Jaarverslag 2017 Commissie orgaan- en weefseldonatie Een Leven redden. Je hebt het in je.
Jaarverslag 2017 Commissie Orgaan- en Weefseldonatie Inhoudsopgave 1 Voorwoord 3 2 Inleiding 4 3 Aanpak 4 4 Activiteiten Commissie 5 5 Resultaten 2017 6 6 Conclusies 15 7 Overzicht tabellen en diagrammen 15 2
1 Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag over het jaar 2017 van de Commissie orgaan- en weefseldonatie. Een belangrijke zaak die in 2017 speelde was natuurlijk het feit dat de aanpassing van de Wet op orgaandonatie door de Eerste Kamer is goedgekeurd. De wet zal per 1 juli 2020 ingaan en de Commissie hoopt dat het effect heeft op het aantal orgaan- en weefseldonoren. Wat betreft het aantal orgaandonoren blijft het elk jaar afhankelijk van het potentieel, dat het ene jaar hoger is dan het andere jaar. Wat betreft weefseldonoren was er weer een stijging te zien en blijven we als MST in de top van Nederlandse ziekenhuizen als het gaat om het aantal geëffectueerde weefseldonoren. In 2017 is de intranetpagina van MST aangepast en is de groep Orgaan- en Weefseldonatie een belangrijke groep als het gaat om te zien hoe MST het op gebied van donatie doet. In dit verslag worden de resultaten en activiteiten van de Commissie beschreven. U wordt van harte aanbevolen dit door te nemen. Mocht U opmerkingen c.q. adviezen hebben naar aanleiding van dit jaarverslag, dan vernemen wij dit graag, Commissie orgaan- en weefseldonatie Het aantal overleden patiënten blijft de afgelopen jaren ongeveer gelijk. 3
Jaarverslag 2017 Commissie Orgaan- en Weefseldonatie 2 Inleiding Voor 2017 werden de volgende doelstellingen geformuleerd: Het verder verhogen van de donorherkenning naar 90%. Het verhogen van het percentage registerraadplegingen bij geschikte donoren naar 90%. Het terugdringen van het weigeringpercentage van 65% naar 55%. Ondersteuning in het donatieproces. Aandacht voor donatie van zowel medewerkers als het publiek in het adherentiegebied van het ziekenhuis. Een belangrijk speerpunt was het terugdringen van het weigeringpercentage en de donorherkenning van weefseldonoren. Ook in 2017 was het beleid erop gericht om adequate feedback te geven en artsen zoveel mogelijk ondersteuning te geven in het donatieproces. Een leven redden. Je hebt het in je. Heb je er weleens over nagedacht of je orgaandonor wilt zijn? Jouw keuze kan later levens van anderen redden. Registreer met je DigiD op orgaandonatie.nu 3 Aanpak Omdat het streven is het weigeringpercentage te verminderen, werd de training Communicatie rond donatie evenals in 2016 achtmaal gehouden. Scholing In principe zijn alle nieuwe arts-assistenten die met overlijden te maken hebben verplicht de training te volgen. De training wordt steeds erg gewaardeerd door de deelnemers en wordt zeer positief beoordeeld. Evenals vorig jaar zijn er 57 artsen/verpleegkundigen geschoold. Nabestaandenzorg was ook in 2017 een belangrijk onderdeel. Er zijn 19 contacten met nabestaanden van weefseldonoren geweest. De nabestaandenzorg van orgaandonoren werd in samenspraak met de transplantatiecoördinator gedaan. Alle nieuwe assistenten kregen uitleg over de donatieprocedure tijdens de introductiedagen. Scholing was een belangrijke activiteit. Zowel binnen het ziekenhuis als daarbuiten werden scholingen gegeven. Binnen het ziekenhuis werd aan ruim 500 zorgverleners voorlichting en bijscholing gegeven. Buiten het ziekenhuis werd algemene voorlichting aan bijna 350 belangstellenden op scholen, clubs en verenigingen gegeven. Donorweek De donorweek was een groot succes. Het aantal inschrijvingen in Enschede dit jaar tijdens de donorweek echter wel minder dan in 2016. Mensen die informatie willen kunnen altijd terecht op onze website: mst.nl/orgaandonatie 4
