Praktische opracht LO Beweging en Gezonhei Praktische-opracht oor een scholier 2578 wooren 18 februari 2002 6 105 keer beooreel Vak LO Inhou: 1. Inleiing. 2. Waarom is sporten gezon? Lichamelijke gezonhei. Geestelijke gezonhei. 3. Wat is ongezon? 4. Blessure: Enkelverstuiking. 5. Slechte gewoonte: Roken. 6. Nawoor. 7. Literatuurlijst. Inleiing: Ik oe het over bewegen en gezonhei omat ik het erg interessant vin, en het sprak me meer aan an bewegen en samenleving. Zoals je ziet in e inhou oe ik het over e enkel blessure en over roken. Ik heb eze 2 onerwerpen gekozen, omat ik oor Katja aan het iee gekomen i.v.m haar enkels en het roken omat het een onerwerp is waar veel informatie over te vinen valt. Ook wil ik over eze onerwerpen wat meer te weten komen. Het lijkt me ook best aarig om it werkstuk te maken. Ieereen heeft er agelijks mee te maken. Is het niet op school is het wel thuis. Daarom is het zo leuk om het te oen. Waarom is sporten gezon? Sport is heel gezon voor je gezonhei. Lichamelijk zowel geestelijk. Deze 2 onerwerpen heb ik onervereel in 2 paragrafen. Lichamelijke gezonhei. Sport is goe voor je gezonhei. Je tactiek-, techniek- en conitie verbeter je. Je voorkomt spierstijfhei en je aeren slippen ook niet zo snel icht. Het sporten versterkt ook je longen en je hart. Als je beweegt verbran je overtollige energie en calorieën. Pagina 1 van 8
Sporten helpt ook tegen allerlei kwaaltjes. Zoals sommige soorten kanker en aerverkalking. Als je sport verbran je us je energie, ook wel je calorieën. Als je eze verbran heb je ook miner kans op overgewicht en us ook lagere bloeruk. Zeker als je naast het sporten ook een hele gezone leefstijl hebt. Dit hout in: niet roken, matig gebruik van alcohol. En gezon eten. Uit enquête is wel gebleken at vrouwen veel gezoner leven an mannen. Mannen rinken veel meer an vrouwen. Mannen tussen e 16 en 29 jaar rinken zo n ongeveer zo n 6 glazen per week rinken. Het overgewicht is meestal een probleem at vaak voorkomt bij ouere mensen. Als je gaat sporten is het belangrijk at je goee spullen hebt en gebruikt. Zoals goee schoenen. Als je eze niet hebt kan je blaren of anere nare ingen oplopen. Zoals enkel-, knie- en heupklachten. Bij mannen ie boven e 40 zijn en willen gaan sporten is het belangrijk at ze naar e huisarts gaan om te kijken welk sport programma goe bij hem past. Aners geeft it weer nare klachten. Bij vrouwen is e leeftij zo n 50 jaar at ze naar e huisarts moeten voor een sportavies. Als je geen goee warming-up oet kun je ook veel stuk maken binnen je lichaam. Je kunt spieren scheuren en spierpijn krijgen. Ook overbelasting van je gewrichten is ook niet goe. Daarom moet je altij een goee warming-up oen. Ook een goee afkoeling is goe. Dan gaan alle afvalstoffen ie je hebt geprouceer beter je lichaam uit en heb je an ook miner last van spierpijn. Geestelijk gezonhei. Sport is ook goe voor je geest. Als je sport ontspan je namelijk en vergeet je wat hebt ie ag hebt geaan even. Zeker als je veel last hebt van een pittige werkruk hebt is het goe at je even ontspannen gaat sporten. Daarom sporten e meeste mensen s avons na hun werk. Als je sport maakt je lichaam enorfine aan. Dit is een hormoon at je gelukkig/ blij maakt. Ook maakt sommige sporten je zelfvertrouwen groter. Zeker als je vereigingssporten beoefen helpt het een heel veel om je zelfvertrouwen wat meer op te krikken. Sport geeft us geestelijk rust. Zeker als je niet zo goe in je vel voelt. Sporten is us goe voor het lichaam zowel e geest. Wat is ongezon? Dat zijn heel veel ingen. De belangrijkste is toch wel it: Roken; Drank; Niet genoeg beweging; Ongezon eten. De meeste mensen vragen an af waarom is at ongezon? Roken is ongezon omat het je longblaasjes kapot maakt en je kunt an miner zuurstof opnemen. Er Pagina 2 van 8
