Begrippenlijst Biologie Begrippenlijst Nectar, hoofdstuk 12, 131, 13.2 en hoofdstuk 15.

Transcriptie

1 Begrippenlijst Biologie Begrippenlijst Nectar, hoofdstuk 12, 131, 13.2 en hoofdstuk 15. Begrippenlijst door een scholier 1270 woorden 21 november ,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Hoofdstuk 12 Aanpassen of verdwijnen Soort Individuen van een soort hebben meer eigenschappen met elkaar gemeen. Standaard regel: individuen horen nog bij een soort als ze samen (verschillende sekse) vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen. Hiërarchisch systeem Indeling van soorten volgens een bepaald systeem (Rijk-Afdeling-Klasse-Orde-Familie- Geslacht-Soort). Taxon Elke eenheid in het hiërarchisch systeem (bijv. klasse). 4 Rijken De hoogste waarde in het hiërarchisch systeem is rijk, waarvan er 4 zijn: bacteriën, schimmels, planten en dieren. Populatie Alle individuen van een soort in een bepaald gebied, ook wel voortplantingsgroep genoemd. Rassen/variëteiten Groepen individuen met een homozygoot verschil in erfelijke aanleg voor bepaalde allelen. Binaire naamgeving De tweedelige naamgeving die wetenschappers gebruiken (van Linnaeus). Genusnaam In de binaire naamgeving het eerste woord (het geslacht), wordt altijd met hoofdletter geschreven, bijvoorbeeld: Rosa (geslacht) canina (soort). Evolutietheorie De theorie van Charles Darwin over hoe soorten veranderen, zie hieronder natuurlijke selectie en adaptatie. Natuurlijke selectie De individuen die het beter doen in bepaald omstandigheden overleven. Adaptatie Omdat door natuurlijke selectie alleen de sterksten in bepaalde omstandigheden over leven en hun nakomelingen dezelfde eigenschappen hebben, past een soort zich aan aan de heersende omstandigheden. Isolatie Soorten kunnen worden gescheiden geïsoleerd- (bijvoorbeeld isolatie in tijd, geografische isolatie en seksuele isolatie). Mutatie Een verandering in het genetische materiaal (wat soms voor seksuele- isolatie kan zorgen). Pagina 1 van 6

2 Abiotische factoren Externe milieufactor die geen biologische oorsprong heeft, zoals temperatuur, vochtigheid en zuurgraad. (De eenvoudigste vorm (oorzaak voor) natuurlijke selectie is die door abiotische factoren). Tolerantiegrenzen De hoogste en laagste waardes (van abiotische factoren) waarbij een (soms letterlijk 1) individu van een soort nog kan functioneren. Selectie Natuurlijke selectie, maar dan door biotische factoren. Biotische factoren De andere soorten die invloed kunnen uitoefenen op het leven en de populatie van een soort (ook wel eens een ander individu binnen dezelfde soort). Predatiedruk vijands-druk om opgegeten te worden. Interspecifieke relatie De relatie tussen individuen van verschillende soorten. Intraspecifieke relatie De relatie tussen individuen van dezelfde soort. Competitie Hiermee wordt de strijd tussen individuen (vaak van dezelfde soort) bedoeld om bijvoorbeeld nestruimte en schuilplaatsen. Beperkende factor De reden voor de snelheid van een bepaald proces dat afhankelijk is van meerdere factoren-. Het maakt niet uit hoe geweldig die andere factoren zijn, als de beperkende factor niet beter wordt zal het nooit beter (sneller) gaan. Co-evolutie Organismen passen zich voortdurend aan elkaar aan. Symbiose Algemene term voor samenlevingsrelaties. Ecosysteem Wordt gevormd door de wisselwerkingen tussen alle organismen en abiotische factoren binnen een zeker geografische (of op een andere manier afgebakende) eenheid. Biotoop Afzonderlijk, herkenbaar leefgebied waar verschillende soorten een levensgemeenschap vormen (abiotische deel van een ecosysteem). Niche De rol die in een organisme heeft in een bepaald ecosysteem. Habitat Werkelijke plaats waar individuen van een soort voorkomen. Territorium Leefgebied van een individu van een soort. Levensgemeenschap Alle organismen in een bepaald gebied, verschillende populaties die tot onderlinge interactie komen (biotische deel van een ecosysteem). Draagkracht De maximale populatiegrootte die over langere tijd in een ecosysteem kan worden gehandhaafd. Pionierssoorten Deze soorten groeien snel, produceren veel nakomelingen, worden makkelijk verspreid en hebben een grote tolerantie voor sterk wisselende abiotische omstandigheden (grote milieudynamiek) eerste soort bij succesie-. Successie Opvolging van soorten (verandering van de soortensamenstelling van een levensgemeenschap of ecosysteem- zodat die geleidelijk overgaat in een andere). Pagina 2 van 6

