Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg Passie De afgelopen maanden hebben we vele gesprekken gevoerd bij zorgorganisaties over radicale vernieuwing. Dat was een cadeau. Enorm veel passie bij cliëntenraden, zorgverleners, beleidsmedewerkers, managers en bestuurders. Er komt zoveel energie vrij als mensen vertellen hoe zij de zorg graag écht zouden willen organiseren. We hebben mooie bijeenkomsten gehad met de vier kernorganisaties, die nagedacht hebben over hun veranderaanpak. De startbijeenkomst op 9 februari met de vier kernorganisaties en de ring daaromheen was een groot succes. In dit katern een korte impressie van die dag. Staatssecretaris Van Rijn vertelt waarom hij dit project steunt. Joyce Theunissen zet uiteen hoe zij organisaties wil helpen bij het uitwisselen van kennis en ervaringen. Kernorganisatie Surplus vertelt over haar kernwaarde zie mij. Kern en ring zijn vol, maar we hebben een nieuwe mogelijkheid voor organisaties die actief willen meekijken. Ook daarover meer in dit katern. Officiële start radicale vernieuwingsbeweging Impressie congres 9 februari Pagina 2 Interview staatssecretaris Martin van Rijn: Dit is een beweging van mensen zelf. Pagina 4 Radicale vernieuwer Surplus stelt zich voor: Er écht voor je bewoners zijn. Pagina 8 Marthijn Laterveer, coördinator LOC Zeggenschap in zorg www.radicalevernieuwing.nl
Officiële start Radicale vernieuwingsbeweging Samen de gedroomde verpleegzorg creëren 250 mensen uit het hele land bezochten 9 februari het startcongres Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg. Voornamelijk mensen uit de 33 zorgorganisaties die het hart van de beweging vormen om de verpleeghuiszorg opnieuw uit te vinden. Met als doel doorgaand opnieuw te ontdekken wat ertoe doét voor mensen die zorg krijgen en geven, en hun naasten. Ook de staatssecretaris, inspectie, zorgkantoren, CIZ en NZa, onderzoekers en onderwijsvernieuwers zijn bij de vernieuwingsbeweging aangesloten en bezochten het congres. Tekst Douwe Dronkert, Foto DejaVu reportage Cliënten, naasten en andere vertegenwoordigers, medewerkers, bestuurders, leidinggevenden en toezichthouders van deelnemende verpleeghuizen kwamen voor het eerst samen op het startcongres. Een bijzondere mix van betrokkenen dus. Ontmoeten en kennismaken stonden centraal. Ervaringen, dromen en ambities werden dan ook gretig uitgewisseld. Belangrijk om met allerlei partijen die niet gewend zijn samen te werken, naar de bedoeling van verpleegzorg te kijken. We spreken al niet meer over een project, maar over een beweging Iedereen zit meestal erg in zijn eigen rol. Vandaag kijken we hoe we daar allemaal onze eigen bijdrage aan kunnen leveren, aldus een van de aanwezige managers. Opnieuw uitvinden Vier kernorganisaties zijn bereid om de komende drie jaar alle bestaande regels ter discussie te stellen, om te ontdekken wat écht nodig is. Een heel aantal organisaties daaromheen kijkt en doet ook mee. Zo wordt ruimte geboden aan medewerkers in de zorg, zodat zij met passie kunnen doen wat ze belangrijk vinden. En structureel aandacht kunnen hebben voor dát wat voor cliënten en naasten van waarde is. Regels in de organisaties zelf worden losgelaten. En waar wet- en regelgeving belemmerend is, zetten VWS en LOC Zeggenschap in zorg zich in om die regels op te ruimen. Samen met bijvoorbeeld zorgkantoren en de inspectie. Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg is een initiatief van LOC en VWS, in het kader van het verbeterprogramma Waardigheid en trots. Ontwikkelbeweging Een van de bestuurders van een deelnemende organisatie: We spreken inmiddels niet meer over een project, maar over een beweging. En om die beweging op gang te kunnen brengen hebben we iedereen nodig. De ene deelnemer is al wat verder op het ene front, de ander op het andere. Dat bleek ook uit de aanmeldingen, waar mensen konden aangeven: Wat heb ik nodig om een volgende stap te kunnen zetten met het radicale vernieuwen? En: Waar kan ik anderen ook mee verder helpen? Op basis van de antwoorden van mensen kwamen kernthema s naar voren, een eerste overzicht van onderwerpen waar omheen mensen met elkaar in 2
