Lesbrief maart 2012 Help, we zakken weg! Donkere wolken pakken zich samen boven winkelcentrum t Loon, april 2011. Bron: Bulthuis, Heerlen 2011-04-12 Shoppingcenter t Loon Shoppingcenter 't Loon Heerlen bestaat uit zo n 45 winkels met een totale oppervlakte van 25.000 m 2. Dat komt neer op ongeveer vijf voetbalvelden. In februari 2012 werd het winkelcentrum na maandenlange sluiting weer geopend. Het complex moest worden gerenoveerd omdat het dreigde in te storten door het wegzakken van de ondergrond. Niet alle ondernemers zijn teruggekeerd. Sommigen stopten omdat hun winkel moest worden gesloopt.
In deze (digitale) lesbrief zoek je uit wat er is gebeurd in het Zuid-Limburgse Heerlen en of niet veel meer gebieden gevaar lopen plotsklaps of langzamerhand weg te zakken. Je doet dat door een aantal geografische vragen te stellen: Waar en wanneer gebeurt wat? Wat zijn de gevolgen voor het gebied? Waardoor vindt die gebeurtenis daar plaats? Wat zal daar kunnen gebeuren als dit zo doorgaat? Opdracht 1 Wat was er aan de hand in Heerlen? Verken op internet: http://www.nu.nl/binnenland/2684979/verzakking-winkelcentrum--t-loon-verergert.html Bekijk de foto s en de fotoserie en beantwoord de volgende vragen. a. Wat gebeurde er in het winkelcentrum t Loon op 4 december 2011? b. Het winkelcentrum t Loon ligt dichtbij een doorgaande weg met viaducten. Welk nummer heeft deze weg en waardoor kan de veiligheid van het autoverkeer in gevaar komen?
c. Op welke manier probeert de gemeente Heerlen het ongecontroleerd instorten van gebouwen te verhinderen? d. In december 2011 begonnen slopers met het afbreken van het deel van winkelcentrum 't Loon in Heerlen, dat op instorten staat. Bekijk de videoclip: http://nos.nl/video/320096-sloop-t-loon-heerlen-begonnen.html (Video, 1min 43sec) Welke twee gevaren dreigden tijdens de sloop?
Opdracht 2 Waardoor lijkt de boel in het winkelcentrum te verzakken? Bekijk de videoclip waarin Theo Verbruggen verslag doet: http://nos.nl/video/318769-theo-verbruggen-in-heerlen.html (Video, 0min 56sec) a. Wat is de hoofdoorzaak van het verzakkende gebouw? Kies uit: A. Door een constructiefout waren de pilaren in de ondergrondse parkeergarage te dun en te zwak. B. De bouwwerken boven de parkeergarage zijn te hoog en te zwaar. C. Er vinden bewegingen in de ondergrond plaats. D. De bovenlaag van de heuvel is verplaatst door een aardverschuiving. b. Waarom heeft het geen zin om extra stutten en draagbalken in de parkeergarage aan te brengen om op die manier de verzakking te stoppen? c. Welke drie mogelijke oorzaken noemt de verslaggever in de clip?
Opdracht 3 Dieper graven Met het antwoord op opdracht 2 heb je (heel kort) een situatie beschreven, maar een echte verklaring heb je nog niet gegeven. Daarvoor moet je dieper graven. De achterliggende oorzaken liggen waarschijnlijk in de geologie van Zuid-Limburg. Kennislink kan je helpen. Ga naar: http://www.kennislink.nl/publicaties/waarom-verzakte-winkelcentrum-t-loon a. De meest waarschijnlijke oorzaak heeft te maken met een periode in de era van de geologische Middentijd. Noteer de naam van die periode en klik deze aan in het schema hieronder. Bron: http://www.zeeinzicht.nl/vleet/index.php?item=zee&pageid=geologischetijdschaal.htm&use_template=vleet_template.html
Noteer onder welke omstandigheid deze afzettingen zijn gevormd. b. Waardoor kunnen juist in dit gesteente onder Heerlen grote holten en onderaardse grotten ontstaan? c. Geef met behulp van de informatie van Kennislink je mening over de volgende stelling: De verzakking in Heerlen is het gevolg van het instorten van een oude mijngang van de Oranje Nassau I A. Juist B. Zeer waarschijnlijk C. Niet erg waarschijnlijk D. Onjuist d. Leg uit waarom de gebouwen rondom de ondergrondse parkeergarage en C&A geen gevaar lopen om in te storten.
