Zie De Graaf e.a voor een uitgebreide onderzoeksverantwoording van het onderzoek Seks onder je 25ste.

Transcriptie

1 6 Het is vies als twee jongens met elkaar vrijen Seksuele gezondheid van jonge allochtonen David Engelhard, Hanneke de Graaf, Jos Poelman, Bram Tuk Onderzoeksverantwoording De gemeten aspecten van de seksuele gezondheid zijn opgebouwd uit gemiddelde scores (op een vijfpuntschaal) op diverse vragen, die thematisch aan elkaar verwant zijn. Zie voor een overzicht van de items en de homogeniteit van de aspecten De Graaf e.a We volstaan hier met de volgende inhoudelijke uitleg bij enkele aspecten: Gezinsklimaat heeft betrekking op de inschatting dat vader en moeder weten wanneer je het moeilijk hebt, je hulp en steun geven, weten wie je vrienden zijn en wat je doet na schooltijd en of zij laten weten dat ze van je houden. Informatie van (gezondheids)zorg heeft betrekking op de hoeveelheid informatie die mensen hebben afkomstig van onder meer de school- en huisarts, GGD of jongerenwerker. Interactiecompetentie heeft betrekking op de vaardigheid te kunnen praten over seksualiteit met de eigen partner, assertiviteit, controle en zelfvertrouwen. Schuld- en schaamtegevoelens heeft betrekking op schaamte omtrent seksuele gevoelens en masturberen, het vies vinden van seks en de inschatting nog niet toe te zijn aan seks. Permissieve attitude heeft betrekking op positieve opvattingen over vrije seks, zoals het hebben van seks voor het huwelijk. Conservatieve houding ten aanzien van man-vrouwverhoudingen heeft betrekking op de mening dat jongens meisjes horen te versieren, en niet andersom; dat meisjes minder gemakkelijk moeten zijn dan jongens; dat het voor meisjes belangrijker is om maagd te blijven. Negatieve houding ten aanzien van homoseksualiteit heeft betrekking op het afkeuren van twee meisjes of twee jongens die samen vrijen; het verbreken van een vriendschap bij homoseksualiteit van de beste vriend(in); het vies vinden als twee jongens of twee meisjes met elkaar vrijen. Zie De Graaf e.a voor een uitgebreide onderzoeksverantwoording van het onderzoek Seks onder je 25ste. Hebben allochtone jongeren uit niet-westerse landen een achterstand in kennis op het gebied van seksuele gezondheid? Hoe staan zij ten opzichte van homo s en manvrouwverhoudingen? In dit hoofdstuk presenteren we de resultaten van een aanvullende analyse van het onderzoeksmateriaal uit Seks onder je 25ste. Het gaat daarbij om de seksuele gezondheid van jongeren uit overig niet-westerse landen (De Graaf e.a. 2005). Dit onderzoek betreft een in 2005 door Rutgers Nisso groep en Soa Aids Nederland uitgevoerd onderzoek naar de seksuele gezondheid onder jongeren en jong volwassenen tussen 12 en 25 jaar met een steekproef van bijna 5000 jongeren. Seksuele gezondheid betreft het kunnen voorkomen van soa en hiv, en van ongewenste zwangerschap. Maar het omvat tevens de afwezigheid van morele en fysieke dwang en de afwezigheid van emotionele belemmeringen (zoals schaamte- en schuldgevoelens), en de afwezigheid van seksuele disfuncties. Seksuele gezondheid omvat ook het vermogen te genieten van seksualiteit.

