ONL Leerlingdossier
Aanmelding Achterstand, scores, meetmomenten, doublure Geboden hulp, ondersteuningsniveaus, interventies lezen en spellen Comorbiditeit Verwachtingen naar ouders
Aanmelden Wie? Ouders (en school) Waar? OBD Noordwest obdnoordwest.nl/dyslexie Wat? ONL leerlingdossier Gouden tip: richtlijnen leerlingdossier
Wie? Ouders (en school) Waar? OBD Noordwest Dyslexie Portaal dyslexie.obdnoordwest.nl
Achterstand / hardnekkigheid De leerling behoort op 3 achtereenvolgende hoofdmetingen tot: de 10% zwakst scorende leerlingen op technisch lezen op woordniveau: 3x een E / V-min score op de DMT (kaart 1+2+3) de 16% zwakst scorende leerlingen op technisch lezen op woordniveau én de zwakste 10% scorende leerlingen op spelling: 3x een lage D / V score op de DMT (kaart 1+2+3) én 3x een E / V-min score op CITO-spelling of het PI-dictee
Voorbeeld Lezen (DMT): D/IV D/V E/V Spelling: E/V E/V E/V Voldoet deze leerling qua scores? Antwoord: nee, nog niet, eerste meetmoment van lezen is een D/IV. De leerling behoort tot de zwakste 40% en niet tot de zwakste 20% (en dus zeker niet tot de zwakste 16%).
CITO niveaus I - V A - E
Meetmomenten Alleen hoofdmetingen gelden als officieel meetmoment (januari/februari en mei/juni). Aanmelden na meetmoment M4. Altijd een jaar tussen hoofdmeting 1 en hoofdmeting 3. Minimaal laatste half jaar hulp op ondersteuningsniveau 3. (2x 10-12 weken met tussenevaluatie: hiervoor kán een tussenmeting gebruikt worden t.b.v. evalueren/aanscherpen hulp, niet als officieel meetmoment) Zie document richtlijnen leerlingdossier (ook voor uitzonderlijke gevallen).
Meetmomenten voorbeelden Vb.1 herfstsignalering H1 (t1) H2 (t2) H3 ondersteuningsniveau 3 ondersteuningsniveau 2/3 ondersteuningsniveau 3 Vb.2 H1 (t1) H2 t2 H3 ondersteuningsniveau 3 ondersteuningsniveau 2/3
Meetmomenten uitzonderlijk Vb.3 H1(M3) H2 (april gr3) H3 (E3) ondersteuningsniveau 3 ondersteuningsniveau 3 Vb.4 H1 (april gr3) H2 (E3) H3 (oktober gr4) ondersteuningsniveau 3 ondersteuningsniveau 3
Doublure Telt mee voor lezen én spelling. Telt altijd mee, ongeacht de groep van de doublure. (kleuterverlenging is geen doublure)
Voorbeeld doublure spelling Leerling groep 5 Doublure groep 4 Januari midden groep 5 toets gemaakt Ruwe score groep 5 > omzetten naar vaardigheidsscore > afzetten tegen norm van midden groep 6 (moment waar leerling zou hebben gezeten zonder doublure).
Geboden hulp Hulp omschrijven en evalueren! ondersteuningsniveau 1: basisaanbod lezen en spellen voor alle leerlingen ondersteuningsniveau 2: extra instructie en begeleide inoefening zwakste 20-25% (D / V) ondersteuningsniveau 3: intensieve begeleiding d.m.v. specifieke interventie zwakste 10% (E / V-) ondersteuningsniveau 2 en 3: belang van voortzetten zorg op voorgaande niveau(s). Mogelijk: ander ondersteuningsniveau lezen dan spelling (afhankelijk van achterstanden). Op gebied van de grootste uitval in ieder geval 1 uur per week hulp op ondersteuningsniveau 3. Bij E-scores op lezen én spelling: meestal lezen voorrang.
