Bas de Maat, Pepijn Calle, Arthur de Bruin, Niels Schrieken en Marco Dubbeldam Oktober 2014 Stichting Het Zeeuwse Landschap Postbus 25 4450 AA Heinkenszand www.hetzeeuwselandschap.nl Stichting RAVON Postbus 1413 6501 BK Nijmegen www.ravon.nl Stichting ANEMOON Postbus 29 2120 AA Bennebroek (ZH) www.anemoon.org Stichting Zeeschelp Jacobahaven 1, 4493 ML Kamperland www.zeeschelp.nl
Colofon 2014 Stichting RAVON, Nijmegen; Stichting Het Zeeuwse Landschap, Wilhelminadorp; Stichting ANEMOON, Bennebroek; Stichting Zeeschelp, Kamperland Tekst: Bas de Maat, Pepijn Calle, Arthur de Bruin, Niels Schrieken en Marco Dubbeldam Wijze van citeren: Maat B. de, P. Calle, A. de Bruin, N. Schrieken en M. Dubbeldam 2014. Vissenweekend Zeeland 2014. Stichting RAVON, Nijmegen; Stichting Het Zeeuwse Landschap, Wilhelminadorp; Stichting ANEMOON, Bennebroek; Stichting Zeeschelp, Kamperland. 2
Inhoudsopgave 1 Inleiding... 4 2 Bemonsterde locaties... 5 3 Waargenomen soorten... 6 4 Beeldverslag... 7 5 Dankwoord... 9 Bijlage 1 Deelnemerslijst... 10 Bijlage 2 Overzicht vangsten... 11 Bijlage 3 Verspreidingskaarten... 12 3
1 Inleiding Het jaarlijkse RAVON Vissenweekend vond in 2014 plaats van vrijdag 19 september tot en met zondag 21 september. Na vorig jaar Overijsel geïnventariseerd te hebben, was dit jaar de provincie Zeeland aan de beurt. De uitvalsbasis was groepsaccommodatie De Bosrand Hoeve, gelegen in Burh- Haamstede. Het hoofddoel van het Vissenweekend is om vis-inventarisaties uit te voeren in de zogenaamde witte gebieden, waarvan de visgegevens oud of zelfs geheel onbekend zijn. In Zeeland wordt momenteel hard gewerkt aan een visatlas dus alle gegevens waren meer dan welkom. Met name voor de zoutwatervissen waren nog veel slecht onderzochte uurhokken. Vrijdag in de loop van de avond verzamelden de deelnemers zich op de accommodatie. Door Stichting Zeeschelp werd bij aankomst een zout- en zoetwateraquarium ingericht. In deze aquaria konden de deelnemers gedurende het weekend verzamelde vissen plaatsen. Pepijn Calle, coördinator van de Zeeuwse Visatlas, gaf een presentatie over de voorlopige resultaten en werkwijze van de Zeeuwse visatlas en de te bemonsteren locaties van het vissenweekend. Daarna werd door Bend van Broekhoven (Stichting Zeeschelp) een presentatie gegeven over de mogelijk aan te treffen brakwatersoorten en de kenmerken hiervan. s Avonds is al door een eerste groepje met schepnetten gevist, er werden vooral veel goudvissen en riviergrondels gevangen. Riviergrondels (in Zeeland zeldzaam) waren in dit deel van Zeeland niet bekend, dus het eerste succes van het vissenweekend was hiermee geboekt. Vara vroege vogels maakte een radioverslag van het weekend. Zaterdag werd de groep van circa 45 deelnemers opgesplitst om op verschillende locaties te gaan inventariseren. Er werd gevist met schepnetten, hengels, zegen- en leusnetten, elektrisch en een groepje is gaan duiken/snorkelen. De locaties waren onder andere de Westerschelde, Oosterschelde, Krammer-Volkerak en het Grevelingenmeer. s Avonds vond de barbecue plaats. Hierna gaf Niels Schrieken een presentatie over de werkwijze van St. Anemoon en de viswaarnemingen die ze zo verzamelen. Hierop volgend vond de jaarlijkse vis-quiz plaats. De winnaar van vorig jaar, Teddy Dolstra, had een ingewikkelde quiz in elkaar gestoken. De quiz werd gewonnen door Jelger Herder. Op zondag werd de groep opnieuw opgesplitst. Er werden locaties dichter bij de accommodatie bezocht, onder andere het Noordzeestrand en Neeltje Jans. De organisatie bestond dit jaar uit Arthur de Bruin (RAVON) en Pepijn Calle (Het Zeeuwse Landschap). Het