15 YEARS IMPLEMENTATION PROGRAM OF ACTION OF THE INTERNATIONAL CONFERENCE ON POPULATION AND DEVELOPMENT (ICPD) IN SURINAME 1994 2009 Health Development Institute
Hoe kunnen vrouwen en mannen op een gezonde manier kinderen krijgen? Vertegenwoordigers van regeringen, de Verenigde Naties en nietgouvernementele organisaties kwamen vijftien jaar geleden bijeen om daar eens goed over te praten. Tijdens de International Conference on Population and Development, afgekort ICPD, werd voor het eerst serieus nagedacht over alles wat met de voortplanting van de mens, dus zijn reproductieve en seksuele gezondheid, te maken heeft. In een Plan van Aanpak, een PvA, stelden de vertegenwoordigers hun bevindingen en doelen vast. Het streven is dat in 2014 De volgende vier hoofddoelstellingen gerealiseerd zijn : 1) Universele toegang tot onderwijs, met extra aandacht voor meisjes en vrouwen. 2) Afname van kindersterfte. In 2014 mogen er niet meer dan 35 per 1000 kinderen sterven bij de geboorte, en onder de vijf jaar zouden er niet meer dan 45 per 1000 kinderen mogen overlijden. 3) Afname van moedersterfte. Tegen 2015 moet de moedersterfte afgenomen zijn tot 75 per 100.000 geboortes. 4) Toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidszorg, wat inhoudt: toegang tot pre- en postnatale zorg preventie en behandeling van onvruchtbaarheid en soa s, waaronder HIV en AIDS toegang tot anticonceptiemiddelen het tegengaan van onveilige abortus toegang tot seksuele voorlichting 2 ICPD +15
Naast de eerder genoemde punten, wordt in het PvA ook aandacht besteed aan: het verbeteren van de gelijkheid in de relatie tussen man en vrouw de verantwoordelijkheid en betrokkenheid van mannen bij het versterken van de seksuele en reproductieve gezondheid het terugdringen van geweld tegen vrouwen en kinderen het verbeteren van de toegang tot een geïntegreerde basisgezondheidszorg voor een ieder het verbeteren van de toegang van jongeren tot seksuele en reproductieve zorg het versterken en uitbreiden van de samenwerking tussen overheid en ngo s het respecteren van gelijke rechten voor een ieder en het uitbannen van elke vorm van discriminatie ICPD +15 3
Rapportage Stichting ProHealth houdt zich onder andere bezig met de reproductieve gezondheid en rechten van vrouwen en heeft ook deelgenomen aan de eerste ICPD in 1994. Vanaf 1998 monitoort en evalueert zij het ICPD Program of Action. In dat kader publiceert zij nu het ICPD + 15 rapport, als vervolg op het ICPD+10 rapport van 2006. Hierin lees je of het goed gaat met de seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van Surinamers en of er intensiever aan moet worden gewerkt. Deze folder is een korte samenvatting van het ICPD+15 rapport. Onderwijs en empowerment van vrouwen Als naar de hoofddoelen van het ICPD Plan van Aanpak wordt gekeken, dan geven de cijfers aan dat Suriname op onderwijsgebied vooruitgang heeft geboekt. Tussen 2004 en 2009 hebben op alle zes afstudeerrichtingen van de Anton de Kom Universiteit, meer dan twee keer zoveel vrouwen als mannen zich ingeschreven. Maar op de arbeidsmarkt en in de politiek moet nog hard worden gewerkt aan gendergelijkheid. Volgens de zevende census van het ABS bestaat 50,3% van de totale Surinaamse bevolking uit mannen en 49,6% uit vrouwen. Toch is de participatie van de vrouw laag als onder andere gekeken wordt naar het aantal vrouwen dat het beleid van Suriname helpt meebepalen. 4 ICPD +15
Aantal studenten aangemeld aan de Faculteit van Sociale Wetenschappen, 2005-2009 Aantal inschrijvingen op de Anton de Kom Universiteit, 2005-2008 Bron: Algemeen Bureau van Statistiek, Yearbook 2007, 2008 Countries should act to empower women and should take steps to eliminate inequalities between men and women as soon as possible by establishing mechanisms for women s equal participation and equitable representation at all levels of the political process and public life in each community and society and enabling woman to articulate their concerns and needs. Bron: para. 4.4, PoA of ICPD ICPD +15 5
