duurzame groei Commercial & Merchant Banking

duurzame groei Commercial & Merchant Banking

inhoudsopgave Voorwoord 5 C&MB kiest voor stimuleren van social entrepreneurship 6 Interview met Claire lutje Schipholt & Joost Loeb Eosta vecht tegen anonimiteit en voor eerlijke handel 8 Interview met Volkert Engelsman Stichting Jong Ondernemen wil alle jongeren bereiken 10 Interview met Liesbeth van Houwelingen, Pauline van Dulken en Arko Veefkind Op naar duurzame inzetbaarheid van bankmedewerkers 12 Interview met Angelica Verwijmeren Innovatief bankieren met Seeds.nl 14 Interview met Arthur van de Graaf Duurzaamheid gaat om bewustwording en gedragsverandering 16 Interview met Else Bos Met preventieve, medische oplossingen strijden 18 voor duurzaamheid Interview met Jeroen Voorham Met duurzaamheid verhoogt Post-Kogeko haar efficiency 20 Interview met Frans Denie Greenfox maakt bestaande verlichting zuiniger 22 Interview met Eric Zwaart Een potje vrijmaken voor duurzame initiatieven 24 Interview met Jenneke Welmers Een duurzame bouwsector door verspilling te voorkomen 26 Interview met Coen van Oostrom Social Enterprise NL ondersteunt met voorlichting, 28 promotie en lobby Interview met Mark Hillen Risk Management kijkt kritisch naar duurzaamheid 30 in de hele keten Interview met Toon Peek Desso wil in 2020 volledig Cradle to Cradle zijn 32 Interview met Alexander Collot d Escury Energiebesparingskrediet financiert verduurzaming 34 zakelijk gebruik Interview met Lucas Klooster Werken aan een duurzame scheepvaartsector in 2040 36 Interview met Gust Biesbroeck Ontwikkel een verdienmodel gebaseerd op advies 38 en partnerschap Interview met Jaap Winter Duurzaamheid is geen afdeling, het zit in ons handelen 40 Interview met Richard Kooloos 2 3

voorwoord Beste collega, De tijd dat organisaties alleen op financiële resultaten werden beoordeeld, ligt achter ons. In de huidige tijd is de maatschappelijke betrokkenheid van een onderneming net zo relevant. Binnen de transportsector besteedt onze Corporate Client relatie Post-Kogeko bijvoorbeeld veel aandacht aan het voorkomen van CO 2 -uitstoot, terwijl onze Corporate Client relatie Eosta als distributeur van groente en fruit juist focus legt op de herkomst van grondstoffen. Ook ABN AMRO, Commercial & Merchant Banking heeft een visie op onze rol in de samenleving. Onder de noemer duurzame groei is het zelfs een belangrijke pijler van onze bedrijfsstrategie. In dit boekje zijn verhalen van klanten en experts samengebracht met in het oog springende initiatieven vanuit onze organisatie. In de komende hoofdstukken komen onder meer het Energiebesparingskrediet en de samenwerkingsverbanden met Greenfox, Stichting Jong Ondernemen en Seeds.nl aan bod. In de komende jaren blijft social entrepreneurship, oftewel samen ondernemen met oog voor de maatschappij, centraal staan in ons handelen. Laat je inspireren door de mooie verhalen in dit boekje en aarzel niet om hierover met klanten, relaties en collega s in gesprek te gaan. Alleen vanuit een goede onderlinge samenwerking kunnen we immers duurzaam verder groeien. Met collegiale groet, Joop Wijn Duurzame groei is een belangrijke pijler van onze bedrijfsstrategie. Lid Raad van Bestuur ABN AMRO Commercial & Merchant Banking 4 5

C&MB kiest voor stimuleren van social entrepreneurship samen met de klant op weg naar duurzaam ondernemerschap Marketing & Producten M&P ondersteunt C&MB-business lines in het behalen van hun ambities M&P bestaat uit de onderdelen: Marketing, Kredieten, Sector Advisory, Strategie & Marketing Intelligence en Werkkapitaal M&P telt 160 medewerkers Met een lange geschiedenis als zakenpartner van het Nederlandse bedrijfsleven, kent Commercial & Merchant Banking (C&MB) als geen ander de behoeften van klanten en de maatschappelijke context waarin zij moeten opereren. Voedselschaarste, vergrijzing, klimaatverandering en uitputting van grondstoffen zijn slechts enkele voorbeelden van maatschappelijke uitdagingen waarmee organisaties tegenwoordig worden geconfronteerd. Van hen wordt verwacht dat ze een bijdrage leveren aan het creëren van mogelijke oplossingsrichtingen. Duurzaamheid is hiermee een randvoorwaarde voor het succes van een onderneming geworden, en dus ook voor het succes van C&MB. C&MB wil een strategische partner voor haar klanten zijn en vanuit deze rol ondersteuning bieden aan social entrepreneurship. Een social entrepreneur heeft als primair doel het leveren van een positieve impact op de maatschappij en daarnaast het behalen van winst. Voor C&MB betekent deze rol dat we geen klanten uitsluiten; wel dat we hen zoveel mogelijk stimuleren. Door eerlijke en innovatieve financiële producten te ontwikkelen en klanten te wijzen op nieuwe mogelijkheden om duurzamer te ondernemen. Daarnaast betekent dit ook grenzen aangeven en de klant uitdagen om oude denkpatronen en werkwijzen los te laten. Duurzaamheid is een randvoorwaarde voor het succes van een onderneming geworden Onze klanten zijn zeer divers. De ene klant kent een volledig duurzaam productieproces, een ander is al actief met het verwezenlijken van zijn maatschappelijke doelen. Daarnaast zijn er echter ook bedrijven die hun eerste duurzame stappen nog moeten zetten. Al deze organisaties willen wij ondersteunen in de ontwikkeling naar een duurzame toekomst. Dit doen we door financieringen te verstrekken, samenwerking te stimuleren, goede initiatieven te belonen en vooral door mee te denken met de klant. Bedrijven Bedrijven bedient klanten met een omzet tot 30 miljoen euro Bedrijven bestaat uit 5 regio s en 78 marktgebieden Bedrijven telt 2.240 medewerkers Joost Loeb (relatiemanager Bedrijven) en Claire lutje Schipholt (marketeer C&MB) bedachten de term social entrepreneurship om beter invulling te geven aan duurzaamheid binnen Bedrijven. Inmiddels is het stimuleren van social entrepreneurship gespreksonderwerp binnen geheel C&MB. 6 7

