ouder worden We gaan af en toe een tijdje met pensioen Pensioen in geld en woon- en zorgdiensten Pensioenfondsen zijn gefuseerd met woningcorporaties en zorgverzekeraars. Je ontvangt een deel van je pensioen in geld. Daarnaast krijg je woon- en zorgdiensten aangeboden in naturavorm. Kostenbesparend voor de markt en consument. De helft werkt in loondienst, de andere helft als zzp er. Via netwerken als LinkedIn bundelen zzp ers hun krachten en kopen ze goedkoper sociale zekerheid in. De pensioenleeftijd? Die ligt inmiddels boven de 75. Maar de animo om op een vaste leeftijd met pensioen te gaan, neemt af. Er komt een cafetariamodel met levensfase-afhankelijke pensioenvormen voor in de plaats. Fondsen lossen maatschappelijke problemen op Je gebruikt je pensioen bijvoorbeeld voor een sabbatical, ouderschapsverlof of om ontwikkelingshulp te gaan doen in Afrika. We switchen vaker van baan en scholen ons vaker om, ook op hogere leeftijd. In 2042 worden we wel honderd dus we hebben de tijd. De crisis leerde ons dat de meeste mensen niet geïnteresseerd zijn in nadenken over geld. We willen zinvol bezig zijn en een betere wereld achterlaten. Pensioenfondsen kunnen daarop inspelen. Met duurzaam beleggen lossen ze maatschappelijke problemen op. Ze investeren bijvoorbeeld in een hypotheek bank voor starters. Of in jonge professors Barabassen van duurzame uitvindingen voor een leefbare wereld. 2042 Adjiedj Bakas is trendwatcher. Daarnaast is hij een veelgevraagd spreker en schrijft hij boeken over de toekomst. Zo schreef hij World Megatrends en De Toekomst van Gezondheid. 46 47 MN MVO Jaarverslag 2011
financiële markten Duurzaam beleggen is de enige manier. Wie het niet doet, ligt eruit Toenemende druk vanuit samenleving 2032 wordt historisch. We bereiken dan het punt dat duurzaam beleggen de enige manier van beleggen is. Het is niet langer een keuze, maar een noodzaak. De komende twintig jaar neemt de druk van de samenleving op bedrijven alsmaar toe. Dankzij ICT en de sociale media krijgen en verspreiden consumenten steeds sneller informatie. En spannen ze makkelijk samen met anderen. Wie niet duurzaam onderneemt, ligt er straks uit. Daarnaast zien bedrijven steeds meer in dat duurzaamheid big business is. Uit onderzoek blijkt trouwens al jaren dat duurzaam beleggen beter rendeert. Onverantwoord gedrag levert reputatieschade op Maar een transitie verloopt nu eenmaal traag. Het duurt daarom nog twintig jaar voordat we echt om zijn. Transities verlopen in fases. Eerst een groepje koplopers dat het initiatief neemt, het vuile werk opknapt. Dan het peloton dat afwacht tot het kansen ziet, et cetera. Als 20% van de bedrijven om is, zie je een stroomversnelling. Dat zullen we ook zien bij duurzaam beleggen. Of het duurzaamheidsaspect te controleren valt? Ik geloof niet zozeer in toezicht, wel in zelfregulering. Internet maakt veel zaken transparanter. Onverantwoord gedrag levert bedrijven reputatieschade op. Dan blijkt ineens van alles mogelijk. In 2009 vroeg de Groene Sint bijvoorbeeld aandacht voor de cacaoboeren. 15% van de chocoladeletters was maar duurzaam. Het jaar erop 95%. Bedrijven kunnen het dus wel. Ze moeten ook. Over twintig jaar begrijpen we niet dat we het ooit anders deden. 2032 Jan Rotmans is hoogleraar Duurzaamheid en Transities aan de Erasmus Universiteit. Hij houdt zich bezig met het verduurzamen van Nederland. 48 49 MN MVO Jaarverslag 2011
mensen aan het werk Een vakbond die opkomt voor heel werkend Nederland Faciliteren in plaats van beschermen De arbeidsmarkt en de arbeidsverhoudingen blijven de komende tien jaar veranderen. De vraag naar flexibiliteit blijft toenemen, de werkgever neemt minder zorg op zich en de werknemer krijgt meer eigen verantwoordelijkheid. Vakbonden spelen op deze veranderingen in. En krijgen daardoor een andere rol. In 2022 zien we steeds vaker dat vakbonden je niet zozeer beschermen maar faciliteren. Ze helpen je bijvoorbeeld als je werkloos dreigt te raken of ander werk wilt doen. En ondersteunen je bij je vakontwikkeling en het versterken van je netwerk. Vormgeven aan goede arbeidsverhoudingen Ook in cao-onderhandelingen gaan vakbonden een andere rol spelen. Vakbonden zijn de vorige eeuw groot geworden door voor werknemers veiligheid, zekerheid en een hoog welvaartsniveau te realiseren. Natuurlijk blijven vakbonden zich ook in de toekomst inzetten voor materiële arbeidsvoorwaarden als salaris en pensioen. Maar aan dat aspect verandert niet zoveel. Waar veel te winnen valt en waar vakbonden een grotere rol gaan vervullen, is het vormgeven aan goede arbeidsverhoudingen. Niet onderhandelend aan de caotafel, maar samen met werkgever, HR-afdeling en de OR actief invulling geven aan sociaal beleid. Zorgen voor een goede werksfeer. Zorgen dat er waardering is voor iedereen op de werkvloer. Ongeacht of je flexwerker, zzp er of vaste medewerker bent. Daarbij moeten we de verbinding zoeken en een nieuw evenwicht vinden. Meer flexibiliteit vragen van mensen met veel zekerheden. En juist meer zekerheid bieden aan mensen die de dupe dreigen te worden van iedere flexibiliseringsvraag. 2022 Michel Donners is één van de kwartiermakers van de op te richten nieuwe vakbeweging. Hij is bestuursadviseur bij CNV Vakmensen en partner van A-advies, een HRM-adviesbureau. 50 51 MN MVO Jaarverslag 2011