4 Activiteiten Commissie orgaan- en weefseldonatie In 2017 bestond de commissie uit: G.D. Kant internist I. Knottnerus neuroloog R.J. de Wit intensivist/chirurg R. IJmker SEH arts V. Silderhuis intensivist/internist, voorzitter M. Nillesen arts-assistent interne geneeskunde M. ter Horst arts-assistent chirurgie B. Grave-de Vries OK-verpleegkundige I. Mensink transplantatieverpleegkundige M. Dijkstra transplantatieverpleegkundige M. Schreuder zorgbelang Overijssel T. Bezema transplantatiecoördinator R. Schimmel donatiecoördinator, secretaris In 2017 heeft Vera Silderhuis het voorzitterschap overgenomen van Gert Kant, die vele jaren voorzitter is geweest. De commissie kwam in 2017 vier maal bij elkaar. De volgende onderwerpen zijn onder andere behandeld: Jaarverslag 2017 Scholing Herindeling regio donatiezorg Sollicitatieprocedure donatiecoördinator Ervaringen/problemen rond donatieprocedures 5
Jaarverslag 2017 Commissie Orgaan- en Weefseldonatie 5 Resultaten van 2017 In 2017 zijn er 706 patiënten overleden. Dat zijn er 26 minder dan in 2016. 99,2% van de formulieren komt via het mortuarium binnen. Het donatieformulier wordt door vrijwel elke arts ingevuld. Bij slechts 1,3 % is het formulier niet ingevuld. Bij 13,2% was het formulier niet volledig ingevuld. Van de 706 overleden patiënten waren er 228 geschikt voor donatie. Dit is 32,3%. Qua leeftijd is iemand geschikt t/m 86 jaar. Tot en met 2010 was dat 81 jaar. Niet ingevuld / niet aangetroffen Niet volgens protocol ingevuld Volledig ingevuld Diagram 1: Invoer donatieformulieren overledenen Er zijn in 2017 10 orgaandonatieprocedures opgestart. 8 DCD (Donation after Circulatory Death) en 2 DBD (Donation after Brain Death) procedures. Bij 2 DCD procedures bleken de organen niet geschikt te zijn voor transplantatie. Deze procedures maakten 15 niertransplantaties, 1 longtransplantatie en 6 levertransplantaties mogelijk. Bij weefseldonatieprocedures zijn 50 procedures opgestart, maar werd 4 keer toch geen weefsel uitgenomen. Er werden 43 maal cornea, 9 maal huid, 9 maal hartkleppen en 5 maal botweefsel aangeboden. Er waren 5 weefseldonatieprocedure van een patiënt via een huisarts/ggd-arts. 2013 2014 2015 2016 2017 2013 2014 2015 2016 2017 2013 2014 2015 2016 2017 11 17 15 17 10 52 44 48 35 50 190 205 220 189 178 orgaandonaties weefseldonaties registerraadplegingen Tabel 1: Aantal donaties en raadplegingenw 6
Van de 228 geschikte weefseldonoren, hebben de artsen er 208 herkend. Dit betekent een donorherkenning van 91,2%. 250 200 150 raadpleging percentage 100 50 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Diagram 2: Donorherkenning absoluut Van de 20 niet-herkende weefseldonoren gaf de arts 6 maal (3%) maligniteit als contra-indicatie op en 4 maal wens patiënt/familie! De overige contra-indicaties die gegeven werden, waren divers van aard. De potentiële orgaandonoren zijn allen herkend. 94% 92% 90% 88% 86% 84% donorherkenning procentueel 82% 80% 78% 76% 74% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Diagram 3: Donorherkenning procentueel 7
Jaarverslag 2017 Commissie Orgaan- en Weefseldonatie 60 50 40 30 weefseluitname 20 10 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Diagram 4: Weefseluitname Het overzicht in tabel 2 is gegeven op basis van de donatieformulieren die binnengekomen zijn. maand aantal 6b formulier herkende herkende register weefseldonatie. orgaandonatie. overleden ingevuld weefseldonor orgaandonor raadpleeging procedure procedure jan 73 70 15 1 17 2 1 febr 52 52 9 3 16 3 2 mrt 69 69 18 5 21 3 1 april 61 61 16 0 13 4 1 mei 58 58 16 1 15 4 0 juni 54 53 16 3 15 4 0 juli 56 55 16 3 11 3 1 aug 48 48 14 0 18 3 3 sept 58 57 25 6 17 3 1 okt 48 48 15 1 13 2 2 nov 64 64 24 1 16 2 2 dec 65 64 24 1 17 2 3 Totaal 706 699 208 25 178 50 10 Tabel 2: Overzicht aantal overledenen per maand Wat betreft het aantal potentiële orgaandonoren het volgende: Potentiële orgaandonoren zijn zowel DBD als DCD donoren. Een potentiële DBD orgaandonor is een patiënt die voldoet aan de criteria van klinische hersendood. Een potentiële DCD orgaandonor is een patiënt waarvan men verwacht dat, als de behandeling gestopt wordt, de patiënt binnen 2 uur een circulatiestilstand heeft. 8