Eosta is regisseur en marktleider in biologisch gecertificeerd en fairtrade groente en fruit is meervoudig gelauwerd voor haar Nature & More systeem, waarmee de consument via een qr code alles over de herkomst en duurzaamheid van het product te weten komt heeft 90 personeelsleden Eosta vecht tegen anonimiteit en voor eerlijke handel consumenten moeten weten welke producten zij kopen Wereldwijd gezien rekenen we verkeerd. We schrijven ieder product financieel af, maar houden geen rekening met kosten die het product veroorzaakt op het gebied van bijvoorbeeld bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit, klimaat en gezondheidsrisico s. De belastingbetaler en met name de toekomstige samenleving betaalt deze kosten uiteindelijk wel. Banken zouden als olie van de economie nog meer openheid van zaken in de keten kunnen geven visie te communiceren ontwikkelden wij een model waarin de verschillende ecologische en sociale waarden zijn samengebracht. Aan deze zogenaamde duurzaamheidsbloem worden al onze deelnemers getoetst, van Nederlandse kashouders tot overzeese boeren. Waarom is transparantie zo belangrijk? Consumenten willen graag weten welk product zij kopen en wat het gevolg is van hun keuze. Wij proberen met ons label Nature & More duidelijk te communiceren wat de klant koopt. Duurzaamheid is het opheffen van de anonimiteit en de hele keten transparant maken. Eosta handelt in biologische groente en fruit, waarbij alle kosten wel worden doorberekend. Where ecology meets economy is onze visie als het gaat om duurzaamheid. Gewoon zaken doen, maar dan op een transparante, duurzame wijze. Duurzaamheid is niet iets statisch, de weg is het doel. Ook bij Eosta gaat het om stapjes op de ontwikkelingsladder naar eerlijke handel. Om onze Hier is een mooie parallel te trekken naar financiële sectoren. Banken zouden als olie van de economie nog meer openheid kunnen geven over de persoonlijke en maatschappelijke consequenties van een investering of krediet. Ecologie en transparantie zijn mijns inziens belangrijke voorwaarden voor iedere keten. Volkert Engelsman is de bevlogen managing director en medeoprichter van Eosta. 8

Stichting Jong Ondernemen wil alle jongeren bereiken vroegtijdig kennismaken met ondernemerschap Jong Ondernemen is opgericht in 1990 verzorgt jaarlijks 2.100 projecten op scholen in Nederland telt 13 vaste medewerkers heeft een landelijk netwerk van 3.500 vrijwilligers Jong Ondernemen laat jongeren tijdens hun opleiding kennismaken met ondernemen en ondernemerschap. Dat begint al in groep acht. Spelenderwijs richten leerlingen een bedrijf op. In het voorgezet onderwijs, bij mbo- en hbo-opleidingen en universiteiten werken ABN AMRO-medewerkers spelen een cruciale rol in het opleiden van toekomstige ondernemers studenten aan dergelijke projecten onder de noemer studentenbedrijven. Het concept werkt volgens het principe van learning by doing. Ondernemerschap leer je immers vooral door het te doen. In alle programma s zit een competitie-element. Dit triggert deelnemers om hun best te doen. ze vooral bezig waren met het corrigeren van fouten. Met de projecten die Jong Ondernemen aanbiedt wordt leerlingen en studenten al in een vroeg stadium geleerd hun ideeën op duurzame wijze te vermarkten. Op dit moment vervult ABN AMRO de rol van sponsor. Ook voert de bank de administratie van de bankrekeningen van de deelnemers. Veel medewerkers van de bank zijn daarnaast actief als vrijwilliger voor de stichting. Jong Ondernemen vindt dat de rol van de bank explicieter onder de aandacht van klanten en medewerkers zou moeten worden gebracht. Vanuit hun vrijwilligerswerk spelen betrokken ABN AMROmedewerkers immers een cruciale rol in het opleiden van toekomstige ondernemers. Tweeëntwintig jaar geleden heeft ABN AMRO met een aantal partners Jong Ondernemen opgericht met als doel jongeren vroegtijdig kennis te laten maken met de uitdagende wereld van het ondernemerschap. De bank zag veel starters de mist ingaan met hun bedrijf, omdat Wij willen dat iedere jongere tussen 12 en 21 jaar in 2017 minimaal één keer heeft deelgenomen aan een van onze projecten. Op deze manier stimuleren wij een gezonde economie in samenwerking met het onderwijs en het bedrijfsleven. Pauline van Dulken (commercieel directeur Jong Ondernemen), Arko Veefkind (algemeen directeur van Jong Ondernemen) en Liesbeth van Houwelingen (ABN AMRO, regiodirecteur Bedrijven Zuid-West Nederland). Liesbeth werkt als vrijwilliger voor de stichting. 10 11

