Basisstof 1: Biologie Thema 5 Ecologie Biosfeer Gedeelte&van&de&aarde&dat&door&organismen&wordt&bewoont& Biomen Vegeta3egordels& Ecosystemen Natuurlijk&begrensd&deel&van&de&biosfeer& Levensgemeenschap BioOscheFactoren Invloeden&a:oms3g&van&de&levende&natuur& Biotoop AbioOscheFactoren Invloeden&a:oms3g&uit&de&levenloze&natuur& Biotische)factoren:Predatoren,Soortgenoten,Voedsel,Stuikgewas,Ziekteverwekkers Abiotische)factoren:Licht,lucht,Bodemgesteldheid,Temperatuur,Water. Basisstof 2: Tolerantie Vermogenvanorganismenomschommelingenineenabiotischefactorte kunnenverdragen. Verspreidingsgebied Areaal.Gebiedwaardesoortvoorkomt. Buitenhetverspreidingsgebiedkrijgjevaaktemakenmeteenbeperkende factor.(tenminste1abiotischefactordiedetolerantiegrensis overschreden) Klimaat Combivandiverseabiotischefactoren: Temperatuur,licht,lucht(wind),water(neerslag). Macroklimaat Microklimaat Poikilotherm Homoiontherm PopulaOe Soort Individu Cellen Moleculen Grotegebiedenmetvrijwelhetzelfdeklimaat. Elkplekjevaneenecosyteem. Koudbloedig Warmbloedig
Temperatuur: Licht: Lucht: Water: Enzymactiviteitafhankelijkvantemperatuur Tekoud>Koudbloedigediereninactief Tewarm>Lichaamsuitsteekselswarmbloedigedierengroter Lichtintensiteit o Invloedopgroeisnelheidengroeirichtingvanstengels Zonplanten Kleinerebladeren Schaduwplanten Groterebladerenenmeerchlorofyl. Daglengte o invloedopvoortplanting Bestuiving/verspreidingvanzaden Verdampingwateruitbladeren SommigeplantengebruikenCO 2 ofhco 3 voorfotosynthese Waterplanten: o Geenwortelstelsel,luchtkanaleninstengels,groteslappebladeren,huidmondjes aanbovenzijde Landplanten o Vochtigmilieu:Zwakontwikkeldewortels,dunnecuticula,veelhuidmondjes o Droogmilieu:Goedontwikkeldewortelstelsels,dikkecuticula,weinighuidmondjes. (onderzijde) Dieren o Vochtigmilieu:Waterdoordringbarehuid,sterkverdundeurine. o Droogmilieu:Waterondoordringbarehuid,sterkgeconcentreerdeurine Bodemgesteldheid: Zand: Grotebodemdeeltjes,veellucht,weinigwater,nietwatervasthoudend Klei: Kleinebodemdeeltjes,weiniglucht,veelwater,goedwatervasthoudend Humus Verbetertdebodemstructuur,gaatuitspoelingtegen. Uitspoeling egenwater(zouten)zakensnelwegnaardieperelagen PH Vaninvloedopplantengroei KleinepopulaOedichtheid ToenamepredaOe,parasiOsme, ziekten,voedselconcurrenoe AfnamepredaOe,parasiOsme, ziekten,voedselconcurrenoe GroterepopulaOedichtheid
Basisstof 3: Natuurlijkeselectie Individuendiehetbestaangepastzijnaanhetmilieu. Territorium Eigenafgebakendgebied o Jachtsgebied o uimtevoorgrootbrengenvanjongen elatiesinpopulaties: Competitie(concurrentie) o Voortplanting o Beschikbaarvoedsel o Beschikbareruimte o Hoeveelheidlicht Coöperatie o Balts o Paring o Verdedigingzoekennaarvoedsel Groepen o Beschermingtegenpredatoren Staten o Taakverdeling Populatiedichtheid Gemiddeldeaantalindividuenperoppervlakteeenheid. Dichtheidsafhankelijke predatie,parasitisme,ziekte,voedselconcurrentie, Negatieveterugkoppeling Dichtheidsonafhankelijke klimaat/mens Biologischevenwicht Populatiedichtheidschommeltombepaaldewaarde Verspreidingspatroon Gegroepeerd,regelmatig,willekeurig Habitat Leefplek Draagkracht Maximalepopulatiegrootteoverlangeretijdinecosysteem Bepalenpopulatiedichtheid: kwadrant transect lijntransect merken/terugvangen Populatiegroei: Jgroeicurve o Exponentiëlegroei o Gunstigeomstandigheden>mindergunstig Sgroeicurve o Laaggeboortecijfer o Gunstigeomstandigheden o Populatiegroeineemtalsnelafrondhetbiologischevenwicht.