Geweldig om zoveel deelnemers te ontmoeten waar de vernieuwingsdrang vanaf straalt, verbinding werden gebracht. Zoals de gedroomde zeggenschap van bewoners, de gedroomde familieparticipatie, en de gedroomde radicale vernieuwingsaanpak - praktische ideeën om anders met regels om te gaan. betrokkenen in het land. Maar ook worden kleinschaliger leermomenten georganiseerd voor bijvoorbeeld cliëntenraadsleden of projectleiders. Of rondom specifieke onderwerpen. Op het marktplein konden mensen ook met vertegenwoordigers van VWS, de inspectie, zorgkantoren, Nza, CIZ en partnerproject Leven zoals je wilt in gesprek. Levendige uitwisselingen maakten dat iedereen oprecht geïnteresseerd met anderen in gesprek was. Geweldig om zoveel deelnemers te ontmoeten waar de vernieuwingsdrang vanaf straalt, aldus één van de reacties. Via het youtube-kanaal Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg zijn allerlei gesprekken van de dag terug te bekijken. En kijk op www.radicalevernieuwing.nl voor een uitgebreide digitale publicatie over het startcongres. Vervolgbijeenkomsten De uitwisseling tussen deelnemers smaakte naar meer en zal de komende tijd op verschillende manieren verder mogelijk worden gemaakt. Allereerst natuurlijk binnen de deelnemende zorginstellingen zelf. Jaarlijks worden ook verschillende inspiratiebijeenkomsten georganiseerd voor alle direct Sociaal platform Deelnemers en geïnteresseerden wisselen ook ervaringen uit via een sociaal platform. Daar kan iedereen gratis een profiel maken en kunnen betrokkenen aangeven hoe zij verbonden zijn met het project. Makkelijk met elkaar in contact blijven. Direct privéberichten sturen. Of een gesprek starten, een blog schrijven of een oproep doen. Een selectie daarvan komt ook in de nieuwsbrief terecht. En een netwerkgroep starten rondom een vernieuwingsonderwerp is ook mogelijk. Gaandeweg breiden we deze mogelijkheden uit, en verder wordt er natuurlijk uitgewisseld via de sociale media. Kijk bijvoorbeeld eens op onze Facebook-pagina www.fb.me/radicalevernieuwing Ook is er een besloten facebook-groep gemaakt. En wordt er getwitterd, is er een LinkedIn-groep en kun je de Instagram-account volgen en taggen! #radicalevernieuwing Maart 2017 3
Staatssecretaris Van Rijn geeft startschot Dit project is een beweging van mensen zelf Staatssecretaris Martin Van Rijn (VWS) gaf het officiële startschot van Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg tijdens het inspirerende startcongres. Dat vond plaats op 9 februari. Hij ging met betrokkenen in gesprek. "Ik denk dat het heel belangrijk is om na te denken over verpleeghuiszorg zoals je het eigenlijk zou willen."een interview. Tekst Marie-Antoinette Bäckes en Douwe Dronkert Foto DejaVu reportage Waarom de staatssecretaris zijn handtekening voor het initiatief zette? Ik denk dat het heel belangrijk is om na te denken over verpleegzorg, zoals je het eigenlijk zou willen. Ik weet dat er allerlei belemmeringen kunnen zijn rondom wetten en regels, en je bestaande organisatie, of de bestaande relaties. Maar het is heel goed om ons af te