ONDERWIJSRAAD. N. 10499 'S-GRAVENHAGE, /* November 1930... Statenlaan 125. Bericht op schrijven vanx-hfi- X93Q»Ho 1921» Men gelieve bij het antwoord dagteekening Afd»H»û«en 31 Mol 193Q»UO»2117».Afd»H»0» en nummer van dit schrijven te vermelden. Betreffende : 1 e er S t Celen ïaöd.ern.e...t.axe&* ill M Bij schrijven van 1 Mei 1930 deed Uwe Excellent! aan de Berste ATdeeling va» den Onderwijsraad toekomen«a»een brief van de beeren Br»Kroes en Dr.Kruisinga te *s-gravenhage van 32 Februari 1950) b»een brief van het Bestuur der Yereeniging Moderne Talen te s-gravenhage van 31 Haart 1930} e»een brief van evengenoemd Bestuur van 17 april 1930» en verzocht Uwe Excellentie» mede in verband met de voorstellen der Afdeeling van 17 April 1929»No»9550» in zake wijziging en aanvulling der hooger-onderwijswet voor wat betreft de bepalingen omtrent bijzon«dere hoogescholen en het verleenen van graden en titels, het oordeelt 4 der Afdeeling te vernemen omtrent de in bovengenoemde drie brieven ont wikkelde plannen om de school voor taal-en letterkunde te s-öravenhafl uitgaande van de Vereeniging Moderne Talen»aldaar» te doen uitgroeien tot een hoogeschool«bij schrijven van 31 Mei 1930 deelde Uwe Excellentie aan de Afdeeling mede» bereid te zijn» zij het geleidelijk» de vestiging van leerstoelen in moderne talen aan de Rijksuniversiteiten te î»eiden en te Utrecht te bevorderen» en in overleg te zijn getreden met de Curatoren colleges over e ene regeling» als aangegeven in het slot van 4 van de voorstellen der -Afdeeling betreffende eens rolverdeeling tusschen de faculteiten der letteren en wijsbegeerte» Uwe Excellentie gaf het voornemen te kennen» in afwachting van het resultaat van dit overleg» AAN..MlM...I^.t.liMM.s dtn...mh.ister van Ondearai js^läsjen....en...we.ie&8chappen g rr -op- te is#.^.jave.nhage.i ;*^ i / L 6-10283-'80
2» op de begrooting voor 1931 voorstellen te doen ter voorbereiding van de benoeming van êên hoogleeraar te Leiden en te Utrecht* Voorts legde Uwe Excellentie aan de Afdeeling over een afschrift van een brief van 'M Wß% zes hoogleeraren in de moderne talen aan de Rijksuniversiteit te Gro- m MÈ ningen en de Gemeentelijke Universiteit te Amsterdam van 10 April 1930» 1 waarin deze hoogleeraren kenbaar maken» dat zij van de oprichting van de school voor moderne talen te f s-gravenhage gevaar vreezen voor hejfc hooger onderwijs» Uwe Excellentie verzocht aan de Afdeeling bij het uitbrengen van het bij schrijven van 1 Mei 1930 gevraagde advies aan een en ander aandacht te willen schenken» Onder wederaanbieding van de hierboven onder a» b en genoemde brieven heeft de Berste Afdeeling de eer Uwe Excellentie het navolgende te berichten» 35e Afdeeling heeft in hare vergaderingen van 23 en 24 Mei 1930 hare gedachten laten gaan over het voornemen van de Vereeniging Moderne Talen te *s-crravenhage om de van haar uitgaande school voor t aal-en letterkunde te doen uitgroeien tot een hoogeschool» die doctorale graden verleent» omtrent welk voornemen de Vereeniging in haren brief van 31 Haart 1930 de hoop uitspreekt» dat Uwe Excellentie het *met welwillendheid en belangstelling 11 zal beschouwen» Be Afdeeling overwoog» dat Uwe Excellentie ten aanzien van dit voornemen zou kunnen volstaan met een zuiver negatieve houding» lomere» de tegenwoordig geldende wetsbepalingen beperken de Overheidsbemoeiing met een ^bijzondere school voor hooger onderwijs* tot het in ontvangst nemen van de kennisgeving der opening met bijgevoegde reglementen of statuten en van een jaarlljksch verslag» Be Afdeeling heef t zich echter de vraag gesteld of een dergelijke zuiver negatieve houding verstandig en doeltreffend zoude zijn«bat de voorstellen der Afdeeling van 1? April 1929 tot wijziging en aanvulling der Hooger onderwijswet op dit punt spoedig genoeg wettelijke voorschriften zouden kunnen worden» om op het»plan" invloed te hebben» schijnt buitengesloten» alhoewel het Bestuur der -school- ff ja