op naar duurzame inzetbaarheid van bankmedewerkers HR binnen C&MB heeft als kerntaak het ondersteunen van de businessdoelstellingen van ABN AMRO faciliteert ruim 5.500 C&MB-medewerkers telt circa 40 medewerkers HR creëert bewustwording, adviseert en ondersteunt Duurzaamheid betekent voor mij dat ik bij alles wat ik doe nadenk over de effecten op de lange termijn. Toen ik ontdekte wat ABN AMRO allemaal aan duurzaamheid doet, wist ik: daar moet Human Resources (HR) ook aan bijdragen. Het zou mooi zijn als HR een impactvolle bijdrage kan leveren om duurzaamheid intern Het is onze taak om duurzaamheid intern over de bühne te brengen over de bühne te brengen. Het afgelopen jaar hebben we om die reden een kwartaalmeeting georganiseerd die volledig in het teken stond van duurzaamheid. Doel: brainstormen over een mogelijke invulling van het thema door HR. HR streeft naar duurzame inzetbaarheid. Ik denk er bewust over na hoe we binnen C&MB met medewerkers omgaan en hoe hen te betrekken bij hun eigen loopbaanontwikkeling. We willen dat collega s hiermee nog actiever aan de slag gaan. We creëren bewustwording, en adviseren en ondersteunen leidinggevenden op dit gebied. Daarnaast zetten we in op een prettige werkomgeving. Onder andere door het Nieuwe Werken waar mogelijk toe te passen. Ook vitaliteit speelt bij duurzame inzetbaarheid een grote rol. Onlangs organiseerden we een vitaliteitsmarkt in samenwerking met Achmea en de Arbodienst. ABN AMRO is een grote bank. Dat maakt het enerzijds soms lastig om snel stappen te zetten. Anderzijds kunnen we door onze schaalgrootte juist veel effect sorteren. We hebben veel gedreven medewerkers en een zeer gevarieerde klantengroep. Ik ben er trots op dat C&MB bewust met duurzaamheid bezig is en haar positie inneemt. Extern én intern. 12 Angelica Verwijmeren werkt zes jaar bij ABN AMRO binnen HR. Sinds begin 2012 werkt ze als HR-manager voor Marketing & Producten binnen C&MB.

innovatief bankieren met Seeds.nl de crowd gaat de leiding nemen in de transitie naar duurzaamheid Seeds.nl is één van Nederlands eerste platforms op het gebied van crowdfunding brengt ondernemers en investeerders bij elkaar voor funding heeft 85.000 euro opgehaald voor drie bedrijven richt zich op ondernemers In 2008 is ABN AMRO in samenwerking met universiteiten, trainees en medewerkers begonnen met onderzoek naar crowdfunding. Bij crowdfunding doen meerdere partijen gezamenlijk (kleine) investeringen in één partij, zonder tussenkomst van een financieel intermediair. Interessant, want juist de bank heeft als traditionele rol het bij elkaar brengen van partijen met en partijen zonder geld. In deze relatief nieuwe manier van investeren zit een selectiemechanisme: de crowd bepaalt wie succesvol is. ABN AMRO heeft deze ontwikkeling binnen haar innovatiedochter Dialogues Incubator in een vroeg stadium opgepakt. waaronder een bedrijf dat populaire verantwoorde snacks voor kinderen maakt. Een mooi resultaat. Seeds.nl heeft deze ondernemers ondersteund, maar had geen invloed op de keuzes van de crowd. Seeds.nl richt zich op ondernemers die naast winst een positief maatschappelijke impact nastreven. Wij zijn ervan overtuigd dat het werkt en dat ABN AMRO een onderscheidende speler kan worden op dit gebied. We zitten in een transitiefase van kortetermijndenken naar langetermijndenken Seeds.nl is een prototype crowdfundingplatform en wordt ondersteund door ABN AMRO. Het afgelopen jaar heeft Seeds.nl aan de hand van vijf initiatieven van ondernemers bekeken of crowdfunding werkt. Drie zijn er uiteindelijk gefund, We zitten in een transitiefase van kortetermijndenken naar langetermijndenken. Samen met ABN AMRO en investeerders willen we deze transitie bevorderen, om te zorgen voor een houdbaar systeem. Waar ruimte is voor duurzame groei. Daar willen wij met Seeds.nl aan bijdragen. Crowdfunding is het bankieren van de volgende generatie. Arthur van de Graaf is werkzaam bij Dialogues Incubator als senior innovatie manager en new business line manager van Seeds.nl. Hij is continu op zoek naar innovatieve, duurzame ideeën voor de bank en het bedrijfsleven. 15

