2012 nummer 2 zomer 2012 THEMA: de Waardepropositie van tencate
Waardeketenmanagement TenCate en de waardepropositie txtures 2 - zomer 2012 De onderneming Koninklijke Ten Cate nv (TenCate) is een internationaal opererende onderneming die textieltechnologie combineert met chemische processen bij de ontwikkeling en productie van functionele materialen. Rond deze technologische basis zijn of worden winstgevende toepassingen (product-markt-technologiecombinaties) geformeerd, die gericht zijn op groeimarkten. De materialen van TenCate worden hoofdzakelijk toegepast voor persoonlijke veiligheid en bescherming van de leef- en werkomgeving; modernisering van leger-, brandweer- en politieuitrusting; lucht- en ruimtevaart (verlaging brandstofkosten door lichtere materialen); watermanagement, infrastructuur en zorg voor het milieu; industriële toepassingen. txtures 2 In txtures 2012 staat de waardepropositie van TenCate centraal. In deze zomereditie van txtures 40 pagina s met artikelen over onder andere: Toegevoegde waarde TenCate baseert zich op een eigen businessmodel waarmee ze op grond van haar positie in de keten waarde creëert, waarde in producten en diensten vastlegt en waarde toevoegt aan klantgerichte systeemoplossingen. Om een duurzame en sterke concurrentiepositie in de bedrijfskolom in te nemen, is het noodzakelijk eindgebruikers herkenbare toegevoegde waarde te bieden. In de contacten met eindmarkten moet steeds duidelijk zijn wat de waardepropositie inhoudt. De acquisitie van Performance Materials Baycomp 4 Wereldprimeur voor Heracles Almelo 9 De aandeelhoudersvergadering van TenCate 12 TenCate Advanced Armour ontvangt Advisory Board en minister van Defensie 14 Geosynthetics voor Cherry Island landfill-project 16 Het verhaal van TenCate Cetex 20 Innovatie en de rol van de provinciale overheid 22 Beschermingsoplossing voor Renault VAB 30 Prepregs voor de James Webb-telescoop 32 De landscapingmarkt van TenCate Grass 34 Appartementencomplex in Moskou krijgt solide fundament 39 TenCate Advanced Armour en MOWAG houden demonstratiedag 40 Appartementencomplex in Moskou krijgt solide fundament 42 Foto voorzijde: In de productievestiging van TenCate Protective Fabrics in Senoia (Georgia, VS) Als innovatief partner staat TenCate open voor het gezamenlijk met marktpartijen ontwikkelen (co-creatie) van materialen die tegemoetkomen aan specifieke klantwensen. Als onderdeel van het beleid om prioriteit te geven aan groei van het composietenbedrijf schenkt TenCate intensief aandacht aan de ontwikkelingen in de automotive-industrie. Een belangrijke ontwikkeling in deze industrie is de toenemende vraag naar gewichtsbesparing, de reductie van brandstofverbruik en nieuwe milieunormen. Dit noopt de industrie tot het ontwikkelen van innovatieve, lichtgewicht concepten. Er is daarom groeiende belangstelling voor toepassing van thermoplastisch composiet uit de TenCate Cetex productportfolio van TenCate Advanced Composites in personenauto s. TenCate Cetex is sterk en impactbestendig, is licht in gewicht en dus brandstofbesparend, procesmatig goed verwerkbaar, weer- en waterbestendig, en duurzaam. Composieten zijn immers herbruikbaar en recyclebaar. Thermoplastische composietmaterialen als TenCate Cetex en de technologiepositie van TenCate dragen bij aan de gevraagde oplossing. Bij het gebruik van nieuwe materialen zullen ook de productieprocessen veranderingen ondergaan. Door samen te werken met partijen binnen de waardeketen kan TenCate als materialenproducent de gewenste ontwikkeling en duurzaamheid ondersteunen en faciliteren. In txtures 2 besteden we aandacht aan de toepassing van composietmaterialen in de automotive-industrie. Aanleiding is de acquisitie van Performance Materials Corporation Baycomp. www.tencate.com royal@tencate.com 2 txtures nummer 2 zomer 2012
Samen met een aantal andere Overijsselse bedrijven heeft TenCate Advanced Composites de eerste prototypes voor een composieten kiepbare laadbak ontwikkeld voor de transportsector. De Kipper biedt ruimte aan twee ton extra lading los te storten producten, verbruikt tijdens het transport veel minder brandstof dan voertuigen met de bestaande metalen variant, roest niet en is bijzonder duurzaam. De Fiby Kipper, hier geplaatst op een Volvo FMX truck, is stiller, lichter, sterker en energiezuiniger dan de conventionele metalen versie. 3
Duurzame automotive-industrie TENCATE ACQUIREERT PERFORMANCE MATERIALS CORPORATION BAYCOMP Productie van composietmaterialen bij PMC Baycomp in Camarillo (California, VS) 4 txtures nummer 2 zomer 2012
TenCate heeft Performance Materials Corporation Baycomp overgenomen. Het Amerikaanse bedrijf is specialist in composiet vormdelen en thermoplastische unidirectionele tapematerialen. Performance Materials Corporation (PMC) Baycomp en TenCate vullen elkaar aan wat betreft portfolio, technologie en markten. De acquisitie is een belangrijke versterking van het eind 2011 gevormde onderdeel TenCate Industrial Composites. PMC Baycomp is pionier op het gebied van affordable thermoplastische UD-tapematerialen. Momenteel staan deze materialen sterk in de belangstelling van de duurzame automobielindustrie. Toonaangevend in composieten Performance Materials Corporation Baycomp (PMC Baycomp) produceert vormdelen en componenten van thermoplastische composietmaterialen, waaronder UD-tapes. Met UD-tapes kunnen complexe vormdelen worden geproduceerd. De materialen zijn met name geschikt voor toepassingen in de automotive-sector, olie- en gasindustrie en voor andere hoogwaardige industriële toepassingen, waaronder de medische sector. PMC Baycomp heeft productievestigingen in Camarillo (VS) en