///Jongeren & inspraak binnen hun gemeente Onderzoeksverslag NJR panel ///Jongeren laten zich horen 2
Inhoudsopgave Inleiding 3 Kenmerken van de onderzochte groep jongeren 4 De woonplaats 4 Belangrijke thema s voor jongeren 8 Belangrijke problemen als onderwerp van inspraak voor jongeren 9 Hoe en waar jongeren eerder hun mening gaven 11 Hoe jongeren mogen meepraten in hun woonplaats 13 Sociale activiteiten in de vrije tijd 15 Conclusies en Aanbevelingen 17 Bijlage: Enquête 20 Colofon NJR, november 2009 Met dank aan alle jongeren van het NJR Panel en de docenten die hebben meegeholpen. Tekst: Vormgeving: Sheila Rebel Crossings Communications De scholen die vertegenwoordigd zijn in het NJR Panel zijn: Almere College (Kampen), CC Schaersvoorde (Aalten), Dr. Nassau College (Assen), Eijkhagencollege (Landgraaf), Merlet College (Cuijk), Reynaert College (Hulst), ROC Midden Nederland (Utrecht), ROC van Amsterdam, SG Lelystad, St. Aloysius College (Hilversum), Stedelijk Dalton Lyceum (Dordrecht), Stellingwerf College (Oosterwolde) en Vlietland College (Leiden). 2
NJR, de landelijke koepel van jongerenorganisaties, vindt dat jongeren tussen de 12 en 30 moeten kunnen meedoen, meedenken en meebeslissen over beleid. Er werken ruim 30 jonge mensen en honderden vrijwilligers aan (media)campagnes en projecten voor jongeren. NJR geeft jongeren de kans om te laten zien wie ze zijn en wat ze kunnen; bij hun in de buurt tot aan de VN. Daarnaast adviseert NJR overheden en allerlei andere organisaties over jeugdbeleid. Via het NJR Panel, het vaste onderzoekspanel, krijgen jongeren de mogelijkheid om hun mening te geven. Het doel is om jongeren hun mening te laten geven over een onderwerp waar zij zelf mee te maken hebben en waar de politiek of andere organisaties hun mening over willen peilen. Inleiding In opdracht van het programmaministerie voor Jeugd en Gezin heeft NJR onderzocht hoe de jongeren van het NJR Panel denken over inspraak in hun omgeving. Dit onderzoek wordt gebruikt om een beeld te schetsen van de beleving van jongeren wat betreft actief participeren als het gaat om meedenken en meebeslissen. Het streven is dat in 2011 elke gemeente een vorm van inspraak van jongeren heeft. Daarom geeft dit onderzoek naast een beeld over de mate waarin jongeren participeren ook weer hoe en waarin jongeren inspraak willen hebben. In de vragenlijst en in de komende tekst hebben we een onderverdeling gemaakt naar onderwerpen waar jongeren uit konden kiezen als hen werd gevraagd waar ze hun mening over willen geven. Het eerste cluster onderwerpen waar jongeren uit konden kiezen, zijn onderwerpen waar de gemeentelijke overheid beleid op kan maken. Het tweede cluster onderwerpen zijn breder maatschappelijk georiënteerde onderwerpen. Het derde cluster bevat typisch jongeren gerelateerde problemen. Per cluster vroegen we de jongeren naar de manier waarop en waar ze dit soort onderwerpen ter sprake willen brengen. Vervolgens vroegen we jongeren naar hun eigen ervaringen met inspraak. Daarna vroegen we naar de mogelijkheden tot inspraak, ongeacht of jongeren zelf van die mogelijkheden gebruik maken. Tenslotte vroegen we de jongeren naar hun maatschappelijke betrokkenheid en inzet. Naast de enquête is deze volgorde ook in de tekst gebruikt. 13
Kenmerken van de onderzochte groep jongeren Aan het onderzoek deden 1023 jongeren mee. De gemiddelde leeftijd van de leerlingen is 15 jaar. De onderzochte groep bestaat uit 522 meisjes (51%) en 501 jongens (49%). Van de onderzochte jongeren volgt 44% het vmbo, 5% het mbo, 32% de havo, 18% het vwo en 1% doet iets anders. Ruim driekwart van de jongeren (77%) heeft ouders die beiden in Nederland zijn geboren. Onder de respondenten heeft 23% van de jongeren één of twee ouders die in het buitenland zijn geboren. De meeste jongeren uit die groep (17% van alle ondervraagde jongeren) hebben één of twee ouders uit een niet-westers land [noot 1]. [noot 1] Het CBS rekent personen tot de allochtonen als ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Tot de categorie niet-westers behoren allochtonen uit Turkije, Afrika, Latijns-Amerika (inclusief de Nederlandse Antillen en Aruba) en Azië, met uitzondering van Indonesië en Japan. Op grond van hun sociaaleconomische- en culturele positie worden allochtonen uit de laatste twee landen tot de westerse allochtonen gerekend. Het gaat vooral om mensen die in voormalig Nederlands-Indië zijn geboren en werknemers van Japanse bedrijven met hun gezin. (bron: http://www.cbs.nl) Een westerse allochtone jongere kan bijvoorbeeld ook een ouder hebben die in België is geboren. En een jongere met vier Marokkaanse grootouders kan autochtoon zijn, als de ouders van die jongere in Nederland geboren zijn. De woonplaats Om te weten hoe jongeren denken over inspraak in hun omgeving vroegen we hen allereerst wat zij vinden van hun eigen woonplaats. Vervolgens vroegen we waarover, waar en hoe ze hun mening willen geven. Ruim driekwart van de jongeren (77%) is tevreden over de eigen woonplaats (tabel 1). Vooral jonge jongeren (van 15 jaar en jonger) en vwo ers zijn tevreden. Een klein deel van de jongeren (12%) is niet tevreden en 11% weet het niet. Gemiddeld geven jongeren het cijfer 7,1 voor hun woonplaats. Tabel 1. Ben jij tevreden over de plaats of de gemeente waar je woont? Ja 77% Nee 12% Weet ik niet 11% Er komen regelmatig nieuwe dingen in de buurt die jongeren hebben voorgesteld. (jongen, 13 jaar, vwo) 4
