Rea-werkvoorzieningen richtlijn februari 1999 Uitgave Landelijk instituut sociale verzekeringen Postadres Postbus 74765 1070 BT Amsterdam Bezoekadres Gebouw Metropolitan Buitenveldertselaan 3 1082 VA Amsterdam Internet adres www.lisv.nl Algemeen telefoonnummer 020 504 75 00
Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Het Rea werkvoorzieningendomein 2.1 Werkvoorzieningen t.b.v. werkgevers 2.2 Werkvoorzieningen t.b.v. niet-werknemers 2.3 Werkvoorzieningen t.b.v. werknemers 2.4 Werkvoorzieningen t.b.v. zelfstandigen 3. Werkmethodiek Rea-werkvoorzieningen 3.1 Gevalsbehandelingstraject 3.2 Handelingen arbeidsdeskundige 3.2.1 Basishandelingen in de fase probleemanalyse 3.2.2 Basishandelingen in de oplossingsfase 3.2.3 Basishandelingen in de selectiefase 3.2.4 Basishandelingen in de fase nazorg 3 4 4 4 5 5 6 8 9 9 10 11 12 2
1. Inleiding Per 1 juli 1998 is de Wet (Re)integratie Arbeidsgehandicapten (Rea) in werking getreden. De (werk)voorzieningen van de artikelen 57 en 57A van de AAW zijn al dan niet onder dezelfde naam opgenomen in de Wet Rea en er zijn enkele nieuwe instrumenten in de vorm van een budget toegevoegd. De maatregelen van de Wet Rea zijn exclusief bedoeld voor de reïntegratie van arbeidsgehandicapten. Een arbeidsgehandicapte is iemand die in verband met ziekte of gebrek een belemmering heeft bij het verkrijgen of verrichten van arbeid (zie Arbeidsgehandicaptebesluit). Verder legt de Wet Rea de verantwoordelijkheid (lees bevoegdheid) voor het inzetten van voorzieningen en reïntegratie-middelen bij de instellingen met wie de arbeidsgehandicapte een (financiële) relatie heeft. De betaling van de voorzieningen die de werkgever aanvraagt, gebeurt door de uitvoeringsinstelling. Schema verantwoordelijksverdeling arbeidsgehandicapten: Uitvoeringsinstelling Gemeente Arbeidsvoorziening Werkgever met zijn arbodienst Werkzoekenden met een WW-, Wbia,- WAO-, WAZ-, Wajonguitkering. Werkzoekenden met uitsluitend een Abw-, IOAW-, en IOAZuitkering. Werkzoekenden met een Anw-uitkering of zonder uitkering. Werknemers die als gevolg van ziekte zijn uitgevallen en voor wie terugkeer naar de eigen werkgever nog niet is uitgesloten. Werknemers die voorzieningen nodig hebben. Behalve naar de wettekst wordt ook verwezen naar het Reïntegratie-instrumentenbesluit Wet Rea, het Besluit Starterskrediet arbeidsgehandicapten en Lisvmededeling M 98.84: (Werk)voorzieningen in het kader van Rea. De arbeidskundige standaard AAW-(werk)voorzieningen (d.d. 27 oktober 1995) is met de komst van deze richtlijn Rea-werkvoorzieningen ingetrokken. Het doel van de richtlijn is te bevorderen dat het verstrekken van werkvoorzieningen in het kader van de Wet Rea op adequate manier plaats vindt. Het domein van de richtlijn beslaat de beoordeling door de arbeidsdeskundige van de aanvraag van een werkvoorziening. Niet alle voorzieningen lenen zich voor een richtlijn werkmethodiek gericht op de arbeidskundige discipline. Zo vergt de doventolkvoorziening in de werksfeer weinig specifieke inbreng van een arbeidsdeskundige. 3