2 Kennis en houding In onderstaande tabel is een aantal gemiddelde schaalscores opgenomen van diverse aspecten van seksuele gezondheid. Zie voor een bespreking van de schalen en doelgroepen de onderzoeksverantwoording aan het begin van dit hoofdstuk. Tabel 20 Gemiddelde schaalscores op aspecten van seksuele gezondheid (2005) ONW Marokkanen Turken Surinamers Antillianen NL/ Totaal Westers j m j m j m j m j m j m gem min max Kennis van voortplanting, anticonceptie en soa 3,13 4,48 1,98 3,11 2,29 2,55 3,82 4,86 4,25 5,22 4,77 5,69 4,8-8 8 Gezinsklimaat 2,60 2,62 2,74 2,79 2,67 2,74 2,47 2,59 2,62 2,50 2,74 2,76 2,7 1 4 Praten met ouders over seksualiteit 1,47 1,57 1,31 1,35 1,44 1,46 1,54 1,63 1,90 1,94 1,64 1,88 1,7 1 5 Praten met vrienden over seksualiteit 2,54 2,62 2,22 2,27 2,56 2,54 2,66 2,82 2,76 3,09 2,31 2,58 2,4 1 5 Informatie van (gezondheids)zorg 1,51 1,63 1,46 1,48 1,51 1,49 1,57 1,63 1,63 1,87 1,44 1,55 1,5 1 5 Interactiecompetentie 4,18 4,08 3,88 3,94 3,82 3,76 4,23 4,28 4,20 4,29 4,31 4,28 4,3 1 5 Schuld- en schaamtegevoelens 1,96 2,30 2,50 2,92 2,14 2,76 1,81 2,09 1,80 1,96 1,76 1,93 1,9 1 5 Permissieve attitude t.a.v. seksualiteit 2,86 2,70 2,48 1,92 2,53 1,98 2,89 2,72 3,05 2,85 3,15 3,07 3,0 1 4 Conservatieve houding man-vrouwverhoudingen 2,75 2,86 3,00 3,59 3,14 3,61 2,65 2,98 2,65 2,82 2,18 2,30 2, Negatieve houding t.a.v. homoseksualiteit 2,96 2,50 3,49 3,45 3,19 3,38 2,82 2,34 2,71 2,45 2,22 1,90 2, Vetgedrukt is significant verschillend t.o.v. autochtone Nederlanders en westerse allochtonen (voor jongens en meisjes samen) (Scheffé test <.005). Noot 4: ONW = overig niet-westers. Het betreft een veelheid aan landen van herkomst. Noot 5: Etniciteit is bepaald conform de definitie van het CBS, dus op basis van het geboorteland (van een van de ouders). Noot 6: Het gaat hier om de autochtone Nederlanders en de westerse allochtonen (Europa (niet Turkije), Noord Amerika, Indonesië en Japan). Noot 7: In deze kolom staan eerst de gemiddelde scores van de totale onderzoekspopulatie; gevolgd door de minimum- en de maximumscore. Bij kennis kan de score 8 zijn als alle vragen fout zijn en 8 als alle vragen juist zijn. Een gemiddelde score van 0 kan voortkomen uit allerlei scorepatronen; iemand die bijvoorbeeld de helft goed en de helft fout heeft, komt uit op 0. Uit tabel 20 blijkt dat de groep jongeren uit de overig niet-westerse landen (verder: onwjongeren) in vergelijking met de Nederlands autochtone en westers allochtone jongeren minder kennis hebben op het gebied van seksualiteit; een minder ondersteunend gezinsklimaat kennen; minder met de ouders praten over seksualiteit; minder vaardig zijn in het aangeven van eigen behoeften en grenzen in het seksuele verkeer; meer schaamte- en schuldgevoelens

3 kennen; een conservatievere opvatting hebben over seksualiteit en man-vrouwverhoudingen en negatiever staan ten opzichte van homoseksualiteit. De onw-jongeren hebben echter over het algemeen meer kennis en zijn minder conservatief dan de jongeren van Marokkaanse en Turkse afkomst. Informatie van de gezondheidszorg krijgen alle groepen evenveel, alleen de Antilliaanse groep significant meer. Schuld- en schaamtegevoelens zijn bij de onw-jongeren en Turkse en Marokkaanse jongeren het hoogst en alle niet-westerse allochtone jongeren scoren (veel) hoger op conservatieve attitudes en staan