duikgedeelte werd georganiseerd door Niels Schrieken (Stichting ANEMOON). Het weekend is mede gesubsidieerd door Stichting Het Zeeuwse Landschap, het Zeeuwse visatlasproject en RAVON. Gedurende het weekend werden 43 gebieden geïnventariseerd en 38 soorten aangetroffen. Er werden ruim 6000 vissen gevangen. Nieuw voor Zeeland was de marmergrondel (1 expl. In het Krammer Volkerak) en verder werden diverse soorten gevangen die nieuw waren voor het betreffende gebied. Een ander hoogtepunt was de vondst van een populatie kleine modderkruipers in het Krammer Volkerak (gevangen in vier kilometerhokken). De soort werd hier bij eerdere intensieve bemonstering in 2013 nog niet aangetroffen. 4
2 Bemonsterde locaties De te bemonsteren locaties waren van te voren bepaald, gebaseerd op de witte uur hokken kaart van de zoute soorten. De bemonsterde kilometerhokken zijn weergegeven in onderstaande figuur. De groepjes bestonden uit 4 tot 12 personen. De groepen werden zo ingedeeld dat in elke groep in elk geval iemand was die ervaring had met het vissen met leusnetten of zegens en met de te verwachten soorten. 5
3 Waargenomen soorten Tijdens het weekend zijn 40 kilometer hokken onderzocht waarbij 38 verschillende soorten en ruim 6000 individuen werden waargenomen. 1 Paling - Anguilla anguilla 21 Griet - Scophthalmus rhombus 2 Ansjovis - Engraulis encrasicolus 22 Tarbot - Scophthalmus maximus 3 Haring - Clupea harengus 23 Schar - Limanda limanda 4 Sprot - Sprattus sprattus 24 Schol - Pleuronectes platessa 5 Kleine modderkruiper - Cobitis taenia 25 Bot - Platichthys flesus 6 Riviergrondel - Gobio gobio 26 Tong - Solea solea 7 Winde - Leuciscus idus 27 Zeebaars - Dicentrarchus labrax 8 Goudvis - Carassius auratus 28 Baars - Perca fluviatilis 9 Brasem - Abramis brama 29 Snoekbaars - Sander lucioperca 10 Karper: onbepaald - Cyprinus carpio 30 Zandspiering - Ammodytes tobianus 11 Ruisvoorn - Scardinius erythrophthalmus 31 Kleine pieterman - Echiichthys vipera 12 Blankvoorn - Rutilus rutilus 32 Pitvis - Callionymus lyra 13 Spiering - Osmerus eperlanus 33 Zwarte grondel - Gobius niger 14 Dunlipharder - Liza ramada 34 Dikkopje - Pomatoschistus minutus 15 Diklipharder - Chelon labrosus 35 Brakwatergrondel - Pomatoschistus microps 16 Koornaarvis - Atherina presbyter 36 Zwartbekgrondel - Neogobius melanostomus 17 Driedoornige stekelbaars - Gasterosteus aculeatus 37 Marmergrondel - Proterorhinus semilunaris 18 Tiendoornige stekelbaars - Pungitius pungitius 38 Blonde Grondel - Gobiusculus flavescens 19 Kleine zeenaald - Syngnathus rostellatus 20 Grote zeenaald - Syngnathus acus In het Krammer-Volkerak, is in de ondiepe rijk begroeide geulen van de Slikken van de Heen d.m.v. elektrisch vissen gericht gezocht naar de grote modderkruiper. Deze is echter niet aangetroffen, wel werd hier de kleine modderkruiper gevangen (nieuw voor dit deel van Zeeland). In de nabijgelegen Plaat van de Vliet werd bovendien één marmergrondel gevangen, dit is een nieuwe soort voor Zeeland. In de stortstenen vooroevers werden in beide gebieden zeer hoge dichtheden paling vastgesteld (ca. 1 expl. per 3-5 meter oeverlengte). Naar verwachting doen deze zich tegoed aan de hier massaal voorkomende zwartbekgrondel. De soort die op de meeste locaties is aangetroffen is diklipharder (21), gevolgd door brakwatergrondel (20), koornaarvis (19) en zeebaars (18). De soort waarvan de meeste individuen werden gevangen is dikkopje (1516), gevolgd door koornaarvis (831), diklipharder (636) en zwartbekgrondel (616). De meest soortenrijke locatie was de Westerschelde ter hoogte van de kerncentrale bij Borssele met 13 soorten. Op de tweede plek kwam het Volkerakmeer bij de Slikken van de Heen met 12 soorten, als derde de Westerschelde ter hoogte van Fort Ellewoutsdijk met 11 soorten. 6
