Adviesnota Datum: 03-01-2019 Managementteam Algemeen bestuur Dagelijks bestuur Onderwerp: De eigen bijdrage voor de algemene voorziening Huishoudelijke Hulp (AV-HH) in 2019 Advies: 1. Inhoud Er zijn drie mogelijke keuzes hoe in 2019 om te gaan met dit vraagstuk: 1. De AV-HH met de huidige eigen bijdragesystematiek in stand houden; 2. Een vaste eigen bijdrage van 17,50 per vier weken vragen voor de AV-HH, overeenkomend met het abonnementstarief; 3. De algemene voorziening afschaffen en de klanten administratief omzetten naar de maatwerkvoorziening en aanmelden bij het CAK voor de eigen bijdrage. Het advies is om scenario 1 te kiezen. 2. Netto kosten (wat mag/gaat het kosten?) 3. Dekking (ten laste van welk budget?) Besluit Managementteam: Besluit: Datum: Paraaf directeur: Besluit Algemeen bestuur: Besluit: Datum: Paraaf secretaris: Besluit Dagelijks bestuur: Besluit: Datum: Paraaf secretaris: Afgestemd met/behandeld in team: Naam Paraaf 1 van 8
Hoofdredacteur: M. Venema Paraaf: Teamleider: H. Zondervan Paraaf: a. Aanleiding en centrale vraag Op 31 december 2018 is het abonnementstarief van 17,50 per vier weken in werking getreden voor het gebruik van maatwerkvoorzieningen Wmo. Deze maatregel is op 4 december 2018 gepubliceerd en geldt uitsluitend voor maatwerkvoorzieningen, niet voor algemene voorzieningen. Op 20 december is de Stuurgroep van het POSD hierover geïnformeerd. Toen is ook gesproken over wat te doen met de eigen bijdragesystematiek die geldt voor onze algemene voorziening Huishoudelijke Hulp (AV-HH). Laten we de AV-HH in 2019 ook onder het abonnementstarief vallen of houden we de huidige bijdragesystematiek dit jaar in stand? De Stuurgroep heeft een oordeel gevormd over dit vraagstuk, maar er is nog een formeel besluit nodig van het Algemeen Bestuur van de Dienst (AB). In deze adviesnota wordt het AB gevraagd om een besluit te nemen. b. Afbakening, aansluiting bij eerder vastgesteld beleid Het advies strekt zich tot de eigen bijdrage systematiek die geldt voor de AV-HH. Iedereen kan gebruik maken van de algemene voorziening, maar betaalt hiervoor een eigen bijdrage. Inwoners waarbij geen sprake is van noodzaak, is de bijdrage gelijk aan de volledige kostprijs. Bij inwoners bij wie sprake is van een noodzaak voor hulp in het huishouden, is de bijdrage 8,50 per uur (gemeente Harlingen) en 10,50 (gemeenten Vlieland, Terschelling en Waadhoeke). Met behulp van een lichte toets wordt bepaald wie in aanmerking komt voor deze bijdrage (doelgroep). Inwoners van de doelgroep met een inkomen lager of gelijk aan 130% van het minimuminkomen, kunnen een korting van 30%, 60% of 100% op deze bijdrage ontvangen. In bijlage 1 is te zien welke groepen dat zijn en wat zij betalen per uur. Wanneer inwoners een hoger inkomen hebben dan 130% van het minimuminkomen, maar worden geconfronteerd met hoge zorgkosten, kunnen zij alsnog op grond van de draagkrachtberekening een korting ontvangen op hun bijdrage. Deze bijdragesystematiek is mogelijk op grond van de Wmo 2015. De Wmo 2015 De Wmo 2015 geeft gemeenten de mogelijkheid om een bijdrage te vragen voor het gebruik van een algemene voorziening. De gemeente mag zelf de hoogte van de bijdrage bepalen en mag ook kortingen op deze bijdrage introduceren voor bepaalde doelgroepen. Er gelden wel een aantal regels. Ten eerste mag de bijdrage nooit hoger zijn dan de kostprijs van de voorziening ( 27,- voor de AV-HH). Daarnaast mag de bijdrage alleen worden gevraagd zo lang de inwoner gebruik maakt van de voorziening. 2 van 8