negatiever ten opzichte van homoseksualiteit. Meisjes hebben over het algemeen meer kennis dan jongens, kennen iets meer schaamte- en schuldgevoelens, zijn nog wat conservatiever wat betreft de man-vrouwverhoudingen en zijn iets minder homofoob. Nieuwkomers in de puberteit Informatie over seksuele gezondheid wordt op school over het algemeen in de vroege puberteit gegeven. Van de jongste nieuwkomers mag daarom verwacht worden dat zij net als andere kinderen voldoende informatie krijgen op school; oudere nieuwkomers (13 jaar en ouder) zouden belangrijke informatie over seksuele gezondheid kunnen missen. Tabel 21 Kennis van voortplanting, anticonceptie en soa in gemiddelde schaalscores (n) (2005) Leeftijd heden Immigratie tot Immigratie vanaf NL/westers 13 jaar 13 jaar (n) jaar 2,21 (116) - * 3,18 (1173) jaar 4,15 (108) 3,00 (33) 5,68 (932) jaar 5,01 (62) 3,98 (38) 6,21 (997) jaar 5,43 (41) 5,25 (46) 6,40 (927) Totaal 3,79 (327) 4,13 (120) 5,25 (4030) * Deze groep betrof slechts 3 personen en is daarom niet opgenomen. Als we kijken naar de leeftijdsgroepen in totaal, dus afgezien van de huidige leeftijd, dan scoort de groep die na de dertiende verjaardag in Nederland is komen wonen, juist beter dan de migranten die als jonge kinderen zijn gekomen. Dat is echter te verklaren uit het feit dat deze groep relatief veel jonger was ten tijde van het onderzoek (ruim 17 jaar) dan de groep die reeds voor de puberteit hier is komen wonen (ruim 20 jaar). Bekijken we de gemiddelde kennis per leeftijdsgroep, dan blijkt dat de oudere nieuwkomers wel een forse kennisachterstand hebben. Deze lopen zij pas in na hun twintigste jaar vergeleken met de groep die op jonge leeftijd is ingestroomd. De kennisachterstand ten opzichte van de Nederlandse en westers allochtone jongeren is en blijft groot. Zelfs de jonge allochtone twintigers moeten het nog afleggen tegen de Nederlandse (westers allochtone) tieners tot 17 jaar als het gaat om kennis. Op de andere gemeten gemiddelde scores van seksuele gezondheid zijn geen significante verschillen gevonden. Overig niet-westers onderverdeeld Als we de onw-ers nader bekijken, is er een aantal landen van herkomst met voldoende respondenten om een voorzichtige inschatting van gemiddelde scores te kunnen maken. Met nadruk wijzen we erop dat de aantallen per land geen harde uitspraken rechtvaardigen.

4 Tabel 22 Gemiddelde schaalscores (n), naar land van herkomst (2005) (zie voor minimale en maximale score tabel 20) Land van Leeftijd herkomst (gem.) Kennis van voortplanting, anticonceptie en soa Gezinsklimaat Permissieve attitude seksualiteit Conservatieve houding manvrouwverhouding Afghanistan 3,00 (28) 2,94 (28) 2,22 (27) 2,95 (27) 16,8 Bosnië* 2,38 (14) 2,58 (14) 2,83 (14) 2,89 (14) 17,1 China 4,66 (24) 2,45 (24) 2,76 (22) 2,68 (22) 16,7 Indonesië** 5,87 (84) 2,76 (83) 3,17 (82) 2,30 (81) 19,4 Irak 1,88 (16) 2,85 (16) 2,25 (16) 3,12 (16) 16,5 Kaapverdië 3,44 (42) 2,59 (42) 3,02 (39) 3,03 (39) 16,0 Pakistan 2,46 (12) 2,93 (12) 2,54 (12) 2,69 (12) 17,6 Rusland 5,27 (11) 2,65 (11) 3,20 (11) 2,58 (11) 17,9 Zuid-Afrika 4,10 (12) 2,59 (12) 2,89 (12) 2,37 (12) 19,2 Nederland 5,26 (3798) 2,76 (3793) 3,11 (3641) 2,22 (3633) 18,6 * Bosnië is volgens de gangbare definitie van het CBS een westers land; het is hier opgenomen als zijnde een belangrijk herkomstland van asielzoekers in de jaren