Het meest tevreden zijn jongeren over de sportmogelijkheden (64%), de winkels en markt (57%) en de sfeer en buren in de wijk (53%). Jongeren van 15 jaar en jonger zijn vaker dan oudere jongeren tevreden over de sfeer in de wijk. Opvallen is dat de sfeer in de wijk meer gewaardeerd wordt door jongeren met in Nederland geboren ouders dan door jongeren van niet-westerse ouders. Zowel jongeren van het vmbo als jongeren van niet-westerse ouders zijn minder tevreden over de sportfaciliteiten in hun woonplaats dan jongeren van andere opleidingsniveaus en jongeren van Nederlandse ouders. Het minst tevreden zijn jongeren over uitgaansmogelijkheden, feesten en evenementen (29%), ontmoetingsplekken (29%), verkeersveiligheid (24%) en als jongeren uit de eigen woonplaats of gemeente in het nieuws zijn (10%). Als we jongeren vragen waar zij in hun woonplaats hun mening over willen geven, zijn uitgaansmogelijkheden, feesten en evenementen (40%) en ontmoetingsplekken (30%) ook de twee belangrijkste zaken (tabel 2). Als derde onderwerp willen ze hun mening geven over de winkels en markt (27%). Jongens willen vooral hun mening geven over ontmoetingsplekken, terwijl meisjes dat vooral over uitgaansmogelijkheden willen doen. Tabel 2. Waar wil je jouw mening over geven als het om je woonplaats of gemeente gaat? (meerdere antwoorden mogelijk) Uitgaan, feesten en evenementen 40% Ontmoetingsplekken (o.a. hangplek, buurtcentrum) 30% Winkels en markt 27% Recreatieplekken (zoals zwembad, ijsbaan, park, skatebaan) 26% Sportmogelijkheden 23% Sfeer in de wijk en de buren 16% Veiligheid op straat 16% Groen in je woonplaats of gemeente 14% Verkeersveiligheid 13% Jouw school of andere scholen in je woonplaats of gemeente 12% Bereikbaarheid via het openbaar vervoer 12% Als jongeren uit je woonplaats of gemeente in het nieuws zijn 6% Geen 24% Anders 2% Jongeren hebben minder behoefte om hun mening te ventileren over de eigen school of andere scholen (12%), de bereikbaarheid via het openbaar vervoer (12%) en als jongeren uit de eigen woonplaats of gemeente in het nieuws zijn (6%). Bijna een kwart van de jongeren (24%) heeft geen behoefte om hun mening te geven. 5
Jongeren willen hun mening bij voorkeur kenbaar maken via een vragenlijst (39%), internet (36%) of een gesprek, discussie of debat (35%) (tabel 3). Een mening geven via internet is vooral bij jongeren van niet-westerse ouders populair. Meisjes vinden vooral een enquête handig en internet vinden jongeren van 16 jaar en ouder aantrekkelijk. Opvallend weinig jongeren (15%) willen hun mening via een jongerenraad geven. Een mening geven via een demonstratie (7%), creatieve uitingen (7%) of een leerlingenraad/ schoolraad (7%) worden het minst genoemd. Tabel 3. Hoe zou jij daarover je mening willen geven? (meerdere antwoorden mogelijk) Vragenlijst/enquête 39% Internet (bijv. forum, blog, chat) 36% Gesprek, discussie of debat 35% Handtekeningenactie 18% Activiteiten of evenementen te organiseren 16% Jongerenraad of jongerenpanel 15% Actiegroep 12% Creatieve uitingen (bij. via een lied, rap, gedicht) 7% Demonstratie of protestactie 7% Leerlingenraad/schoolraad 7% Anders 1% De helft van de jongeren die er wel behoefte aan heeft om hun mening te geven over hun woonplaats, kruisen meerdere opties aan als het gaat om de mogelijkheden tot inspraak (tabel 4). Meer dan vier op de tien jongeren (43%) geven één optie aan. Slechts 7% maakt geen keuze uit de gegeven opties. Tabel 4. Aantal opties dat jongeren kiest uit de mogelijkheden om hun mening te geven over hun woonplaats Meer dan 2 opties 50% Eén optie 43% Geen opties 7% 6
Jongeren laten het liefst via internet (38%), bij de gemeente (35%) of op school (32%) hun mening over hun woonplaats horen (tabel 5). Meisjes noemen vaker dan jongens internet als medium. Internet wordt ook vaker door jongeren van Nederlandse ouders aangekruist. Het buurtcentrum (10%), de organisatie waar de jongere bij hoort (8%) of de vrijwilligersorganisatie waar de jongere werkt (1%) zijn voor jongeren het minst geschikt om hun mening over de woonplaats te laten horen. Tabel 5. Waar zou jij je mening daarover willen geven? (meerdere antwoorden mogelijk) Op internet 38% Bij de gemeente 35% Op school 32% Via de media (bijv. krant, radio, televisie) 22% In het buurtcentrum 10% Bij de organisatie waar je bij hoort (bijv. sportclub, scouting, kerk of moskee) 8% Bij de vrijwilligersorganisatie waar je werkt 1% Laatst is er een ongeluk gebeurd en hebben jongeren bij de gemeente geklaagd over dat er geen goede verkeersborden zijn. Die zijn daarna ook aangepast. (meisje, 14 jaar, vmbo) 7
