Cross-over projectenoverzicht Noordelijke Clusterorganisaties Omschrijving Betrokken clusters Betrokken partijen Fase Dutch Drying Institute (DDI) Nieuwe droogtechnieken voor industriële processen onder andere in food Het Dutch Drying Institute werkt aan de ontwikkeling van nieuwe droogtechnieken voor onder andere bedrijven in de voedsel- en papierindustrie. De ambitie is om de benodigde energie voor het drogen te halveren. Watertechologie Royal Friesland Campina, Avebe, Cosun, CSM, DSM, Unilever, ISPT, Wetsus, Sensor Universe, SNNen de NOM. De start van het project wordt in Q1 van 2013 verwacht. Carbohydrate Competence Center (CCC) Expertisecentrum koolhydraten Het Carbohydrate Competence Center is een nieuw expertisecentrum op het gebied van koolhydraten. CCC wil hoogwaardige kennis op het gebied van koolhydraten genereren, ontwikkelen en delen om innovatie te bevorderen en bij te dragen aan een gezonde en duurzame samenleving. Rijksuniversiteit Groningen, Noordelijke hogescholen, Wageningen Universiteit, Agrifirm, Avebe, DSM, Royal Friesland Campina, TNO, Cosun, SNN en de NOM. Sinds 2007 is het project operationeel. Smart Dairy Farming Managementondersteuning en toegepaste sensortechnologie in de melkveehouderij Smart Dairy Farming richt zich op het versterken en verbeteren van diergezondheid in en duurzaamheid van de melkveehouderij met behulp van sensortechnologie en samenwerking in de zuivelketen. Speciale sensor- en informatietechnologie kunnen veehouders (die steeds minder tijd per koe hebben) ondersteunen bij het volgen van individuele koeien, zodat de benodigde zorg tijdig geleverd kan worden. Royal Friesland Campina, Coöperatieve Rundveeverbetering (CRV), Agrifirm, SNN en de NOM. Loopt sinds begin 2011 en duurt tot eind 2015.
Nemadecide Bodemziektebeheersing voor aardappelteelt Nemadecide is een aaltjesadviessysteem voor alle aardappeltelers, zowel voor de teler van pootaardappelen als voor zetmeel- en consumptieaardappeltelers. In het programma wordt de invloed van bouwplankeuzes en bestrijdingsmaatregelen op de aaltjesontwikkeling en de gewasschade in beeld gebracht en beperkt. Agrifirm, HZPC, AVEBE, Agico, Wageningen Universiteit, SNN en diverse andere partijen. Het project doorloopt een laatste fase met betrekking tot koppeling aan GPStechniek. Advies is verkrijgbaar. Sensorview Detectie bacteriële ziekten aardappelteelt Sensorview betreft het ontwikkelen van een beslissingsondersteunend systeem voor de aardappelpootgoedsector. De problemen binnen deze sector concentreren zich rond de thema s vitaliteit en plantenziektes. Biosensoren worden ontwikkeld voor de snelle detectie van verborgen gebreken. HZPC, Capilux, Dacom, SNN en de NOM. Project afgerond in september 2012. Smart Greenhouse Managementondersteuning en toegepaste sensortechnologie voor de glastuinbouw Smart Greenhouse omvat nieuwe innovatieve technieken voor de teelt van gewassen in de glastuinbouw. Hiervoor is het noodzakelijk om efficiënt en gecontroleerd hoogwaardige planten te produceren. Sensor- en informatietechnologie zijn de basis om het duurzame productieproces te monitoren en te sturen om de juiste productie te krijgen. LTO Glaskracht, LTO Noord, Syntens, CropEye, SNN en Sensor Universe. Het project is in ontwikkeling. Vroegtijdige antibioticadetectie in grondstoffen voor voedsel Microbiologische test in melk Naar voorbeeld van Delvotest. Dit is een microbiologische test van DSM waarmee de aanwezigheid van antibiotica in melk kan worden aangetoond (in 3 uur). Delvotest maakt gebruik van het feit dat antibiotica bacteriën doden. Product van DSM is verkrijgbaar.