duurzaamheid gaat om bewustwording en gedragsverandering ABN AMRO moet positie kiezen en de keten stimuleren PGGM telt 56.3000 corporatieleden heeft 2.4 miljoen pensioendeelnemers heeft op jaarbasis een omzet van 262,9 miljoen euro heeft 1.186 personeelsleden Wees jezelf bewust dat je gedrag van vandaag gevolgen heeft voor de wereld van morgen. Dat is hoe ik duurzaamheid beleef. We opereren veel te kortcyclisch met elkaar en denken niet veel verder dan het hier en nu. Ook in de financiële sector. ABN AMRO pakt het momentum en gaat daar nu gelukkig bewust mee om. Bij PGGM zijn we acht jaar geleden begonnen met het nadenken over duurzaamheid. We ontwikkelden een Voor bedrijven is het waardevol om in ketens te denken. Er zitten allerlei spelers in de keten die van elkaar afhankelijk zijn. Vertaald naar de financiële sector kun je zeggen dat de asset owners de katalysatoren zijn van wat er moet veranderen in de financiële keten. Zij vormen de schakel die eisen kan stellen, en die dus na moet denken over ketenoptimalisatie. ABN AMRO kan heel bewust haar positie kiezen, partijen voor en achter haar stimuleren. De asset owners zijn de katalysatoren in de financiële keten uitgebreid verantwoord beleggingsbeleid. Inmiddels hebben we een duurzaamheidsbeleid dat is gebaseerd op vier pijlers: een duurzaam pensioenstelsel, duurzaam ondernemen, duurzaam beleggen en tot slot duurzaam zijn voor onze ledenorganisatie. Dit dringt door tot in de kleinste details van onze organisatie. Bijvoorbeeld in de beoordelingsstructuur van onze medewerkers. Op deze manier trachten we succesvol gedragsverandering te realiseren. Ik probeer de discussie over duurzaamheid naar een hoger niveau te tillen. Environment, social en governance verbreden naar duurzaam gedrag in het algemeen. Else Bos is waarnemend CEO bij PGGM. Daarnaast is zij onder andere betrokken bij de United Nations Principles for Responsible Investment en lid van de Sustainability Advisory Board van ABN AMRO. 16 17

met preventieve, medische oplossingen strijden voor duurzaamheid ABN AMRO bracht ons in contact met informal investors MAXAM Medical is eind 2008 gestart, vanaf 2009 doorontwikkeld bij YES!Delft werd gesubsidieerd door het Netherlands Genomics Initiative komt in 2013 op de markt als een product van het bedrijf Kleeven kent een wereldwijde afzetmarkt verwacht een afzet > 100.000 euro per jaar MAXAM Medical heeft een apparaat ontwikkeld dat mensen met incontinentie helpt om hun spieren weer onder controle te krijgen. Met ruim tweehonderd miljoen patiënten in de westerse wereld kent het product een enorme afzetpotentie. Het idee dat wij deze mensen kunnen helpen geeft een enorme kick. Incontinentie geeft grote sociale, economische en milieu problemen. Denk alleen al aan die luiers. Dit apparaat biedt een duurzame oplossing. potentieel geïnteresseerde informals. Tegelijkertijd werden we benaderd door Kleeven, een strategische partij uit de medical device-praktijk. Met hen zijn we in zee gegaan. Het product komt in 2013 op de markt. Met het verkregen vermogen door de overname door Kleeven ben We willen bijdragen aan kosten besparing en vermindering van inefficiëntie Met subsidie hebben we een prototype van ons apparaat kunnen ontwikkelen. Na bewezen succes tijdens het onderzoek zijn we op zoek gegaan naar investeerders. Via New Venture, een initiatief van onder andere ABN AMRO, zijn we uitgenodigd om te komen pitchen voor een grote groep informal investors*, hierna volgden gesprekken met ik intussen gaan bankieren bij ABN AMRO, ook als dank voor alle steun om ons product te kunnen vermarkten. We gaan verder met het toepassen van high tech in de medische sector. Daarmee willen we bijdragen aan kostenbesparing en vermindering van inefficiëntie. Er staat ons een mooie toekomst te wachten. * Informal investors zijn investeerders die eigen vermogen investeren in andere bedrijven. Het geeft mij een kick om duurzame oplossingen te bieden voor medische problemen. Jeroen Voorham studeerde in 2010 af aan de opleiding Lucht- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft. In 2009 richtte hij samen met Fiebke Op de Macks tijdens zijn master MAXAM Medical op. 19

met duurzaamheid verhoogt Post-Kogeko haar efficiency de bank zit in het kraaiennest van het schip B.V. Nederland Post-Kogeko is een allround (internationale) dienstverlener die opereert in de geconditioneerde foodlogistiek telt een omzet van 110 miljoen euro heeft 700 mensen in dienst en 350 vrachtwagens op de weg Logistiek en wegtransport hebben geen duurzaam imago. Onze branche is zo ongeveer hofleverancier van CO 2 -uitstoot. Reductie van onze CO 2 -emissie heeft voor ons dus hoge prioriteit. Door middel van training en opleiding van onze medewerkers, technische aanpassingen en constante metingen willen wij deze doelstelling behalen. Met 30 miljoen kilometers op de weg is het onze verantwoordelijkheid om dat veilig te doen. Hiernaast zoeken wij actief onze belanghebbenden op. Samen duurzaam op weg leidt tot een versnelling van maatschappelijke resultaten voor ons allemaal. een ontwikkelpad, anderzijds leveren we klanten kennis en kunde om hun logistiek slimmer en duurzamer in te richten. Uiteindelijk moeten we blijven ondernemen, resultaten behalen en blijven bestaan. Op een verantwoorde manier. Dat is duurzaam. ABN AMRO is onze huisbank, onze financier. Het is de rol van de bank om ervoor te zorgen dat we in de huidige hectiek normaal blijven doen. De bank moet common sense inbrengen en actief meedenken. Dat doet ABN AMRO bijvoorbeeld door betrokken te zijn bij onze De verslechtering van het economisch klimaat in de afgelopen jaren ondermijnt het vertrouwen van bedrijven en consumenten. Ik geloof niet dat we op dit moment in een crisis leven, we hebben te maken met een nieuwe werkelijkheid. Daar moet je op inspelen: dingen slimmer doen. Bij Post-Kogeko doen we dat met duurzaamheid. In 2011 hebben we Wayz opgericht als logistiek kenniscentrum. Enerzijds bieden we medewerkers We hebben te maken met een nieuwe werkelijkheid. Door daar op in te spelen kun je dingen slimmer doen projecten in de Rotterdamse haven. Meer dan wij zit de bank in het kraaiennest van het schip B.V. Nederland. Alleen zij, met al haar kennis en expertise, kan overzien welke eilanden er op de verre horizon liggen en dus bepalen wat de beste koers is. Die rol moet ze pakken. Ons succes is het resultaat van slim ondernemen en vernieuwen. Frans Denie werkt sinds 1982 bij Post-Kogeko en is van washulp opgeklommen tot algemeen directeur. 21