gaan ook veel mensen oo aan het roken. Het is ook nog eens verslaven. Dat oet niet e sigaret maar e nicotine wat erin zit. Drank is niet goe omat het je lever kan aantasten en je kunt een alcoholvergiftiging oplopen als je te veel rinkt. Ook maakt alcohol meer kapot an je lief is. Het tast je zenuwen en hersenen aan. Het kan ook verslaven zijn en je kunt er angst van krijgen. Niet genoeg bewegen is ongezon omat an al je spieren vast gaan zitten en e aeren gaan icht zitten. Je kunt an helemaal niks meer. Ongezon eten is ongezon omat een mens veel vitaminen noig heeft. Ook omat e meeste proucten vetten bevatten. Deze zorgt weer ervoor at je overgewicht krijgt en at is weer slecht voor je rug en gewrichten. Wat wel gezon is zijn e volgene punten: Veel bewegen; Veel fruit en groentes eten; Matig met alcohol zijn; Niet roken. Er is ook een formule ontwikkel om te kijken at je te zwaar, te licht of goe bent van gewicht. Het wort ook wel e Quetelet- inex genoem. Je moet je gewicht in kilo s elen oor je lengte in meters in het kwaraat. Als an e uitkomst tussen e 27 en 29,9 zit ben je goe van gewicht etc. erboven heb je last van een overgewicht en eroner ben je eigenlijk te mager. Voorbeel: Je bent 65 kilo en bent 1,73m. Dan is e Quetelet- inex 65: ( 1,73 x 1,73) = 21,7. at is een goee BMI. BMI is e boy mass inex. Dat is us e uitkomst. Blessure: Enkelverstuiking. De meest voorkomene blessure is toch wel e verzwikking of verstuiking van e enkels. Wat is nou een verzwikking of een verstuiking? Wanneer een gewricht omzwikt kunnen e enkelbanen ronom het gewricht uitrekken of zelfs scheuren. De enkelverstuikingen hebben ook verschillene graen: Graa 1: lichte oprekking en een geringe scheuring van 1 gewrichtsban. Deskunige hulp van een arts is niet noozakelijk. Graa 2: 2 enkelbanen en het gewrichtskapsel is ingescheur. Er is nu teveel speling in het enkelgewricht ontstaan. Er is us eskunige hulp noig. Graa 3: alle 3 e enkelbanen zijn gescheur. Het enkelgewricht is aaroor instabiel. Hierbij is ook het ook noozakelijk at er eskunige hulp noozakelijk is. Als een enkel verstuikt of verzwikt is kun je at zien aan: Zwellingen; (Blauwe) verkleuring; Pagina 3 van 8
Pijn; Belemmering bij het strekken en/ of buigen van het enkelgewricht. Hoe kun je at an het beste behanelen? Als je e verstuiking of verzwikking wilt behanelen is het van belang at je e ICE- regel toepast. ICE is het koelen met water, ijs, of een col-pack. Een col-pack is een zakje waarin kristallen en een oplosmiel in zit. Deze zitten apart van elkaar. Als je een vlies kapot knijpt lossen e kristallen op in het oplosmiel. Het zakje blijft an circa 30 minuten ijskou. Je kunt het maar 1 x gebruiken. Je koelt e enkel an zo n 15 à 20 minuten. Je herhaalt het koelen e eerste 48 uur enkele malen per ag. Verer staat ICE voor: I = immobiliseren. Het lichaamseel at verzwikt of verstuikt is mag niet bewegen of gebruikt woren om te steunen. C = compressie. Je legt een rukverban aan. E = elevatie. Je hout het lichaamseel boven harthoogte. Als e patiënt nog stees aanhouene pijn heeft informeer je e okter. Er kan an namelijk een botbreuk zijn of ernstige banletstel. Herstellen: Er zijn bepaale stappen ie je moet volgen om te herstellen. Het tempo is afhankelijk van e blessure. Als je op nieuw pijn gaat krijgen of nieuwe zwellingen moet je een stapje terug oen. Hieroner is een revaliatie in stappen neergezet. Maar er zijn natuurlijk nog meer manieren. 0-2 agen: voor e eerste 2 agen gel ICE. Koel aarna e eerste week alleen na ieere oefening. 2-4 agen: voorzie e enkel van een achterspalk, tape. Je moet e enkel ook niet belasten. Als je gaat lopen, loop an met krukken. Je voorkomt an at het lichaamsgewicht op e esbetreffene enkel komt. Oefen ook alleen maar zitten met hangene onerbeen. 4-7 agen: steun met behulp van e krukken op het geblesseere been. 7-14 agen: gebruik geen krukken meer. Fiets of zwem elke ag zo n 5 à 30 minuten om je conitie op peil te houen. Doe voor e rest lichte oefeningen voor het onerlichaam. 