school niet ongenegen schijn t»zoo als alt den brief van 1? April 1930 blijkt» zich naar deae voorstellen te voegen* Be toestand is flus deze» dat de Vereeniging ongehinderd haar gang zal kunnen gaan*- aalç wanneer de Rejßeering onverschillig of self«a *> wijzend tegenover hare voornemens staat* Kr dreigt derhalve ees con* "SS currentie met de universitaire opleiding te ontstaan* dia ongewenscht geacht moet warden» terwijl er bovendien twee soorten doctorale graden zowàen zijn» n*l*met en zonder * effectua civilis 1 " In plaats van een zuiver negatieve houding» aldus overwoog de Afdeeling» zou de Regeering beter doen te trachten de op te richten hooge school op eenigerle! wijze te betrekken in het universitaire onderwijs en door samenwerking in plaats van onvruchtbaren s trijd aan de daarvoor door haar ligging In aanmerking kamende universiteit een opleiding In het leven te roepen» welke de voordeden van wetenschappelijk centruim en doeltreffender vakopleiding vereenigt* Aan het gerechtvaardigde verlangen van Leiden en Utrecht om betre verzorging van het onderwijs in de moderne talen kan slechts geleidelijk worden voldaan» niet In da eerste plaats om financleeie overwegingen» maar omdat voor een volledige uut11- leering de geschikte personen ontbreken en een onvolledige outilleer ing» juist in deze vakken» geen doeltreffende resultaten waarborgt* Boor de Haagaehe school in verband te brengen met de Leldsche universiteit zoude voorshands althans voor Leiden een alleszins voldoende regeling getroffen kunnen worden* IT behoeven &&& aldaar slechts twee nieuwe hoogleera*» ven benoemd te worden» een Germanist en een Anglist; terwijl de Romanist» thans lector* volgens de ingediende begroeting* reeds thans een gewoon hoogleeraarsombt zal krijgen«be practische opleiding z&uàim de Leldsche studenten aan de H&agsche school kunnen vinden» die hen kosteloos toelaat tot alle lessen en oefeningen en daarvoor va» het Rijk een schadeloosstelling in den vorm van subsidie ontvangt* Het formeele bezwaar van de vestiging der school buiten Leihen is rm even gering» beteekenis als die van het phytopathologisch laboratorium der Utrechtsche -universiteit-
4* universiteit te Baarn* Be bijzonderheden van een dergelijke regaling zouden gemakkelijk genoeg te verwezenlijken zijn» wanneer het begin*» sel wordt aanvaard* Bit beginsel 1st de goede gelegenheid» die de Haagsche instelling aanbiedt voor een alzijdige practische opleiding van toekomstige leeraren in de moderne talen bij ons voorbereidend hooger en middelbaar onderwijs» zooveel mogelijk dienstbaar te maken aan het universitair onderwijs» waardoor tegelijk- althans voor Lefr* den- de kwestie van het onderwijs in de moderne talen op bevredigende wijze en tevens op weinig kostbare wijze zoude worden opgelost» Van het plan om eigen graden te ver Ie enen zoude de Haagsche hoogeschool natuurlijk moeten afzien* wanneer zij wordt aangehocht aan een faculteit van een universiteit«be Afdeeling oordeelde het gewenscht» alvorens haar advle^ait aan Uwe Excellentie uit te brengen» over deze denkbeelden het oordeel te vernemen* zoowel van de faculteiten der letteren en wijsbegeerte als van de Vereeniging H$derae Talen te * s-gravenhage* Baartoe heeft zij op 17 September 1930 een vergadering belegd mat afgevaardigden van de faculteiten der letteren en Wijsbegeerte en van de Vereeniging Moderne Talen» welke mede werd bijgewoond door den Chef der Afdeeling hooger onderwijs van Uwer Excellenties Bepartement» den heer Mr»A»J»L»van Be eek Calkoen. Aanwezig waren de heeren Prof»Dr»J» Hulzlnga(Leiden)* Prof «Br»G*W*Kernkamp (Utrecht)» Prof «Br»I»H»Gosses (Groningen)» Prof «Br* J»H»Scholte( Amsterdam G»U*)» Prof»Br«R»H«Wolt^er (Amsterdam V«U«), Prof»Br*Jac»van Ginneken(Nijmegen) en Br«E»Kruisinga en Brs«Th«J»Verdenius ( s-gravenhage ) * Tijdens desse aamenl»ßfiäi3tg bracht Prof.Huizinga eenjsfita ter tafel» diefde Afdeeling zich veroorlooftàthierbij aan Uwe Excellentie ter kennisneming aan te bieden» en waarover de Afdeeling zich nader zal-beraden» Bij de uiteenzetting van Ieders standpunt bleek met name van da: zijde der Leidsche faculteit een scherp afwijzende houding ten op* ziehte Van het denkbeeld van samenwerking» zoolang althans het denk-»beeld-