Belangrijke thema s voor jongeren J ongeren gaven aan wat belangrijke onderwerpen voor hen zijn. Het gaat hier om onderwerpen die meer maatschappelijk georiënteerd zijn. Ook lieten jongeren weten waar en hoe ze hun mening daarover willen geven. De drie belangrijkste thema s waar jongeren hun mening over willen geven, zijn vrijetijdsbesteding (34%), sport toegankelijk maken (28%) en inspraak voor jongeren (23%) (tabel 6). Jongens willen het vooral over sport hebben en meisjes over inspraak. Thema s die jongeren het minst belangrijk vinden zijn vrijwilligerswerk (6%), huisvesting (4%) en ondernemerschap (2%). Ruim drie op de tien jongeren (31%) hebben helemaal geen behoefte om hun mening te geven. Tabel 6. Over welke thema s binnen je woonplaats of gemeente wil jij je mening geven? (meerdere antwoorden mogelijk) Vrijetijdsbesteding 34% Sport toegankelijk maken 28% Inspraak voor jongeren 23% Muziek toegankelijk maken 21% Werkgelegenheid 16% Studiemogelijkheden 14% Multiculturele samenleving 10% Milieu en klimaatverandering 9% Maatschappelijke zorg (bijv. jongeren met een handicap of zwerfjongeren helpen) 8% Vrijwilligerswerk 6% Huisvesting 4% Ondernemerschap 2% Geen 31% Anders 2% Jongeren willen belangrijke thema s vooral aankaarten via een vragenlijst (36%), internet (33%) of een gesprek, discussie of debat (33%). Internet gebruiken om een mening over een bepaald thema te geven, heeft vooral bij oudere jongeren (16 jaar en ouder) de voorkeur. Een enquête vinden vooral meisjes handig en jongeren van niet-westerse ouders hebben liever een gesprek, discussie of debat. Ook hier komt naar voren dat weinig jongeren (14%) hun mening via een jongerenraad willen geven. Een demonstratie (9%), creatieve uitingen (8%) of een leerlingenraad/schoolraad (8%) worden het minst genoemd. 8 Meer dan de helft van de jongeren die er wel behoefte aan heeft om hun mening te geven over belangrijke thema s (52%), geven meerdere opties aan als het gaat om de mogelijkheden tot inspraak. Meer dan vier op de tien jongeren (45%) geven één optie aan. Slechts 3% maakt geen keuze uit de gegeven opties.
Internet (40%), school (35%) of de gemeente (35%) vinden jongeren de beste plekken om hun mening over belangrijke thema s te geven. Ook hier zijn het meisjes die vaker internet als medium noemen. Het buurtcentrum (12%), de organisatie waar de jongere bij hoort (11%) of de vrijwilligersorganisatie waar de jongere zich voor inzet (2%) vinden jongeren het minst aantrekkelijk om hun mening over belangrijke thema s te geven. Belangrijke problemen als onderwerp van inspraak voor jongeren J ongeren gaven aan over welke jongerenproblemen ze hun mening willen geven. Ze lichtten daarbij ook toe waar en hoe ze zich daarover willen uiten. De drie belangrijkste problemen waar jongeren hun mening over willen geven, zijn discriminatie of racisme (33%), pesten en mishandeling (buiten het gezin) (31%), jeugdcriminaliteit (27%), verslaving aan een stof (bijv. aan drugs of alcohol) (27%) en loverboys (26%) (tabel 7). Vooral meisjes en jongeren van niet-westerse ouders vinden het belangrijk om iets te zeggen over discriminatie of racisme. Daarnaast hebben meisjes en ook jonge jongeren er behoefte aan om hun mening te geven over pesten en mishandeling (buiten het gezin). Verder vinden met name meisjes het belangrijk om het te hebben over loverboys en over verslaving aan bijvoorbeeld drugs of alcohol. Jongeren hebben weinig belangstelling om hun mening te geven over taalproblemen, verkeersongelukken en verslaving aan bijvoorbeeld computerspelletjes, gokken en belspellen. Opmerkelijk is dat bijna drie op de tien jongeren (29%) helemaal geen behoefte hebben om hun mening te geven. Tabel 7. Over welke problemen bij jongeren in je woonplaats of gemeente wil jij je mening geven? (meerdere antwoorden mogelijk) Discriminatie of racisme 33% Pesten en mishandeling (buiten het gezin) 31% Jeugdcriminaliteit 27% Verslaving aan een stof (bijv. aan drugs of alcohol) 27% Loverboys 26% Pesten en mishandeling (binnen het gezin) 21% Stress en psychische problemen 19% Seksueel overdraagbare aandoeningen 17% Ongezonde leefstijl (bijv. overgewicht) 17% Spijbelen en schooluitval 16% Geldzaken (bijv. schulden) 14% Taalproblemen 13% Verkeersongelukken 11% Verslaving aan een gewoonte (bijv. computerspelletjes, gokken, belspellen) 10% Geen 29% Anders 1% 9
Jongeren willen problemen vooral bespreken via een gesprek, discussie of debat (40%). Vooral meisjes en jongeren van niet-westerse ouders geven hier de voorkeur aan. Daarnaast noemen jongeren een vragenlijst (36%) of internet (36%). Een vragenlijst is vooral bij meisjes populair en internet is voor oudere jongeren aantrekkelijk. Ook als het gaat om het geven van een mening over problemen bij jongeren is er weinig animo voor de optie jongerenraad (15%). Bij een leerlingenraad of schoolraad (10%), via creatieve uitingen (9%) of via een demonstratie (8%) problemen bij jongeren aankaarten, vinden jongeren over het algemeen geen optie. Bijna de helft van de jongeren die er wel behoefte aan heeft om hun mening te geven over problemen (47%), kruisen meerdere opties aan als het gaat om de mogelijkheden tot inspraak. Meer dan vier op de tien jongeren (43%) geven één optie aan. Slechts 10% maakt geen keuze uit de gegeven opties. Jongeren ventileren het liefst via internet (44%), op school (44%) of bij de gemeente (31%) hun mening over problemen bij jongeren. Meisjes en oudere jongeren noemen vaker internet als medium. Verder geven meisjes vaker dan jongens aan dat ze voor dergelijke onderwerpen op hun school of bij de gemeente willen zijn. Het buurtcentrum (14%), de organisatie waar de jongere bij hoort (10%) of de vrijwilligersorganisatie waar de jongere werkt (4%) vinden jongeren minder geschikt om hun mening over problemen bij jongeren te bespreken. Als er iets groots staat te gebeuren, wordt er om een mening gevraagd en wordt er ook geluisterd. (meisje, 14 jaar, vwo) 10