Burlington (Canada), een R&D- en verkoopvestiging in Taichung (Taiwan) en een productievestiging voor vormdelen in Guangzhou (China). In de VS produceert PMC composietlaminaat. Baycomp Canada maakt UD-composieten, die zowel PMC als derden verder verwerken. Het bedrijf is een van de weinige, gespecialiseerde fabrikanten van thermoplastische unidirectionele (UD)-tapematerialen voor industriële toepassingen. Eerder acquireerde TenCate UD-tapetechnologie voor de aerospacesector. Deze UD-tape komt onder meer voor in romp- en vleugeldelen. TenCate is momenteel een van de weinige producenten van UD-tapematerialen in zowel het high-end als het industriële segment van de markt. Industriële toepassingen Duurzaamheid en reductie van CO 2 -emissies vormen de belangrijkste drijfveer achter de sterk gestegen belangstelling naar composietmaterialen. Omdat deze materialen veelal worden gevraagd in markten waar sprake is van grote productieaantallen gaat de belangstelling vooral uit naar thermoplastische materialen, omdat deze materialen zich goed binnen industriële productieprocessen laten verwerken. Een belangrijke verandering in de markt is dat mainstream automotiveproducenten belangstelling tonen voor composieten en tot de conclusie komen dat de traditionele materialen hiervoor niet geschikt zijn, vertelt Frank Meurs, directeur TenCate Advanced Composites EMEA. Om grote volumes te kunnen verwerken, moeten materialen worden gebruikt die geschikt zijn om op economisch verantwoorde wijze in serieproductie te verwerken. TenCate is ruim 30 jaar geleden met deze ontwikkeling (TenCate Cetex ) gestart in de vliegtuigindustrie. Hierdoor beschikken we over een sterke kennispositie op dit gebied. Luchtvaart en automotive ontmoeten elkaar momenteel. Een belangrijk voordeel van de TenCate Cetex materialen is dat zij recyclebaar zijn. Ook dit is in de huidige tijd een must have. Nieuwe trend TenCate is eind 2011 gestart met de vorming van TenCate Industrial Composites om in te spelen op deze nieuwe trend. Hieronder vallen geavanceerde composietmaterialen en productieprocessen (verwerking van composietmaterialen tot vormdelen of componenten) voor industriële toepassingen, zoals de automotive-industrie en olie- en gaswinning. Vanwege de hoge olieprijzen en de noodzaak tot CO2-reductie heeft de automotive-industrie in toenemende mate behoefte aan lichte, hoogwaardige en affordable (economisch verantwoorde) thermoplastische composietmaterialen. Thermoplasten laten zich in industriële fabricageprocessen in grote volumes verwerken. Dat levert kostenvoordelen op. De UD-tape van het eerder door TenCate geacquireerde Amerikaanse Phoenixx TPC is vanwege de kwaliteit en prijs vooral interessant voor OEM s in de luchtvaartindustrie. De UD-technologie van PMC Baycomp is een van de kritische succesfactoren voor toegang tot nieuwe (volume-) markten voor economisch verantwoorde composietmaterialen. Vervolg op pagina 6 5
Duurzaamheid / Milieu TENCATE ACQUIREERT PERFORMANCE MATERIALS CORPORATION BAYCOMP Vervolg van pagina 5 Beide bedrijven maken voor de productie van materialen en toepassingen gebruik van technologieën die complementaire en fundamenteel verschillende aspecten hebben, legt Tom Smith, tot voor kort directeur van PMC Baycomp uit. Zijn nieuwe functie is directeur TenCate Industrial Composites USA. Het combineren van deze kennisposities zal TenCate sterk concurrerend maken. TenCate kan nu voldoen aan de brede vraag naar UD-materialen. Alle composietactiviteiten bevinden zich nu onder één dak. Naar de markt wordt onderscheid gemaakt tussen armourcomposieten, space- / aerospacecomposieten en industriële composieten. Deze activiteiten zijn ondergebracht in aparte marktgroepen. Complementair PMC Baycomp is in meer opzichten complementair aan TenCate Advanced Composites. De productportfolio sluit aan aan bij het assortiment thermoset en thermoplastische composietmaterialen. TenCate heeft een wereldwijde marktbasis en is aanwezig in hoogwaardige composietmarkten. PMC Baycomp kent nog geen activiteiten op de Europese markten. Nu kunnen ook in deze regio via het bestaande apparaat van TenCate op dit terrein activiteiten worden gestart. TenCate Advanced Composites is hier immers sinds jaar en dag met vestigingen en mankracht aanwezig. Dat maakt optimalisatie van investeringen mogelijk. Op haar beurt beschikt PMC Baycomp over vestigingen in Taiwan en China. Dit zijn markten en landen waar TenCate haar activiteiten wil starten of intensiveren. De vestigingen in China en Taiwan werken volgens een licentiemodel als incubator TC3. In deze broedplaatsen voor business wordt klanten geleerd hoe ze composietmaterialen kunnen verwerken. TenCate beschikt over de kennis van productieprocessen. Die kan hier worden overgedragen aan ontwerpers, OEM s (original equipment manufacturers) en partners uit de industrie. Dat is aantrekkelijker dan er zelf een productiebedrijf neerzetten. Met de UDtapetechnologie van Baycomp zal TenCate nu in Europa starten met de productie van soortgelijke materialen en zo anticiperen op nieuwe kansen in de Europese industriële markten. Bij PMC Baycomp is bovendien voldoende capaciteit aanwezig om de groei op korte termijn te ondersteunen. Partner voor de industrie TenCate heeft de voor de composietindustrie relevante automotivemarkt in kaart gebracht, aldus Frank Spaan, corporate director business development van TenCate. Wij hebben een plan ontwikkeld ten aanzien van de rol die TenCate in deze markt wil spelen. TenCate wil partner zijn voor de industrie door niet alleen materialen te leveren, maar ook een bijdrage te kunnen leveren aan de verwerking van onze