2. Het Rea-werkvoorzieningendomein Met de inwerkingtreding van de Wet Rea ziet het totale werkvoorzieningendomein er in schema als volgt uit: 2.1 Werkvoorzieningen t.b.v. werkgevers Rea art. 15 Subsidie kosten voorzieningen eigen werk (eigen werkgever) Rea art. 16 Herplaatsingsbudget (eigen werkgever) Rea art. 17 Plaatsingsbudget (nieuwe werkgever) Rea art. 18 Pakket op maat (eigen of nieuwe werkgever) scholing, training en begeleiding aanpassingen aan werkplek en/of werkomgeving bij arbeid te gebruiken hulpmiddelen subsidie voor de werkgever voor plaatsing van een arbeidsgehandicapte werknemer in andere arbeid dan de arbeid waarvoor deze arbeidsongeschikt is geworden subsidie voor de werkgever voor het in dienst nemen van een arbeidsgehandicapte loonkostensubsidie trainings- en begeleidingssubsidie subsidie voor kosten van scholing subsidie voor aanpassingen aan de werkplek en/of werkomgeving en voor bij arbeid te gebruiken hulpmiddelen subsidie voor overige voorzieningen tot behoud, herstel of bevordering van de arbeidsgeschiktheid 2.2 Werkvoorzieningen t.b.v. niet-werknemers Rea art. 22 Voorzieningen Besluit art. 9 Rea art. 23 Reïntegratieuitkering scholing of opleiding* voorzieningen die noodzakelijk zijn voor het volgen van scholing of opleiding voorzieningen die noodzakelijk zijn voor het kunnen verrichten van arbeid op een proefplaats en voor het kunnen deelnemen aan andere activiteiten die bevorderlijk zijn voor de inschakeling in de arbeid reïntegratie-uitkering bij scholing of proefplaatsing * De arbeidskundige standaard Scholing behandelt de inzetbaarheid en keuze van scholingsvoorzieningen. 4
2.3 Werkvoorzieningen t.b.v. werknemers Rea art. 31 Voorzieningen Besluit art. 8, 10, 11 en 12 werkvervoer werk- en leefvervoer persoonlijke ondersteuning (begeleid werken) communicatievoorzieningen voor doven (doventolk) 2.4 Werkvoorzieningen t.b.v. zelfstandigen Rea art. 22 Voorzieningen Rea art. 28 Toelagen zelfstandigen Rea art. 29 Inkomenssuppletie Besluit art. 15 Rea art. 30 Starterskediet Besluit Starterskrediet voorzieningen die strekken tot behoud herstel of bevordering van de arbeidsgeschiktheid van zelfstandigen voorzieningen die noodzakelijk zijn voor de uitvoering van werkzaamheden van de zelfstandige toelage inkomstenderving i.v.m. treffen van voorziening jaar suppletie om het verschil te dekken tussen het bedrag van de a.o.- uitkering en het feitelijk verdiende inkomen lening of borgtocht voor beginnende zelfstandigen 5
3. Werkmethodiek Rea-werkvoorzieningen De in dit hoofdstuk te presenteren arbeidskundige richtlijn betreft de behandeling van aanvragen voor de volgende Rea-voorzieningen (art. 15, art 18, art. 22 en art. 31 Rea) (De afhandeling van overige aanvragen kan veelal administratief worden afgedaan.): aanpassingen aan werkplek en/of werkomgeving; bij arbeid te gebruiken hulpmiddelen; werkvervoer, eventueel in combinatie met leefvervoer; werkrolstoelen. Het traject voor de gevalsbehandeling verloopt voor deze voorzieningen veelal hetzelfde. Aan de aanvraag gaat veelal de constatering vooraf dat er een probleem bestaat in het functioneren op de huidige of toekomstige werkplek dat opgelost kan worden met een voorziening. Het probleem kan ook bestaan bij het volgen van een scholing. De richtlijn bevat een geheel doorlopen gevalsbehandelingstraject. Er kunnen echter situaties voorkomen waarin van de standaardmethodiek wordt afgeweken, bijvoorbeeld wanneer de gevalsbehandeling voortijdig wordt afgebroken, dan wel dat er één of meerdere fases kunnen worden overgeslagen. Dit is het geval bij een aanvraag via een arbodienst; dit is de meest voorkomende procedure voor werkgevers (zie Werkvoorziening eigen werkgever ). Ook bij een aanvraag via Arbeidsvoorziening (of een andere bemiddelende instantie) zullen niet alle stappen aan de orde zijn. Bij zelfstandigen zal veelal de volledige richtlijn van toepassing zijn. Met de onderhavige richtlijn wordt dan ook geen werkproces