vragen: als verpleegzorg thuis niet gaat, hoe zou je dat nou eigenlijk willen regelen? En daarom is het goed dat er een aantal instellingen, professionals, bestuurders, maar ook de inspectie en zorgkantoren zegt: als we nu eens alle grenzen wegdenken, hoe zouden we het dan kunnen doen? Dat inzicht, die ruimte en de moed die ervoor nodig is om dat te doen, lijkt me het belangrijkste van dit project. Verpleegzorg, zoals we het eigenlijk allemaal zouden willen. Niet zomaar een project Nu kan het zo zijn dat de verpleeghuizen die deelnemen in de nieuwe manier van werken met elkaar tegen belemmeringen aanlopen. Belemmeringen die te maken hebben met regels die in de organisatie zijn afgesproken, maar ook regels van buiten de organisatie. Hoe kijkt u daar tegenaan? Als wij van instellingen vragen om in dit project letterlijk en figuurlijk de ruimte te nemen om te kijken wat nou goede verpleegzorg is, dan geldt dat ook voor de randvoorwaarden. Dus van mijn kant bereidheid om regels ter discussie te stellen. En ook om met de inspectie te kijken: wat betekent dat voor het toezicht? Hoe gaan we de balans realiseren tussen risico en de kwaliteit van zorg? Waarin we ook vragen: kijk misschien ook met andere ogen naar deze ontwikkeling. Want misschien is dit wel veel beter dan de regels die we tot nu toe hebben bedacht. En met de zorgkantoren te praten over: wat betekent dat voor de manier waarop jullie je zorg inkopen? Dus het is niet zomaar een project. Ik wil graag dat het een beweging is van de mensen zelf: de professionals samen met de bewoners en verwanten. En dat we ook bereid zijn die 4
Martin van Rijn: Een beweging van mensen zelf is de grootste kracht die je kunt hebben. randvoorwaarden ter discussie te stellen. Dus we vragen niet alleen moed en ruimte van degenen die het doen, maar ook van degenen die er omheen staan. Ook van mijzelf. Ik wil graag en voél ook dat het een beweging is van de mensen zelf. Dat is de grootste kracht die je kunt hebben. Niet dat dingen anders gaan omdat we een regel veranderen, of omdat we financiering veranderen. Maar een beweging van professionals, bewoners, familie over hoe willen we het nou eigenlijk en hoe kunnen we dat voor elkaar krijgen. Dat is de grootste kracht achter dit project. Daar wordt kwaliteit van zorg bepaald. Anders naar risico s kijken In de verpleegzorg proberen we risico s nog zoveel mogelijk te voorkomen. Als je echt wilt aansluiten bij wat mensen willen, bijvoorbeeld als mensen graag willen wandelen met iemand uit de buurt, dan kunnen dingen fout gaan. En dan komen er vaak allerlei discussies over aansprakelijkheid. Dat zijn ook dingen die we tegen gaan komen. Hoe ziet u dat? Het is belangrijk dat mensen er op kunnen rekenen dat het gewoon veilig is. Bijvoorbeeld rondom medicatie, hygiëne of brandveiligheid. Maar risico s die te maken hebben met wat je graag doet, zoals omtrent vallen als iemand graag veel beweegt - daar moet je van tevoren over praten. Ik denk dat de kunst is. Niet zozeer dat je je niet heel erg bewust moet zijn van de risico s, maar dat je ook tegen elkaar kan zeggen: wat vinden we nou eigenlijk belangrijker? Dat mijn vader/moeder nog kan bewegen zoals hij of zij graag doet? En we dus het risico voor vallen voor lief nemen. Of dat we dat van tevoren willen uitsluiten waardoor hij misschien heel ongelukkig wordt? Ik denk dat de kern is dat er niet zozeer één recept is voor dit vraagstuk. Maar dat je gewoon met mensen in overleg gaat. Met familie: wat doen we, wat willen we? Mijn ervaring is dat met die houding heel veel kan. Ook met de inspectie en de manier waarop je met verwanten spreekt. Maart 2017 5