15-21 agen: je kunt nu looptrainingen oen op een vlakke maar niet op een glae onergron. Tape e enkel goe in. Doe oefeningen om e voet- en enkelspieren te versterken. Vanaf ag 21: voer loopoefeningen uit op oneffen terrein. Breit e oefeningen uit met sprint-, loop-, stop-, en schaatssprongen. Wanneer it geen problemen meer geeft kun je gewoon weer je zelf zijn. Om geen blessures op te lopen kun je maatregelen nemen. Zoals goeie schoeisel kopen. Ook als je je spierkracht en coörinatie van e voet- en enkelspieren meer traint of gebruikt verklein je e kans at je een enkelblessure oploopt. Slechte gewoonte: Roken. Ik wil het eerst hebben over het tabaksgebruik. Uit onerzoek blijkt at ieer jaar stees meer mensen gaan roken. Zeker vrouwen en jongeren. Hieroner zie je een paar grafieken ie laten zien hoeveel rookwaar wer verkocht. Eerst zie je inzinking en e lijn stijgt an weer een beetje. Later blijft het een Pagina 4 van 8
beetje stabiel. Ik ga het nu hebben over e schaelijke gevolgen van het roken. Heel veel mensen weten wel at het schaelijk is voor hun gezonhei als ze roken. Maar ze onerschatten het heel erg vaak. De verhouing is ± 1 persoon ie sterft aan Ais en ± 150 mensen ie sterven oor het roken. Hieroner staat een plaatje hoeveel mensen per jaar overlijen en oor wat. (België) Bron: Peto R., Lopez A. et al., Mortality from smoking in evelope countries 1950-2000, Oxfor University Press, 1994 / Nationaal Instituut voor Statistiek (N.I.S.) Wat veroorzaakt tabak an? Tabak veroorzaakt erg veel. Namelijk: Longkanker; Kanker; Chronische bronchitis; Hartinfarct; Wat is an e schae aan mensen ie niet roken maar wel in hun gezin of familie hebben ie roken: Als e vrouw zwanger is het volgene: o De kans bestaat at het kinje te vroeg geboren wort; o Dat het kinje oo geboren wort; o Lage ontwikkelingsniveau bij e geboorte; o Lagere geboortegewicht; o Groei achterstan in latere ontwikkelingen. o Kineren ie opgegroei woren oor rokene ouers hebben een grotere kans op bronchitis en ontstekingen aan hun luchtwegen o Ook kan an e kans at ze longkanker krijgen is groter. Hieroner zie je hoeveel mensen in België oo gaan oor te roken. Je moet wel e uitkomsten met 1000 vermenigvuligen. In e laatste kolom zie je het gemiele verlies van levensjaren vroeger sterven ten gevolgen aan het roken. M A N V R O U W Gemiel aantal verloren jaren per tabaksoe Leeftij Sterfte oor roken Totale sterfte Sterfte oor roken Totale sterfte 0-34 0.0 2.6 0.0 1.3 0 35-69 7.9 19 0.7 10 21 70+ 8.6 31 0.6 40 8 Totaal 16 53 1.2 52 14 Bron: Peto R., Lopez A. et al., Mortality from smoking in evelope countries 1950-2000, Oxfor University Press, 1994. Hiernaast zie je nog een grafiek over e EU-lanen hoeveel sterftes er zijn oor het roken. Bron: Estève J., Kricker A., Ferlay J., Parkin D.M., Facts an Figures of Cancer in the European Community, Lyon 1993. Ik heb ook nog wat grafieken gevonen hoeveel mensen nog leven naat er is geconstateer at ze longkanker hebben in aantal jaren. Pagina 5 van 8
Bron: werkgroep Bronchuscarcinoom VRGT, 1995 Naat mensen een hartinfarct hebben geha leven nog maar weinig mensen. Dat kun je zien in e volgene grafieken. Mannen: Bron: WHO-Monica project, Tunstall-Peoe H. Kuulasmaa K. et al. Myocarial Infarction an Coronary eaths in the WHO-Monica project; Circulation Volume 90 (1), juli 1994. Vrouwen: Bron: WHO-Monica project, Tunstall-Peoe H. Kuulasmaa K. et al. Myocarial Infarction an Coronary eaths in the WHO-Monica project; Circulation Volume 90 (1), juli 1994. Je ziet at vrouwen meer oogaan van een hartinfarct. Je ziet ook at 1 op e 3 van e patiënten ie een hartinfarct hebben geha een jaar na hun infarct nog leven. Dat is erg weinig. Je ziet us at er veel mensen oo gaan oor een hartinfarct. Dit komt meestal oor het roken. Doorat er weinig zuurstof kan woren opgenomen heeft het lichaam niet genoeg zuurstof. De vaten woren ook nauwer en er ontstaan bloestollingen. Hieroor ontstaat een hartinfarct. Bron: peilpraktijken IHE, 1985 Bron: Van Casteren et al; IHE. Morbiiteit in België '86-'87, peilpraktijken IHE. De feiten achterelkaar over roken: In Neerlan zijn naar schatting 4 miljoen