Daar komt bij dat een algemene voorziening betaalbaar dient te zijn voor iedereen. Indien dat niet het geval is, dan moet een maatwerkvoorziening worden getroffen. Om de algemene voorziening voor iedereen betaalbaar te houden, hebben we een Kortingsregeling getroffen en werken we met een draagkrachtberekening wanneer inwoners aangeven hun bijdrage niet te kunnen betalen. Abonnementstarief 31-12-2018 De eigen bijdrage voor maatwerkvoorzieningen was tot 31-12-2018 ook inkomens- en vermogensafhankelijk. Met de invoering van het abonnementstarief is met dat principe gebroken. Er geldt nu een vast tarief als eigen bijdrage voor alle maatwerkvoorzieningen Wmo. Maar deze geldt in 2019 nog niet voor algemene voorzieningen. Gemeenten hebben dus in 2019 op grond van de wet nog steeds de mogelijkheid om een eigen bijdragesystematiek te hanteren voor algemene voorzieningen. Visie in Noordwest-Friesland 2015-2018 In 2015 en in 2017 (na uitspraak van de Centrale Raad van Beroep) is in Noordwest- Friesland gekozen voor het organiseren en behouden van een algemene voorziening voor hulp in het huishouden, met als doel deze vorm van ondersteuning toegankelijk en betaalbaar te houden voor zowel inwoners als gemeenten. Stuurgroep vergadering 20-12-2018 De Stuurgroep POSD heeft op 20 december voorkeur uitgesproken voor het in stand houden van de algemene voorziening en de huidige bijdragesystematiek. c. Advies Er zijn drie mogelijke keuzes hoe in 2019 om te gaan met dit vraagstuk: 4. De AV-HH met de huidige eigen bijdragesystematiek in stand houden; 5. Een vaste eigen bijdrage van 17,50 per vier weken vragen voor de AV-HH, overeenkomend met het abonnementstarief; 6. De algemene voorziening afschaffen en de klanten administratief omzetten naar de maatwerkvoorziening en aanmelden bij het CAK voor de eigen bijdrage. Het advies is om scenario 1 te kiezen. Dit is in lijn met de voorkeur die de Stuurgroep heeft aangegeven. In onderstaande paragraaf wordt per keuze toegelicht wat de voor- en nadelen zijn. 3 van 8
d. Argumenten Keuze 1: De AV-HH met de huidige eigen bijdragesystematiek in stand houden Voordelen: 1. Conform wetgeving en eerder vastgesteld beleid; 2. Voorziening is voor iedereen betaalbaar en biedt passende ondersteuning. Hierbij wordt rekening gehouden met stapeling van zorgkosten; 3. Geen financieel nadeel voor gemeenten / Dienst. Met behulp van de Kortingsregeling is de voorziening in principe voor iedereen betaalbaar. In uitzonderingsgevallen, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van hoge zorgkosten, kan middels de draagkrachtberekening ook een korting op de bijdrage worden geboden. Het beleid om een bijdrage te vragen voor gebruik van de algemene voorziening en hierbij te werken met kortingen voor bepaalde doelgroepen, is mogelijk op grond van de Wmo 2015 en de bijbehorende Memorie van Toelichting. Dit is beschreven in paragraaf b van dit adviesvoorstel. Als laatste geldt dat het in stand houden van de huidige algemene voorziening en bijdragesystematiek financieel het voordeligste is. De financiële consequenties van elke keuze zijn uitgewerkt in bijlage 2. Nadelen: 1. Juridisch de meest onzekere keuze; 2. Klanten kunnen het verschil in bijdrage tussen de AV-HH en maatwerkvoorziening ervaren als rechtsongelijkheid; 3. Kans op instroom in de maatwerkvoorziening en daarmee druk op de uitvoering. De nadelen worden verder beschreven in paragraaf e; de kanttekeningen en risico s. Keuze 2: 17,50 per vier weken als vaste bijdrage voor de AV-HH Voordelen: 1. Geen instroom in de maatwerkvoorziening; 2. Geen ervaren rechtsongelijkheid. 