voorgeschreven, maar wordt een (kwaliteits)norm gegeven waaraan het (basis)handelen van de arbeidsdeskundige in een aantal volgordelijke fases van het gevalsbehandelingstraject moet voldoen. De aanvragen voor een werkvoorziening betreffen de volgende vier hoofdgroepen met hun specifieke achtergrond. Werkvoorziening eigen werkgever Vraagt de eigen werkgever een werkvoorziening in het kader van de Wet Rea aan, dan dient hij een volledig reïntegratieplan in. De werkgever/arbodienst geeft daarbij in de eerste plaats aan of de betreffende werknemer arbeidsgehandicapt is. Verder wordt aangeven of het gaat om het behoud van de eigen functie of herplaatsing in een andere functie. Bij behoud van de eigen functie is alleen een subsidie mogelijk op grond van artikel 15 Wet Rea. 6
In bijlage 2 van het volledige reïntegratieplan wordt uitgebreid gerapporteerd over: de functie en de daarbij behorende taken; welke taken (nog) niet kunnen worden verricht; welke (herplaatsings)activiteiten reeds zijn ondernomen (te denken valt aan: probleeminventarisatie, aanpassing werkzaamheden, functieruil of wijziging werktijden); welke maatregelen of aanpassingen reeds zijn toegepast; welke maatregelen of aanpassingen nodig zijn om tot een (volledige) werkhervatting te komen. Aan de hand van deze, door de werkgever verstrekte gegevens, welke uiteraard op plausibiliteit dienen te worden beoordeeld, bepaalt de arbeidsdeskundige in welke fase hij de behandeling van de aanvraag start. Is er alleen sprake van een aanvraag voor een herplaatsingsbudget, dan heeft de arbeidsdeskundige geen specifieke taak (met uitzondering van de situatie dat de arbeidshandicap nog moet worden vastgesteld). Werkvoorziening bij nieuwe werkgever De werkgever dient een aanvraag in voor een bij hem in dienst te komen werknemer. De werkgever moet aangeven of de betreffende werknemer arbeidsgehandicapt is. Wanneer dat niet bekend is, zal de uitvoeringsinstelling dat onderzoek eerst dienen te verrichten, waarbij dan direct de inventarisatie van het probleem en de oplossing kan worden aangepakt. Is er alleen sprake van een aanvraag voor een plaatsingsbudget, dan heeft de arbeidsdeskundige geen specifieke taak (met uitzondering van de situatie dat de arbeidshandicap nog moet worden vastgesteld). Werkvoorziening zelfstandig werkende Betrokkene dient een aanvraag in, waarbij hij aan geeft of hij arbeidsgehandicapt is. Wanneer dat niet bekend is, zal de uitvoeringsinstelling dat onderzoek eerst dienen te verrichten, waarbij dan direct de inventarisatie van het probleem en de oplossing daarvan kan worden aangepakt. Werkvoorziening niet werknemer Dit betreft vaak de groep jonggehandicapten die begeleiding krijgen van Arbeidsvoorziening. Hierover heeft het GAK als verantwoordelijke uitvoeringsinstelling aparte afspraken heeft gemaakt. Verder vallen hieronder de scholieren die bijvoorbeeld aangepast (werk)vervoer nodig hebben. Ook hiervoor geldt dat eerst vastgesteld moet worden of zij arbeidsgehandicapt zijn, waarbij dan direct de inventarisatie van het probleem en de oplossing daarvan kan worden aangepakt. 7