materialen. Hiermee kan de automotive-industrie besparingen realiseren in zowel het gewicht van de auto als de productiekosten. Dit vormt de basis van onze waardepropositie. TenCate is door deze acquisitie direct goed gepositioneerd in markten die wij belangrijk vinden. Een bijkomend voordeel is dat TenCate in Nederland over een kennisnetwerk kan beschikken waarmee wij al vele jaren samenwerken. Door dit netwerk te mobiliseren, wordt de waardepropositie naar de markt versterkt. In deze markt is sprake van een sterke netwerkstructuur binnen de waardeketen. Composiettechnologie kan door een goede samenwerking tussen partijen als een speerpunt van de Nederlandse industrie worden gezien. Dat is op het gebied van de aerospacesector al bewezen. PMC Baycomp heeft toonaangevende technologieën in thermoplastische composietmaterialen en componenten voor toepassing in onder meer de automotiveindustrie, olie- & gaswinning en consumentenelektronica Bewezen leider Tom Smith ziet louter positieve aspecten aan de acquisitie. Beide bedrijven zijn momenteel toonaangevend in thermoplast composietmaterialen en composiettechnologie. TenCate is een bewezen leider op het gebied van de luchtvaart en defensie. Bij PMC Baycomp ligt de nadruk op industriële markten en toepassingen in onder meer de recreatie- en medische sector, automotive, 6 txtures nummer 2 zomer 2012
Businessdevelopment TENCATE INDUSTRIAL COMPOSITES KRIJGT VORM EN INHOUD bouw en olie- en gaswinning. De overname door TenCate van PMC Baycomp biedt ons letterlijk het breedste scala aan producten en mogelijkheden in de thermoplastische composietindustrie. Het belangrijkste is de inbreng van TenCate: een multinational met sterk management, technische mogelijkheden, klantenrelaties en een toekomstvisie voor thermoplastische composietmaterialen die veel verder reikt dan ons huidige blikveld. Businessdevelopment Stroomversnelling Ook andere partijen in de waardeketen zien de voordelen. Onze leveranciers en klanten hebben laten weten positief te zijn over de overname en dat die nodig is om de thermoplastische technologie in een stroomversnelling te brengen, aldus Tom Smith. PMC Baycomp werd gezien als een relatief kleine speler met een goede technologie en mensen. De inbreng van TenCate kan de toepassing van de materialen en technologie van PMC Baycomp versnellen. Dat kunnen financiële middelen zijn, maar ook bekwame mensen met jarenlange ervaring in de technologie, bewerking en toepassing van thermoplastische composietmaterialen. In de ogen van de markt wint PMC Baycomp als geïntegreerd onderdeel van TenCate aan waarde voor de industrie. Bij de acquisitie van Performance Materials Corporation Baycomp heeft businessdevelopment een belangrijke rol gespeeld. Frank Spaan en Martin Olde Weghuis zijn respectievelijk corporate directeur en manager businessdevelopment. Zij vormen de schakel tussen de ondernemingsstrategie en ontwikkelingen binnen de operationele business. De verschillende businessdevelopment-managers binnen de marktgroepen van TenCate werken nauw samen met de businessdevelopment-unit van het corporate center. Hierbij kan worden gedacht aan zaken als octrooien, partnerschappen, eventuele gewenste overnames en allianties. Ook worden centraal de subsidieprogramma s onderzocht en gezorgd voor de juiste strategische inbedding van nieuwe ontwikkelingen. Er moet sprake zijn van een onderscheidende, langjarige bijdrage aan de winstontwikkeling van de onderneming. Automotive-industrie heeft in toenemende mate behoefte aan lichte, hoogwaardige en affordable (economisch verantwoorde) thermoplastische composietmaterialen TenCate en PMC Baycomp zijn toonaangevend in thermoplast composietmaterialen en composiettechnologie. Acquisitie biedt het breedste scala aan producten en mogelijkheden in de thermoplastische composietindustrie www.tencateindustrialcomposites.com industrialcomposites.americas@tencate.com Frank Spaan en Martin Olde Weghuis zijn respectievelijk corporate directeur en manager business development. Bij hen rust de algehele coördinatie. Zij vormen de schakel tussen de ondernemingsstrategie en de operationele business. Onder hen ressorteert per divisie een businessdevelopmentmanager. Die is belast met de werkelijke implementatie en commercialisatie. Kwartiermaken Bij TenCate Advanced Composites is Robert Lenferink vrijgemaakt als manager businessdevelopment. Doel is, binnen de sector Advanced Textiles & Composites te komen tot een zelfstandige composietengroep: TenCate Industrial Composites. Het is een uitwerking van de strategie die de raad van bestuur heeft geformuleerd. We zijn verder aan het kwartiermaken. Businessdevelopment betekent ook het veranderen van je organisatie en het inrichten daarvan met de juiste resources. Automotive TenCate Industrial Composites omvat composietmaterialen en systemen voor toepassing in de automotive- en vervoersector, de olie- en gaswinning en voor toepassing als engineered composites. In het eerste Vervolg op pagina 8 7
