod op maat van analfabeten en laaggeschoolden. Het beleid moet hiervoor de nodige middelen en ruimte creëren. Frieke Van Zundert (Huis van het Nederlands) Een activerend taalbeleid Nieuwkomers spreken meestal weinig of geen Nederlands bij aankomst in het land. De dienstverlening van het o nthaalbureau gebeurt daardoor vaak in een contacttaal van de cliënt, zodat snel en efficiënt de juiste informatie kan gegeven worden. Het gebruiken van die contacttaal zorgt bovendien voor meer genuanceerde gesprekken met cliënten en versterkt de vertrouwensband met hun trajectbegeleider en leerkracht. Deze sterkte wil het onthaalbureau behouden, maar het wil ook ten volle haar voorbeeldfunctie naar inburgeraars spelen. Daarom wil Inburgering Antwerpen zoveel mogelijk input en prikkels geven om Nederlands te oefenen en te gebruiken. Daarom werkte het onthaalbureau samen met het Huis van het Nederlands een taalbeleid uit en gebruikte het nieuwe manieren om meer Nederlands te gebruiken doorheen het traject, zonder aan de kwaliteit te raken. Zo gebruiken medewerkers stelselmatig meer Nederlands in MO en tijdens de trajectbegeleiding. Courante woorden worden systematisch in het Nederlands vertaald. 22
23
Inburgeren doen we samen Werken, verder studeren en sociale activering Inburgeraars willen participeren aan de samenleving op alle mogelijke domeinen. Hun competenties en interesses zijn immers zeer divers. Na hun traject bij Inburgering Antwerpen stromen ze door naar werk, een opleiding, vervolglessen Nederlands, vrijwilligerswerk en een breed scala aan organisaties, sportclubs en allerlei vrijetijdsinitiatieven. Inburgeren is werken Loopbaanoriëntatie door VDAB Voor veel inburgeraars ligt de focus in de eerste plaats op het vinden van werk. Eén op vier inburgeraars combineren hun traject al met een job. Om die combinatie te stimuleren en eenvoudiger te maken, heeft Inburgering Antwerpen een uitgebreid avond- en weekendaanbod. VDAB is de centrale partner voor wie nog op zoek is naar werk. De organisatie van die samenwerking werd grondig bijgestuurd in 2011. De screening en oriëntering door een VDAB-consulent gebeurt later in het traject en is op die manier accurater. Inburgeraars kunnen er meteen inschrijven in een aanbod loopbaanoriëntatie in groep (Kiezen) of worden individueel begeleid. 1367 inburgeraars rondden in 2011 hun aanbod loopbaanoriëntatie af. Ook het éénloket werd anders georganiseerd. In Atlas zal een basisdienstverlening worden aangeboden, terwijl de screeningsgesprekken sinds kort doorgaan in het Copernicusgebouw nabij Atlas of de werkwinkel in Hoboken. Het Onthaalbureau, het OCMW en de VDAB delen een gemeenschappelijk doel: klanten begeleiden naar een autonoom leven en hen de kans geven om bij te dragen aan het solidariteitssysteem, in plaats van er afhankelijk van te zijn. Daarom is een goede samenwerking tussen de 3 organisaties van groot belang. Peter Moonen (OCMW Antwerpen) Inburgering Antwerpen verwees in 2011 meer dan 2000 inburgeraar door naar VDAB. Dat is een stijging van meer dan 25% tegenover 2010. In 2011 rondden 1367 inburgeraars hun aanbod loopbaanoriëntatie af. Behalve het reguliere aanbod loopbaanoriëntatie, is er ook een uitgewerkt aanbod voor analfabeten. Zij kunnen sneller doorstromen naar VDAB waar ze een aangepaste begeleiding krijgen. Er is ook een gemeenschappelijke screening van de analfabete klant door de trajectbegeleider van het onthaalbureau en de VDAB-consulent. De dienst Inwerking van VDAB Antwerpen heeft een uitstroom van 67% naar werk. Dat is meer dan het gemiddeld van de regio. Een bewijs dat de inspanningen van het onthaalbureau en de dienst Inwerking renderen. Patrick Vercruysse (VDAB) 24