Verdeling over de afdelingen afdeling aantal donatie- herkende herkende register weefsel orgaandonatie overleden formulier weefseldonor orgaandonor raadpleging procedure procedure bij patiénten A5 cardiologie 6 6 1 0 0 0 0 A5 Thoraxchir 4 4 0 0 0 0 0 A6 MDL 10 10 0 0 0 0 0 AOA 57 56 11 0 6 5 0 B4 Psychiatrie 0 0 0 0 0 0 0 CCU 44 43 12 0 11 2 0 C4 Chirurgie 25 25 11 0 9 1 0 IC 148 148 48 23 43 19 10 SEH 78 73 36 0 33 7 0 C4 Orthopedie 4 4 0 0 0 0 0 C5 Neurologie 68 68 18 0 15 3 0 C5 Neurochirurgie 10 10 3 0 2 0 0 C5 Cardiologie 22 22 6 0 5 1 0 C6 Long 92 92 31 0 28 8 0 E4 Chirurgie 14 14 7 0 5 1 0 E5 Urologie 3 3 0 0 0 0 0 E6 Interne 92 92 11 0 9 0 0 H2 H3 Totaal 706 699 208 25 178 50 10 Tabel 3: Verdeling over de afdelingen 40 35 30 Het percentage registerraadplegingen (85,6%) was weer iets lager dan in 2016. 25 20 15 10 5 herkende weefseldonor registerraadpleging weefselprocedure Corrigeren we het percentage met het gegeven dat er ook patiënten uit Duitsland komen waarbij niet geraadpleegd kan worden, dan is het percentage registerraadplegingen hoger (91,3%). Het aantal raadplegingen is gerelateerd aan het aantal herkende donoren. 0 Diagram 5: Herkende weefseldonoren per afdeling Er was 18 keer telefonisch contact met nabestaanden nadat men per brief op de hoogte was gebracht van de transplantatieresultaten. 9
Jaarverslag 2017 Commissie Orgaan- en Weefseldonatie 250 200 150 raadpleging percentage 100 50 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Diagram 6: Registerraadplegingen absoluut en procentueel specialisme overleden herkende orgaandonor niet herkende weefsel donor herkende weefseldonor registerraadpleging donatieverzoek ingewilligd weigering donor gemeld weefseldonatie orgaandonatie Cardiologie 161 6 5 62 56 51 17 34 15 14 2 Chirurgie 94 0 1 30 25 22 7 15 7 7 0 Interne 141 0 4 16 13 14 4 10 3 2 0 MDL 18 0 1 1 0 1 0 1 0 0 0 Pediatrie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Pulmonologie 126 0 3 36 32 31 7 24 7 7 0 Neurochirurgie 14 5 1 6 5 6 2 4 1 1 1 Neurologie 111 11 3 44 35 34 17 20 14 13 5 Gynaecologie 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Thoraxchirurgie 26 1 0 10 8 8 3 6 3 3 0 Urologie 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Orthopedie 6 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 KNO 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Huisarts 2 2 0 2 2 2 2 0 2 2 2 Plast. Chir. 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Kaakchirurgie 2 0 0 2 2 2 1 1 1 1 0 706 25 20 208 178 171 57 114 53 50 10 Tabel 4: Overzicht per specialisme. 10
Dit jaar vinden we de meeste gemiste donoren bij de Cardiologie, Interne Geneeskunde, Pulmonologie en Neurologie. Verhoudingsgewijs mist Interne Geneeskunde de meeste weefseldonoren (20%). 70 60 50 40 30 niet herk. weefseldonor herkende weefseldonor registerraadpleging weefseldonatie 20 10 0 Cardiologie Chirurgie Interne MDL Pediatrie Pulmonologie Neurochirurgie Neurologie Diagram 7: Aantal niet herkende weefseldonoren per specialisme 10 9 8 7 6 5 4 niet herk. weefseldonor herkende weefseldonor registerraadpleging weefseldonatie 3 2 1 0 Vervolg Diagram 7: Aantal niet herkende weefseldonoren per specialisme 11
Jaarverslag 2017 Commissie Orgaan- en Weefseldonatie percentage weigering 72 70 68 66 64 62 percentage weigering 60 58 56 54 52 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Diagram 8: Weigering in percentage Donatiegesprekken jaar verzoek weigering percentage 2004 237 166 70% 2005 209 184 64,1% 2006 211 149 68,9% 2007 148 96 64.8% 2008 174 102 58,6% 2009 181 123 64,4% 2010 158 101 63,9% 2011 210 127 60,5% 2012 209 142 67,9% 2013 183 112 61,2% 2014 197 132 67.0% 2015 205 132 64.4% 2016 168 112 67% 2017 171 114 66,7% Tabel 5: Aantal donatiegesprekken 12