3. Financieel voordeel voor de meeste klanten. Nadelen: 1. Loopt voor op de landelijke besluitvorming 2. Financieel nadeel voor gemeenten / Dienst. Bij deze keuze geldt dat er geen verschil in bijdrage is tussen gebruik van een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening. Hiermee wordt voorkomen dat klanten een gevoel van rechtsongelijkheid ervaren. Daarmee wordt ook onvrede voorkomen. Daarnaast blijft gebruik van de algemene voorziening aantrekkelijk en worden daardoor geen aanvragen ingediend voor een maatwerkvoorziening HH. Als laatste geldt dat de klanten er financieel op vooruit gaan. Dat financiële verschil wordt echter door de gemeenten / Dienst gedragen. 4 van 8
Het andere nadeel is dat de landelijke besluitvorming over het wel of niet toepassen van het abonnementstarief voor algemene voorzieningen nog plaats moet vinden. Landelijk is er ook ophef geweest over het abonnementstarief. Zo verwacht de Raad van State dat het abonnementstarief op de lange termijn leidt tot verschraling van de voorzieningen, wat er uiteindelijk toe kan leiden dat inwoners met een laag inkomen uiteindelijk niet de zorg kunnen krijgen die ze nodig hebben. Dit omdat de balans tussen kwaliteit en betaalbaarheid van het totale zorgstelsel onder druk komt te staan als gevolg van het abonnementstarief. Het merendeel van de gemeenten en de VNG delen dit standpunt. Het is nog onduidelijk wat de Kamers gaan vinden van deze kritiek. De keuze om dus een abonnementstarief te doen gelden voor een algemene voorziening in 2019 is daarmee een lokale keuze en loopt vooruit op landelijke besluitvorming. Hierover zijn gemeenten enorm verdeeld. Zo heeft de VNG het volgende gezegd: Wij krijgen inderdaad vragen van gemeenten over de eigen bijdragen voor hun algemene voorzieningen. Die gemeenten worstelen, net als uw gemeente, met het vraagstuk. De VNG heeft geen beeld van wat gemeenten op dit punt uiteindelijk besluiten. Bij de ene gemeente zal het financiële argument doorslaggevend zijn (we slaan in 2019 een gat in de begroting als we de algemene voorziening opheffen of de eigen bijdrage ervan ook op 17,50 zetten), de andere gemeente zal (wat ik maar noem) het gedoe dat zou kunnen ontstaan als cliënten erachter komen dat ze met een maatwerkvoorziening veel goedkoper uit zijn, weer belangrijker vinden. Maar de gemeente kan besluiten om in 2019 niets te doen aan de eigen bijdrage voor een algemene voorziening. De VNG heeft meermalen bepleit de algemene voorzieningen buiten het abo tarief te houden, maar VWS heeft dit overgenomen. Ik verwacht niet dat hier nog verandering in komt. Uit gesprekken met andere Friese en Groningse gemeenten is dit beeld ook duidelijk naar voren gekomen. Keuze 3: De algemene voorziening afschaffen en de klanten administratief omzetten naar de maatwerkvoorziening en aanmelden bij het CAK Voordelen: 1. Geen juridisch risico; 2. Geen ervaren rechtsongelijkheid; 3. Financieel voordeel voor de meeste klanten. Nadelen: 1. Druk op de uitvoering; 2. Wijkt af van de beleidskeuzes gemaakt in 2015 en 2017. 3. Financieel nadeel voor gemeenten / Dienst. Door de HH administratief om te zetten tot maatwerkvoorziening, is er geen juridisch risico. Daarnaast is er geen verschil in bijdragen die inwoners betalen voor hun hulp, dus verdwijnt ook het gevoel van rechtsongelijkheid. Maar de principiële keuze om de algemene voorziening voor HH af te schaffen vergt meer voorbereiding en moet niet op korte termijn genomen worden. Het wijkt namelijk af van de visie die eerder is vastgesteld (2015 en 2017). 5 van 8