3 Climaxstadium Een stabiel, zeer complex ecosysteem wat duizenden jaren oud kan worden. Biodiversiteit Een grote verscheidenheid aan soorten. Dispersie Verspreiding (van een soort). Versnippering Verschillende populaties van een soort zijn na verspreiding geïsoleerd (lappendeken). Ecologische Hoofdstructuur Een samenhang van bestaande en nog te ontwikkelen natuurgebieden en verbindingszones. Corridors Ecologische verbindingszones ( gangen voor populaties). Hoofdstuk 13(.1&.2) Eten en gegeten worden Fotosynthese Het proces waarin planten de anorganische stoffen CO 2 en H 2 O omzitten in de volgende organische stof: C 6 H 12 O 6 (glucose). Autotroof Organismen die hun eigen eten maken (anorganische stoffen omzetten in organische). Hetertroof Organismen die hun energie krijgen via de organische stoffen van andere organismen. Voedselketen Een beschrijving van 1 enkele weg die de energie in een ecosysteem zou kunnen volgen (bijvoorbeeld: gras koeien mensen). Voedselweb Een overzicht van meerdere voedselketens die gemeenschappelijke schakels hebben. Herbivoor Planteneter. Carnivoor Vleeseter. Omnivoor Alleseter. Reducenten Schimmels en bacteriën in de bodem die organische stoffen weer afbreken tot anorganische stoffen. Chemosynthese Het proces waarin sommige organismen zonder de aanwezigheid van zonlicht koolstof kunnen assimileren. Producenten De autotrofe organismen van een ecosysteem. Consumenten De heterotrofe organismen van een ecosysteem. Mineralisatie De vele processen waardoor organische stoffen worden omgezet in anorganische stoffen. Stofkringloop Stikstofbindende bacteriën halen N 2 uit de lucht en leggen dat vast in ammonium (NH 4 + ). Nitrificerende bacteriën maken daarvan nitraat (NO 3 - ), een belangrijke stikstofbron voor planten. Denitrificerende bacteriën zetten nitraat om in N 2, dat weer in de atmosfeer komt. Nitrificatie De omzetting van ammonium (NH 4 + ) naar nitraat (NO 3 - ). Pagina 3 van 6