Greenfox maakt bestaande verlichting zuiniger GreenFox bestaat sinds 2010 uit een klein team van 6 mensen telt ca. 100 afnemers in de overheid-, onderwijs- en instellingenbranche biedt dagelijks werkgelegenheid aan meer dan 100 mensen met afstand tot de arbeidsmarkt gaat uit van het motto: think big, start small, grow fast ABN AMRO Public Banking wil haar klanten nog beter ondersteunen bij de uitdagingen die onze maatschappij momenteel kent. Het door GreenFox geleverde product is hier een mooi voorbeeld van. Het is ontstaan uit een co-creatie tussen Greenfox en ABN AMRO en levert een zogenaamde win-win-winsituatie op: voor de klant, de maatschappij én de bank. terugbetaling gebeurt vanuit Greenfox creëert een win-win-winsituatie GreenFox maakt bestaande verlichting in panden in samenwerking met lokale sociale werkplaatsen energiezuiniger. Medewerkers in deze sociale werkplaatsen bouwen bestaande armaturen en lichtbakken om naar de laatste technische standaard. Het resultaat is dat er gemiddeld veertig procent energie wordt bespaard op verlichting. Vanuit Public Banking wordt de financiering van de investering verzorgd, de terugbetaling gebeurt uit een gereserveerd deel van de gegarandeerde energiebesparing. Goed voor het milieu, de portemonnee en de maatschappij. de energiebesparing Financiële instellingen kunnen klanten behulpzaam zijn bij de transitie van inspanningsgericht naar prestatiegericht handelen. Dit betekent een andere manier van denken. De bank moet de rol van partner gaan vervullen, niet die van leverancier. Zo sluit je beter aan op maatschappelijke behoeften. Een ander belangrijk punt voor de bank is de kerntakendiscussie: wat doen we, waarom doen we het en hoe doen we dat goed? Als speler in de economische keten moeten we onszelf dit kritisch afvragen. Het gaat niet om ons eigen belang. Keteninnovatie is het sleutelwoord in duurzaamheid. Ik word uitgedaagd door meervoudige ambities. Het leven is te kort om alleen voor de makkelijke weg van geld te kiezen. Eric Zwaart is sectorbanker overheid, onderwijs en instellingen bij ABN AMRO C&MB. 22 23

Ieder mens heeft een verantwoordelijkheid voor een betere wereld. ABN AMRO Lease is een volledige dochtermaatschappij van ABN AMRO is actief in de financiering van equipment, vliegtuigen, schepen en funding van autoleasebedrijven één van de grootste partijen in de Nederlandse markt voor lease telt een omzet van 1.3 miljard euro op jaarbasis heeft 150 medewerkers Duurzaamheid is breder dan ergens op een landgoed een molen neerzetten. Als ABN AMRO kunnen we een grote rol spelen in duurzaamheid door duurzame innovatie een zetje in de rug te geven. Met net even wat minder rendement genoegen nemen voor een meer duurzame toekomst. Een bank is herallocator van het kapitaal, daar zit een nutsfunctie in. Het heeft ook te maken met rentmeesterschap. Ieder mens, in welke functie ook, moet zijn verantwoordelijkheid nemen. En dat mag gewoon op een kapitalistische manier. Zonder gezonde cashflow is geen enkel initiatief immers duurzaam. Winst hoeft echter niet per se alleen financieel te zijn. Laat die juist ook maatschappelijk, sociaal zijn. een potje vrijmaken voor duurzame initiatieven de bank vervult een nutsfunctie als herallocator van kapitaal Wij kunnen duurzame innovatie een zetje in de rug geven Binnen het ABN AMRO concern zou ik graag een potje willen voor innovatieve, duurzame initiatieven. Ik zie voor me dat we daarmee bijdragen aan onderscheidende ideeën, samen met partijen als bijvoorbeeld Nuon zodat we frontrunners kunnen ondersteunen. In het verleden heb ik hier al ervaring mee opgedaan. Wij werkten toen samen met Oxfam Novib voor een bank in India. Wij gaven deze lokale bank een bankgarantie waarmee zij ter plaatse kleine kredieten kon verstrekken. De kredieten werden afgelost bij de lokale bank; wij konden vervolgens onze garantie weer terughalen. Een prachtig voorbeeld van samenwerken aan een duurzaam initiatief. 24 Jenneke Welmers is directeur Kredieten bij ABN AMRO Lease en in die hoedanigheid betrokken bij duurzaamheid.