Businessdevelopment TENCATE INDUSTRIAL COMPOSITES KRIJGT VERDER VORM EN INHOUD Vervolg van pagina 7 Het snijden van composiet met een hogedrukwaterstraal bij PMC Baycomp geval betreft het bijvoorbeeld carosseriedelen, velgen, de ophanging, het zitgedeelte en in elektrische auto s de batterijbehuizing. Het betreden van een nieuwe markt als automotive gaat echter niet zomaar. Onze composiet oplossingen zijn afgestemd op de geldende luchtvaartspecificaties, licht Robert Lenferink toe. De bestaande organisatie is ingericht op de eisen en logistiek van onze luchtvaartklanten. Twee verschillende markten stellen verschillende eisen aan hetzelfde materiaal. Zo vraagt de automotive-industrie naar thermoplastische composietmaterialen die veel crashbestendiger zijn dan voorheen. Dergelijke nieuwe composietoplossingen moeten kostengunstiger en in grotere volumes beschikbaar zijn dan bestaande oplossingen. Hiervoor introduceren we daarom nu andere materiaalcombinaties die met continue processen kunnen worden geproduceerd en verwerkt. We moeten onze portfolio, denkwijze en handelen dus aanpassen. Van een bestaande, geoliede, compacte aerospace-organisatie kun je dat niet ongestraft vragen. In de komende periode zullen we onze organisatie dan ook aanpassen, met de focus op deze nieuwe markten met voor ons nieuwe vragen en eisen. Overige toepassingen TenCate Advanced Composites werkt samen met Airborne Composite Tubulars aan de ontwikkeling van lange buissystemen op basis van thermoplastische (UD) composietmaterialen. Deze buissystemen kunnen met name worden toegepast in de olie- en gaswinning. Buizen van composietmaterialen zijn duurzaam en bieden aanmerkelijke gewichtsbesparing, waardoor boringen op grotere diepte mogelijk zijn. Ook kunnen relatief eenvoudig andere functionaliteiten, zoals sensoren, worden ingebouwd. De UD-technologie van Baycomp is bij uitstek geschikt voor deze buissystemen. Ook liggen er mogelijkheden in de bouw (spanten en dakconstructies) en de machinebouw. Voor de machinebouw betekent het lichter en stijver maken van bewegende delen een hogere mate van precisie en lichtere aandrijvingsmechanismen. De bladen van windmolens worden steeds omvangrijker om het rendement van de turbines te vergroten. Dit stelt nieuwe eisen aan materialen. Bij installatie van conventionele turbinebladen gaat 10% van de bladen verloren door breuk tengevolge van het toegenomen gewicht of doordat ze beschadigd raken. Composietmaterialen zijn licht en sterk en wacht al met al een mooie toekomst. Je moet geen enkele industrie uitsluiten. Uiteindelijk blijven de Composites-groepen binnen TenCate zich richten op het bieden van oplossingen, samen met partners in de waardeketen. Wij willen excelleren in composietoplossingen. In het kader van businessdevelopment wordt binnen de sector Advanced Textiles & Composites een nieuwe zelfstandige composietengroep ontwikkeld, TenCate Industrial Composites Toepassingsmogelijkheden zijn de olie- en gaswinning, de bouw en de machinebouw Composietengroepen binnen TenCate blijven gericht op het bieden van oplossingen, samen met partners in de waardeketen www.tencateindustrialcomposites.com industrialcomposites.europe@tencate.com industrialcomposites.americas@tencate.com 8 txtures nummer 2 zomer 2012
Duurzaamheid / Milieu TenCate weeftechnologie voor innovatief kunstgrasveld Sfeeractie in het Polman Stadion Wereldprimeur voor Heracles Almelo Heracles Almelo speelt haar thuiswedstrijden vanaf het seizoen 2012-2013 op een innovatief kunstgrasveld van TenCate op basis van een geoctrooieerde weeftechnologie. In dit kunstgrasveld is een aantal nieuwe ontwikkelingen van TenCate verenigd. Die zorgen voor een optimale bal- en spelperformance. Het systeem bestaat voor 100% uit TenCate materialen, kunstgrasvezels, backingvezels, infill en coating. Het is volledig recyclebaar. TenCate heeft een vernieuwend meerlaagse, driedimensionale weeftechniek ontwikkeld. Hiermee is het mogelijk meerdere eigenschappen in een sportveld te combineren. De meegeweven elastische vezels blijven ondanks langdurige belasting veerkrachtig. Deze vezels nemen ook een deel van de functie van de infill over. Er is dus minder infill nodig om de gewenste sporttechnische eigenschappen te realiseren. Spelers ervaren het opspatten van infill vaak als vervelend. Het nieuwe veld bestaat uit dicht op elkaar De eredivisionist uit Almelo heeft hiermee een wereldprimeur. geplaatste afzonderlijke graspollen, die bestaan uit vezels van verschillende structuur en samenstelling. Door de geavanceerde weeftechnologie is, anders dan bij het conventionele tuften van kunstgras, geen sprake van streepvorming. Het veld biedt daardoor een nog natuurlijker aanblik. Dankzij de matrixweefconstructie zijn de vezels onlosmakelijk met de toplaag verbonden. Dit matrixweefpatroon heeft bovendien een positief effect op de rotatieweerstand van de voeten van de spelers. Tegelijkertijd wordt een optimaler balgedrag bereikt. De weeftechnologie van TenCate maakt het eenvoudiger om uitsluitend grondstoffen te gebruiken van dezelfde materiaalsoort. Het veld kan daardoor in zijn geheel en tegen lage kosten worden gerecycled. Het nieuwe veld zal voldoen aan de strengste FIFA-normering en is daarmee geschikt voor profvoetbalteams op het hoogste niveau. TenCate dochteronderneming GreenFields zal het systeem vermarkten. TenCate is verantwoordelijk voor het totale productieproces; eindgebruikers krijgen hierdoor een grotere mate van zekerheid over de performance en duurzaamheid van de toplaag. Een diagram van het nieuwe kunstgrassysteem van TenCate treft u aan op de twee volgende pagina s www.tencategrass.com grass.europe@tencate.com 9
Kunstgrassysteem Heracles Almelo 3D Kunstgraspollentechnologie Recyclebaar De gehele kunstgrasconstructie bestaat enkel uit Polyolefinen en is hierdoor 100% recyclebaar Millieubewust De gebruikte grondstoffen bevatten geen materialen die bij verwerking schade toebrengen aan het millieu Duurzaam De 3D geweven constructie en gebruikte vezels staan garant voor een lange levensduur Vormvast De backing van de geweven constructie heeft een uitstekende dimensionale stabiliteit Sterk De gepatenteerde weeftechnologie zorgt voor een maximale fiber-lock De bovenlaag van het kunstgrassysteem KUNSTGRASVEZELS De vezels bieden optimale veerkracht. Door het weven zijn er geen repeterende patronen, waardoor het kunstgrasveld vleugloos is. PERFORMANCE INFILL Deze infill, die voor 100% bestaat uit Polyolefinen, zorgt voor de juiste sporttechnische eigenschappen en kan worden hergebruikt of gerecycled. STABILISING INFILL Deze zandlaag zorgt voor de stabiliteit van het kunstgras, hierop wordt de performance infill ingestrooid. BACKING De kunstgrasvezels zijn geïntegreerd in de matrixconstructie van het Polyolefine draagweefsel, dat is voorzien van Polyolefinecoating. 10 txtures nummer 2 zomer 2012
