Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie Instellingen, besluitvorming en beleid Anna van der Vleuten (red.) bussum 2012
Deze open vragen horen bij het boek De bestuurlijke kaart van de Europese Unie van Anna van der Vleuten (red.). 2010 Uitgeverij Coutinho bv Alle rechten voorbehouden. Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16 h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl). Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterhalen. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever. ISBN 978 90 469 0322 3 NUR 754 Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 2/18
Hoofdstuk 1 Van slagveld tot onderhandelingstafel: de geschiedenis van de Europese samenwerking 1 Wat wordt bedoeld met het veiligheidsdilemma? 2 Leg uit hoe Jean Monnet de toekomst van Europa na de Tweede Wereldoorlog wilde vormgeven en waarom door zijn plan oorlog voorkomen kon worden. 3 Wat zijn de belangrijkste verschillen en overeenkomsten tussen het EDG-Verdrag en de Akkoorden van Parijs? 4 Leg uit welke rol de Suez-crisis in Egypte in 1956 speelde in de Europese integratie. 5 Wat was de aanleiding voor de crisis van de lege stoel en waarom wordt de oplossing een agreement to disagree genoemd? 6 Welke drie strijdpunten domineren telkens weer de verdragsonderhandelingen over verdere Europese samenwerking (Grand Bargains) en waarom? 7 Wat houdt het subsidiariteitsbeginsel in en waarom heeft het in het Verdrag van Lissabon een meer prominente plaats gekregen? Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 3/18
Hoofdstuk 2 De institutionele architectuur van de EU 1 Wat zijn de belangrijkste kenmerken van intergouvernementele en van supranationale besluitvorming? 2 Wat voor typen besluiten neemt de EU? 3 Volgens welke stappen wordt een besluit genomen in de gewone wetgevingsprocedure? 4 Waarom is de gewone wetgevingsprocedure zo ingewikkeld? 5 Waarom heeft de EU zoveel verschillende besluitvormingsprocedures? 6 In hoeverre valt de EU aan te merken als een supranationale dan wel een intergouvernementele organisatie? Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 4/18
Hoofdstuk 3 De Commissie en de agentschappen: een Europese superregering? 1 Hoe wordt de voorzitter van de Commissie benoemd? Waarom is de benoeming vaak een lastige kwestie? 2 In hoeverre is de rol van de voorzitter van de Commissie te vergelijken met de rol van de Nederlandse minister-president? 3 Wat zijn de verschillende kerntaken van de Commissie? 4 Wat zijn de voor- en nadelen van externe raadpleging door de Commissie? 5 Waarom worden Europese agentschappen opgericht? 6 Discussiepunt: de Europese Commissie heeft te veel macht terwijl daar geen democratische controle tegenover staat. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 5/18
Hoofdstuk 4 Het Europees Parlement, van marginaal tot machtig 1 Waarom worden de leden van het EP pas sinds 1979 rechtstreeks gekozen? 2 Waarom zijn de verkiezingen voor het Europees Parlement geen echte Europese verkiezingen? 3 Waarom reist het Europees Parlement heen en weer tussen Brussel en Straatsburg? 4 Wat zijn de drie hoofdtaken van het Europees Parlement? 5 Welke bevoegdheden heeft het Europees Parlement niet, die de meeste nationale parlementen in Europa wel hebben? 6 Hoe proportioneel is de zetelverdeling in het Europees Parlement? Hoeveel zetels heeft Nederland? 7 Wat is de rol van de rapporteur? 8 Waarom is er vaak consensus binnen het Europees Parlement? Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 6/18
Hoofdstuk 5 De Raad en de Europese Raad: cruciale schakels naar de nationale politiek 1 Wat zijn de drie hoofdtaken van de Raad? 2 Wat zijn de hoofdtaken van de Europese Raad? 3 Wat is de functie van Coreper I en Coreper II? 4 Hoe belangrijk is het voor een lidstaat om voorzitter van de Raad te zijn? 5 Waarom wordt er vaak niet en soms wel gestemd in de Raad? 6 Waarom is geheimhouding essentieel voor het functioneren van de Europese Raad? 7 Discussiepunt: het democratisch tekort ligt niet bij de Europese Commissie, maar bij de Europese Raad. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 7/18
Hoofdstuk 6 Het Hof en de Rekenkamer: recht en controle 1 Waarom is het belangrijk dat uit alle lidstaten een rechter in het Hof en het Gerecht zetelt? 2 Wat is de taak van een advocaat-generaal? 3 Welke taken heeft het Hof? 4 Waarom zijn er twee rechtbanken, het Hof en het Gerecht? Waarin verschillen hun taken? 5 Waarom wordt het Hof wel gezien als een politieke speler? 6 Hoe is op het Europese niveau de controle op inkomsten en uitgaven geregeld? 7 Discussiepunt: de Rekenkamer zou meer bevoegdheden moeten krijgen om het beheer van Europees geld door de lidstaten te controleren. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 8/18
Hoofdstuk 7 Georganiseerde belangen, lobbyen en lobbyisten 1 Wat voor soort organisaties zijn zoal actief als lobbygroep in Brussel? 2 Waarom zijn netwerken en coalitievorming zo belangrijk voor lobbyisten in de EU? 3 Waarom is outside lobbying in de EU minder effectief dan inside lobbying? 4 Welke routes kunnen lobbygroepen bewandelen wanneer zij Europese besluiten willen beïnvloeden? 5 Discussiepunt: lobbyen is goed voor de kwaliteit en legitimiteit van Europese besluitvorming. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 9/18