Daar komt bij dat dit financieel de meest nadelige optie is voor de gemeenten en de Dienst doordat klanten niet meer betalen dan 17,50 per vier weken en doordat de klanten van de AV-HH omgezet moeten worden naar een maatwerkvoorziening. Dat vraagt op korte termijn veel actie van de administratie. Deze keuze is daarom niet wenselijk, maar is voor de volledigheid benoemd. e. Kanttekeningen en risico s e1. Bestuurlijk, financieel, juridisch of maatschappelijk risico: De risico s van dit advies (keuze 1) zijn juridisch en maatschappelijk. 1. Juridisch risico Juridisch gezien ontstaat er geen onrechtmatige situatie als de algemene voorziening en de bijdragesystematiek ongewijzigd worden voortgezet. We zijn namelijk niet verplicht om algemene voorzieningen in 2019 al te laten vallen onder het abonnementstarief. Daar komt bij dat ons bijdragesysteem aansluit bij de Wmo 2015 en de Memorie van Toelichting. Echter is ons totale systeem van de algemene voorziening nog niet getoetst door een rechter, er is geen bezwaarschrift geweest sinds 2017. Hiermee bestaat de kans dat een rechter een ander oordeel velt over de AV-HH, dit zal zeer waarschijnlijk gaan om details van het systeem, zoals bijvoorbeeld de uitvoering van de lichte toets om te bepalen of iemand tot de doelgroep behoort van de AV-HH. Zo lang de algemene voorziening passende ondersteuning biedt en betaalbaar is voor iedereen, is het juridisch risico klein, maar dient wel benoemt te worden. 2. Maatschappelijk risico Het maatschappelijk risico is moeilijk in te schatten. Inwoners kunnen de verschillen in bijdragen voor de AV-HH en de maatwerkvoorzieningen HH1 en HH2 ervaren als een vorm van rechtsongelijkheid. Zo zijn er nu al een aantal inwoners geweest die hebben aangegeven ontevreden te zijn met het feit dat hun hulp in het huishouden niet onder het abonnementstarief valt. Hiermee bestaat de kans dat inwoners een aanvraag doen voor een maatwerkvoorziening. Dat recht hebben zij op grond van de Wmo 2015. Dat leidt op korte termijn tot druk op de uitvoering (toegang, gebiedsteams en administratie). Er moet een keuze worden gemaakt hoe om te gaan met die aanvragen. Verzilveren we die of wijzen we die af op grond van de beschikbaarheid van een algemene voorziening? Indien er wordt gekozen voor het laatste, moet er rekening worden gehouden met een toename van bezwaarschriften. Hoe groot de kans is dat inwoners zich melden met vragen over hun bijdrage en voor een aanvraag maatwerkvoorziening is op dit moment erg moeilijk in te schatten. De berichtgeving en media-aandacht is veelzijdig geweest. Het abonnementstarief wordt regelmatig geassocieerd met alle vormen van Wmo-ondersteuning, dus ook de hulp in het huishouden. Belangenorganisaties (Ieder(in), PatiëntenFederatie Nederland, Per Saldo, Mezzo, etc.) zijn scherp op toepassing van het abonnementstarief en staan hier achter. Echter is er ook verscheidene momenten landelijke berichtgeving geweest over de kanttekeningen en risico s van het abonnementstarief en de grote onvrede bij gemeenten over het gehele proces. Het is daardoor niet in te schatten wat er leeft bij inwoners. 6 van 8
Tot nu toe zijn er een aantal klanten geweest die vragen hebben gesteld over hun bijdrage in relatie met het abonnementstarief. Dit zijn naar alle waarschijnlijkheid de klanten geweest die de ontwikkelingen nauw hebben gevolgd. Daarnaast bestaat de kans dat klanten er vanuit zijn gegaan dat het abonnementstarief voor hun hulp in het huishouden gaat gelden. Dat weten we nu nog niet, omdat de eerste factuur voor hulp in het huishouden in 2019 bij de klant terecht komt ca. eind januari / begin februari. In het uiterste geval melden alle klanten die nu een bijdrage van 8,50 per uur of 10,50 per uur betalen of zij ook gebruik kunnen maken van