Bruggen bouwen Tekst Joyce Theunissen Het LOC-project Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg is op 9 februari formeel van start gegaan. Vier kernorganisaties en zo'n 29 organisaties in de ring daaromheen vormen het hart van de beweging om de verpleegzorg opnieuw uit te vinden. Het doel is om steeds weer opnieuw te ontdekken wat als waarde-vol wordt ervaren door mensen die verpleegzorg krijgen, door hun naasten en door de mensen die verpleegzorg geven en daar de zorgverlening op aan te laten sluiten. Deze beweging is een gezamenlijke ontdekkingstocht voor iedereen die betrokken is en wil zijn bij verpleegzorg. Niet alleen voor cliënten, familie, mantelzorgers en vrijwilligers, maar ook voor medewerkers, leidinggevenden, bestuurders, zorgverzekeraars en politici. Het wordt een weg van al doende leren, samenwerken en nieuwe oplossingen bedenken die recht doen aan de bedoeling. Onlangs stond ik op deze hangbrug in Duitsland. Op grote hoogte stond ik midden op de brug een beetje wiebelig en enigszins licht in het hoofd even op adem te komen. Bijna lijfelijk ervoer ik wat het van je vraagt om een brug te bouwen waarop je loopt. Er is lef voor nodig. Vooruit kijken. Vizier houden op waar je naar toe wilt. Vertrouwen hebben in jezelf. Vertrouwen op de ander. Je laten helpen. Omgaan met onzekerheid en angst. Vallen en weer opstaan. Grenzen opzoeken en verleggen. Uit je comfortzone. Verankeren wat al is gemaakt. Een punt passeren waarop je niet meer terug kunt. Spannend dus. Hoe kun je meedoen? Vanuit het projectteam wordt gewerkt aan een netwerk van personen en organisaties die deze verandering ondersteunen. Verhalen van bewoners, naasten, medewerkers en andere betrokkenen gaan we delen en verspreiden op allerlei manieren en via diverse kanalen. Tijdens congressen, bijeenkomsten, op het sociale platform www.radicalevernieuwing.nl, via nieuwsbrieven en publicaties. Het sociaal platform wordt als digitaal communicatiemedium gebruikt waar meningen, ideeën en ervaringen gedeeld en uitgewisseld worden. Doet je ook mee? Joyce Theunissen helpt mensen en organisaties in dit project bij het uitwisselen van kennis en ervaringen. Meer over Joyce is te lezen in een blog op radicalevernieuwing.nl waarin zij zich voorstelt: www.loc.nl/blogs/friet-van-piet 6
Groeiende beweging in het land Nieuwe mogelijkheid deelname Tekst Douwe Dronkert Minimaal 33 organisaties vormen het hart van de radicale vernieuwingsbeweging in de verpleeghuiszorg. Vier kernorganisaties zijn nu al bereid hier fors in te investeren. 29 in de ring zijn ook actief betrokken. Voor deelname aan de ring is geen plek meer. Omdat er wel interesse is vanuit verpleeghuizen om de ontwikkelingen van dichtbij te volgen en geïnspireerd te raken voor de eigen praktijk, is de zogeheten schil van het project in het leven geroepen. Als nieuwe mogelijkheid voor organisaties die ook actief betrokken willen zijn. In ieder geval doen hierin nu mee: Patyna (Friesland), Noorderbreedte (Friesland), De Waalboog (Gelderland/Oost Brabant), Stichting Waardeburgh (Zuid-Holland), Vreedenhoff (Gelderland), Zorggroep Crabbehoff (Zuid-Holland), Amaliazorg (Noord-Brabant), Oldael (Zuid-Holland) en Vivium (Noord-Holland). Kijk op www.radicalevernieuwing.nl voor het actuele overzicht. We houden deze organisaties actief op de hoogte van wat er gebeurt. Zoals via de nieuwsbrief, en een abonnement op dit tijdschrift. En we organiseren jaarlijks een grote landelijke bijeenkomst met alle deelnemers waar deze verpleeghuizen ook voor uitgenodigd worden. Als er specifieke thema s zijn waar deze