Geweld Een op de drie vrouwen is volgens onderzoek ooit mishandeld, verkracht, gedwongen seks te bedrijven of geestelijk mishandeld door een bekende. In de regio heeft Suriname het hoogste cijfer als het gaat om seks gerelateerde geweldsissues. In Caraïbische landen als Guyana, Barbados, Antigua en Bermuda is dit tussen de 25 en 30%, maar Suriname heeft een percentage van gemiddeld 69%. Ook mannen zijn het slachtoffer van geweld. Registratie huiselijk geweld naar geslacht 2005-2008 Jaar Man Vrouw Totaal 2005 47 741 788 2006 350 1294 1644 2007 394 1375 1769 2008 449 1308 1757 2009 301 1158 1459 Bron: KPS 2009 Uit cijfers van Stichting Stopgeweld tegen Vrouwen, blijkt dat een relatief grote groep van de slachtoffers niet samenwoont met haar partner of niet in een vaste relatie is. Dit bevestigt het feit dat een vrouw het slachtoffer kan worden van huiselijk geweld, ook al woont zij niet onder één dak met haar partner. Geweld varieert van lichamelijk geweld tot seksueel misbruik, gecombineerd met geestelijk misbruik. Het komt vaak voor dat vrouwen het geweld wel rapporteren bij de Stichting Stop Geweld Tegen Vrouwen, maar niet bij de politie. Als zij dit wel doen, trekt bijna de helft van deze vrouwen de klacht weer in. 6 ICPD +15
Kinderen en seksueel geweld Volgens onderzoek van de World Health Organization, WHO, naar Violence and Health, is seksueel geweld tegen kinderen een strafbaar feit dat steeds vaker voorkomt. Aantal seksueel misbruikte kinderen 0-18 jaar, 2005-2008 2005 2006 2007 2008 Totaal % Meisjes 212 205 231 298 946 91 Jongens 30 30 19 13 92 9 Totaal 242 235 250 311 1038 100 Bon: afdeling Jeugdzaken van de politie, november 2010 Het ICPD+15 rapport wijst verder uit dat 56% van de plegers van seksueel geweld een familielid is, terwijl 43% een kennis is uit de omgeving van het slachtoffer. Slechts 1% van de seksuele misdrijven wordt gepleegd door een onbekende persoon. In de meeste gevallen zijn het vaders of buurjongens, daarna neven en ooms die zich hieraan schuldig maken. Dit geeft aan dat het huis en de directe omgeving een zeer onveilige plek kunnen zijn. ICPD +15 7
Seksueel geweld en HIV/AIDS Organisaties die werken met HIV geïnfecteerde jongeren, geloven dat verkrachting en andere vormen van seksueel geweld een belangrijke factor zijn in de snelle verspreiding van deze ziekte. Op Wereld AIDS Dag 2004 is hier aandacht aan besteed. Uit onderzoek van de Wereld AIDS Campagne in dat jaar, bleek dat ongeveer een vijfde tot de helft van alle jonge meisjes en jonge vrouwen de eerste keer onder dwang seksuele gemeenschap heeft. Seksuele aanrandingen van kinderen en vrouwen, 1996-2008 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 % Kinderen 118 155 199 176 152 151 181 164 183 242 235 250 311 35 Vrouwen 308 378 322 376 353 436 268 151 247 255 459 517 636 65 Totaal 426 533 521 552 505 587 449 315 430 497 694 767 947 Bron: afdeling politie, DCIV, 2009 Leeftijd aanranders Uit cijfers van het Korps Politie Suriname blijkt dat er een verschil is tussen het aantal seksuele aanranders <18 jaar en het aantal seksuele aanranders >18 jaar. 35% is jonger dan 18 jaar, terwijl 65% ouder is dan 18 jaar. Seksuele & reproductieve gezondheid en rechten Seksuele en reproductieve gezondheid omvat alle zorg die met voortplanting te maken heeft. Seksuele en reproductieve gezondheidszorg besteedt in hoofdzaak aandacht aan het bevorderen van verantwoordelijk seksueel gedrag, gezinsplanning, moeder- en kindzorg, preventie van abortus, infecties van de voortplantingsorganen en seksueel overdraagbare infecties. 8 ICPD +15