het abonnementstarief. Dit zijn nu in Noordwest-Friesland ca. 600 klanten (bijlage 2 voor de exacte cijfers). Ook bestaat het risico dat de onvrede van klanten terecht komt bij leden van de gemeenteraden en leidt tot raadsvragen. e2. Maatregel om risico te minimaliseren: Om het maatschappelijk risico te verminderen is het van belang dat, indien klanten zich melden met een vraag, duidelijk uitgelegd kan worden waarom er een andere bijdrage geldt voor hulp in het huishouden. De volgende tekst is samen met de afdeling communicatie gemaakt: Gemeenten in Nederland hebben de hulp in het huishouden op verschillende manieren geregeld. Eén manier is als algemene voorziening. Bij een algemene voorziening kunnen inwoners, na een lichte toets van het gebiedsteam, vrij gemakkelijk hulp ontvangen bij het schoon houden van het huis. De inwoner betaalt dan een bijdrage aan de organisatie die de hulp levert. De overige kosten, het merendeel, worden betaald door de gemeente. Voor de meeste inwoners die huishoudelijke hulp nodig hebben is dit een goede oplossing. Inwoners die de hulp niet kunnen betalen, kunnen een korting ontvangen op hun bijdrage. Een andere manier is dat de gemeente de hulp zelf inhuurt en zorgt dat de inwoner de hulp op maat krijgt. Dit is een maatwerkvoorziening, waarvoor de inwoner een eigen bijdrage betaalt aan het CAK. Deze oplossing is meestal geschikt voor inwoners met een hulpbehoefte die verder gaat dan alleen hulp in het huishouden. In 2019 geldt het abonnementstarief alleen voor maatwerkvoorzieningen. Er is landelijk nog geen besluit genomen over de vraag of algemene voorzieningen ook onder het abonnementstarief moeten vallen. Naar verwachting wordt voor 1-1-2020 een besluit genomen. Mocht u in 2019 toch de hulp niet kunnen betalen, dan komt u mogelijk in aanmerking voor een korting op uw bijdrage. U kunt hierover in gesprek gaan met het gebiedsteam. Het gebiedsteam onderzoekt dan wat de mogelijkheden zijn. 7 van 8
f. Financiële consequenties Geen. Voor het totaal overzicht zijn de financiële consequenties van alle keuzes uitgewerkt in bijlage 2. f1. Totale kosten van de investering of uitgaaf f2. Bijdrage van derden f3. Incidentele of structurele kosten f4. Financiële consequentie is wel of niet binnen de begroting te verantwoorden f5. Dekking vanuit budget g. Procedures, uitvoering en planning De toegang en de gebiedsteams zijn geïnformeerd over het voorlopige besluit en werken op dit moment op dezelfde manier als in 2018. Daarnaast worden zij geïnformeerd over de mogelijke toename van vragen aan het einde van de maand januari. Hierbij ontvangen zij het algemene bericht onder paragraaf e2, wat eventueel als hulpmiddel kan dienen voor het beantwoorden van vragen. Daarnaast wordt de informatie over de hulp in het huishouden op de websites van de Dienst en gemeenten geactualiseerd. g1. Afstemming met eventuele leverancier Het definitieve besluit wordt gecommuniceerd met de huidige gecontracteerde aanbieders AV-HH. h. Communicatie De Adviesraad Sociaal Domein (ASD) heeft deelgenomen aan de Stuurgroep-vergadering van 20 december 2018, waar deze beleidskeuzes inhoudelijk zijn behandeld. De informatie over de hulp in het huishouden op de websites van de Dienst en gemeenten wordt geactualiseerd. Er komt uitleg over waarom het abonnementstarief voor de AV-HH niet geldt. Na besluitvorming worden de toegang en gebiedsteams geïnformeerd over het definitieve besluit. i. Bijlagen Bijlage 1: Verschillende bijdragen AV-HH. Bijlage 2: Overzicht financiële consequenties abonnementstarief op kosten algemene voorziening Huishoudelijke Hulp 2019. 8 van 8