Diplomagelijkschakeling Inburgeraars hebben heel wat bagage uit het land van herkomst. Dat kunnen verworven competenties zijn of een diploma. Een hoger diploma dat in België erkend is, geeft de inburgeraars meer kans om verder te studeren of om een gepaste baan te vinden. Aangezien de procedure voor het gelijkschakelen van een diploma complex kan zijn, ondersteunt het onthaalbureau waar nodig. Afgelopen jaar informeerde, adviseerde of ondersteunde het onthaalbureau bij 1196 individuele dossiers over diplomagelijkschakeling. In het kader van de samenwerkingsovereenkomst om cliënten van VDAB te begeleiden bij diplomagelijkschakeling werden vorig jaar 186 cliënten naar het onthaalbureau doorverwezen. Een uitdaging voor Inburgering Antwerpen is om een duaal traject te ontwikkelen waarbij een educatief traject wordt gecombineerd met een traject naar werk en/of opleiding. Op die manier kunnen mensen beter ingezet worden op hun competenties. Patrick Vercruysse (VDAB) Voor verdere ondersteuning en begeleiding kunnen inburgeraars terecht bij Studiewijzer of Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Consortium Vol-Ant biedt met middelen van het Europees Integratiefonds (EIF) individuele studiebegeleiding aan voor inburgeraars. Inburgeren is participeren Participeren is één van de einddoelen van inburgering. Dat kan via werk of verder studeren, maar ook op andere manieren kan je volop deelnemen aan de maatschappij. Inburgering Antwerpen besteedt hier veel aandacht aan. Want door in contact te komen met Belgen leren de nieuwkomers onze samenleving van binnenuit kennen. Ze hebben ook de kans hun Nederlands te oefenen, hun netwerk uit te bouwen en hun referentiekader te verbreden. Inburgeren doe je dus niet alleen. Participatiegesprek Participatie komt tijdens het hele inburgeringstraject aan bod. Leerkrachten besteden er veel aandacht aan tijdens de lessen MO. Trajectbegeleiders spreken er hun cliënten individueel over aan. In een participatiegesprek worden de voordelen van participeren voor de cliënt en voor de samenleving besproken. De inburgeraar en de trajectbegeleider bekijken samen welke concrete stappen gezet kunnen worden om de participatie te verhogen. Inburgeren is leren Trajectbegeleiders en leerkrachten sensibiliseren en informeren inburgeraars over de mogelijkheden om verder te studeren. Geïnteresseerden worden individueel ondersteund en begeleid in het uittekenen en het opstarten van een educatief traject. Wie interesse heeft om hoger onderwijs te volgen, kan de module Eduk@ns doorlopen. In deze vijfdelige lessenreeks krijgen inburgeraars alle informatie over het hoger onderwijs in Vlaanderen en Brussel en wordt dieper ingegaan op ieders mogelijkheden. In 2011 organiseerde Inburgering Antwerpen negen modules Eduk@ns. 80 inburgeraars namen eraan deel. 25
Individuele toeleiding Veel inburgeraars willen participeren door bijvoorbeeld te sporten, een cursus te volgen of lid te worden van een vereniging. Daarvoor kunnen zij terecht bij hun trajectbegeleider of een medewerker maatschappelijke participatie (MP). Het aanbod is immers niet altijd toegankelijk en overzichtelijk. Met een uitgebreid netwerk van partners, stemt het onthaalbureau vraag en aanbod beter op elkaar af. De groeiende aandacht voor participeren vertaalt zich ook in het aantal toeleidingen naar organisaties. In 2011 waren dit er 2399. Dat is een stijging van maar liefst 81% tegenover 2010. Vrijwilligerswerk Servicepunt Vrijwilligers leidt inburgeraars en andere Antwerpenaars toe naar vrijwilligerswerk. Het servicepunt en Inburgering Antwerpen werken intensief samen. Zo kunnen inburgeraars zich inzetten voor de maatschappij en gelijkertijd ervaring opdoen, hun Nederlands oefenen en Antwerpenaars ontmoeten. Afgelopen jaar konden vrijwilligers bijvoorbeeld terecht bij Samenlevingsopbouw, speelpleinwerkingen, IVCA, rust- en verzorgingstehuizen, sociale adviseurs, Jespo en het evenemententeam Atlas. Daarnaast kan Inburgering Antwerpen ook zelf rekenen op enthousiaste vrijwilligers die zich inzetten voor de inburgeraars. Ze geven rondleidingen in de stad of organiseren culturele en educatieve uitstappen. Ook begeleiden zij een aantal infosessies MP. Inburgering Antwerpen is onze grootste toeleider. 