negentig. In tabel 20 zijn de jongeren afkomstig uit Bosnië meegeteld onder Nederlands/westers. ** Indonesië is volgens de gangbare definitie van het CBS een westers land; het is hier opgenomen vanwege de regionale spreiding en het relatief hoge aantal respondenten uit dat land. Zoals gezegd laten de aantallen per land geen harde vergelijking toe en om die reden is ook geen significantieberekening uitgevoerd. Een voorzichtige inschatting wijst in de richting dat er vooral in kennis verschillen bestaan tussen de landen van herkomst. Irakezen scoren laag in kennis, hetgeen niet geheel door hun leeftijd kan worden verklaard. Dat is bij de hoge scores van jongeren uit Indonesië en Zuid-Afrika waarschijnlijk wel het geval. Ook de Nederlandse jongeren zijn relatief iets ouder. De Russen scoren hoog op kennis, hoewel zij jonger zijn dan de Nederlanders. Zij koppelen dat aan een hoge permissiviteit, zelfs hoger dan de Nederlandse jongeren. De tieners uit Kaapverdië kennen ook een hoge permissiviteit, echter gekoppeld aan een vrij conservatieve attitude in man-vrouwverhoudingen en gemiddeld kennisniveau. De Chinese jongeren scoren goed op kennis, zeker gezien hun relatief jonge leeftijd. Het valt op dat alle allochtone groepen, behalve de Antilliaanse, een achterstand hebben op het kennisniveau. De onw-jongeren scoren wel significant beter dan de jongeren van Marokkaanse, Turkse en Surinaamse afkomst. Vooral de Marokkaans- en Turks-Nederlandse jongens hebben een enorme achterstand in kennis. De relatief oudere nieuwkomers hebben gedurende hun gehele tienertijd te maken met een forse kennisachterstand ten opzichte van de nieuwkomers die al voor hun puberteit in Nederland zijn komen wonen. Hoewel zij deze kennisachterstand later wel inhalen, is het aannemelijk dat zij dan al een aantal jaren seksueel actief zijn zonder voldoende kennis van voortplanting, anticonceptie en seksueel overdraagbare aandoeningen. Immigratie als adolescent betreft dus een extra risicofactor voor de seksuele gezondheid. Het gezinsklimaat is een verzamelmaat voor de onderlinge band tussen ouders en kinderen. Gemeten is bijvoorbeeld wat de kinderen hun ouders vertellen en in hoeverre ouders op de hoogte zijn van het reilen en zeilen van hun kinderen. De verschillen zijn onderling niet groot,

5 maar de Marokkaanse en Turkse jongeren scoren op dit aspect vergelijkbaar met de autochtone groep. Dat is opmerkelijk, omdat juist ten aanzien van deze groepen de indruk bestaat dat het gezinsklimaat weinig aansluit bij de Nederlandse samenleving. Op aspecten als praten over seksualiteit, informatieopname en interactiecompetentie zijn wel enkele (significante) verschillen, maar liggen de scores toch redelijk dicht bij elkaar. Anders is dat bij wat ze toelaatbaar achten in het seksuele verkeer. Het gaat dan om zaken als seks voor het huwelijk en traditionele man-vrouwverhoudingen. Daarin zijn autochtone jongeren duidelijk toleranter dan allochtone jongeren. De negatieve houding ten opzichte van homoseksualiteit is bij de Nederlandse jongeren al niet gering, maar bij de allochtone (inclusief uit de onw-landen) jongeren met name de Marokkaanse en Turkse groepen nog fors hoger. Literatuur Graaf, H. de, Meijer, S., Poelman, J. & Vanwesenbeeck, I. (2005). Seks onder je 25 e. Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno Delft: Eburon.