Hoe en waar jongeren eerder hun mening gaven S ommige jongeren hebben al een keer ergens hun mening over gegeven. Van deze jongeren wilden we weten hoe en waar ze hun mening eerder lieten horen. Meer dan zes op de tien jongeren hebben nooit een mening gegeven over zaken die gaan over hun woonplaats of gemeente (61%). De jongeren die dat wel deden, gaven hun mening via een vragenlijst (18%), een gesprek, discussie of debat (13%) of via internet (10%). De leerlingenraad of schoolraad (2%), het organiseren van activiteiten of evenementen (2%) of creatieve uitingen (1%) worden het minst genoemd als manieren om een mening te geven over de woonplaats of de gemeente. Jongeren gaven hun mening aan de gemeente over: De drukte van vrachtverkeer in de buurt. (meisje, 15, vmbo) Of er een skatebaan zou komen of dat er een snelweg door Voorschoten zou komen. (meisje, 14, havo) Dat we confetti mochten gebruiken bij carnaval. (meisje, 16, vmbo) De bouw van een tweede windmolen in Zoeterwoude. (jongen, 14, vwo) Een crossbaantje die gemaakt zou worden in Middelaar. (jongen, 15, havo) Over een winkel die weg moest vanwege de herinrichting van de buurt. (jongen, 14, vmbo) Een gezin dat terug moest naar Israël. (meisje, 13, vwo) De drugs in de speeltuin. (meisje, 12, havo) Pinkpop; dat we veel last hadden van auto s die bij ons parkeerden en dat wijzelf geen plaats meer hadden. (meisje, 13, vmbo) Dat ze flats niet mochten slopen, omdat ze een nieuwe wijk wilden bouwen. (meisje, 13, havo) 11
Ook hebben we de jongeren gevraagd of zij buiten de eigen woonplaats of gemeente hun mening hebben gegeven. Bijna driekwart van de jongeren (73%) had dat nooit gedaan. De jongeren die dat wel deden, gaven hun mening via een gesprek, discussie of debat (10%), via een vragenlijst (9%) of via internet (8%). Het minst genoemd zijn een jongerenraad (1%), creatieve uitingen (1%), het organiseren van activiteiten of evenementen (1%) of de leerlingenraad (1%) als manieren om een mening te geven over zaken buiten de eigen woonplaats of de gemeente. Vaak komen jongeren zelf op het idee om mee te praten over zaken binnen of buiten de eigen woonplaats (32%) (tabel 8). Wanneer anderen hen op het idee brengen, zijn dat vrienden (25%) of leraren (11%). Meisjes worden eerder door vriend(inn)en aangespoord en jongeren van niet-westerse ouders worden vaker gemotiveerd door leraren. De burgemeester of wethouder (3%), een gemeenteambtenaar (2%) of een geestelijke (1%) noemen jongeren zelden als tipgever. Tabel 8. Wie bracht je op het idee om mee te praten? (meerdere antwoorden mogelijk) Ikzelf 32% Vriend of vriendin 25% Leraar 22% Familie 17% Jongerenwerker 6% Buren 6% Trainer, coach of scoutingbegeleider 4% Burgemeester of wethouder 3% Gemeenteambtenaar 2% Dominee, pastoor, imam 1% We hebben ooit eens met vrienden brieven gestuurd voor een hangplek, maar nooit wat van teruggehoord. (jongen, 15 jaar, vmbo) 12
Hoe jongeren mogen meepraten in hun woonplaats A an jongeren werd verder gevraagd of zij weten wie ervoor zorgt dat ze mogen meepraten. En ook hoe vaak en op welke manier ze mogen meepraten. Bijna de helft van de jongeren (48%) weten niet of de gemeente ervoor zorgt dat jongeren mogen meepraten over bepaalde onderwerpen (tabel 9). Twee op de tien jongeren zeggen van wel en ruim drie op de tien (32%) zeggen dat de gemeente daar niet voor zorgt. Tabel 9. Zorgt de gemeente ervoor dat jongeren mogen meepraten over bepaalde onderwerpen? (met gemeente bedoelen we de Burgemeester, Wethouder(s) of gemeenteambtenaren) Ja 20% Nee 32% Weet ik niet 48% Uit de antwoorden is te zien dat jongeren in dezelfde gemeente verschillend kunnen antwoorden op de vraag of ze wel of niet mogen meepraten in hun woonplaats of gemeente. Meer dan de helft van de jongeren (57%) weten niet of een andere instantie ervoor zorgt dat jongeren mogen meepraten over bepaalde onderwerpen (tabel 10). Meer dan één op de tien jongeren (11%) zeggen van wel en ruim drie op de tien (32%) zeggen dat er geen instantie is die daarvoor zorgt. Tabel 10. Zorgt een andere instantie in je woonplaats of gemeente ervoor dat je mag meepraten over bepaalde onderwerpen? Ja 11% Nee 32% Weet ik niet 57% 13
Instanties die jongeren via een open vraag noemen, zijn bijvoorbeeld een jeugd(gemeente)raad, het jongerenwerk of een school. Bijna vier op de tien jongeren (36%) hebben niets aangekruist als we hen vroegen hoe jongeren mogen meepraten in hun woonplaats of gemeente. De jongeren uit gemeenten die dat wel deden, kruisten een gesprek, discussie of debat (20%), een vragenlijst (18%) of internet (14%) aan, als manieren waarop hun gemeente inspraak voor jongeren mogelijk maakt. Geld aanvragen voor een eigen project (6%), een demonstratie of protestactie (6%) of creatieve uitingen (6%) worden het minst genoemd als manieren om inspraak te hebben in de eigen woonplaats of gemeente. Bijna een kwart (24%) vindt dat hun gemeente of andere instanties iets doen met de ideeën van jongeren (tabel 11). Vooral oudere jongeren vinden dat. Bijna drie op de tien jongeren (29%) zijn het niet eens met deze stelling en bijna de helft (47%) heeft er geen mening over. Tabel 11. Stelling: Mijn gemeente of andere instanties doen iets met de ideeën van jongeren? Eens 24% Oneens 29% Geen mening 47% Bij mij werd er geluisterd toen ik een handtekeningenactie hield. (meisje, 13 jaar, vwo) 14