5. beeld tot oprichting van een hoogeschool niet zou zijn prijs B^B^^» Be Afdeeling besloot aan eene Commissie op te ûrugen met de Vereeniging lederne Talen In nader overleg te treden* Beze Commissie vergaderde op 3 October 1930 met de heeren Kruis inga en Verdeniusj als grondslag van bespreking diende een nota van den heer Sljmons» waarin tijdene de beraadslaging enkele wijzigingen werden aangebracht! deze nota (zie bijlage) heeft vervolgens een punt van beraadslaging uitgemaakt op een vergadering van de Vereeniging Moderne Talen te, s-gravenhage* Op 14 October 1930 werd van den heer Kruisinga het navolgende schrijven ontvangen* "Hamens het bestuur vm de Vereeniging Moderne Talen heb ik de eer U te berichten» dat de ledenvergadering op 13 October de voorstellen van de subkommissie van de Raad(nota-Sijmons^ heeft aanvaard* Ik veroorloof mij U er opmerkzaam op te maken dat in art#& van de nota in de op drie na laatste regel de woorden meer dan tot dusver onjuist schijnen* 0 In hare vergadering van 31 October jl*heeft de Afdeeling zich op - nieuw met de zaak bezig gehouden* Zij heeft enkele niet-lngrijpende wijzigingen in de zooeven bedoelde nota aangebracht en meent thans de volgende voorstellen aan Uwe Excellentie te mogen aanbieden! Ï.Be School voor taal-en letterkunde vanwege de Ver e eniging" Moderne Talen" te f s-gravenhage ziet voorloopig af van haar voornemen»uitgedrukt in het schrijven aan den Minister van Onderwij s»buns t en en Wetenschappen d*d*3l Haart 1930» om zich op grond van artikel 149 der wet op het hooger onderwijs tot hoogeschool te proklameerèii* Zij verdaagt de verwezenlijking van het voornemen in de verwachting» dat de wettelijke positie der bijzondere hoogescholen» overeenkomstig het ontwerp van de Serate Afdeeling van den Onderwijsraad» binnen afzienbaren tijd zal zijn geregeld* &*Be School zal Inmiddels haar taak* de opleiding van aanstaande leeraren bij het.h» en V*H»Q**> met kracht voortzetten en zoo mogelijk uitbreiden«bie taak kan tegenwoordig reeds hierom niet uitsluitend * M. ÉÜ aan
6«aan de universiteiten worden overgelaten» omdat-geheel afgezien van de vraag* of bij de universitaire opleiding de praktische vorming tot het leeraarsambt» ln*t bijzonder tot het ambt van leeraar in da moderne talen» voldoende tot haar recht komt«alleen bezitters van het gymnasiale eindexamen diploma A tot de akademische examens worden toegelaten* Waar echter onze onderwij wetgeving aan het bezit van een akte voor middelbaar onderwijs 44* -an dat van het diploma van een doctoraal examen dezelfde rechten toekent, he eft het Rijk belang bij een doeltreffende opleiding van die leeraren» die niet krachtens hunne vooropleiding universitaire examens kunnen afleggen* Het Rijk blijkt dit belang te beseffen door aan de filburgsche leergangen»die althans voor een deel hetzelfde doel beoogen» een Jaarlijksch subsidie toe te kennen van f 40*000*-» het zal ook aan de Haagsche School* die in een soortgelijke behoefte voorziet en daardoor een landsbelang dient» fiaancieelen steun billijker wijze niet kunnen onthouden «Baartegenover staat in dit geval de mogelijkheid om de school dienstbaar te maken aan het van Rijkswege gegeven universitaire onderwijs* door bij de inrichting van het onderwijs in de