Gepatenteerde monofilament vezels Matrix met twee vezeltypen Dit GreenFields MX TE kunstgrassysteem wordt vermarkt door: De ondergrond van het kunstgrassysteem SHOCKPAD De shockpad is een elastische foamlaag, die ondermeer zorgt voor schokabsorptie en energierestitutie. GEOTEXTIEL De laag met TenCate Polyfelt geosynthetisch vlies dient als stabilisatievlak en zorgt voor een evenredige drukverdeling. LAVA De laag met gebroken lava is 10 cm. hoog en dient voor stabiliteit, drainage en vlakheid. SUBBASE De fundering van een kunstgrassysteem bestaat uit een 38 cm.hoge zandlaag en heeft een dragende en drainerende functie. 11
Presentatie resultaten 2011 TenCate houdt jaarlijkse aandeelhoudersvergadering Jaarvergadering 2012 Koninklijke Ten Cate nv hield donderdag 19 april in Almelo haar algemene vergadering van aandeelhouders. Het was de 55e editie van de jaarvergadering van de beursgenoteerde onderneming. Plaats van handeling was ook dit jaar de businessruimte van het Polman Stadion in Almelo. Aanwezig waren 91 particuliere en institutionele aandeelhouders, die 12.467 481 aandelen hadden gedeponeerd. Bij de entree was traditioneel voor hen de groene loper uitgelegd. Inclusief de beleggers die zich via e-voting hadden aangemeld, vertegenwoordigden zij 49% van het uitstaande aandelenkapitaal van TenCate. Aan de bestuurstafel zaten de raad van bestuur (RvB) en de raad van commissarissen (RvC). Op de agenda stonden onder meer de bespreking van het jaarverslag en de jaarrekening, de remuneratie van de raad van bestuur en de herbenoeming van twee commissarissen. Een groot deel van de jaarvergadering werd besteed aan de bespreking van het jaarverslag. Bestuursvoorzitter en CEO Loek de Vries gaf een toelichting op het verslag. De meeste vragen hadden betrekking op de (voorgenomen) activiteiten in de automotive-industrie, duurzaamheid en de positionering en resultaten van de kunstgrasdivisie. Ook de remuneratie van de RvB, de bevoegdheid tot uitgifte van aandelen en de samenstelling van de RvC agendapunten die tot nog toe als hamerstukken konden worden afgedaan vergden dit keer meer aandacht. De notulen van de aandeelhoudersvergadering zijn op aanvraag beschikbaar via royal@tencate.com. Leden van de raad van bestuur (RvB) en raad van commissarissen (RvC): van links naar rechts Egbert ten Cate (lid RvC), Bert Cornelese (CFO en lid RvB), Loek de Vries (bestuursvoorzitter en CEO), Jan Hovers (voorzitter RvC), Pieter Deiters (lid RvC) en Frans van Vught (lid RvC). Rob van Gelder (lid RvC) was wegens ziekte afwezig. Jan Hovers en Egbert ten Cate werden voor een periode van vier jaar herbenoemd. Voor Frans van Vught kwam na drie termijnen van vier jaar het afscheid als commissaris: Zijn vertrek is een verlies voor de vennootschap, aldus Jan Hovers. 12 txtures nummer 2 zomer 2012
Josette Hermans (links) vertegenwoordigde de VBDO (Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling). Ze toonde zich verheugd dat TenCate bezig is alle duurzaamheidsaspecten meetbaar en zichtbaar te maken. Haar vragen betroffen aspecten als ketenbeheer, gedragscodes voor leveranciers, biodiversiteit en mensenrechten. Ik vond het zeer constructief, vertelde zij na afloop. TenCate heeft al een aantal slagen gemaakt. Ik zie dat er veel gebeurt en dat er aandacht wordt geschonken aan duurzaamheid. Ondanks deze positieve grondhouding is de VBDO nog niet geheel tevreden. De transparantie kan volgens de VBDO beter, omdat TenCate bepaalde informatie wegens concurrentieoverwegingen niet openbaar maakt. Zo zal er voor de diverse stakeholders altijd iets te wensen blijven, wat de jaarvergadering ook levendig houdt. Wim Swarte (Vereniging van Effectenbezitters) had zich ook dit jaar gedegen voorbereid. Zijn vragen gingen onder meer over de Grass-groep en de activiteiten inzake de automotive-industrie. Loek de Vries geeft nog immer zeer enthousiast inzicht in de ontwikkelingen van TenCate, ook in de toekomst, vertelde hij later. Dat maakt dat je ook als aandeelhouder trots kunt zijn op het bedrijf. Jaarlijks brengt de VBDO een benchmarkonderzoek uit naar het ketenbeheer van de veertig Nederlandse beursgenoteerde bedrijven uit. In 2011 liet TenCate een stijging zien: behaalde de onderneming in 2010 nog een score van 12% (van de maximaal behaalbare score), in 2011 was dit 27% (van de maximale score). Daarmee neemt ze de 27e positie in. TenCate is een bedrijf dat, in een gedeelte van hun business, producten maakt die bijdragen aan een beter milieu, veiliger producten en producten die bijdragen aan een duurzame samenleving. De VBDO vindt dit een goede zaak en hoopt dat TenCate hiermee verder gaat. Uit de nieuwere producten blijkt volgens de VBDO dat TenCate zich richt op milieu, duurzaamheid en veiligheid. Of de selectie van de marktgebieden op deze trends plaatsvindt, mag TenCate wat de vereniging betreft nog wel duidelijker over het voetlicht brengen. 13