4 Beeldverslag 7
Voor meer foto s kunt u kijken in het online fotoalbum: www.ravon.nl/infotheek/fotos/tabid/1496/albumid/392-283/ 8
5 Dankwoord Bij deze willen we alle deelnemers bedanken voor hun enthousiaste bijdrage aan het vissenweekend. Voor het verlenen van toestemming om in verschillende gebieden te mogen vissen zijn we Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten dankbaar. 9
Bijlage 1 Deelnemerslijst Aad Meima Arthur de Bruin Bas de Maat Bernd van Broekhoven Daan van Grieken Elfriede Schotsmans Esther Meima Jan Kranenbarg Jarno Beijk Jeroen Bosveld Jeroen Jansen Jesse Keyzer Jöran Janse Johann Prescher Jorn Theelen Josine de Jongh Jelger Herder Lodewijk Krapels Lucien Calle Maarten Flikweert Maarten van der Beek Marc Weeber Marcel Koen Marco Dubbeldam Martijn Schiphouwer Matthijs de Vos Mick Vos Milou van Voorst Minne Feenstra, Kris & Cisko Niels Schrieken Patrick Heijne Pepijn Calle Rick Heeres Rob Fraaije Rob Le Duc Rolf van Leeningen Sanne Ploegaert Siep Busink Steven van Kasteel Teddy Dolstra Tim Jak Tristan de Graça Wim Kaijser 10
Bijlage 2 Overzicht vangsten Alle vangsten zijn ingevoerd op www.waarneming.nl en zullen van daaruit doorvloeien naar de NDFF. Haamstede - noord [ZL] 's-gravenpolder - Biezelingsche Ham 's-gravenpolder - Haagdijk e.o. 's-gravenpolder - Zwaaksche Weel oost / Ooster Zwakepolder Baarland - Schor van Baarland e.o. Borssele - Slufter Kaloot Driewegen - Hollepolder Ellewoutsdijk - Everingepolder e.o. Ellewoutsdijk - Fort Ellewoutsdijk Ellewoutsdijk - Zuidgors Gorishoek - zeedijk / Oosterschelde Grevelingendam / Philipsdam kruising Hansweert - Kapellebank Hansweert - Zeedijk Kamperland - Strand en duinvallei De Banjaard II Oud-Vossemeer - Van Haaftenpolder Scherpenisse - Scherpenissepolder zeedijk Sint Annaland - Joanna Mariapolder Sint Annaland - Schor van Sint Annaland Sint Maartensdijk - Noordpolder west Slikken van den Dortsman - Zeedijk Noordpolder Slikken van den Dortsman noord Stavenisse - Oud-Kempenshofstedepolder Zeedijk Stavenisse - Stavenissepolder Zeedijk West Stavenisse - Stavenissepolder Zeedijk Zuidwest Volkerakmeer - Plaat van de Vliet e.o. Volkerakmeer - Slikken van de Heen West Brouwersdam - Grevelingen - haven Middelplaat e.o. Brouwersdam - Noordzeezijde - tussen Spuisluis en Schouwen Haamstede - Polder Burgh- en Westland Oost Kamperland - Sophiastrand Oosterscheldekering - Mattenhaven Oosterscheldekering - Mattenhaven zuidelijke havendam Oosterscheldekering - Strandje Topshuis Oosterscheldekering - Vluchthaven Neeltje Jans Ouddorp - Flaauwe Werk (zeedijk en strand) Serooskerke (SD) - Schelphoek Buitendijks Oost Stavenisse - Stavenissepolder Zeedijk Zuidwest Vrouwenpolder - Strand Breezand Westkapelle - Zuiderstrand Duiklocatie Zoetersbout Duiklocatie Dreischor zuid Langeweg Waargenomen op locaties Aantal idividuen 1 Paling - Anguilla anguilla 30 121 2 151 2 Ansjovis - Engraulis encrasicolus 1 3 2 4 3 Haring - Clupea harengus 65 2 5 2 1 1 6 76 4 Sprot - Sprattus sprattus 25 3 2 49 1 1 6 81 5 Kleine modderkruiper - Cobitis taenia 8 1 8 6 Winde - Leuciscus idus 3 1 3 7 Karper: onbepaald - Cyprinus carpio 1 48 2 49 8 Goudvis - Carassius auratus 10 1 10 9 Brasem: Abramis brama 3 5 2 8 10 Ruisvoorn - Scardinius erythrophthalmus 6 4 6 50 2 5 68 11 Blankvoorn - Rutilus rutilus 2 3 2 5 12 Rivergrondel - Gobio gobio 250 1 250 13 Spiering - Osmerus eperlanus 2 1 1 6 11 2 6 23 14 Dunlipharder - Liza ramada 1 1 1 15 Diklipharder - Chelon labrosus 150 15 47 50 5 1 30 10 3 125 60 5 30 2 35 15 2 25 10 1 15 21 636 16 Koornaarvis - Atherina presbyter 1 52 2 38 20 90 30 40 32 50 60 1 23 50 50 92 80 110 10 10 20 841 17 Driedoornige stekelbaars - Gasterosteus aculeatus 2 30 60 1 3 2 2 2 10 20 30 1 1 100 36 2 16 302 18 Tiendoornige stekelbaars - Pungitius pungitius 10 4 10 1 96 5 121 19 Kleine zeenaald - Syngnathus rostellatus 2 40 1 15 1 6 1 7 66 20 Grote zeenaald - Syngnathus acus 1 1 1 21 Griet - Scophthalmus rhombus 6 8 2 8 4 24 22 Tarbot - Scophthalmus maximus 6 2 4 3 12 23 Schar - Limanda limanda 1 1 1 24 Schol - Pleuronectes platessa 2 7 1 3 20 1 6 34 25 Bot - Platichthys flesus 13 2 2 3 3 15 1 7 39 26 Tong - Solea solea 1 1 1 27 Zeebaars - Dicentrarchus labrax 100 16 9 13 23 7 75 20 11 20 1 25 25 3 2 1 33 18 1 19 403 28 Baars - Perca fluviatilis 30 4 89 3 123 29 Snoekbaars - Sander lucioperca 1 1 1 30 Zandspiering - Ammodytes tobianus 2 2 50 5 259 3 6 321 31 Kleine pieterman - Echiichthys vipera 1 1 1 32 Zwarte grondel - Gobius niger 1 1 1 3 3 33 Dikkopje - Pomatoschistus minutus 25 5 307 15 15 5 5 4 4 88 415 150 150 25 149 4 150 1 18 1517 34 Brakwatergrondel - Pomatoschistus microps 6 29 11 4 26 3 5 2 1 2 4 33 3 2 3 125 38 10 5 1 20 313 35 Zwartbekgrondel - Neogobius melanostomus 4 80 532 3 616 36 Marmergrondel - Proterorhinus semilunaris 1 1 1 37 Blonde Grondel - Gobiusculus flavescens 1 2 10 3 13 38 Pitvis - Callionymus lyra 1 1 1 Aantal soorten 4 10 3 3 5 13 4 3 11 9 4 5 8 6 9 6 1 3 3 2 2 1 3 5 4 8 12 0 2 2 1 6 8 5 4 7 5 6 1 2 5 6 2 11
Bijlage 3 Verspreidingskaarten Brakwatergrondel Een verspreidingskaart van de kilometerhokken waarin brakwatergrondel bekend is in Zeeland. Met donkergroen zijn de kilometerhokken aangegeven waarin brakwatergrondel is gevangen tijdens het vissenweekend en waarvan deze nog niet eerder bekend was. Met lichtgroen zijn kilometerhokken aangegeven waarin tijdens het vissenweekend brakwatergrondels zijn gevangen maar die wel al bekend waren. 12
Diklipharder Een verspreidingskaart van de kilometerhokken waarin diklipharder bekend is in Zeeland. Met donkergroen zijn de kilometerhokken aangegeven waarin diklipharder is gevangen tijdens het vissenweekend en waarvan deze nog niet eerder bekend was. 13
Koornaarvis Een verspreidingskaart van de kilometerhokken waarin koornaarvis bekend is in Zeeland. Met donkergroen zijn de kilometerhokken aangegeven waarin koornaarvis is gevangen tijdens het vissenweekend en waarvan deze nog niet eerder bekend was. Met lichtgroen zijn kilometerhokken aangegeven waarin tijdens het vissenweekend koornaarvissen zijn gevangen maar die wel al bekend waren. 14
Linksboven: locatie marmergrondel Rechtsboven: Een verspreidingskaart van de kilometerhokken waarin kleine modderkruiper bekend is in Zeeland. Met donkergroen zijn de kilometerhokken aangegeven waarin kleine modderkruiper is gevangen tijdens het vissenweekend en waarvan deze nog niet eerder bekend was. Linksonder: Een uitsnede van de verspreidingskaart van de kilometerhokken waarin zwartbekgrondel bekend is in Zeeland. Met donkergroen zijn de kilometerhokken aangegeven waarin zwartbekgrondel is gevangen tijdens het vissenweekend en waarvan deze nog niet eerder bekend was. Met lichtgroen zijn kilometerhokken aangegeven waarin tijdens het vissenweekend zwartbekgrondels zijn gevangen maar die wel al bekend waren. Rechtsonder: Kleine zeenaald, voor de betekenis van de kleuren, zie hierboven. Alle waarnemingen van het kamp zijn ingevoerd op waarneming.nl en zullen geleidelijk doorstromen naar de NDFF en dus de digitale visatlas(sen). Desgewenst kunt u de data ook opvragen. 15