Sociale activiteiten in de vrije tijd Naast inspraak houdt participeren ook in dat je deelneemt aan sociale verbanden. We vroegen de jongeren daarom naar hun activiteiten in hun vrije tijd. We hebben eerst de vraag gesteld of jongeren ooit een klus voor een ander of een goed doel hadden gedaan. Bijna negen op de tien jongeren (87%) hebben ooit anderen geholpen met een klus voor een ander of voor een goed doel (waarbij iets doen voor familie of vrienden niet meetelt) (tabel 12). Een klein aantal (7%) heeft dat nooit gedaan en 6% antwoordt dat ze het niet weten. Tabel 12. Heb je ooit een klus gedaan voor een ander of een goed doel? Ja 87% Nee 7% Weet ik niet 6% Bijna zes op de tien jongeren (56%) zijn lid van een organisatie binnen hun woonplaats of gemeente (tabel 13). Bijna vier op de tien (38%) zijn geen lid en een klein aantal (6%) weet het niet. Tabel 13. Ben jij lid van een organisatie binnen je woonplaats of gemeente (bijv. sportclub, scouting, kerk of moskee)? Ja 56% Nee 38% Weet ik niet 6% Organisaties waar jongeren lid van zijn, zijn bijvoorbeeld de sportclub, manege, dansschool, een orkest, de kerk of moskee of het buurthuis. Deze antwoorden gaven jongeren via een open vraag. 15
De laatste vraag die we de jongeren stelden, was of ze wel eens vrijwilligerswerk doen. Voor deze volgorde van vragen is gekozen omdat het begrip vrijwilligerswerk onder jongeren een slecht imago heeft vanwege activiteiten via formele instituties. Op deze manier kunnen we laten zien in hoeverre jongeren maatschappelijk actief zijn, ook als dat buiten georganiseerde verbanden plaatsvindt. Ruim acht op de tien jongeren (82%) doen geen vrijwilligerswerk (tabel 14). Een kleine groep (12%) doet dat wel en 6% weet het niet. Tabel 14. Doe je vrijwilligerswerk? Ja 12% Nee 82% Weet ik niet 6% Vrijwilligerswerk dat jongeren doen, zijn bijvoorbeeld bejaarden of gehandicapten helpen, helpen op de sportclub, helpen op de manege, collecteren of babysitten. Er is een samenhang tussen jongeren die een klus doen voor een ander of een goed doel en lidmaatschap van een organisatie. Wanneer jongeren lid zijn van een organisatie, doen ze relatief vaker een klus voor een ander of een goed doel. Heeft iemand een goed idee dan wordt er altijd geluisterd en soms wat mee gedaan. (jongen, 14 jaar, vmbo) 16
Conclusies en Aanbevelingen Conclusies resultaten 2009 Over het algemeen zijn jongeren erg tevreden met hun eigen woonplaats of gemeente (77%). Gemiddeld geven ze hun woonplaats een ruime voldoende. Over de sportmogelijkheden, de winkels/markt en de sfeer in de wijk zijn ze het meest tevreden. Waar ze het minst tevreden over zijn, zijn uitgaansmogelijkheden/feesten/evenementen, ontmoetingsplekken en verkeersveiligheid. Een aantal jongeren heeft er geen behoefte aan om zijn of haar mening te geven over de eigen woonplaats (24%), maatschappelijke thema s (31%) of problemen bij jongeren (29%). Jongeren die er wel behoefte aan hebben om hun mening te geven, doen dat op gemeentelijk niveau het liefst over uitgaansmogelijkheden/feesten/evenementen, ontmoetingsplekken en winkels/ markt. De eerste twee zaken komen overeen met de onderwerpen waar ze het minst tevreden over zijn. Bij de brede maatschappelijke thema s willen jongeren graag hun mening geven over vrijetijdsbesteding, toegankelijkheid van sport en inspraak voor jongeren. Als het gaat om typisch jongeren gerelateerde zaken geven ze hun mening bij voorkeur over discriminatie/racisme, pesten/ mishandeling (buiten het gezin), jeugdcriminaliteit, verslaving aan een stof (bijv. aan drugs of alcohol) en loverboys. Een enquête, het internet of een debat zijn voor jongeren de populairste manieren van inspraak. Vooral onder meisjes is een enquête favoriet. Oudere jongeren geven vooral de voorkeur aan internet en jongeren van niet-westerse ouders willen graag hun mening geven via een debat. Er is behoefte aan een combinatie van inspraakmogelijkheden: ongeveer de helft van de jongeren kruisen meer dan één manier van inspraak aan, zowel als het gaat om zaken die direct de gemeente aangaan, als maatschappelijke thema s of problemen van jongeren. Hieruit wordt duidelijk dat er niet één model voor jongerenparticipatie kan bestaan; diverse doelgroepen vragen om verschillende manieren van inspraak en daarnaast is er een groot aantal jongeren dat op meerdere manieren hun mening wil geven. Opvallend is dat leerlingenraden/schoolraden, creatieve uitingen, demonstraties of jongerenraden niet heel populair zijn. De plekken waar jongeren hun mening willen laten horen zijn het internet, de gemeente en de school. Dat geldt voor zowel de onderwerpen waar de gemeente direct over gaat, de brede maatschappelijke thema s als de typisch jongeren gerelateerde zaken. Het buurtcentrum, de organisatie waar jongeren bij horen of de vrijwilligersorganisatie waar jongeren actief zijn, vinden ze de minst aantrekkelijke plekken om hun mening te geven. Het buurtcentrum, vrijwilligersorganisaties en andere instanties zijn voor hen blijkbaar te onzichtbaar als het gaat om de invloed die deze instanties kunnen uitoefenen op de gemeente. De interesse voor inspraak is redelijk, maar de feitelijke deelname aan inspraak is nog heel laag. Zo heeft een groot aantal jongeren (61%) nooit eerder hun mening gegeven over de eigen woonplaats. Een nog groter aantal (73%) heeft nooit een mening gegeven buiten gemeentelijk verband. Jongeren die dat wel deden, maakten voornamelijk gebruik van internet, een debat of een enquête. 17