rokers; Sigarettenrook bevat meer an 3.000 giftige stoffen, 40 van eze stoffen kunnen kanker veroorzaken; De bekenste gevaarlijke stoffen zijn: nicotine, teer en koolmonoxie; Roken is vooral schaelijk voor je hart, longen en bloevaten; Ieer jaar sterven ± 30.000 Neerlaners vanwege hun rookgerag; Rokers vormen 90% van alle longkanker gevallen en 30% van alle sterfgevallen oor kanker; Eén sigaret verhoogt e bloeruk 10 tot 20 mm Hg en vernietigt ongeveer 25 mg vitamine C in het lichaam; Roken verminert e zuurstoftoevoer naar e hersenen, waaroor geheugen, concentratievermogen en reactievermogen miner woren; Meer an 85% van e chemicaliën in e sigaret blijft na inhaleren in het lichaam achter; Het verslavene miel nicotine verplaatst zich naar e hersenen binnen 7 seconen naat e roker een trekje heeft genomen; Nicotine komt behalve in tabak vrijwel alleen nog voor in onkruiverelger; Roken tijens zwangerschap vertraagt irect het groeiproces van het ongeboren kin en verhoogt het risico op een spontane abortus en beïnvloe levenslang e gezonhei van e baby; De totale schae oor roken kost e samenleving minstens 15 miljar gulen per jaar. Als je passief rookt: (is at je meerookt met e anere zoner at je echt rookt.) Pagina 6 van 8
Al na 30 minuten in een rokerige ruimte, krijgt een niet-roker last van een verhoog koolmonoxie gehalte in het bloe, een snellere hartslag en een hogere bloeruk; De effecten van passief roken betekenen een verlaging van e maximale bescherming tegen: oog- neusen keelirritaties en beschaiging van kleine luchtkanaaltjes in e longen; Jaarlijks sterven er 600 mensen oor passief roken; 40 uur per week passief roken, is gelijk aan 5 sigaretten per ag!!; Baby's van ouers ie thuis roken lijen vaker aan longaanoeningen; Zijstroomrook (rook ie voornamelijk van het branene einpunt komt) bevat vijf keer zoveel giftige gassen en 46 keer zoveel ammoniak als e rook ie geïnhaleer wort; Tijelijke vergiftiging oor zijstroomrook kan us sneller plaatsvinen in een gesloten auto. Je ziet us at passief roken soms nog ongezoner is an gewoon roken. Maar wat gebeurt er nou als je rookt en waarom is het zo slecht? Als je rookt heb je wat gevolgen op korte en lange termijn. Als je rookt krijg je een slechte conitie, je hoest veel meer, je krijgt nicotine aanslag op je zelf maar ook in je huis. En e geur van e rook gaat overal inzitten. Als je rookt is at slecht voor je hart- en bloevaten, het veroorzaakt longkanker en anere soorten kanker. Het kan ook je vruchtbaarhei aantasten. En anere mensen kunnen klachten oor jou rook. Het is us heel erg goe als je stopt. Je hebt an een betere conitie, hebt betere reuk en smaak. De nicotine aanslag van je lichaam gaat weg. Je ziet er an beter uit. Je stem wort helerer. En je bloevaten stromen meer beter. En je bespaar een hoop met gel. Als je rookt is het erg moeilijk als je probeert te stoppen. Want roken is een verslaving voor je lichaam en je geest. Lichamelijke verslaving is at je lichaam verslaaf is aan 1 bepaale stof. Dat is e nicotine at erin zit. Nicotine is een stof wat snel in je bloe zit en snel een effect bezorgen in je hersenen. Als je stopt vraagt je lichaam telkens naar ie nicotine. Maar at wort stees miner na een paar agen. Alleen je hebt veel last van onrust en at je moeite hebt met concentreren. Nawoor: Ik heb er veel van geleer van it werkstuk. Zeker over e enkelblessure. Ik ben ook veel te weten gekomen. Dat vin ik nog het leukste eraan. Ik wist niet at er zoveel mensen oo gaan oor het roken. Ook niet over e hartinfarcten ie vaak komen oorat mensen roken. Ik heb heel erg veel informatie gevonen. Maar e meeste gaan niet echt in op het onerwerp en at is best jammer. Je moest aarom heel lang zoeken voorat je het goee ha. Literatuurlijst: LO-boek; http://www.voorkom.nl/ http://www.vub.ac.be/ag/rokensite/rokenengezonhei/schaelijkeeffecten/schaelijkeeffecten.html http://www.jeugwerknet.nl/info/jippies/roken.html www.gezonheisplein.nl Pagina 7 van 8
meische encyclopeie Pagina 8 van 8