Ondersteuningsniveau 3 Leertijd met min. 1 uur per week uitbreiden bovenop ondersteuningsniveau 1 en 2. Min. 3 keer per week begeleid. Specifieke interventie gedurende min. 20-24 (2x 10-12) effectieve weken uitgevoerd. Specifieke interventie individueel of in klein groepje aangeboden (toegespitst op de behoeften van het individu*). Specifieke interventie uitgevoerd door leerkracht, IB-er, RT-er of leesspecialist, onderwijsassistent onder supervisie van leerkracht (niet door: ouders, tutoren). *gericht op: deelvaardigheden lezen / spellen (letter-, woord-, zin / tekstniveau), expliciete instructie en procesgerichte feedback, voor-samen-zelf, combinatie auditief en visueel, relatie lezen en schrijven, herhaald aanbod in verschillende / betekenisvolle contexten, korte / lange termijn doelen, aandacht voor motivatie.
Interventies Lezen Voorbeelden effectieve interventieprogramma s: Connect, RALFI, Radslag, Drie Sterren Lezen, Leesbalans, Zuid-Vallei, Toch nog leren lezen, Taal in Blokjes. Bij logopedist of leesklas van SWV wekelijks een uur werken aan lees /spellingsvaardigheden. Bouw!, Begeleid Hardop Lezen en Estafette aanpak 1: mits voldaan wordt aan de voorwaarden van ondersteuningsniveau 3 (zie document richtlijnen leerlingdossier).
Interventies Spelling Voorbeelden effectieve interventieprogramma s: Taal in blokjes Staal Zo leer je kinderen lezen en spellen Zuid-Vallei Spelling Pi-Spello, in de vorm van specifieke interventie Voorspel (Pravoo)
Interventies Spelling Aandachtspunten van kwalitatief goede spellingbegeleiding: Uitbreiding instructie en oefentijd onder begeleiding van leerkracht (3x 20 / 4x 15 min. per week, bovenop ondersteuningsniveau 1&2). Automatiseren letterkennis (letterdictee). Modeling door leerkracht. Instructie van regels en begeleid oefenen (taal/spellingmethode school). Fonologische vaardigheden (woord in klanken/klankgroepen verdelen). Evt. aangevuld met: Uitbreiding zelfstandige oefentijd / oefenen met medeleerling. Uitbreiding zelfstandige oefentijd / oefenen met leerkracht/ medeleerling/ouder op computer met Bloon. Gebruik van spellingspiekschrift.
Wat is comorbiditeit? Dyslexie in combinatie met andere ontwikkelingsstoornis (bijv. AD(H)D, ASS, Angststoornis) Breder leerprobleem Angststoornis ASS Dyslexie TOS (Hoog)begaafdheid AD(H)D Tip! Checklist Dyslexie & meertaligheid
Richtlijn comorbiditeit (NKD) Dyslexie secundair (dus andere hoofdstoornis) > verwijzen GGZ, geen vergoede dyslexiezorg. Dyslexie domineert, maar secundaire stoornis belemmert > eerst secundaire stoornis behandelen tot het niet meer belemmerend is, dan evt. vergoede dyslexiezorg. Dyslexie domineert, secundaire stoornis belemmert niet (meer) > vergoede dyslexiezorg.
Waarom criterium comorbiditeit? In het voortraject; worden de lees- en spellingproblemen veroorzaakt door mogelijke dyslexie of juist door de andere problematiek? Bij het afgeven behandelindicatie; is de andere problematiek voldoende stabiel waardoor de leerling voldoende kan profiteren van de dyslexiebehandeling?
Wat is nodig in het leerlingdossier? Het oorspronkelijk onderzoeksverslag waarin de andere ontwikkelingsstoornis is vastgesteld. Een verklaring van een voldoende stabiele situatie van een behandelende arts/orthopedagoog/psycholoog. Een duidelijke beschrijving van de werkhouding, motivatie van de leerling in de klas en tijdens de begeleiding op ondersteuningsniveau 3.
Verwachtingen naar ouders Wees duidelijk naar ouders toe! Zorg dat proces vooraf helder is; dossier wordt eerst beoordeeld en daarna wordt besloten of leerling in aanmerking komt voor onderzoek. Bespreek ook alvast met ouders wat een eventueel behandeltraject inhoudt. Zijn zij daarvoor gemotiveerd?
Lisette Assendelft Onderwijsadviseur & Orthopedagoog lassendelft@obdnoordwest.nl 06 11 47 90 13 Fleur Dekker Onderwijsadviseur & Orthopedagoog fdekker@obdnoordwest.nl 06 46 19 72 79 Myriam Hoebe-Dower Onderwijsadviseur & Schoolpsycholoog / K&J NIP mdower@obdnoordwest.nl 06 11 47 90 11