3.1 Gevalsbehandelingstraject Het gevalsbehandelingstraject is in de volgende 7 fases te onderscheiden: I. Voortraject De verwerking van de aanvraag tot een dossier waarmee het onderzoek kan worden opgestart; voornamelijk een administratief proces. Resultaat: dossiervorming. II. Probleemanalyse De intake en beoordeling van de aanwezige gegevens alsmede de planning van de onderzoeken door verzekeringsarts enarbeidsdeskundige. De arbeidsdeskundige concentreert zich in zijn onderzoek op de werkplek en de taakbeschrijving. Hij stemt zijn bevindingen af met de verzekeringsarts en informeert de arbeidsgehandicapte en de werkgever. Resultaat: beschrijving probleem in functioneren in relatie tot gevraagde voorziening (niet zuiver claimgericht onderzoek). III. Oplossingsfase De arbeidsdeskundige zoekt naar oplossingen die passen bij de belasting en belastbaarheid van betrokkene en bij het wettelijk kader; bespreekt zijn oplossingskeuze met de verzekeringsarts en informeert de arbeidsgehandicapte en de werkgever. Resultaat: keuze oplossing binnen bestaand beleid. IV. Selectiefase De arbeidsdeskundige zoekt naar de goedkoopste adequate oplossing of zet deze vraag (gedeeltelijk) uit bij een adviseur; in het laatste geval toetst hij het advies van de adviseur. Resultaat: keuze soort maatregel en/of merk en type hulpmiddel. V. Beslissing De conclusie wordt verwoord in een beschikking. Resultaat: formele beschikking. Realisering De toegekende voorziening wordt feitelijk verstrekt; eventueel een opdracht tot realisering aan derde (ZVN, leverancier). Resultaat: verstrekking. VI. Nazorg De arbeidsdeskundige checkt of de verstrekte voorzieningen het probleem oplossen. Resultaat: probleem is opgelost of.. Uitgewerkt worden de fases: Probleemanalyse, Oplossing, Selectie en Nazorg. Betrokkenheid van de arbeidsdeskundige in de andere fases is niet uitgesloten, maar is niet standaard voorgeschreven. 8
3.2 Handelingen arbeidsdeskundige De richtlijn voor het arbeidskundig handelen in de fases probleemanalyse, oplossing, selectie en nazorg in de gevalsbehandeling laat zich vertalen in 7 basishandelingen die door de arbeidsdeskundige worden uitgevoerd. Deze 7 basishandelingen worden nader omschreven, waarbij zoveel mogelijk wordt aangegeven welke aspecten daarbij aan de orde moeten komen. Waar in de beschrijvingen gesproken wordt van funktie en werkplek wordt in geval dat sprake is van een voorziening in de scholingssituatie het funktioneren van betrokkene in deze situatie bedoeld. Na afloop van enkele basishandelingen stemt de arbeidsdeskundige zijn bevindingen af met de verzekeringsarts. De afstemming met de arbeidsgehandicapte en de werkgever, beiden veelal het object van het arbeidskundig onderzoek, vindt min of meer impliciet binnen de basishandelingen plaats. Aan het einde van de fases probleemanalyse en oplossing wordt expliciet gewezen op de noodzaak om de betrokken arbeidsgehandicapte en diens werkgever te informeren over het resultaat van deze fases. 3.2.1 Basishandelingen in de fase probleemanalyse De fase probleemanalyse omvat twee basishandelingen: A De analyse van de situatie De analyse van de situatie richt zich enerzijds op de cliënt, anderzijds op de functie en werkplek. Het cliëntenonderzoek leidt tot een beeld van de cliënt niet alleen in relatie tot de gevraagde voorziening maar ook in relatie tot zijn totale functioneren. Bestaat er een discrepantie tussen de door de verzekeringsarts aangegeven beperkingen/mogelijkheden en de door de aanvrager aangegeven belemmeringen, dan stemt de arbeidsdeskundige af met de verzekeringsarts. Het functie- en werkplekonderzoek leidt tot een beeld van de inhoud en de eventuele aanpasbaarheid van de functie en de werkplek van betrokkene. Het gaat daarbij o.m. over de (deel)taken binnen de functie, het gebruik van hulpmiddelen en machines, de samenwerking met anderen, de verwerking van informatie en de mobiliteit. B De vaststelling van het probleem Aan het eind van de fase probleemanalyse wordt de probleemstelling geformuleerd. Aangegeven wordt welke discrepantie er bestaat tussen de cliënt met zijn mogelijkheden en beperkingen en de eisen vanuit de functie en de werkplek. Daarbij kunnen persoonsgebonden, functiegebonden en techniekgebonden aspecten aan de orde zijn. 9