Veiligheid / Bescherming TenCate Advanced Armour France ontvangt Internationaal Adviesorgaan Advisory Board bezoekt Primarette De leden van de International Advisory Board (IAB) van TenCate waren dinsdag 24 april te gast bij de vestiging van TenCate Advanced Armour in Primarette (Frankrijk). Op het programma stonden een rondleiding door het productiebedrijf en een gedachtewisseling met het management. De International Advisory Board (IAB) werd vergezeld door Loek de Vries (CEO) en Frank Spaan (corporate director business development). De IAB is het strategisch en ondersteunend adviesorgaan ten behoeve van de raad van bestuur. Leden van het adviesorgaan zijn prof. mr. Jaap de Hoop Scheffer (voorheen onder meer secretaris-generaal van de NAVO en minister van Buitenlandse Zaken), generaal b.d. Dick Berlijn (onder meer voormalig bevelhebber der luchtstrijdkrachten en voormalig commandant der strijdkrachten) en mr. Kees Blekxtoon (voorheen onder andere directeur Stork/Fokker International en directeur van The Boeing Corporation Noord- en West-Europa). Armouractiviteiten TenCate Advanced Armour France vervaardigt materialen en systemen (armourkits) voor voertuigbepantsering en voor toepassingen in de aerospacemarkt. Steen Tanderup heeft de leiding over de armouractiviteiten van TenCate in Europa. Hij gaf inzicht in de activiteiten van TenCate op dit terrein. Het bedrijf in Frankrijk werkt nauw samen met de zusterbedrijven in Denemarken en Engeland, die vooral zijn gericht op voertuigbepantsering. Het nieuwe productiebedrijf in Primarette voor vliegtuigbepantseringssystemen trok daarbij met name de aandacht, omdat dit een compleet nieuwe activiteit van TenCate is. Hier komt de kennis op het gebied van aerospacecomposieten en van armourmaterialen samen. De fabriek is conform aerospacestandaarden gecertificeerd. TenCate is een zogenaamde tier 1 toeleverancier van Eurocopter. Dit houdt in dat TenCate verantwoordelijk is voor de levering van een compleet eindproduct. Deze nieuwe activiteit gaat vanaf 2012 een belangrijke bijdrage leveren aan de armouractiviteiten. Compleet design Een bepantseringssysteem voor bijvoorbeeld een helikopter bestaat uit een compleet design van verschillende vormdelen die aan of in de helikopter worden bevestigd. De delen zijn zodanig geconstrueerd dat zij pasklaar zijn gemaakt en naadloos kunnen worden gemonteerd. Het gehele proces, alsmede het armourconcept is samen met Eurocopter als launching customer ontwikkeld. Zelfs de transportkratten waarin de armourkits worden vervoerd naar de plaats waar zij in de helikopter worden gemonteerd, zijn samen met de klant ontwikkeld. Een van de belangrijke uitdagingen was om de toleranties zo klein te houden dat er steeds een naadloze bescherming is. TenCate beschikt sinds kort over de mogelijkheid vormdelen te produceren. Hiervoor is onder meer geïnvesteerd in een autoclaaf met vacuümmouldingtechnologie. Een van de opdrachten betreft de bescherming die tailor-made onder legertrucks wordt aangebracht tegen explosies van mijnen. Beeldvorming Dick Berlijn merkte op dat een bezoek aan deze fabriek de beeldvorming van TenCate verandert. TenCate kan zich nadrukkelijk als partner van defensie profileren. Een dergelijk hoogwaardig proces en een oplossingsgericht eindproduct worden meestal niet geassocieerd met een bedrijf dat nog bij velen bekendheid geniet als onderneming in technisch textiel. Vanzelfsprekend trok ook de faciliteit waar schiettesten worden uitgevoerd zijn bijzondere interesse. TenCate voert eigen testen uit conform eisen van opdrachtgevers. Beschikken over een dergelijke faciliteit versnelt het ontwikkelproces. De bezoekers waren onder de indruk van de eigenschappen van composietmateriaal. Zij zagen hoe een dunne plaat composiet een projectiel met een snelheid van 600 meter per seconde kan stoppen. Persoonlijke bijdrage Het thema veiligheid staat bij de IAB in de belangstelling en zij kunnen daar in hun contacten een bijdrage aan leveren. Uitgangspunt is dat, 14 txtures nummer 2 zomer 2012
wanneer landen hun militairen laten deelnemen aan buitenlandse missies, zij moeten kunnen rekenen op de beste bescherming. Hoewel op defensiebudgetten wordt bezuinigd, moet het thema veiligheid en bescherming steeds hoog op de politieke agenda worden geplaatst. TenCate is volop bezig binnen de internationale arena moderne lichtgewicht bepantseringsoplossingen onder de aandacht te brengen. Bij vele moderniseringsprogramma s zijn gewichtsbesparing en een toenemende bescherming belangrijke aandachtsgebieden. TenCate is de enige wereldwijd opererende producent van armourcomposieten en beschikt over een brede portfolio aan producten. Gecombineerd met een oplossingsgerichte ontwerpafdeling kunnen tailor-made concepten worden ontwikkeld in samenwerking met klanten, de producenten van voertuigen. TenCate wil zich meer richten op structurele bepantsering. Beter en voordeliger dan beschermende composieten aanbrengen op zware legervoertuigen is het om de structuur en met name scharnierende delen direct in lichtgewicht composiet uit te voeren. Een aantal producten voor OEM s, gericht op zowel actieve als passieve bescherming, bevindt zich momenteel in de testfase. Gedachtewisseling Onderdeel van het bezoek was ook een inhoudelijke gedachtewisseling met Steen Tanderup, Wilfred Sluyter ( hoofd marketing & sales EMEA) en Helle Specht (R&D-manager EMEA). Ter tafel kwamen onder meer de krimpende defensiemarkten, politieke aspecten van de business en de toekomstige benutting van het aerospacebedrijf in Primarette. Daarvoor kregen de gastheren een aantal goede adviezen aangereikt. TenCate Advanced Armour kijkt inmiddels over de grenzen van de traditionele markten. Zo wordt samen met TenCate Protective Fabrics USA in India een bedrijf opgestart, TenCate Protective Systems. Ook zijn er initiatieven in het Midden-Oosten en Singapore. Bij TenCate Advanced Armour in Primarette komt kennis van aerospacecomposieten en armourmaterialen samen TenCate brengt binnen de internationale arena moderne lichtgewicht bepantseringsoplossingen onder de aandacht Armourdivisie start samen met TenCate Protective Fabrics USA in India het bedrijf TenCate Protective Systems op www.tencateadvancedarmour.com advancedarmour.europe@tencate.com Gastheren en bezoekers in Primarette. Van rechts naar links Wilfred Sluyter, Kees Blekxtoon, Loek de Vries, Dick Berlijn, Jaap de Hoop Scheffer, Steen Tanderup, Helle Specht en Frank Spaan 15