Jongeren willen vooral via informele wegen geïnformeerd worden over de mogelijkheid tot inspraak. De tip om mee te praten komt vooral via vrienden of leraren. Ook komen jongeren vaak zelf op het idee. De burgemeester of wethouder, een gemeenteambtenaar of een geestelijke worden door jongeren zelden als tipgever genoemd. Een kwart van de jongeren heeft de indruk dat hun gemeente of andere instanties iets doen met hun ideeën; drie op de tien jongeren hebben die indruk niet. Veel jongeren weten vaak niet of de gemeente (48%) of een andere instantie (57%) ervoor zorgen dat jongeren mogen meepraten over bepaalde onderwerpen. Ook dit resultaat bevestigt dat zowel de gemeente als instanties weinig zichtbaar zijn als het gaat om inspraak voor jongeren. Jongeren die wel weten dat de gemeente of andere instanties zorgen voor inspraak, noemen mogelijkheden als een debat, een vragenlijst of internet als manieren waarop hun gemeente inspraak voor jongeren mogelijk maakt. Naast inspraak houdt participeren ook deelname aan sociale verbanden in. De maatschappelijke betrokkenheid onder jongeren is erg hoog; negen op de tien jongeren hebben ooit een klus voor een ander of een goed doel gedaan (waarbij iets doen voor familie of vrienden niet meetelt). Weliswaar zijn bijna zes op de tien jongeren lid van een organisatie, maar dit betreft voornamelijk sport en vrijetijdsbesteding. Als het gaat om formeel vrijwilligerswerk is de deelname erg laag (12%). Er zijn drie niveaus van maatschappelijke betrokkenheid te onderscheiden, namelijk activiteiten buiten georganiseerde verbanden, activiteiten binnen organisaties (bijv. sportorganisaties) en vrijwilligerswerk. De kloof tussen vrijwilligerswerk (maatschappelijke betrokken activiteiten binnen georganiseerde instituties) enerzijds en maatschappelijke betrokken activiteiten buiten georganiseerde instituties anderzijds, is nog steeds groot. Uit ons eerdere onderzoek (over vrijwilligerswerk) in 2005 bleek dat 19% van de jongeren vrijwilligerswerk doet en 96% iets goed doet voor een ander (oftewel activiteiten buiten georganiseerde verbanden). In het huidige onderzoek zijn de percentages respectievelijk 12% en 87%. De kloof tussen de twee cijfers is ongeveer even groot als in 2005. Er is overigens wel een verband tussen jongeren die een klus doen voor een ander of een goed doel en lidmaatschap van een organisatie. Met andere woorden: vrijwel alle jongeren die lid zijn van een organisatie doen klussen voor een ander of een goed doel. Het is echter niet zo dat jongeren die niet actief zijn (dus helemaal niets voor een ander of een goed doel doen) vanzelfsprekend ook geen lid zijn van een organisatie of niet deelnemen aan inspraak. Ik heb niet het idee dat de ideeën van jongeren gehoord worden door de gemeente. Zo hadden ze twee jaar geleden beloofd de skatebaan te overkoepelen, maar dat is nog steeds niet gebeurd. (jongen, 14 jaar, vmbo) 18
Aanbevelingen Ondanks de lage deelname aan feitelijke inspraak, is de motivatie om gebruik te maken van inspraakmogelijkheden hoog onder jongeren. Daarbij kan een gemeente kiezen uit een scala aan onderwerpen waar jongeren belangstelling voor hebben, zoals uitgaan, sport en jeugdcriminaliteit. Daarbij komt uit deze uitkomsten ook naar voren dat er niet één model van jongerenparticipatie bestaat. Diverse doelgroepen vragen om verschillende manieren van inspraak: meisjes geven vooral de voorkeur aan een enquête, oudere jongeren geven hun mening liever via het internet en jongeren van niet-westerse ouders vinden vooral een debat aantrekkelijk. Verder is het opvallend dat jongeren aangeven meerdere vormen tegelijk te willen. Enquêtes, debatten en internet zijn de populairste opties. Gemeentes kunnen hier op inspelen. De rol die buurtcentra, vrijwilligersorganisaties en andere instanties kunnen spelen als het gaat om inspraak onder jongeren is voor jongeren nauwelijks zichtbaar. Jongeren hebben een duidelijk voorkeur om inspraak te regelen via domeinen die voor hen bekend zijn (zoals internet of school) of die een directe relevantie hebben (zoals het gemeentehuis). Het gebrek van aansluiting bij instituties komt ook naar voren als het gaat om jongerenraden; een beperkt aantal jongeren ziet een belangrijke rol voor een jongerenraad als het gaat om inspraak. Dit hoeft niet te betekenen dat het bestaan van een jongerenraad overbodig is. Het succes zal echter in grote mate afhangen van het vermogen van de jongerenraden om enquêtes of op informele wijze debatten te organiseren. Formele instituties en instanties zeggen jongeren weinig. Het is veel effectiever om jongeren te betrekken bij feitelijke activiteiten, waardoor zij hun mening op een informele manier kunnen uiten. Informele kanalen, zoals de peergroup en school zijn manieren om jongeren te bereiken en hun mening te peilen. Tot slot weet bijna de helft van alle jongeren niet of hun gemeente ervoor zorgt dat jongeren mogen meepraten. Sommige jongeren uit dezelfde woonplaats of gemeente antwoorden dat ze dat wel weten. Voor gemeenten die een vorm van jongereninspraak hebben is het daarom belangrijk om voor jongeren zichtbaar te blijven. Er was in mijn woonplaats een wedstrijd waarbij je een verbetering moest verzinnen; daar is iets mee gedaan. (meisje, 13 jaar, vwo) 19