Onderzocht wordt of er problemen zijn op de volgende aspecten van het werk: toegankelijkheid werkplek: werktempo informatieverwerking (lezen, schrijven) werkomgeving (klimaat, geluid) persoonlijke verzorging mobiliteit van betrokkene werkhouding (zitten, staan) psychische/fysieke belasting van het werk sociale contacten (communicatie) De arbeidsdeskundige kan daarbij gebruik maken van de methode 'onderzoek eigen functie' die is ingebouwd in het FIS. De arbeidsdeskundige stemt zijn probleemstelling af met de verzekeringsarts. Aan de eind van de fase probleemanalyse informeert de arbeidsdeskundige de cliënt en/of zijn werkgever over de probleemstelling. 3.2.2 Basishandelingen in de oplossingsfase Nadat duidelijk is wat de problemen zijn, wordt in deze fase onderzocht of de problemen op te lossen zijn en zo ja op welke wijze. De oplossingsfase omvat twee basishandelingen: C De verkenning van de mogelijke oplossingen De mogelijke oplossingen worden eerst verkend. Daarbij richt het onderzoek zich op de cliënt, op de functie en werkplek en op de technische oplossingen. Bij cliëntgerichte oplossingen wordt onderzocht of het gebruik van restcapaciteiten geoptimaliseerd kan worden door: Goed gebruik van hulpmiddelen en afwisseling van taken; Scholing/training in gebruik apparatuur en hulpmiddelen; Functiegerichte om- of bijscholing. Bij organisatorische, functie- en werkplekgerichte oplossingen wordt aandacht besteed aan: Aanpassing functie en/of afspraken inzake werkverdeling; Gedragsverandering van leidinggevenden en collega's dan wel andere afspraken ter oplossing van kleine problemen in de sfeer van communicatie, mobiliteit, inrichting werkplek en de aanlevering van informatie; Oriënteringsstage of proefplaatsing, e.d. Bij technische oplossingen wordt aandacht besteed aan: Voorzieningen t.b.v. de mobiliteit van betrokkene; Voorzieningen met betrekking tot bereikbaarheid en toegankelijkheid van bedrijf en werkplek; Oplossingen gericht op de functie-uitoefening in de vorm van een aanpassing van bestaande hulpmiddelen en/of de introductie van nieuwe hulpmiddelen. 10
D De keuze van de oplossing De oplossingsfase leidt tot de keuze van een oplossing in de vorm van een maatregel, een vergoeding of een soort middel of aanpassing, die de eisen van belasting en belastbaarheid in overeenstemming brengen en passend is binnen de kaders van de wet en het voorzieningenbeleid. Daarbij spelen overwegingen als: algemeen gebruikelijk / extra kosten; (dis)proportionaliteit; concurrentievervalsing; bevordering behoud of herstel van arbeidsgeschiktheid; competentie andere voorzieningenregelingen; verstrekking aan werkgever of cliënt; continuïteit. In het licht van bovenstaande afwegingen bespreekt de arbeidsdeskundige zijn oplossingskeuze met de verzekeringsarts. Aan de eind van de oplossingsfase informeert de arbeidsdeskundige de cliënt en zijn werkgever over de geadviseerde oplossing. De oplossingsfase maakt deel uit van de indicatiestelling. Deze activiteit kan niet volledig worden uitbesteed aan een externe adviseur. Wel kan op ad hoc basis extern advies gevraagd worden. De arbeidsdeskundige formuleert in dat geval de onderzoeksvraag en toets het advies op volledigheid en onderbouwing. 