e. De site van Kennislink geeft veel informatie over de stabiliteit van de bodem in Zuid-Limburg. Neem die informatie door en beoordeel de juistheid van de volgende uitspraken. O Juist O Onjuist O Juist O Onjuist O Juist O Onjuist O Juist O Onjuist O Juist O Onjuist Uitspraak I Uitspraak II Uitspraak III Uitspraak IV Uitspraak V De stedenband Kerkrade Geleen ligt op een geologische breuk en is daarom niet erg stabiel. Het gebied boven de Limburgse mijnen komt omhoog in plaats van dat het zakt. De verzakking in t Loon is het rechtstreekse gevolg van een aardbeving met een magnitude van 1,4 onder Heerlen, die plaatsvond op 1 december 2011 De verzakking van een deel van het winkelcentrum is het gevolg van allerlei factoren, waarvan het kantelen van de bodem de belangrijkste is. De meest waarschijnlijke oorzaak van de verzakking in Heerlen is karst. Opdracht 4 Nooit meer? In een kolenmijn wordt steenkool of bruinkool gewonnen. Bruinkoollagen worden vrijwel altijd in dagbouw ontgonnen. Dagbouw is een vorm van mijnbouw, waarbij delfstoffen in een groeve worden afgegraven aan de oppervlakte. Steenkool wordt ook vaak in gesloten mijnen gewonnen. Uiteraard zijn die niet alleen gevaarlijker, maar is de productie ook duurder. Leg uit waarom de mijnbouw als menselijke oorzaak ook in de toekomst voor nieuwe verzakkingsproblemen in Zuid-Limburg kan zorgen.
Nederland bewegingsloos? Zeker niet, want in Zuid-Limburg wiebelt en schuift de ondergrond voortdurend. Ook in Groningen trilt de aarde soms onverwacht. Sommige gebieden in Nederland dalen. Dit betekent gevaar voor de kustverdediging en heeft grote financiële gevolgen volgens professor Hanssen. Om de bodembewegingen in Nederland nauwkeurig te meten wordt gebruik gemaakt van satellieten. Door de metingen jaren achtereen te herhalen is het mogelijk om veranderingen van 1 mm/jaar te registreren. De vraag is: waardoor dalen grote delen van ons land en waardoor blijft dat maar doorgaan? Opdracht 5 Zwemmen, verzuipen of betalen a. Bekijk het kaartje hieronder over de verwachte bodembeweging tot 2050. Bron: NAM / Rijkswaterstaat
In welke twee regio s is de verwachte bodemdaling het grootst? b. Klik op het kaartje van de bodembeweging en activeer de hyperlink. Geef van elk gebied in je antwoord op vraag a aan waardoor juist daar zo n sterke daling wordt verwacht. c. De bodemdaling is van invloed op de waterhuishouding, met alle gevolgen van dien. Klik de hyperlink in de vorige zin aan en beschrijf kort de gevolgen van bodemdaling voor de inrichting van het Groninger landschap. d. De aanpassingen die nodig zijn om de gevolgen van de bodemdaling in de provincie Groningen op te vangen, kosten vele miljoenen euro s. Wie moet dat volgens jou betalen? Kies uit de volgende mogelijkheden en beargumenteer je keuze. Overleg eventueel met een andere leerling. A. De inwoners van de provincie Groningen. Ze hebben pech dat ze boven de gasbel wonen. Iemand die naast een autosnelweg of naast een school of discotheek woont krijgt ook geen vergoeding wegens geluidshinder of overlast. B. Alle Nederlanders samen via de schatkist van de Rijksoverheid. Iedereen profiteert immers van de aardgasopbrengsten. C. De NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij), omdat die een groot deel van de aardgaswinsten opstrijkt. D. Alle consumenten die aardgas gebruiken. De aanpassingskosten moeten in de gasprijs zijn inbegrepen.
Opdracht 6 Hoog en droog? Laag-Nederland zal in de toekomst steeds lager ten opzichte van het zeeniveau komen te liggen. De zeespiegel stijgt immers langzaam maar zeker. a. Noteer in dit verband een reden waarom het wonen in Laag-Nederland steeds duurder zal worden. b. Je zou denken dat er binnenkort een enorme migratiebeweging op gang komt naar de gebieden in Nederland die stijgen. Noteer een argument vanuit de economische dimensie waardoor het met zo n volksverhuizing niet zo n vaart zal lopen. c. Welke conclusie kun je uit deze lesbrief trekken over de bodembewegingen in Nederland? Noteer je conclusies in de tabel hieronder. Maak hierbij verschil tussen grote en kleine bewegingen en geef de oorzaak aan in de juiste kolom: wat zijn natuurlijke bewegingen en welke bewegingen (direct of indirect) worden door de mens veroorzaakt?
d. Kun je meer bodembewegingen in ons land verzinnen en de oorzaak daarvan? Noteer dit ook in de tabel. Bodembeweging Natuurlijke oorzaak Menselijke oorzaak Grote beweging Kleine beweging