WaterSense Waterbesparing en desinfectie pootgoedsector In WaterSense wordt een beslissingsondersteunend systeem voor waterbeheer ontwikkeld. Dit systeem geeft met gebruik van sensoren informatie over hoeveelheid water in het beheergebied en de ontwikkeling daarvan. De waterbeheerders kunnen in een vroegtijdig stadium maatregelen nemen om wateroverlast of watertekort te voorkomen. Boeren krijgen door dit systeem meer inzicht in de groei van hun gewas en de vochthuishouding. Dacom, DySI, Hydralogic, PPO, Wetsus, WMD, SNN en twee waterschappen. Het project is afgerond in de zomer van 2012. IJkakker Managementondersteuning en toegepaste sensortechnologie in de akkerbouw Het project IJkakker is opgezet als een living lab voor de ontwikkeling van diensten in het kader van de precisielandbouw ten behoeve van het telen van akkerbouwgewassen met behulp van sensortechnologie en dataverwerking. Het project is gestart via de ontwikkeling van een vijftal concrete diensten in samenwerking tussen de betrokken partijen. Het project moet een bijdrage leveren aan de slagkracht en bedrijfsdoelen van akkerbouwers. LTO Noord, BLGG, Dacom, HLB, PPO, de NOM, SNN en Sensor Universe., Projecten zijn geselecteerd. De voorziene start is teeltjaar 2013. Waterschoon Sneek Noorderhoek Decentrale sanitatie, energiebesparing en herbenutting nutriënten In de woonwijk Noorderhoek in Sneek zijn 232 nieuwe woningen/appartementen met een nieuw decentraal sanitatiesysteem gerealiseerd. Dit systeem is gebaseerd op gescheiden inzameling en behandeling van afvalstromen die gescheiden worden aan de bron. Het afvalwater van de woningen wordt gezuiverd in een kleine lokale zuiveringsinstallatie. Het systeem kan warmte terugwinnen uit reststromen, energie opwekken uit afvalwater en etensresten, medicijnresten verwijderen en nutriënten herbenutten voor Agentschap NL (min. EL&I), Desah, woningstichting De Wieren, de NOM, Provincie Fryslân, Stowa, SNN, Sûdwest Fryslân en Wetterskip Fryslân. Eind 2011 is het project opgeleverd. Het project is nu operationeel.
hergebruik als meststof. Demo-site afvalwater ziekenhuis Sneek Zuivering bij de bron van medicinale en hormonale reststoffen Bij het Antonius Ziekenhuis in Sneek wordt momenteel een demonstratie- en testsite voor de ontwikkeling van nieuwe zuiveringstechnologie op het gebied van afvalwater van ziekenhuizen gebouwd. Afvalwater wordt op de site bij de bron behandeld. Het wordt een faciliteit zodat bedrijven hun technologieën in de praktijk, met het afvalwater van het ziekenhuis, kunnen beproeven. Antonius Ziekenhuis, gemeente Sûdwest Fryslân, Desah, provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân, SNN en Wetsus. De bouw van de site is inmiddels gestart en in het eerste half jaar van 2013 wordt de site in gebruik genomen. Drinkwaterwinning Vitens Spannenburg Methaan-terugwinning Op de productielocatie voor drinkwater Spannenburg gaat Vitens methaan uit opgepompt grondwater winnen. Hiervoor wordt een installatie op het gebied van vacuümontgassing gebouwd. De installatie zorgt voor een forse reductie van de uitstoot van methaan naar het milieu. Het afgevangen methaan wordt in eerste instantie gebruikt voor energievoorziening op de locatie, maar ook wordt gekeken naar mogelijke levering aan het gasnet of inzet als brandstof voor voertuigen. Vitens en de NOM. Bezig met installatie, vanaf zomer 2013 operationeel. Reststoffen in drinkwater Paraplu van de projecten SAWA en Denewa Doel is samenwerking op het gebied van het reduceren van de aanwezigheid van microverontreinigingen in oppervlaktewater. Het doel is om tot vermindering van microverontreinigingen in afval- en oppervlaktewater te komen. Voor Denewa: Pharmafilter, Biotrack, Water Waves, Pure Green en Wetsus. Voor SAWA zie elders in dit overzicht. Denewa is gestart in september 2012, voor SAWA zie elders in dit overzicht.