1/3 van onze doelgroep zijn inburgeraars. Het valt trouwens op dat deze mensen bijna uitsluitend via inburgering de weg naar Buurtsport vinden. Mocht deze toeleider weg vallen, zouden we deze doelgroep veel minder bereiken. Mark Bogaerts (Buurtsport) Vrijwilligerswerk is ingeburgerd. De motivatie van inburgeraars is opvallend groot. Ze beseffen welke meerwaarde vrijwilligerswerk heeft: ze kunnen hun Nederlands oefenen, hun competenties inzetten én zich inzetten voor de maatschappij. Veerle Dupont (Servicepunt Vrijwilligers) Infosessies maatschappelijke participatie Op het einde van de cursussen MO worden groepsbezoeken aan organisaties opgezet. Inburgeraars kunnen zich hier vrij voor inschrijven. Tijdens zo n infosessie proeven de inburgeraars van het aanbod van een organisatie. Ze ontmoeten de medewerkers en kunnen zich inschrijven voor de activiteiten. Inburgering Antwerpen werkt hiervoor samen met o.a. IVCA, Buurtsport, de Opvoedingswinkel, Digipunt, Samenlevingsopbouw, Servicepunt Vrijwilligers, de Kraamvogel en de jeugddienst. In totaal werd 588 keer deelgenomen aan de infosessies. Dit is een stijging van 33% tegenover 2010. Stadsklap In een Stadsklap komen inburgeraars en Vlamingen in groep samen. Ze stellen elkaar vragen over gewoonten, tradities, cultuur, waarden, sociale etiquette of familierelaties. Door een goede begeleiding gaat dat gesprek verder dan de clichés. Het resultaat is een interessante kijk op elkaars leven. Het is bovendien een goede aanleiding om normen en waarden bespreekbaar te maken. Stadsklap is voor sommige inburgeraars het eerste persoonlijke contact met Vlamingen. 26
Afgelopen jaar werden 213 Stadsklappen ingericht. 1762 Antwerpenaars en 3016 inburgeraars namen eraan deel. Om individuele Antwerpenaars te werven, werkt het onthaalbureau al vele jaren samen met Vormingplus Antwerpen. Ook Hogescholen, de dienstencentra van het OCMW en diverse socio-culturele organisaties nemen regelmatig in groep deel aan een Stadsklap. Nieuwe Antwerpenaars, Nieuw Erfgoed Inburgering Antwerpen werkt samen met museum Red Star Line (RSL), de Publiekswerking Atlas en Museum aan de Stroom (MAS) aan het project Nieuwe Antwerpenaren en Nieuw Erfgoed. De Vlaamse overheid steunt het project in het kader van de projectoproep Managers van diversiteit. We kunnen meer samenwerken in functie van de maatschappelijke participatie van cursisten. Vanuit CBE zouden we meer buitenschoolse opdrachten willen geven zodat cursisten wat ze geleerd hebben in de les ook toepassen in de praktijk. Samen kunnen we de inburgeraars motiveren en stimuleren om naar buiten te komen en deel te nemen aan de samenleving. Zo werken we aan de zelfredzaamheid en de eigen verantwoordelijkheid van de cursist. Karen Laurent en Inge Schuurmans (Centrum Basiseducatie Antwerpen) Het project wil nieuwe Antwerpenaren betrekken bij de manier waarop deze Antwerpse musea hun verhalen vertellen aan het publiek. Bedoeling is om de participatie van nieuwe Antwerpenaars in de Antwerpse samenleving te stimuleren en om bij te dragen tot een genuanceerde beeldvorming over migratie. In 2011 werden heel wat migratieverhalen bij inburgeraars verzameld. Deze verhalen werden gearchiveerd door het Felixpakhuis. Het toekomstige RSL museum zal een selectie van deze verhalen ontsluiten. Verder toonden we in het Keerpunt (lesplaats MO) een tentoonstelling over de RSL. De toeristische dienst ontwikkelde, met ondersteuning van Inburgering, een eilandjeswandeling met thema migratie op maat van anderstaligen. Ook namen we deel aan de opening van het MAS en werkten mee aan de tentoonstelling Hier ben ik. 27