Vroegtijdige ontdekking en behandeling van kwaadaardige ziekten zoals baarmoederhalskanker, borstkanker en prostaatkanker, behoren eveneens tot het werkgebied van de seksuele en reproductieve gezondheidszorg. Zowel jongeren als volwassenen hebben seksuele en reproductieve rechten en recht op goede zorg. Seksuele en reproductieve rechten kunnen het wederzijdse respect binnen relaties versterken en verhogen en zijn bovendien belangrijke voorwaarden voor gendergelijkwaardigheid. Mannen en jongens spelen een belangrijke rol in het proces van gendergelijkwaardigheid en seksuele en reproductieve gezondheid, dus ook bij de bestrijding van geslachtziekten als HIV/AIDS. Daarom moeten zij ook betrokken worden bij beslissingen die te maken hebben met voorbehoedsmiddelen, veilige seks, zwangerschap, geboorte, opvoeding, en ook de taakverdeling in huis. Enkele seksuele en reproductieve rechten zijn: toegang tot informatie en educatie over seksuele en reproductieve gezondheid uit vrije wil seksuele omgang hebben het vrij kunnen uiten van de seksuele voorkeur zonder dwang een partner kiezen het hebben van veilige seks zonder dwang, discriminatie en geweld kunnen kiezen om wel of geen kinderen te krijgen en indien wel, hoeveel en wanneer ICPD +15 9
Jongeren en reproductieve gezondheid Volgens het ICPD+15 rapport is de gemiddelde leeftijd waarop meisjes de eerste seksuele ervaring opdoen tussen hun 16de en 18de jaar en bij jongens is de gemiddelde leeftijd tussen hun 14de en 16de jaar. Van deze jongeren maakt slechts 22,8% gebruik van voorbehoedsmiddelen, hoewel de kennis over het gebruik ervan hoog is. Kennis en gebruik voorbehoedsmiddelen Onderzoek gedaan door ProHealth naar jongeren en hun gezondheid wijst uit dat 19% van de seksueel actieve jongeren, problemen ondervindt bij het verkrijgen van anticonceptiemiddelen. Onder jongeren tussen 10-14 jaar, hebben overwegend jongens aangegeven dat zij problemen ondervinden bij het verkrijgen van voorbehoedsmiddelen. Als redenen gaven ze op: dat voorbehoedsmiddelen niet gratis zijn. Als je geen geld hebt, kun je ze niet kopen. dat voorbehoedsmiddelen, alleen worden verkocht als je een bepaalde leeftijd hebt. 10 ICPD +15
HIV/AIDS in Suriname De HIV-cijfers van de WHO tonen de laatste jaren aan dat globaal bekeken de HIV epidemie zich aan het stabiliseren is. Vanaf 1990 neemt het aantal nieuwe infecties af. Ook sterven minder mensen aan de gevolgen van AIDS. Dat komt door de wereldwijde beschikbaarheid over HIV-remmers. Om dit virus succesvol tegen te gaan, moeten sociale problemen als armoede, gender-ongelijkheid, stigma en discriminatie en het hebben van ongezonde seksuele normen en waarden worden opgelost. Ze zijn stuk voor stuk een onderliggende voedingsbodem voor de HIV/AIDS-epidemie. Er zal bij het maken van beleidsplannen en programma s dus harder en met meer succes moeten worden gewerkt aan het integreren van mensenrechten. Nog een vereiste is een aanpak van de epidemie, waarbij meer rekening wordt gehouden met vrouwen en meisjes. HIV komt in alle lagen van de Surinaamse bevolking voor. Uit verschillende HIV-surveillancerapporten blijkt dat ongeveer 1% van de volwassen populatie (15-49 jaar) HIV-positief is. 25 jaar nadat de eerste persoon in 1983 positief werd getest in Suriname, is dit aantal toegenomen tot ongeveer 6.000 geregistreerde personen met HIV of AIDS (2.986 vrouwen en 2.683 mannen). De laatste 10 jaar is het aantal personen met HIV toegenomen. In 1996 zijn 104 gevallen geregistreerd en in 2006 740. Vanaf 2007 is er een lichte daling van nieuwe HIVpositieve personen genoteerd. In 2007 zijn er 683 en in 2008, 601 nieuwe HIV-positieve gevallen geregistreerd. ICPD +15 11
P e rc e nta g e of HIV + te ste d m e n a nd w om e n among men and women tes ng for HIV 10 8 % 6 4 2 0 2004 2005 2006 2007 2008 Me n Women Bron: National HIV Test database, 2009 Vrouwen en HIV Uit het ICPD+15 rapport komt naar voren dat een alarmerende ontwikkeling plaatsvindt. Het zijn namelijk vooral jonge vrouwen die geïnfecteerd raken met het virus. De grootste toename van HIV-positieven vindt plaats onder meisjes tussen 15-19 jaar en jonge vrouwen tussen 20-24 en 25-29 jaar. Suriname is een van de landen in het Caraïbisch gebied waar er een groot verschil is tussen het aantal nieuwe infecties onder jonge vrouwen en het aantal nieuwe infecties onder jonge mannen. In de periode 2005-2007 is in de leeftijdsgroep 15-19 jaar het aantal HIV-positief geteste vrouwen 86% tegenover 14% mannen in dezelfde leeftijdgroep. In de leeftijdsgroep 20-24 jaar was dat 82% vrouw en 18% man, terwijl in de leeftijdsgroep 25-29 jaar 69% vrouw tegenover 31% man was. Kinderen en HIV Ook onder het aantal kinderen dat met HIV wordt geboren, is er een toename. Dit is een reflectie van de snelle toename van het virus onder vrouwen, want het virus wordt van moeder op kind overgebracht. Tussen 1997 en 2008 was het aantal infecties onder kinderen tussen 0 en 4 haast verdrievoudigd. 12 ICPD +15