Autonome Livedijk Zelfvoorzienende dijken met sensoren voor monitoring en controle LiveDijken zijn bestaande dijken, uitgerust met sensorsystemen. Deze sensorsystemen meten de werkelijke sterkte van deze dijken en voorspellen de toekomstige sterkte van de dijk. Op deze manier draagt het sensorsysteem bij aan betere inspectie en beheer van de dijk. Dijken worden niet onnodig verzwaard, waardoor een financiële besparing wordt gerealiseerd. Doel is dat het systeem autonoom kan functioneren. Waterschap, Deltares, de NOM, TNO, Sensor Universe, Stowa en twee ministeries (EL&I en I&M). Diverse Livedijken zijn sinds 2008/2009 ontwikkeld en uitgebreid geanalyseerd. Vervolgproject nog in ontwikkeling. Biofouling Meet- en regeltechniek voor microbiologische vervuiling onder andere in food industrie en drinkwaterproductie Biofouling is een proces waarin verschillende soorten micro-organismen zich aan een oppervlakte hechten en ontwikkelen tot een slijmerige en complexe laag (biofilm) die de gehele procesvoering in een (drink)watersysteem of productieproces kan beïnvloeden. Biofilms kunnen in putten, filters en leidingen leiden tot kwaliteitsvermindering. Bovendien kan de aangroei leiden tot technische problemen bij zuivering of distributie. Het bestrijden van biofilms en biofouling is daarom cruciaal. KWR, Wetsus, SNN Sensor Universe. Wordt toegepast in enkele projecten als DDI en SAWA. Sensors and water (SAWA) Nieuwe sensortechnologie in drinkwater SAWA is een noordelijk innovatieproject waarin bedrijven en kennisinstellingen geavanceerde sensoren ontwikkelen voor toepassingen op het gebied van drinkwaterkwaliteit. Het project beoogt hiermee een stevige impuls te geven aan de kwaliteit en efficiëntie van de drinkwatervoorziening, aan kennisontwikkeling en aan de Noord- Nederlandse economie. NOM, Sensor Universe, Waterbedrijf Groningen, Waterlaboratorium Noord, Waterleidingmaatschappij Drenthe, SNN, Wetsus en 12 MKB-bedrijven (voor totaaloverzicht zie www.sentec.nl). Het project is in uitvoering en loopt tot juli 2013. Tussentijdse resultaten zijn gepubliceerd. Gevalideerde sensoren worden
gereed gemaakt voor productie en vermarkting. Telemedicine and Personalized Care Testen van nieuwe telemedicijnoplossingen Meer dan veertig projectpartners uit Nederland en Duitsland werken binnen Telemedicine en Personalized Care samen aan negen grensoverschrijdende innovaties in de gezondheidszorg. De innovaties verminderen de kosten en compenseren het gebrek aan goed opgeleid personeel. Maar de innovaties zorgen met name dat patiënten een grote mate van zelfstandigheid en vrijheid krijgen in het dagelijkse leven. Gewinet, Health Valley, Oost NV, Transferagentur Fachhochschule Münster en Zorginnovatie Forum Groningen. Het project is van start gegaan en loopt tot mei 2015. Domotica Intelligente toepassingen die langer thuis wonen mogelijk maken Domotica omvat alle elektronische toepassingen in een woning om functies te besturen (zoals verwarmen en verlichten) en diensten uit de woonomgeving te gebruiken (bijvoorbeeld alarmeren en telefoneren). Domotica is onder meer belangrijk voor mensen met een beperking: ze helpen deze mensen zelfstandig te blijven. De Enk Zuidlaren, Domotica Platform Nederland, Gemeente Groningen, Hanzehogeschool Groningen, SNN en Sensor Universe. Onder andere in ziekenhuis De Enk wordt al geruime tijd gebruik gemaakt van deze technieken. Valpreventie Sensoren voor voorkoming van valincidenten Vallen en dwalen van ouderen is een groot aandachtpunt in de zorg. Het project Valpreventie heeft tot doel om valincidenten te voorkomen. Het UMCG, Oosterlengte en het noordelijke bedrijfsleven werken samen aan de ontwikkeling van een sensornetwerk dat de verzorgenden ondersteunt. Klinikum Oldenburg, Oosterlengte, UMCG en Zorginnovatie Forum Groningen. Van start gegaan. Loop tot eind 2013.