BIJLAGE ///Enquête IS JOUW MENING BELANGRIJK? Deze vragenlijst gaat over inspraak bijvoorbeeld op school, op je sportclub, in de kerk of moskee en in je woonplaats of gemeente. Bij het beantwoorden van de vragen is jouw mening belangrijk. We verloten 10 cadeaubonnen van E20 onder de deelnemers van dit onderzoek. 1. Je bent: een meisje een jongen 2. Jouw leeftijd is 3. Je volgt: Vmbo basis Vmbo kader Vmbo gemengde leerweg Vmbo theoretische leerweg Mbo beroepsbegeleidende leerweg Mbo beroepsopleidende leerweg Havo Vwo Anders, namelijk 4. In welk land is jouw vader geboren? 5. In welk land is jouw moeder geboren? 6. Wat is (het nummer van) jouw postcode? Je woonplaats De volgende vragen gaan over jouw woonplaats of gemeente. Wat vind jij belangrijk en wat moet er aangepakt worden. 7. Ben jij tevreden over de plaats of de gemeente waar je woont? Ja Nee Weet ik niet Als er veel jongeren op reageren, wordt er wat aan gedaan. (jongen, 14 jaar, vwo) 20
8. Waar ben je tevreden over als het gaat om je woonplaats of gemeente? (meerdere antwoorden mogelijk) Ontmoetingsplekken Uitgaan, feesten en evenementen (o.a. hangplek, buurtcentrum) Sportmogelijkheden Recreatieplekken (zoals zwembad, Jouw school of andere scholen ijsbaan, park, skatebaan) in je woonplaats of gemeente Winkels en markt Als jongeren uit je woonplaats of Bereikbaarheid via het openbaar vervoer gemeente in het nieuws zijn Sfeer in de wijk en de buren Veiligheid op straat Groen in je woonplaats of gemeente Verkeersveiligheid Geen 9. Waar wil je jouw mening over geven als het om je woonplaats of gemeente gaat? (meerdere antwoorden mogelijk) Ontmoetingsplekken Uitgaan, feesten en evenementen (o.a. hangplek, buurtcentrum) Sportmogelijkheden Recreatieplekken (zoals zwembad, Jouw school of andere scholen ijsbaan, park, skatebaan) in je woonplaats of gemeente Winkels en markt Als jongeren uit je woonplaats of Bereikbaarheid via het openbaar vervoer gemeente in het nieuws zijn Sfeer in de wijk en de buren Veiligheid op straat Groen in je woonplaats of gemeente Verkeersveiligheid Geen 10. Hoe zou jij daarover je mening willen geven? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk Via een gesprek, discussie of debat Via een vragenlijst/enquête Via een actiegroep Via een jongerenraad of jongerenpanel Via een leerlingenraad/schoolraad Via internet (bijv. forum, blog, chat) Via een demonstratie of protestactie Via een handtekeningenactie Via creatieve uitingen Door activiteiten of evenementen te (bij. via een lied, rap, gedicht) organiseren Niet 11. Waar zou jij je mening daarover willen geven? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk) Op school In het buurtcentrum Bij de organisatie waar je bij hoort (bijv. sportclub, scouting, kerk of moskee) Bij de gemeente Bij de vrijwilligersorganisatie waar je werkt Op internet Via de media (bijv. krant, radio, televisie) Niet 21
Belangrijke thema s voor jongeren Met de volgende vragen willen we weten over welke thema s jij je mening wil geven. 12. Over welke thema s binnen je woonplaats of gemeente wil jij je mening geven? (meerdere antwoorden mogelijk) Sport toegankelijk maken Muziek toegankelijk maken Studiemogelijkheden Werkgelegenheid Ondernemerschap Huisvesting Vrijetijdsbesteding Maatschappelijke zorg (bijv. jongeren met een handicap of zwerfjongeren helpen) Vrijwilligerswerk Multiculturele samenleving Milieu en klimaatverandering Inspraak voor jongeren Geen 13. Hoe zou jij daarover je mening willen geven? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk) Via een gesprek, discussie of debat Via een vragenlijst/enquête Via een actiegroep Via een jongerenraad of jongerenpanel Via een leerlingenraad/schoolraad Via internet (bijv. forum, blog, chat) Via een demonstratie of protestactie Via een handtekeningenactie Via creatieve uitingen Door activiteiten of evenementen te (bij. via een lied, rap, gedicht) organiseren Niet 14. Waar zou jij je mening over deze thema s willen geven? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk? Op school In het buurtcentrum Bij de organisatie waar je bij hoort (bijv. sportclub, scouting, kerk of moskee) Bij de gemeente Bij de vrijwilligersorganisatie waar je werkt Op internet Via de media (bijv. krant, radio, televisie) Niet 22
Problemen bij jongeren Met de volgende vragen willen we weten waar jij je mening over wilt geven als het gaat om problemen bij jongeren. 15. Over welke problemen bij jongeren in je woonplaats of gemeente wil jij je mening geven? (meerdere antwoorden mogelijk) Spijbelen en schooluitval Discriminatie of racisme Pesten en mishandeling (binnen het gezin) Loverboys Pesten en mishandeling (buiten het gezin) Jeugdcriminaliteit Verslaving aan een stof Ongezonde leefstijl (bijv. aan drugs of alcohol) (bijv. overgewicht) Verslaving aan een gewoonte Stress en psychische problemen (bijv. computerspelletjes, Seksueel overdraagbare gokken, belspellen) aandoeningen Verkeersongelukken Taalproblemen Geldzaken (bijv. schulden) Geen 16. Hoe zou jij daarover je mening willen geven? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk) Via een gesprek, discussie of debat Via een vragenlijst/enquête Via een actiegroep Via een jongerenraad of jongerenpanel Via een leerlingenraad/schoolraad Via internet (bijv. forum, blog, chat) Via een demonstratie of protestactie Via creatieve uitingen (bij. via een lied, rap, gedicht) Via een handtekeningenactie Door activiteiten of evenementen te organiseren Niet 17. Waar zou jij je mening over deze problemen willen geven? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk) Op school In het buurtcentrum Bij de organisatie waar je bij hoort (bijv. sportclub, scouting, kerk of moskee) Bij de gemeente Bij de vrijwilligersorganisatie waar je werkt Op internet Via de media (bijv. krant, radio, televisie) Niet Anders, namelijk 23