moderne talen te Leiden partij te trekken van de Haagsche School» 3*Be School blijft* ook wanneer een affiliatie aan de Leidsche universiteit tot stand mocht komen» zelfstandig* Haar bestuur en beheer worden; toevertrouwd aan een Raad van bes tuur ICuratoriua)»die voor de Vereeniging optreedt» de leerkrachten benoemt en de financiën oeheert* In dat bestuur» bijv*van vijf leden» wordt casu qua eên lid aangewezen door den Senaat der universiteit resp*de Faculteit van letteren en wijsbegeertefcêleiden* 4*B e affiliatie aan de Leidsche universiteit zoude men zic& in hoofdtrekken aldus kunnen denken» Behalve de hoogleeraar voor het Fransch» waarvoor reeds op de begrooting voor 1931 een post voorkomt» worden te L e iden ook voor Buitsch en Engelsch gewone hoogleeraren be- -neemd.-
noemd«be praktische opleiding van de studenten voor moderne talen In den ruimsten zin wordt aan de Haagsche School toevertrouwd»zoodat van Rijkswege geen lectoren en assistenten benoemd behoeven te worden* Be Haagsche School laat de studenten» die aan de Leidsche universiteit, eventueel ook aan andere universiteiten» zijn ingeschreven en krachtens hun gymnasiaal einddiploma A daar candidaats-en doctoraal examen kunnen afleggen» kosteloos toe tot haar lessen«wanneer het aantal Leidsche studenten dit mogelijk maakt» zoude de vorming van speciale Leid* Sm lïi sehe groepen met het oog op de regeling van de uren overwogen kunnen worden* Voorzoover de examens» resp*tentamens» zich uitstrekken over de levende taal* zouden zij moeten worden afgenomen met medewerking van de docenten van de Haagsche School» volgens een nader overeen te komen regeling* 5*Het plan» door Prof«Huizinga ter tafel gebracht in de vergadering van 17 September jl»,is niets minder dan een reorganisatie van het vigeerende stelsel van hooger onderwijs» die slechts door een geheel nieuwe wet op het hooger onderwijs» gedeeltelijk zelfs alleen door Grondwetsherziening(schrapping van urtikel 149 der wet op het hooger onderwijs) verwezenlijkt zoude kunnen worden» Het is allepins waard om in studie te worden genomen» maar de poging» om een doeltreffende regeling van het onderwijs in de moderne talen te Leiden in het leven te roepen, mag niet afhankelijk gemaakt worden van de uitkaarten dier studie* Be hier voorgestelde regeling tracht voor het o ogenblik een. praktisch gebruik te maken van de krachten en middelen* die het particulier initiatief te voorschijn heeft gebracht* 21J zoude voordeelig zijn zoowel voor de Leidsche universiteit» die daardoor in afzienbaren tijd een rechtmutigen wensch vervuld zoude kunnen zien» als voor de Haagsche School» die door verbinding met het universitaire onderwijs haar standing en die van de door haar gevormde docenten zoude verheugen en daardoor tevens het aanzien van het leeraarsambt» Een doeltreffende opleiding van leeraren in de moderne talen is slechts mogelijk» -wanneer-
8* wanneer wetenschappelijke en praktische vorming beide gelijkelijk tot hun recht konen«door een proef te nemen met de affiliatie van een als vakschool geoutilleerde inrichting aan een universiteit wordt de welf gebaand tot een stelsel» dat ten onzent nog vrij wel onbekend is»maar elders bevrediging schijnt te schenken* Het schijnt raadaaaa*alvotens over te gaan tot een algeheele herziening van het syseeem van ons hooger onderwijs* praktische proeven in die richting te nemen* waar de behoefte er toe leidt* Be Afdeeling geeft Uwe Kxcellentie in overweging over deze voorstel«len het oordeel in te winnen van Curatoren en van de Faculteit der letteren en wijsbegeerte der Rijksuniversiteit teelden* zoomede van de Vereeniging Jfoderne Talen te, s-gravenhage, en zoo mogelijk de totstandkoming der voorgestelde regeling te bevorderen* Hamens de Afdeeling voornoemd» /hfs <*%' Jp»+*>*<?»Voorzit t er *»Secretaris* I