ZATO Langer thuis wonen van Zorg Afhankelijke Thuiswonende Ouderen ZATO (Zorgafhankelijke thuiswonende ouderen) is een project dat tot doel heeft om zo lang mogelijk kwetsbaarheid en opname te voorkomen bij zorgafhankelijke thuiswonende ouderen. De betrokken partijen zoeken naar zowel financiële als innovatieve en praktische mogelijkheden. Sensor Universe, SNN, Zorg Innovatie Forum Groningen Wacht op financiering. Blue Energy Demo-site Wetsalt Harlingen en Afsluitdijk In het IJsselmeer wordt een container geplaatst waarmee een proef kan plaatsvinden om energie op te wekken middels het mengen van zoet en zout water op de Afsluitdijk. De proefcentrale krijgt een capaciteit van 500 kilowatt, genoeg om stroom op te wekken voor duizend huishoudens. Naar aanleiding van de proef wordt in een vervolg uitputtend onderzocht welke mogelijkheden bestaan om de Afsluitdijk tot een energiedijk te maken, zie het project Autonome Livedijk elders in dit overzicht. Energy Valley (Energy Board), Wetsus, Redstack, provincie Fryslân, provincie Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, Wageningen Universiteit en Noordelijke Hogeschool Leeuwarden en SNN. Sinds 2009 wordt reeds onderzoek verricht. Vervolgonderzoeken in voorbereiding. Pilotdefiniëring in uitvoering. dijk operationeel in 2015-2016 (verwacht). managementplatform Assen bewustwording door realtime terugkoppeling management helpt consumenten om minder energie te gebruiken door directe feedback op het energieverbruik te geven en consumenten tips te geven voor het terugdringen van energieverbruik en kosten. Gemeente Assen, Sensor Universe, SNN en Sensor City. Projectresultaten worden momenteel uitgerold. Idee in Assen nog in ontwikkeling. Northern Netherlands Offshore Wind Initiatief voor wind op zee Grootschalige centrale windontwikkelingen op de Noordzee ten behoeve van balancing van elektriciteitsproductie en gas als transitiemedium. In de productie van duurzame energie gaat offshore wind een steeds grotere rol van betekenis spelen, een belangrijke ontwikkeling voor Noord-Nederland en de Northern Netherlands Offshore Wind-groep (NNOW). De NNOW heeft als doel het bedrijfsleven in Noord-Nederland die actief is in Offshore wind industrie, ofwel plannen heeft in deze richting, te ondersteunen in haar ambities door krachten te bundelen. Energy Valley ( Board), SNN de NOM, Syntens, Tennet, Gasunie, Rijksuniversiteit Groningen, Hanzehogeschool en Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Stenden Hogeschool en vele andere bedrijven. Onderzoek naar ontwikkeling Offshore- aanpak in technologische, juridische en economische zin.
Smart Grids on shore Decentrale energieontwikkelingen op het gebied van e-homes, i-balancing en Smart Cities Een energienet verzorgt de distributie van diverse typen energie (gas, elektriciteit en warmte) van opwekker naar klant. Een Smart Grid is een energienet waaraan een meet- en regelsysteem is toegevoegd. Het systeem zorgt vanuit load balancing perspectief voor optimaal energieverbruik op het energienet in woningen, wijken en steden. De spin-off is energie efficiency (op woningniveau), onderling balanceren van energie op wijkniveau en energie-uitwisseling tussen woningen en gebouwen op stadsniveau. Het doel is waarborgen van energielevering (security of supply). Energy Valley, de NOM, Sensor Universe, Water Alliance, HANNN, Rijksuniversiteit Groningen, Wageningen Universiteit, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Hanzehogeschool, Enenco, Alliander, Nuon, SNN en Tennet. Op e-home gebied nadert de pilotfase. Op gebied van i- balancing lopen ontwikkelingen in de wijk Hoogkerk. Op stadsniveau lopen nog onderzoeken.
Versie 28 november 2012