Hoofdstuk 8 De interne markt: spagaat tussen economische en sociale prioriteiten 1 Wat zijn de economische en politieke redenen voor het ontstaan van een interne markt in Europa aan het eind van de twintigste eeuw? 2 Welke nadelen levert de interne markt op voor nationale politici? 3 Welke voor- en nadelen levert de interne markt op voor producenten en consumenten? 4 Waarom vallen bepaalde onderdelen van sociaal beleid wel en andere niet onder Europese bevoegdheden? 5 Welke vier terreinen kunnen we onderscheiden in Europees sociaal beleid? 6 Discussiepunt: sociaal beleid moet Europees beleid worden in plaats van nationaal. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 10/18
Hoofdstuk 9 De Europese Economische en Monetaire Unie 1 Uit welke onderdelen bestaat EMU en wat houden deze in? 2 Hoe vindt de besluitvorming over het Europees monetair beleid onder EMU plaats? 3 Wat houdt het ordoliberale economische gedachtegoed in? 4 Leg uit hoe problemen in Griekenland hebben geleid tot de crisis in de eurozone. 5 Waarom heeft het zo lang geduurd voordat EMU werd opgericht en wat gaf uiteindelijk de doorslag? 6 Discussiepunt: de Europese instellingen (Commissie, Hof en EP) moeten een sterkere rol krijgen in het Europees monetair beleid in plaats van de (machtige) lidstaten. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 11/18
Hoofdstuk 10 Landbouw en milieu 1 Wat zijn de doelstellingen van het GLB en in hoeverre worden die gehaald? 2 Door welke kritiekpunten is men het GLB gaan hervormen? 3 Wat zijn de effecten van de landbouwhervormingen sinds de jaren tachtig geweest? 4 Waarom is Europees milieubeleid zo snel zo veelomvattend geworden? Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 12/18
Hoofdstuk 11 Er zijn grenzen: politiële en justitiële samenwerking 1 Waarom heeft het besluitvormingsproces rondom politie- en justitiesamenwerking binnen de EU zich zo moeizaam ontwikkeld? 2 Wat zijn de belangrijkste verschillen in besluitvorming op dit terrein voor en na Lissabon? 3 Noem drie bronnen die de oorsprong kunnen zijn van beleidsvoorstellen op dit terrein. 4 Hoe verloopt de politiële en justitiële samenwerking in de praktijk? 5 Welke kritiek wordt er op de Europese politie- en justitiesamenwerking geuit? Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 13/18
Hoofdstuk 12 De Europese Unie als speler op het wereldtoneel 1 Welke verschillende rollen speelt de Europese Commissie in het buitenlandse handelsbeleid en in het GBVB? Waardoor worden de verschillen tussen de rollen verklaard? 2 Waarom verlopen internationale handelsonderhandelingen vaak zo moeizaam en duurt het zo lang voordat de EU akkoord gaat met een voorstel? 3 Waarom is er geen Europees leger? 4 Leg uit welke factoren de speelruimte van de Hoge Vertegenwoordiger beïnvloeden. 5 Discussiepunt: een gemeenschappelijk Europees buitenlands beleid zou vooral de belangen van Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië dienen. 6 Discussiepunt: de EU moet een permanente zetel in de VN- Veiligheidsraad krijgen. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 14/18
Hoofdstuk 13 Theorieën, kwesties en ideeën 1 Waarom menen functionalisten dat integratie een middel is om oorlog te voorkomen? 2 Waarom menen federalisten dat integratie een middel is om oorlog te voorkomen? 3 Hoe zal het neofunctionalisme de vooruitgang van het integratieproces verklaren? En de stagnatie? 4 Hoe zal het liberaal intergouvernementalisme de vooruitgang van het integratieproces verklaren? En de stagnatie? 5 Wat is de rol van de Europese instellingen in het Europese integratieproces volgens de verschillende varianten van het institutionalisme? Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 15/18
Hoofdstuk 14 De kloof tussen de burger en Brussel 1 Welke problemen signaleren we met de legitimiteit van het Europees bestuur? 2 Welke criteria kunnen we gebruiken om legitimiteit te beoordelen? 3 Wat zijn de Europese en nationale componenten van het democratisch tekort? 4 Welke conclusies kunnen we trekken uit een vergelijking tussen de mate van vertrouwen in de Europese en de nationale democratie? 5 Waardoor zou het verschil in vertrouwen in democratie tussen de oude lidstaten en de Oost-Europese lidstaten veroorzaakt kunnen worden? 6 Wat wordt bedoeld met second-orderverkiezingen? 7 Discussiepunt: de Europese Unie lijdt niet aan een democratisch tekort, maar aan een imagoprobleem. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 16/18
Hoofdstuk 15 Retourtje Brussel Den Haag: Nederland in de EU 1 Welke veranderingen hebben zich voorgedaan in het Nederlandse Europabeleid? Waarom? 2 Wie behartigen de Nederlandse belangen in Brussel? 3 Discussiepunt: Nederland moet minder geld afdragen aan de EU. Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 17/18
Hoofdstuk 16 De grenzen van Europa 1 Beargumenteer waar de grenzen van Europa liggen. 2 Beargumenteer waarom Turkije wel of niet zou mogen toetreden tot de EU. 3 Discussiepunt: de grenzen van de Europese Unie zijn bereikt dus geen nieuwe uitbreiding meer, maar vasthouden aan het huidige aantal leden. Ter overweging daarbij: wat te doen met beloften aan de staten in de wachtkamer, inclusief IJsland? Open vragen bij De bestuurlijke kaart van de Europese Unie 18/18