Het aantal en bij een positieve wilsbeschikking bedroeg 95% (iets lager dan in 2016). Het aantal en bij het ontbreken van een wilsbeschikking, dan wel dat de overledene heeft aangegeven dat nabestaanden beslissen, bedroeg 19% (lager dan vorig jaar). Het totale spercentage bedroeg 32,6% (1% lager dan vorig jaar). registerraadpleging aantal verzoeken registratie 35 33 registratie nabestaanden 8 6 geen registratie 103 15 Geen raadpleging 29 1 Tabel 6: Aantal donatieverzoeken en aantal en Tabel 7 geeft een overzicht per specialisme van de resultaten van een donatieverzoek bij een bepaalde registratie in het donorregister. Wat in de eerste plaats opvalt is het feit dat als men het donorregister niet raadpleegt (hetgeen verplicht is) het resultaat 0% is, behalve bij een patiënt uit het buitenland die niet geregistreerd kunnen zijn. Opvallend is het feit dat er meer niet geraadpleegd is dan afgelopen jaar. Als men het register wel geraadpleegd heeft, maar de patiënt is er niet in aangetroffen, was het resultaat van het verzoek tot donatie 15 % (19% in 2016). Wanneer er is aangetroffen was het resultaat 95% (97% in 2016). specialisme regestratie regestratie nabestaanden geen registratie geen raadpleging Cardiologie 9 9 1 1 38 7 6 0 Chirurgie 2 1 4 3 12 2 4 0 Interne 3 3 0 0 8 1 3 0 MDL 0 0 0 0 0 0 1 0 Longziekten 5 5 0 0 23 2 4 0 Neurochirurgie 2 2 1 0 2 0 1 0 Neurologie 10 9 2 2 14 2 9 1 Thoraxchirurgie 2 2 0 0 6 1 1 0 Orthopedie 0 0 0 0 0 0 0 0 Urologie 0 0 0 0 0 0 0 0 Huisarts 2 2 0 0 0 0 0 0 Totaal 35 33 8 6 103 15 29 1 Tabel 7: Donatieverzoeken 13
Jaarverslag 2017 Commissie Orgaan- en Weefseldonatie 120 100 80 60 aantal verzoeken 40 20 0 nabestaanden beslissen geen registratie Geen raadpleging Diagram 9: Verhouding tussen verzoeken en en Orgaandonatie registratie nabestaanden beslissen geen registratie geen raadpleging registratie bezwaar 5 5 2 1 14 3 2 1 2 Tabel 8: Donatieverzoek orgaandonatie Er werd in 10 gevallen gegeven voor orgaandonatie. Het spercentage bij orgaandonatie is hoger dan bij weefseldonatie: 46% 14
6 Conclusies 2017 Het aantal overleden patiënten is minder dan vorige jaren. De donorherkenning van weefseldonoren is voor het derde jaar op rij boven de 90%. De donorherkenning van orgaandonoren was 100%. Het donorpotentieel (weefseldonoren) is gelijk gebleven. Er waren in 2017 minder potentiële orgaandonoren. Het percentage registerraadplegingen is t.o.v. 2016 helaas gedaald en is, als we het corrigeren voor patiënten waarbij niet geraadpleegd kan worden, net boven de 90%. Het spercentage is iets gestegen. Wat betreft het aantal weefseldonoren had MST de meeste procedures van alle ziekenhuizen in Nederland. Wat betreft orgaandonatie staan we samen met Isala in Zwolle bovenaan als het gaat om niet academische ziekenhuizen. Het Elisabeth-TweeSteden ziekenhuis in Tilburg is het niet-academische ziekenhuis met de meeste orgaandonoren. 7 Overzicht tabellen en diagrammen Illustratie titel pagina Diagram 1: Invoer donatieformulieren overledenen 6 Tabel 1: Aantal donaties en raadplegingen 6 Diagram 2: Donorherkenning absoluut 7 Diagram 3: Donorherkenning procentueel 7 Diagram 4: Weefseluitname 8 Tabel 2: Overzicht aantal overledenen per maand 8 Tabel 3: Verdeling over de afdelingen 9 Diagram 5: Herkende weefseldonoren per afdeling 9 Diagram 6: Registerraadplegingen absoluut en procentueel 10 Tabel 4: Overzicht per specialisme 10 Diagram 7: Aantal niet herkende weefseldonoren per specialisme 11 Diagram 8: Weigering in percentage 12 Tabel 5: Aantal donatiegesprekken 12 Tabel 6: Aantal donatieverzoeken en aantal en 13 Tabel 7: Donatieverzoeken 13 Diagram 9: Verhouding tussen verzoeken en en 14 Tabel 8: Donatieverzoek orgaandonatie 14 15
www.mst.nl/orgaandonatie donatiecoördinator MST: Roel Schimmel