een duurzame bouwsector door verspilling te voorkomen we maakten van duurzaamheid Zes jaar geleden kwam ik Al Gore tegen. Tot die tijd had ik niks met duurzaamheid. Voor mij had het een links imago. Maar Gore bracht me tot het inzicht dat duurzaamheid een universeel probleem is. Als bedrijf kun je dit als kans zien. Niet veel later stond ik op kantoor op een tafel en zei: nu gaan we het anders doen. We besloten van duurzaamheid onze core business te maken. Inmiddels zijn we wereldwijd één van de grootste duurzame vastgoedondernemers. ABN AMRO is een gezonde, sterke bank die maatschappelijk goed verankerd is onze core business kennen. De kennis en middelen zijn er, het ontbreekt alleen aan een geïntegreerd systeem. Een bank kan daar ook een in rol hebben. ABN AMRO doet dat in het klein met GreenFox. Als we vooruit willen, hebben we baat bij gezonde sterke banken die maatschappelijk goed verankerd zijn. ABN AMRO doet dat heel goed. Ze doet zichzelf alleen nog tekort in haar communicatie. Ik ben onder de indruk van de groei en intentie die ze hebben op het gebied van duurzaamheid. OVG heeft 60 personeelsleden telt een jaaromzet van 175 miljoen euro is actief in de West-Europese kantorenmarkt is lid van de Clinton Global Initiative is onlangs verkozen tot de meest duurzame vastgoedondernemer van Nederland Ons succes zit in het bundelen van onze krachten. Wij hebben geen researchafdeling, maar mensen die dag in dag uit bij partijen als Siemens en Philips op bezoek gaan om over de meest recente innovaties te praten. Die passen we vervolgens direct toe op onze gebouwen. Waar we naar toe willen is glashelder: een werkelijk duurzame bouwsector. Dit kan door industrieel te gaan bouwen en zo verspilling in nieuwbouw te voorkomen. Het probleem in Nederland is dat we weinig vooruitgang Met beperkte middelen moet je selectief zijn: investeer je geld in duurzame ontwikkelingen. Coen van Oostrom is oprichter van OVG. In de afgelopen veertien jaar is hij uitgegroeid tot een van de meest gedreven projectontwikkelaars in Europa. Hij is lid van de Sustainability Advisory Board van ABN AMRO. 26 27

Social Enterprise NL ondersteunt met voorlichting, promotie en lobby social entrepreneurs verwezenlijken hun passie Social Enterprise NL is een landelijk platform op het gebied van social enterprising richt zich op ondernemers met een maatschappelijke missie brengt business partners bij elkaar in een community telt 100 leden, over drie jaar circa 1.000 Social entrepreneurs ondernemen om de wereld te verbeteren. Zij verdienen hun geld aan producten en diensten om een maatschappelijke missie te verwezenlijken. Social Enterprise NL is de platformorganisatie die deze groeiende sector verenigt. Wij ondersteunen onze leden door middel van voorlichting en promotie. Daarnaast mobiliseren we expertise, coaching en management support. Wij hebben een maatschappij voor ogen waarin rechtvaardigheid en duurzaamheid vanzelfsprekend zijn. Een samenleving die effectief reageert op sociale uitdagingen. Social enterprises spelen een cruciale rol in het aanpakken hiervan. Met dit platform willen wij in Nederland binnen vijf jaar een positief ondernemersklimaat creëren en de sector verdubbelen. ABN AMRO is onze founding partner. De bank ondersteunt ons niet alleen financieel, maar geeft ook voorlichtingsprogramma s en masterclasses. Daarnaast gaat ze serieus om met impact investing: investeren in een maatschappelijk doel. Wij zien het als taak van de bank om social enterprising op te nemen in hun core Het is de taak van de bank om social enterprising op te nemen in hun core business business. Ondernemers binnen deze sector zijn intrinsiek met hun passie bezig. Daardoor zit er veel continuïteit in hun onderneming. Een lager risico voor de bank dus. Social enterprising laten uitgroeien van voortrekkersrol naar mainstream. Mark Hillen was managing partner bij Accenture. In 2012 richtte hij, samen met Willemijn Verloop (oprichter van War Child) Social Enterprise NL op. 29

Risk Management heeft als kerntaak de monitoring van de Risk Appetite bij C&MB telt 350 medewerkers Risk Management kijkt kritisch naar duurzaamheid in de hele keten duurzaamheid hoort bij ABN AMRO Het Nederlandse bedrijfsleven kan niet meer om duurzaamheid heen omdat de consument erom vraagt. De praktijk is dat je out of business raakt als je niet meedoet. ABN AMRO kijkt opbouwend of en hoe klanten zich identificeren met dit thema. Een betere wereld creëer je niet door je als bank terug te trekken maar door de dialoog aan te gaan Ook vanuit Risk Management hebben we beleid op het gebied van duurzaamheid. Wij denken hierbij het liefst vanuit klantperspectief. Er zijn enkele sectoren en praktijken die expliciet worden uitgesloten, bijvoorbeeld kinderarbeid en wapenhandel. Ook wordt onderzocht hoe met grondstoffen wordt omgegaan, bijvoorbeeld in de ECT-sector (Energy, Commodities & Transportation). Van teling tot verwerking. We financieren geen klanten die dit op de verkeerde manier doen. Zo zijn we als bank in staat om een positieve invloed uit te oefenen op onze economie, wereldwijd. We gaan in gesprek met de klant en begeleiden hem in het groeipad naar duurzaam zaken doen. Een betere wereld creëer je niet door je als bank terug te trekken, maar juist door de dialoog aan te gaan. Wij beoordelen onze klanten aan de hand van de Global Sustainability Index (GSI). Dit model is samen met onze relatiemanagers ontwikkeld. Zij zijn immers de personen die het gesprek aangaan met de klant. Op dit moment passen we de GSI binnen ECT toe, maar dat gaan we de komende tijd uitbreiden. Ik ben daar blij mee. We doen iets terug in een periode waarin banken een slecht imago hebben. Duurzaamheid is een must. Werken aan duurzaamheid biedt zingeving. Je krijgt dubbel zo veel energie terug voor je investering. Toon Peek werkt al ruim 32 jaar bij ABN AMRO en is op dit moment hoofd risk management bij C&MB. 30