Duurzaamheid / Milieu TenCate Geosynthetics voor verticale uitbreiding stortplaats Cherry Island TenCate Geosynthetics heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het Landfill Expansion Project in Wilmington (Delaware, VS). Voor het ontwerp produceerde TenCate Geosynthetics de sterkste geweven polyester geotextiele wapening die tot nog toe in de Verenigde Staten is toegepast. De aarden berm die voor dit project is gebouwd, is een van de meest massieve, versterkte constructies die in de VS zijn gerealiseerd. Cherry Island Landfill in Wilmington wordt sinds 1985 gebruikt voor de stort en opslag van huishoudelijk afval. Deze locatie bij de monding van de rivier Christina is opgezet boven een baggerstortplaats. Aangezien de afvalcapaciteit vrijwel was bereikt, moest de Delaware Solid Waste Authority (DSWA) de levensduur van de stortplaats met 25 jaar verlengen. Horizontale uitbreiding was geen optie. Aan de noordkant wordt de locatie begrensd door bezinkvijvers, ten oosten door de rivier Delaware, ten zuiden door de Christina en ten westen door de snelweg I-495. Er restte de DSWA niets anders dan verticale uitbreiding. Dat vergde wel aanzienlijke verbetering en versterking van de ondergrond. Deze bestaat uit een 12 meter dikke laag bagger, met eronder een circa 14 meter dikke laag slib en vervolgens een dichte zandlaag. De meest kosteneffectieve en milieuvriendelijke optie bleek de bouw van een met TenCate geosynthetics versterkte, aarden berm op een met geosynthetics gestabiliseerde ondergrond. Uit de TenCate Mirafi productportfolio werden voor dit project TenCate Mirafi PET1170, TenCate Miragrid 20XT en TenCate Miramesh GR gebruikt. TenCate Mirafi PET-geotextielen worden toegepast voor grondstabilisatie. TenCate Miragrid zijn geogrids voor toepassing in keerwanden, steile taluds, afdichting van stortplaatsen, fundering en (spoor-)wegen. TenCate Miramesh GR is open geweven geotextiel om geconstrueerde hellingen te versterken en dankzij de fijnmazige structuur snelle begroeiing mogelijk te maken. Dat geeft de berm snel een groen aanzien en zorgt voor erosiebeheersing. De berm is 25 meter hoog en heeft een totale lengte van ongeveer 2.600 meter. De totale wandoppervlak van de berm bedraagt ongeveer 44.000 m 2. Er was ruim 1,1 miljoen m 2 geosynthetics nodig. Toepassing van geosynthetics was noodzakelijk om een dergelijke steile berm te construeren. De aarden berm is een van de meest massieve versterkte constructies die ooit op een dergelijke zachte ondergrond in de Verenigde Staten zijn gerealiseerd. De uitmuntende prestatie leverde TenCate Geosynthetics een finaleplaats op voor de OPAL Outstanding Civil Engineering Achievement Award 2012 van de American Society of Civil Engineers op zich een prestatie van formaat. www.tencategeosynthetics.com geosynthetics.americas@tencate.com 16 txtures nummer 2 summer 2012
17
Trading update Q1 2012 TenCate publiceert resultaten eerste kwartaal 2012 Eerste kwartaal 2012 conform verwachtingen Het eerste kwartaal van 2012 liet een daling zien van omzet en resultaat ten opzichte van dezelfde periode in het voorgaande jaar. Deze daling werd verwacht, vooral omdat de omzet in TenCate Defender M producten in het begin van vorig jaar zich buitengewoon sterk ontwikkelde. Voorafgaand aan deze sterke ontwikkeling was tijdelijk sprake van het stilvallen van de verkopen aan het Amerikaanse leger, omdat de camouflageprint moest worden aangepast aan de terreinomstandigheden in Afghanistan. Gedurende de eerste helft van 2011 was dus sprake van inhaalomzet. De versnelde terugtrekking van Amerikaanse troepen uit Irak heeft de voorziene omzetdaling begin 2012 versterkt. Ir. Loek de Vries, bestuursvoorzitter en CEO Koninklijke Ten Cate nv 18 txtures nummer 2 zomer 2012
Ondanks uitdagende externe omstandigheden in de wereldmarkt beschikt TenCate over een sterke groeipotentie voor de komende jaren. Ook voor het lopende boekjaar blijven de verwachtingen overwegend neutraal tot positief, getuige de eerder in het jaar gepresenteerde TenCate businessmonitor. Alleen de kunstgrasmarkt vormt een uitzondering op het totaalbeeld. De kunstgrasmarkt is grotendeels een overheidsmarkt, waar de budgetten momenteel sterk onder druk staan. Het faciliteren van sportbeoefening blijft echter op langere termijn een van de kerntaken van lokale overheden. Ook is sprake van een toenemende acceptatie van kunstgras, vooral bij de jongere generatie. Trends Het groeiperspectief van TenCate is vooral gebaseerd op de trends rond veiligheid en bescherming en zorg voor het milieu (reductie CO 2 -uitstoot, watermanagement et cetera). Naar verwachting zal de daling van de omzet van TenCate Defender M op de korte termijn ten behoeve van de bescherming van Amerikaanse soldaten in toenemende mate worden gecompenseerd door vraag uit nieuwe (geografische) markten. Overigens is binnen het Amerikaanse leger sprake van een toename van de spreiding van de omzet over een groter aantal verschillende programma s, wat de totale omzetontwikkeling stabieler