4 Denitrificatie De omzetting van nitraat (NO 3 - ) naar stikstof (N 2 ). Fossiele brandstoffen Koolstofrijke verbindingen die wij veel gebruiken organisch materiaal wat in het verleden niet is afgebroken door de reducenten en is omgezet in bruinkool, aardolie of aardgas-. Hoofdstuk 15 Voeding en vertering Voedingsstoffen Moleculen die door een organisme opgenomen kunnen worden (verdeeld in 6 groepen: water, koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen & mineralen). Voedingsmiddelen Een soort voeding wat een organisme tot zich neemt. Additieven Hulpstoffen (geur- kleur- en smaakstoffen of conserveringsmiddelen). E-nummer Additieven die zijn goedgekeurd door de Europese Unie hebben een E-nummer. ADI-waarde Aanvaardbare Dagelijkse Inname, maximale dosis van een stof die je dagelijks kunt innemen, in mg/kg lichaamsgewicht (te berekenen door bij dierproeven de waarde te nemen van een stof waarbij het dier nét niet ziek wordt en die te delen door 100). Carcinogeen Carcinogene stoffen vergroten de kans op het ontstaan van bepaalde vormen van kanker. Enzymen Een eiwit dat een bepaalde reactie binnen of buiten een cel katalyseert. Denatureren Het verliezen van de ruimtelijke structuur van een eiwit, waardoor zijn werking sterk veranderd (hij niet meer doet wat hij moest doen). Optimum De waarde (van bijvoorbeeld temperatuur of PH) waarbij het enzym het beste werkt. Polysacharide Lange ketens glucosemoleculen (zetmeel). Emulgeren De grote vetdruppels vallen makkelijk uiteen in kleine vetdruppeltjes (doordat galzure zouten de grensvlaktespanning tussen vet en water verlagen). Polymeer Lange, ketenvormige, gelijksoortige moleculen. Resorberen Opnemen van stoffen (door de dunne darm). Hydrolyse Het splitsen van stoffen (zoals bij verteringsreacties) met behulp van water. Polycondesatie Het omgekeerde van hydrolyse: de vorming van polymeren uit losse eenheden waarbij water vrijkomt. Peptidebinding De binding van een zuurgroep (-COOH) van het ene aminozuur met de aminogroep (-NH 2 ) van het andere aminozuur. Inwendig en uitwendig milieu Inwendig: ruimten in je lichaam die niet op de buitenwereld zijn aangesloten (weefselvloeistof en bloedplasma). Uitwendig: het tegenovergestelde, zoals je verteringsstelsel. Pagina 4 van 6

5 Peristaltiek Het om en om ontspannen en samentrekken van de kringspieren. Resorptie Water en door vertering verkleinde voedselmoleculen passeren de darmwand. Actief transport Transport waarvoor energie(atp) nodig is. Exocytose Het proces waarbij een cel stoffen afgeeft aan of afscheidt aan het celmembraan of extracellulair milieu. Voedselvacuole Een stukje celmembraan wat een voedseldeeltje van buiten de cel heeft omsloten en zo zichzelf te eten geeft (d.m.v. endocytose dus). Autofagie Je cellen eten onderdelen van zichzelf op. Overzicht indeling 4 rijken op basis van cellen. Bacterie Schimmel Plant Dier Grootte 1-10 micrometer, micrometer micrometer micrometer. Aantal cellen 1. 1 of meercellig. 1 of meercellig. 1 of meercellig. Celwand? Ja. Ja. Ja. Nee. Celkern? Nee, DNA los in Ja (eukaryoot). Ja (eukaryoot). Ja (eukaryoot). cytoplasma (prokaryoot). Grote vacuole? Nee. Ja. Ja. Nee, soms wel kleiner vacuoles. Voedingswijze Heterotroof of auotroof Heterotroof. Autotroof. Heterotroof. (cyanobacterie). ANORGANISCH Op het VWO + NH 3 / NH 4 biologisch belangrijk NO / NO 3 - SO 4 - PO 4 H + O 2 CO 2 H 2 O Na + / K + Mg 2+ / Fe 2+ / Ca 2+ Op het VWO Ag biologisch onbelangrijk Au Cu 2+ Pb 2+ ORGANISCH Koolhydraten, (o.a. C 6 H 12 O 6, zetmeel, houtstof, kurkstof, cellulose, mono- di- en polysacchariden, pectine, glycogeen) Vetten en vetzuren Eiwitten Aminozuren Ureum Ethanol / alcohol Melkzuur Chlorofyl CH 4 (methaan, aardgas) Hormonen en feromonen Fossiele brandstoffen (Steenkool, Aardolie, benzine, turf Wol, katoen, zijde, leer Hars van planten, geuren van planten Mierenzuur C 2 H 6 e.d Polyester, propyleen Pagina 5 van 6

6 Pagina 6 van 6