verpleeghuizen vragen over hebben, of waar zij met anderen ervaringen over willen uitwisselen, nemen zij contact op met het _ projectteam. De organisatie kan vervolgens 2 13 34 31 25 18 42 5 37 8 23 41 43 17 28 6 3 16 40 1 12 32 26 uitgenodigd worden voor een bijeenkomst over dat thema, als dat in het project aan de orde is. Digitaal doen zij ook mee in online uitwisselingen via het sociale platform www. radicalevernieuwing.nl Waar de verpleeghuizen ook hun eigen ervaringen met interessante ontwikkelingen (en onderzoek, instrumenten) in de eigen organisatie en vragen kunnen delen, die van invloed zijn op het radicaal vernieuwen van de verpleeghuiszorg. Voor meer informatie over deelname en alle actuele deelnemers, kijk op www.radicalevernieuwing.nl 9 10 20 29 27 15 35 33 19 36 11 39 38 14 21 4 24 30 7 22 Maart 2017 7
Radicale vernieuwer Surplus Er écht voor je bewoners zijn Zorginstelling Surplus doet mee aan Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg. In gesprek met de voorzitters van de centrale cliëntenraad en de raad van bestuur van deze kerndeelnemer uit West-Brabant. We hebben iedereen nodig. Tekst Douwe Dronkert Anthonie Maranus, raad van bestuurslid: Surplus is er voor onze bewoners. Logisch, maar soms lijkt het wel alsof het tegenovergestelde waar is. Dat bewoners mee moeten in de systemen van organisaties. Dat moet anders. Neem mevrouw Heester. Dementie is haar diagnose. Maar dat is ze niet. Ze is vooral een trotse oma met een rijk verleden en een voorliefde voor het schrijven van gedichten. Voor onze collega s (waaronder de vrijwilligers) is het de uitdaging om samen met mevrouw Heester, haar familie en andere betrokkenen, eraan bij te dragen dat zij het leven kan leven zoals zij dat wenst. Mevrouw Heester is vooral een trotse oma met een rijk verleden. Ontwikkelproces Susan Kroes, voorzitter van de centrale cliëntenraad van Surplus: We liepen al een tijd geleden aan tegen vragen als: waarom blijft de intramurale verpleegzorg in ons land ook slecht scoren? Door destijds binnen Surplus gestarte verbeterinitiatieven begint er nu een en ander aan de horizon te gloren. Maranus: Om die beweging verder op gang te brengen hebben we iedereen nodig. Bewoners, familie en collega s. En ook de buitenwereld: VWS, IGZ, zorgkantoren. Aandacht, tijd en regels Maranus vervolgt: Uit gesprekken met bewoners, familie en medewerkers blijkt dat we tijd te kort komen. Daarnaast moeten medewerkers ook over de juiste vaardigheden beschikken om vanuit de juiste houding aan die relatie te werken. Om te luisteren naar bewoners en hun familie. Dus worden scholing, intervisie en coaching on the job ingezet. Veel van de regels waar we mee te maken hebben, hebben we zelf bedacht. Waarmee we handelingsruimte van medewerkers hebben ingeperkt. Het is dus ook aan onszelf om die ruimte te vergroten. Bovendien gaan we met bijvoorbeeld het zorgkantoor en de inspectie in gesprek: hoe kunnen we makkelijker omgaan met externe regels? Hoe Surplus dit doet? Lees het uitgebreide artikel op www.loc.nl/nieuwsberichten-loc/ radicale-vernieuwer-surplus COLOFON Dit katern Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg is een bijlage bij Zorg & Zeggenschap maart 2017, het kwartaalblad van LOC Zeggenschap in zorg. Deze bijlage is ook digitaal te bekijken en makkelijk te delen via: www.radicalevernieuwing.nl. Meer informatie en contact: radicalevernieuwing@loc.nl of 030-2074067. Wilt u op de hoogte blijven, abonneer u dan op de wekelijkse nieuwsbrief over het project via www.radicalevernieuwing.nl. Dit LOC-project wordt mogelijk gemaakt door het ministerie van VWS. 8