communicatietechnologie Via sociale media hebben consumenten en burgers grote invloed op beleid Sociale media zijn het nieuwe dorpsplein Sociale media draaien anno 2017 niet meer alleen om gezelligheid. Het is steeds vaker een plek waar je discussieert en waar je je organiseert met gelijk gestemden om invloed uit te oefenen. De Occupy-beweging en de Arabische lente zijn daar recente voorbeelden van. Sociale netwerken nemen de functie over waarvoor je vroeger naar het dorpsplein ging. Maar ze hebben een veel groter bereik. Organisaties beseffen over vijf jaar dat consumenten en burgers dankzij virtuele media meer invloed hebben op hun beleid en manier van handelen. Consumenten zullen bijvoorbeeld steeds meer druk uitoefenen op financials om duurzaam te beleggen en transparant te zijn. Iedere misser is online meteen zichtbaar en wordt vervolgens besproken via Twitter en genadeloos afgestraft. Organisaties moeten snel reageren om reputatieschade te beperken. Ook gaan zij activiteiten anders organiseren. Neem de vakbonden bijvoorbeeld. Tijdens cao-onderhandelingen vragen ze straks via sociale netwerken de mening van een veel bredere groep die zij vertegenwoordigen. Ze zijn niet meer afhankelijk van een groepje leden dat in een zaaltje op een zaterdag bij elkaar komt. Commercialiseren leidt tot weerstand Veel bedrijven hebben anno 2012 al wel door hoe belangrijk sociale media zijn. Zij proberen de virtuele netwerken commercieel te exploiteren. Maar dat staat op gespannen voet met de aard van sociale netwerken. Die netwerken zijn gebaseerd op vertrouwen, daardoor kun je open naar elkaar zijn en ook je zwaktes tonen zonder angst dat anderen daarvan misbruik maken. Maar als een vriend je benadert om een bepaald financieel product af te sluiten, vraag je je af waar het die persoon om gaat. Vriendschap of geld verdienen. Het vertrouwen slaat dan om in wantrouwen. Met ontvrienden tot gevolg. De commercialisering van sociale media leidt de komende jaren dan ook tot steeds grotere weerstand. Bedrijven trekken daarbij aan het kortste eind. Commerciële en maatschappelijke organisaties moeten er maar aan wennen: in de toekomst ligt de macht bij de consument en burger. 2017 Albert Benschop is internetsocioloog aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is gespecialiseerd in de sociale eigenaardigheden van digitale media. Daarnaast is hij initiatiefnemer van SocioSite; een online informatiebron voor sociale wetenschappers. 52 53 MN MVO Jaarverslag 2011
bestuurlijk ethos We delen de lusten en lasten met elkaar in een vernieuwde collectiviteitsvorm Zelf pensioenfonds kiezen In 2062 zijn er vier of vijf grote pensioenfondsen in Nederland op basis van collectiviteit. Je kiest dan zelf je pensioenfonds. Dat loopt niet meer automatisch via de bedrijfstak waarin je werkt. Verder hebben we nog maar één pensioenvoorziening. Daarin is alles geregeld wat je op hogere leeftijd nodig hebt. Je ontvangt een geldbedrag dat bestaat uit de AOW en een bedrag dat je hebt gespaard via je gekozen pensioenfonds. En je ontvangt een naturapensioen zoals wonen en zorg. Een plek in een tehuis of aanleunwoning bijvoorbeeld. Daarnaast bestaat er individuele ruimte om de pensioenvoorziening aan te passen aan persoonlijke wensen. Kortom: er is veel veranderd, maar het collectiviteitsprincipe bestaat nog steeds. Behoefte aan collectiviteit blijft Anno 2012 heeft het individu zijn plek opgeëist. Dat leidt er toe dat je straks als individu voor je pensioen meer vrijheid hebt. Zelf het pensioenfonds kiezen. Zelf het pensioen verder op maat samenstellen. Tegelijkertijd zoeken individuen de komende vijftig jaar toch weer naar nieuwe vormen van collectiviteit. Deels vanuit berekend gedrag: gewoon omdat het voordeliger is. Maar ook vanuit sociale motieven: een stukje beschaving. Mensen hebben de behoefte kennis te delen en te zorgen voor elkaar. We willen gezamenlijk vorm geven aan het welzijns niveau van ons land. Daarvoor hebben we elkaar hard nodig. En bij die solidariteit voelen we ons ook het prettigst. 2062 Jacques van der Horst is directeur Klantrelaties bij MN. Hij is verantwoordelijk voor de relaties met de pensioenfondsen waarvan MN de pensioenuitvoering en het vermogensbeheer verzorgt. 54 55 MN MVO Jaarverslag 2011