Desso wil in 2020 volledig Cradle to Cradle zijn Desso is een Europese fabrikant van tapijt en sportsystemen die werkt volgens het Cradle to Cradle-principe en actief is in meer dan 100 landen wereldwijd is actief in alle markten voor vloeren telt een omzet van 220 miljoen euro heeft wereldwijd 1.000 mensen in dienst Ik ben groen-rechts. Volgens mij kun je alleen een betere wereld hebben als het ook financieel werkt. Money talks. een bank die meedenkt over nieuwe, Mensen brengen negentig procent van hun tijd binnen door. Hoe kun je met vloerbedekking invulling geven aan gezondheid en welbehagen en ondertussen mooie vloeren maken? Dat is wat Desso doet. Op dit moment leven we met z n allen te veel in een lineaire economie. We verbruiken alle materialen om We upcyclen afval tot een functionele tapijttegel die ook nog eens mooi, safe and sound is circulaire businessmodellen ons heen. Met het Cradle to Cradle-principe* doet Desso aan verantwoord materiaalmanagement door de materiaalstroom gaande te houden en te werken met materialen die in biologische of technische cycli kunnen worden hergebruikt. We upcyclen afval tot een functionele tapijttegel die ook nog eens mooi, safe and sound is. Zo draagt Desso bij aan een circulaire economie, een gesloten kringloopproces (van productie naar gebruik en weer terug). Op dit moment is meer dan negentig procent van Desso s tapijttegelcollectie Cradle to Cradle gecertificeerd. In 2020 willen wij volledig Cradle to Cradle zijn. Goed voor de planeet, en de klant verwerft met onze tegels ondertussen een hogere return op haar meest belangrijke kapitaal: de mens. ABN AMRO is in 2011 toegetreden als financier. Wat ik zie? Een bank die meedenkt over nieuwe businessmodellen, geënt op een circulaire economie. Zij ondersteunen ons in de transitie naar deze nieuwe economie. Wat ik voor de toekomst voor ogen heb is gezamenlijke productontwikkeling met de bank. Hierbij denk ik bijvoorbeeld aan leasing van tapijt. ABN AMRO financiert de tapijttegels, de klant least ze en betaalt per maand een x bedrag voor vloer en onderhoud. Na tien jaar nemen wij de vloer terug, om deze vervolgens uit elkaar te halen en weer als grondstof in te zetten voor een nieuwe vloer. En daarmee is de cirkel rond! * Volgens het Cradle to Cradle-principe worden producten gemaakt van bestanddelen die biologisch of technisch afbreekbaar zijn, zodat ze kunnen worden hergebruikt als grondstof voor nieuwe producten. 32 Alexander Collot d Escury is sinds oktober 2012 CEO van Desso, na vijf jaar als chief commercial officer van Desso te hebben gewerkt. In deze functie speelde hij een belangrijke rol bij het realiseren van groei voor de onderneming in de moeilijke economische situatie van de afgelopen jaren.

Energiebesparingskrediet is opgericht begin 2012 richt zich op klanten met een omzet tot 500 miljoen euro heeft een potentie van 50 miljoen euro krediet op jaarbasis Energiebesparingskrediet financiert verduurzaming zakelijk gebruik nog veel onbekendheid over de kansen die duurzaamheid biedt Ik bezit zelf zo n anderhalve hectare bos. Door gebruik te maken van natuurlijke energiebronnen leef ik volledig CO 2 -neutraal. Door de veranderingen in onze samenleving is ook de bank veranderd: we zijn meer gaan investeren in onze klanten. We beseffen meer wat de toegevoegde waarde is van een bank voor de klant. We praten mee op strategisch niveau en moeten ons breder inzetten als duurzame bank. Als bank hebben wij de mogelijkheid en ook de taak om het verschil te maken. Wij fungeren als smeerolie van de economie en kunnen zodoende verduurzaming mogelijk maken. ABN AMRO kijkt nu actief naar maatschappelijke Onze relatiemanager is aan zet om het gesprek aan te gaan ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid, waarbij we een oplossing bieden vanuit onze kernkwaliteit: financieringen verstrekken. We komen daarmee tegemoet aan de groeiende duurzaamheidsvraag van de klant. Zo snijdt het mes aan twee kanten, de bank gaat het gesprek aan en slaat daarbij tevens de piketpaaltjes voor zichzelf uit. Het Energiebesparingskrediet is een voorbeeld van zo n oplossing. We brengen een klant met hoge energiekosten in contact met bedrijven die energiezuinige koeling- of verwarmingsinstallaties leveren. De investering voor die installatie wordt gefinancierd door ABN AMRO en de aflossing en de rente worden volledig terugverdiend uit de besparing op de energierekening. Het kost de klant per saldo dus niets extra. We hebben nu een aantal prachtige klanten, maar dat kan natuurlijk beter. Er is nog teveel onbekendheid bij onze medewerkers over de kansen die verduurzaming biedt. Ook aan de klantzijde merk je dat. Onze relatiemanager is aan zet om het gesprek aan te gaan. Lucas Klooster werkt twaalf jaar bij ABN AMRO en is nu verantwoordelijk voor de ontwikkeling en implementatie van duurzame producten binnen C&MB. 34