Gezinsplanning Net als in de rest van de regio, worden ook in Suriname minder baby s geboren. In 1960 was het gemiddeld aantal per 1.000 vrouwen 7,1. Na 30 jaar, in 1990, is dit aantal verminderd tot 2,6. In 2002 daalde dit cijfer verder tot 2,2. Ook tieners kregen tussen 1950 en 1966 minder kinderen. Van 182 per 1.000 vrouwen, daalde dit naar 166 per 1.000. In 1990 nam dit verder af tot een aantal van 60 per 1.000 vrouwen. In de periode van 2000-2007 nam het aantal tieners dat een eerste kind baarde weer toe. Gemiddeld 16% van alle zwangere vrouwen is nog tiener. De gezondheid van vrouwen wordt extra bedreigd door het proces van moeder worden. Om ervoor te zorgen dat moedersterfte in 2014 wereldwijd met 75% is teruggebracht, is het belangrijk dat de seksuele en reproductieve rechten van vrouwen erkend en beschermd worden. ICPD +15 13
Anticonceptie Vrouwen die hoger geschoold zijn, maken het meest gebruik van anticonceptiemiddelen. Het ICPD+15 rapport noteert: onder vrouwen zonder enige educatie is het gebruik van voorbehoedsmiddelen 14,3%, onder vrouwen die basisonderwijs hebben genoten 38,4% en vrouwen die middelbaar onderwijs en hoger hebben genoten scoren met 56% het hoogst. Naast scholing, bepaalt ook de omgeving het gebruik van anticonceptiemiddelen. Vrouwen die in het binnenland wonen, maken het minst gebruik van anticonceptiemiddelen. Borstkanker Kanker aan de reproductieve organen 2004 2005 2006 2007 2008 Baarmoederhalskanker 50 48 43 41 45 Borstkanker 77 72 79 103 Prostaatkanker 48 51 25 50 79 Morbidity Statistics PA Labaratory Academic Hospital Paramaribo, 2008 Vergeleken met andere landen in de wereld is het aantal gevallen van kanker in Suriname relatief laag. Borstkanker is in Suriname de meest voorkomende kanker aan de reproductieve organen. Onderzoek gedaan door de afdeling Public Health van het Instituut voor Biomedische Wetenschappen (Anton de Kom Universiteit van Suriname) toont aan dat van 1 januari 2003 tot 31 december 2007 384 gevallen van borstkanker zijn geregistreerd. De gemiddelde leeftijd van borstkankerpatiënten is 56,2 jaar. 14 ICPD +15
Productie ICPD+15 rapport ProHealth heeft zich in de afgelopen periode er op toegelegd de realisatie van de doelen te monitoren. Dit doet zij al vanaf 1994 door: 1. het verzamelen en analyseren van beschikbare data, met name op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten 2. het presenteren en verspreiden van de informatie met als doel het op gang brengen c.q. stimuleren van openbare discussies over de prioriteitsonderwerpen 3. het in nauw overleg met overheid en ngo s nemen van collectieve acties die noodzakelijk zijn voor het aanpakken van geconstateerde problemen en tekort komingen Een belangrijk resultaat van deze inspanningen van ProHealth is de publicatie van de rapporten: - ICPD +10 REPORT 1994-2004 - ICPD +15 REPORT 1994-2009 "Seksuele en reproductieve gezondheid van vrouwen en mannen is een basis mensenrecht" ICPD +15 15
ICPD +15 INFO is een productie van ProHealth met financiële ondersteuning van de Nederlandse Ambassade Deze en andere publicaties van ProHealth zijn te verkrijgen op het kantoor van ProHealth aan de Koosstraat nr.5 Tel : 432496 en 432779 Fax : 531648 e-mail : phealth@sr.net Voor meer informatie over ProHealth kunt u een bezoek brengen aan onze website: www.prohealthsuriname.org Vormgeving : Beaming Art Samenstelling : Afra Accord Eindredactie : Bonnie van Leewaarden Health Development Institute