3.2.3 Basishandelingen in de selectiefase In de situatie dat een externe adviseur bepaalde deeltaken binnen de selectiefase verricht, toetst de arbeidsdeskundige het externe advies en met name de onderbouwing ervan. Deze toetsende rol maakt dat de arbeidsdeskundige, ook al beschikt hij niet over de specifieke kennis op het gebied van de selectie van hulpmiddelen, toch zijn verantwoordelijkheid kan nemen. Deze fase speelt met name indien de oplossing een maatregel, een middel of een aanpassing is aan een middel waarbij gekozen kan worden uit alternatieven. De selectiefase omvat de volgende basishandelingen: E De keuze van de goedkoopste adequate oplossing Deze keuze betreft een technische/functionele en een financiële afweging. Eerst wordt geïnventariseerd welke maatregelen of middelen voldoen aan de specificaties die in de vorige fase voor de oplossing zijn gegeven en als adequate oplossingen aangemerkt kunnen worden. T.a.v. standaardmiddelen zoals stoelen, computers en rolstoelen kan hiervoor gebruik gemaakt worden van de voorzieningenboeken van de voormalige GMD die thans in beheer zijn bij de stichting KBOH (Kwaliteits- en bruikbaarheidsonderzoek van hulpmiddelen voor gehandicapten en ouderen). Bij andere middelen kan de produktinformatie van de leveranciers als bron dienen. 11
Indien er meer adequate oplossingen beschikbaar zijn, wordt onderzocht welke oplossing het goedkoopst is. Bij werkvoorzieningen boven f 50.000,- die aan de werkgever worden verstrekt, wordt bij de kostenvergelijking uitgegaan van de jaarlijkse afschrijvingskosten waarbij ook de kosten van service en onderhoud meegeteld worden. F De afspraken over verstrekkingsvorm en de financiële consequenties Nadat de keuze voor de goedkoopste adequate oplossing is gemaakt dienen er met de werkgever of de cliënt afspraken gemaakt te worden over de wijze van realisering. Daarbij dienen afspraken gemaakt te worden over o.m.: De verstrekking in natura of in geld; De eigen bijdrage; De wijze van betaling: eenmalige of periodieke betaling. In de regel zal een betaling < f 50.000,- ineens worden uitgekeerd en zal een betaling van > f 50.000,- in termijnen plaats vinden, inclusief financiering kosten rente en aflossing; Afschrijvingstermijn; Terugbetalingsregeling bij voortijdige beëindiging van het dienstverband; Kosten van service en onderhoud; Kosten gebruikstraining. 3.2.4 Basishandeling in de fase nazorg De nazorgfase omvat de volgende basishandeling: G Evaluatie van het effect van de getroffen voorziening. Bij voorzieningen op de werkplek wordt een half jaar na realisering nagegaan of de getroffen voorziening in de praktijk voldoet aan de verwachtingen van de werkgever, de arbeidsgehandicapte en eventueel zijn collega's. Deze evaluatie betreft een onderzoek naar de beleving van de arbeidsgehandicapte, zijn/haar collega s en de werkgever. Dit onderzoek wordt door de arbeidsdeskundige uitgevoerd, bij voorkeur in de vorm van interviews. Te bevragen aspecten zijn: Komt de gerealiseerde voorziening overeen met de toegekende voorziening; Is de voorziening goed gerealiseerd / geïntroduceerd; Is de voorziening storingsgevoelig; Zijn de feitelijke kosten van de voorziening zoals voorzien; In welke mate maakt betrokkene gebruik van de voorziening; Wordt de arbeidsgeschiktheid door de voorziening positief beïnvloed; Zijn er suggesties voor verbeteringen; Is het probleem opgelost door de voorziening? 12