ABN AMRO Transportation heeft vestigingen in Rotterdam, Athene, Oslo, Singapore en New York heeft een omzet van bijna 100 miljoen euro op jaarbasis heeft een leningportefeuille van 7 miljard US-dollar telt 42 medewerkers werken aan een duurzame scheepvaartsector in 2040 duurzaamheid mede bepalend voor kredietgoedkeuringsproces Dicht bij huis zijn nog veel verbeterslagen te maken. Ruim 95 procent van alle goederen, grondstoffen of halffabricaten wordt wereldwijd per schip vervoerd. Scheepvaart is hiermee cruciaal voor de internationale economie en heeft tegelijkertijd ook een enorme impact op het milieu. Onder andere door de uitstoot van CO 2 - Wij voelen ons verantwoordelijk om in te spelen op de toenemende vraag naar duurzaam maritiem transport en andere broeikasgassen. Hoewel de scheepvaart de meest CO 2 -vriendelijke manier van vervoer is, is de omvang van de sector erg groot. Daarom wordt er hard gewerkt aan verdere verduurzaming. Dat is vrij gecompliceerd, wegens het internationale karakter van de scheepvaart. Bij ABN AMRO constateerden wij een groeiende vraag naar duurzaam maritiem transport. Wij voelen ons verantwoordelijk om daar op in te spelen, en doen dit op verschillende manieren. Sinds 2006 ondergaan onze klanten een duurzaamheidsscreening waarin allerlei voor de scheepvaart relevante duurzaamheidsvragen worden gesteld. Hieruit komt een score die mede bepalend is voor het kredietgoedkeuringsproces. In datzelfde jaar hebben we ons aangesloten bij de Green Award Foundation. Zij certificeren schepen op duurzaamheid. Schepen met dat certificaat verkrijgen allerlei financiële en niet-financiële voordelen. Wij betalen mee aan het lidmaatschap van onze klanten en geven daarmee een helder signaal af dat wij duurzaamheid belangrijk vinden. ABN AMRO is tenslotte ook medeoprichter van het Sustainable Shipping Initiative. Samen met het bedrijfsleven werken we aan de versnelling van duurzame ontwikkelingen in de sector. De visie voor 2040: een in alle aspecten duurzame scheepvaartsector. Daar kom je alleen door nu al concrete stappen te nemen. Financiering is daar een belangrijk onderdeel van. Dit is voor ons een concrete mogelijkheid om de sector een forse duw in de goede richting te geven. Gust Biesbroeck is hoofd transportation bij ECT (Energy, Commodities & Transportation) en initiatiefnemer tot deelname aan het Sustainable Shipping Initiative. 36

ontwikkel een verdienmodel gebaseerd op advies en partnerschap meer verantwoordelijkheidsgevoel en inlevingsvermogen De Brauw Blackstone Westbroek heeft 263 deelnemingen heeft 59 partners telt 294 zakelijke deelnemingen heeft kantoren in Amsterdam, Brussel, Beijng, New York en Londen Duurzaamheid binnen de financiële sector kent twee kanten. Enerzijds dient een bank bij te dragen aan het financieren van duurzame ondernemingsactiviteiten, ABN AMRO heeft de beste uitgangspositie om het over een andere boeg te gooien anderzijds is het een wezenlijke taak om de financiële dienstverlening zélf duurzaam te maken. Een sector die is opgewassen tegen haar maatschappelijke taak en die geen crisis over zichzelf en de maatschappij afroept. De crisis heeft ons duidelijk gemaakt hoe het niet moet. ABN AMRO zou hiervoor een nieuw verdienmodel moeten ontwikkelen, gebaseerd op advies en partnerschap. Dit vergt een grotere verantwoordelijkheid en meer inlevingsvermogen van haar medewerkers. Deze verandering is al ingezet, maar een cultuur veranderen is moeilijk. Er is dus een lange weg te bewandelen. Hier doet zich echter een onderscheidende kans voor! ABN AMRO heeft door de grote veranderingen die ze heeft doorgemaakt in de laatste jaren misschien wel de beste uitgangspositie om het over een andere boeg te gooien. Geen reden voor wanhoop dus. Er valt veel te winnen! De ingrediënten voor een gezonde bank zijn integriteit, focus op lange termijn en uitgaan van het klantbelang. ABN AMRO kan zich onderscheiden van haar concurrenten door haar nutsfunctie weer terug te pakken. De klant is geen afzetkanaal voor bankproducten, maar een volwaardige en betrouwbare partner. Zorg ervoor dat zorgvuldigheid terugkomt in het financiële systeem en het klantbelang centraal staat. Jaap Winter is ruim vijftien jaar werkzaam als jurist. Hij is advocaat bij de Brauw Blackstone Westbroek. Daarnaast is hij hoogleraar aan de Duisenberg School of Finance en is hij lid van de Sustainability Advisory Board van ABN AMRO. 38 39