Eerder je mening gegeven We willen weten of je ooit je mening hebt gegeven over je woonplaats of gemeente. En heb je ook daarbuiten ooit je mening gegeven Zo ja, hoe en waar heb je dat gedaan? 18. Hoe heb je ooit je mening gegeven over zaken die gaan over je woonplaats of je gemeente? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk) Via een gesprek, discussie of debat Via een vragenlijst/enquête Via een actiegroep Via een jongerenraad of jongerenpanel Via een leerlingenraad/schoolraad Via internet (bijv. forum, blog, chat) Via een demonstratie of protestactie Via een handtekeningenactie Via creatieve uitingen Door activiteiten of evenementen te (bij. via een lied, rap, gedicht) organiseren Niet 19. Waarover heb je jouw mening gegeven? (indien van toepassing) 20. De vorige vraag ging over je mening over je eigen omgeving. Hoe heb je ooit je mening gegeven over zaken buiten je woonplaats of gemeente? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk) Via een gesprek, discussie of debat Via een vragenlijst/enquête Via een actiegroep Via een jongerenraad of jongerenpanel Via een leerlingenraad/schoolraad Via internet (bijv. forum, blog, chat) Via een demonstratie of protestactie Via een handtekeningenactie Via creatieve uitingen Door activiteiten of evenementen te (bij. via een lied, rap, gedicht) organiseren Niet 21. Waarover heb je jouw mening gegeven? (indien van toepassing) 24 22. Wie bracht je op het idee om mee te praten? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk) Vriend of vriendin Familie Buren Leraar Jongerenwerker Trainer, coach of scoutingbegeleider Dominee, pastoor, imam Gemeenteambtenaar Burgemeester of wethouder Ikzelf Niemand
Jongeren die mogen meepraten Nu willen we weten of jongeren mogen meepraten over zaken in je woonplaats of gemeente. 23. Zorgt de gemeente ervoor dat jongeren mogen meepraten over bepaalde onderwerpen? (met gemeente bedoelen we de Burgemeester, Wethouder(s) of gemeenteambtenaren) Ja Nee Weet ik niet 24. Zorgt een andere instantie in je woonplaats of gemeente ervoor dat je mag meepraten over bepaalde onderwerpen? Ja Nee (ga naar vraag 27) Weet ik niet (ga naar vraag 27) 25. Zo ja, welke? (indien van toepassing) 26. Hoe vaak ongeveer mogen jongeren in je woonplaats of gemeente meepraten? (indien van toepassing) Altijd Elke week Elke maand Elk half jaar Elk jaar Ik weet het niet Nooit 27. Hoe mogen jongeren in je woonplaats of gemeente meepraten? (indien van toepassing) (meerdere antwoorden mogelijk) Via een gesprek, discussie of debat Via een vragenlijst/enquête Via een actiegroep Via een jongerenraad of jongerenpanel Via een leerlingenraad/schoolraad Via internet (bijv. forum, blog, chat) Via een demonstratie of protestactie Via creatieve uitingen (bij. via een lied, rap, gedicht) Via een handtekeningenactie Door activiteiten of evenementen te organiseren Door geld aan te vragen voor een eigen project (bij een fonds of de gemeente) Niet 28. Stelling: Mijn gemeente of andere instanties doen iets met de ideeën van jongeren? Eens Oneens Geen mening 29. Leg uit waarom? (indien van toepassing) 25
Sociaal in je vrije tijd We willen vervolgens iets meer weten over dingen die je in je vrije tijd doet. 30. Heb je ooit anderen geholpen met een klus zonder dat je er wat voor terugkreeg? (Familie en vrienden tellen niet mee) Ja Nee Weet ik niet 31. Heb je ooit een klus gedaan voor een goed doel? (bijv. een sponsorloop of collecte) Ja Nee (ga naar vraag 33) Weet ik niet (ga naar vraag 33) 32. Hoe vaak doe of deed je klussen zoals in vraag 30 en 31? Paar keer per week of vaker Paar keer per maand Paar keer per half jaar Paar keer per jaar Ik weet het niet Nooit 33. Houd jij je bezig met na- of buitenschoolse activiteiten? Ja Nee (ga naar vraag 35) Weet ik niet (ga naar vraag 35) 34. Zo ja, welke na- of buitenschoolse activiteiten? (indien van toepassing) 35. Ben jij lid van een organisatie binnen je woonplaats of gemeente (bijv. sportclub, scouting, kerk of moskee)? Ja Nee (ga naar vraag 37) Weet ik niet (ga naar vraag 37) 36. Zo ja, welke organisatie? (indien van toepassing) 37. Doe je vrijwilligerswerk? Ja Nee Weet ik niet 38. Zo ja, wat voor vrijwilligerswerk? (indien van toepassing) 26
Tevreden over je woonplaats of je gemeente Tot slot willen we weten hoe je na het beantwoorden van al deze vragen denkt over je woonplaats. 39. Hoe tevreden ben je met je woonplaats of gemeente? Geef een cijfer: 40. Wil je nog iets kwijt over deze vragenlijst? Jong Lokaal Bokaal 2010 Doet jouw gemeente het geweldig als het gaat om de inspraak en invloed van jongeren? Vinden ze jongeren belangrijk en steunen ze initiatieven van jongeren? Nomineer dan nu jouw gemeente voor de Jong Lokaal Bokaal 2010 via www.jonglokaalbokaal.nl. De prijs voor gemeenten die jongeren serieus nemen. De Jong Lokaal Bokaal is een initiatief van NJR en de minister voor Jeugd & Gezin. www.jonglokaalbokaal.nl 27
1