maakt. Met haar productengamma speelt de marktgroep TenCate Protective Fabrics internationaal in toenemende mate in op draagcomfort en multifunctionaliteit, wat mede mogelijk wordt gemaakt door het toepassen van vezelblends. Als voorbeeld hiervan kan de voortgaande groei van TenCate Tecasafe Plus worden genoemd. Dit product is wereldwijd een succes in de industriële markt, vooral in de olie- en procesindustrie. wordt gevolgd. Geotextielen onderscheiden zich positief van traditionele bouwmaterialen, zoals beton en stortstenen (bijvoorbeeld basalt). Composieten belangrijke groeimotor Een van de meest uitgesproken groeimarkten voor TenCate materialen is de composietenmarkt. TenCate speelt een leidende rol op het gebied van thermoplastische materialen (TenCate Cetex ). Deze ontwikkeling is ruim 30 jaar geleden gestart en heeft geleid tot een toonaangevende marktpositie in de deelmarkt voor thermoplastische composieten voor de vliegtuigindustrie. Deze materialen laten zich op vrijwel dezelfde wijze industrieel verwerken als aluminium. Bovendien kunnen de materialen aan elkaar worden gelast tot een hechte lichtgewicht constructie. Ook de transportsector en in het bijzonder de automotive-industrie heeft dit materiaal ontdekt. Ze wil de voordelen hiervan benutten voor de mainstream -auto van de toekomst. Hiervoor zijn additionele ontwikkelingen noodzakelijk. Overname PMC Baycomp Een belangrijke stap in het ontwikkelen van de automotivemarkt is onlangs gezet door de overname van PMC Baycomp. Hiermee haalde TenCate een essentiële technologie in huis om de automobielindustrie te kunnen ondersteunen in haar streven de CO 2 -uitstoot te reduceren door de hiervoor op termijn noodzakelijke gewichtsreductie te kunnen realiseren. In Europa zal de komende tijd de nadruk liggen op het zo goed mogelijk kunnen bedienen van de automotivesector. Hiervoor zal de productie van composietmaterialen, waaronder unidirectionele tapes, worden uitgebreid. TenCate toont hiermee haar commitment om een belangrijke speler te worden in deze uitdagende, zich snel ontwikkelende markt. Ook TenCate Geosynthetics profiteert van de duurzaamheidstrend, die door vele overheden 19
Duurzaamheid / Milieu TenCate Cetex prominent aanwezig in aerospace Een sterke generatie Materialen die het verschil maken: de TenCate Cetex portfolio is daarvan een goed voorbeeld. Toepassing van deze composietmaterialen in de vliegtuigindustrie maakt toestellen lichter en zuiniger en verhoogt het comfort van de reizigers. Mede dankzij de eigenschappen en op basis van onderzoek en ontwikkeling breiden de toepassingsmogelijkheden zich uit ook buiten de luchtvaart. TenCate Cetex is een generatie vezelversterkte, geavanceerde thermoplastische composietmaterialen, ontwikkeld en geproduceerd door TenCate Advanced Composites. De portfolio bestaat uit prepregs en tapematerialen, laminaten en sandwichpanelen. TenCate Cetex is sterk en impactbestendig, 20% lichter en veel sterker dan traditionele materialen als aluminium, snel en gemakkelijk vormbaar, resistent voor extreme temperaturen en chemisch aggressieve vloeistoffen, herbruikbaar en recyclebaar. Het draagt dus bij aan de veiligheid, zorgt voor brandstofbesparing en is procesmatig goed en snel verwerkbaar. Duurzaam Aangezien een vliegtuig gemiddeld dertig jaar mee gaat, is composietmateriaal als duurzaam materiaal een economisch verantwoorde investering. Composietengebruik verlengt de levensduur van een vliegtuig. Een vliegtuigromp op basis van composiet kan een grotere druk aan dan een romp van ander materiaal. De druk voor passagiers is nu nog vergelijkbaar met die op 3000 meter hoogte in de bergen. Met composiet kan de luchtdruk lager worden ingesteld. De luchtvochtigheid in de passagierscabine kan omhoog. Kunststof roest of verweert niet, dus extra vocht is geen probleem. Dat maakt het klimaat in de Boeing 787 Dreamliner en Airbus A350 comfortabeler dan in conventionele vliegtuigtypen. De binnenzijde van de vliegtuigmotoren wordt voorzien van TenCate Cetex composiettape die is geperforeerd tot duizenden gaatjes. Deze gaatjes absorberen het geluid van de motoren. Dat betekent 10% geluidsreductie. Vliegtuigen worden daardoor stiller en voldoen dan aan de strenger wordende geluidseisen van luchthavens. De toestellen kunnen dus vaker stijgen en landen op geluidgevoelige luchthavens in dichtbevolkte gebieden. Staat van dienst TenCate Cetex heeft een imposante staat van dienst in de internationale luchtvaartindustrie. De materialenfamilie wordt in toenemende mate toegepast in businessjets, commerciële en militaire vliegtuigen. Dat geldt vooral de thermoplastische materialen en voor zowel structurele toepassingen als interieurtoepassingen. Voorbeelden zijn er te over. In het exterieur gaat het onder meer om onderdelen voor de vleugelranden (J-nose), de binnenzijde van de motoren (geluiddemping), ribben en andere onderdelen voor horizontale en verticale staartstukken en verstijvingsbalken. In het interieur wordt TenCate Cetex onder meer toegepast in de rugleuning van stoelen, vloerdelen, raamprofielen, bagagebakken, galleys en trolleys (in sandwichpanelen) en het klimaatbeheersingssysteem. Als passagier zie je al deze materialen niet: ze worden in een vleugel, staartstuk, stoel of trolley verwerkt en met ander materiaal en verfsoorten afgewerkt. Toepassingen In 1991 werd voor het eerst TenCate composietmateriaal in een vliegtuig toegepast. Het betrof een rib in een vleugel van de Do328 van Fairchild Dornier. In 1995 kon thermoplastisch composiet van TenCate voor het eerst worden toegepast als primair structuurdeel voor de vloeren in de 20 txtures nummer 2 zomer 2012