Basisstof 4: Voedselketen eekssoortenwaarbijelkesoorteenvoedselbronisvoordevolgende. Voedselweb/net Geheelvanvoedselrelatiesineenlevensgemeenschap. Trofischniveau Elkeschakelineenvoedselketen. Producenten Autotrofeorganismenindekringloopvanstoffen. Consumenten In2 e envolgendeschakels. Detrivoren Afvaleters(etendedoderestenvanorganismenvanelktrofischniveau) educenten Brekendedoderestenaftotanorganischestoffen.(mineralisatie) Producenten Consumenten (1eorde) Consumenten (2eorde) Consumenten (3eorde) Consumenten (3eorde) Consumenten (2eorde) Detrivoren Consumenten (1eorde) Detrivoren educenten Anorganische stoffen Detrivoren educenten educenten Competitietussensoorten: ++ Mutualisme Beidenvordeel +0 Commensalisme 1voordeel,andergeenvoorgeennadeel + Parasitisme Vlooien,luizenenz. Symbiose Hetlangdurigsamenlevenvanindividuenvanverschillendesoorten. Soortspecifiek Levenopofineengastheervan1bepaaldesoort.
Basisstof 5: Nis/niche Deroldieeensoortspeeltinhetgeheelvanrelatiesineenecosysteem Biomassa Hettotalegewichtvanalleorganischestoffen. Piramidevanaantallen: Piramidevanbiomassa: Brutoprimaireproductie Allebiomassadieineenecosysteembijdefotosynthesewordt gevormd.deelhiervanwordtgebruiktvoordissimilatie. Nettoprimaireproductie Allebiomassawaarmeenieuweweefselswordengevormdinde Productiviteit Successie: Successie autotrofeorganismen. Hoeveelheidenergiediewordtvastgelegdinorganischestoffen. (deelvandeopgenomenenergie) Veranderingvandesoortensamenstellingvaneen levensgemeenschapzodatdezegeleidelijkineenandereovergaat. Diversiteitneemttoe,vegetatievertoontgelaagdheid Pionierecosysteem Ecosysteemdatalseersteontstaatineenonbegroeidterrein. sterk&wisselende&abiotische&factoren,&weinig&humus,&kleine&diversiteit,& productie&>&afbraak,&open&kringlopen,&eenvoudig&voedselweb,&weinig& gespecialiseerde&nissen& Climaxecosysteem Laatstestadiumindesuccessie.(egenwouden(zeerkwetsbaar)) gematigde&abiotische&factoren,&humusrijk,&grote&diversiteit,& ingewikkeld&voedselweb,&sterk&gespecialiseerde&nissen,&grote& biomassa,&productie&=&afbraak,&gesloten&kringlopen& Primairesuccessie (opkalegrond) SecundaireSuccessie (ophumusbevacendebodem) Verweringvermengingmet aangevoerdbodemmateriaal Bodumbevatalhumus(bovenste laag) Pionierecosysteem Eenjarigeplanten Bodemvorming Tweejarig(ofmeer)planten Successietotclimaxecosysteem Successietotclimaxecosysteem
Nederlandse ecosystemen: Duinen Doorwindaangewaaidezandheuvels. Biestarwegras/helm Pinonierecosysteem Kruidachtigeplanten Duinstruweel/duindoornstruiken Duinbos Climaxecosysteem Plas Langzamerhandverlanding Waterplanten Pionierecosysteem Oeverplanten Moerasplanten Broekbos Climaxecosysteem Loofbos NatuurlijkclimaxecosysteemingrootstedeelvanNL.Gelaagdheid. Strooilaag(afgevallentakjes/bladeren) Moslaag(mossen/paddestoelen) Kruidlaag(varens/bosbes) Struiklaag(vlier) Boomlaag(eik,beuk) Naaldbos Nietnatuurlijk,voorhoutwinningaangeplant,soortenarm Heide Tussenstadiumindesuccessie Instandgehoudendoorschapen/runderen. Zonderingreepsuccessienaarloofbos