grondstof? Afvalwater als Energie winnen uit afvalwater Verwijderen van medicijnen en hergebruik van meststoffen Veel mogelijkheden

Transcriptie

1 Afvalwater als grondstof? Energie winnen uit afvalwater Om energie uit afvalwater te winnen wordt het water van het toilet, eventueel gemengd met groente en fruitafval, vergist. Daarvoor worden een vacuümsysteem, vacuümtoiletten en leidingen aangelegd en een vergistingstank geplaatst. Een HR-verwarmingsketel kan op het verkregen biogas draaien. Het afvalwater uit de vergister krijgt nog een nabehandeling: het zogenaamde grijze water (van afwas, bad en douche) wordt gezuiverd in een zogenaamde helofytenfilter. Een helofytenfilter is eigenlijk een soort rietveld dat het water op natuurlijke wijze ontdoet van afvalstoffen. Er wordt zo duurzame energie gewonnen en het afvalwater wordt lokaal gezuiverd. Verwijderen van medicijnen en hergebruik van meststoffen In verzorgingshuizen en ziekenhuizen worden veel medicijnen gebruikt. Veel van de medicijnen verlaten het menselijk lichaam via de urine. Urinescheiding en behandeling van de urine met bijvoorbeeld ozon en UV-licht voorkomt de verspreiding van medicijnresten naar het oppervlaktewater. Uit de urine kan vervolgens struviet, een fosfaatmeststof, worden gewonnen. Deze stof kan in de landbouw of bij groenvoorzieningen worden gebruikt. Zo worden schadelijke microverontreinigingen verwijderd en de nutriënten toegepast. Veel mogelijkheden Afvalscheiding aan de bron krijgt echt gestalte als urine wordt gebruikt om gewassen te bemesten, de fecaliën samen met het GFT-afval worden vergist en het grijze water in helofytenfilters wordt gezuiverd. We profiteren dan van voedsel en energie die mede met het afvalwater wordt geproduceerd. Met een nieuwe term noemen we dat cradle tot cradle. Wij zouden zeggen van wieg tot wieg, maar uiteindelijk wordt bedoeld dat we veel minder weggooien en veel meer opnieuw gaan gebruiken. Bron Algemeen Dagblad

2 Kennis en ervaring met Nieuwe Sanitatie Nieuwe sanitatie is nog in ontwikkeling. Sommige technieken hebben zich al in de praktijk bewezen. Andere worden nog uitgeprobeerd. De ontwikkelingen gaan echter snel en er is inmiddels al de nodige kennis en ervaring opgedaan. De meest actuele informatie kunt u verkrijgen bij de onderstaande instellingen: Stowa Koepelgroep Ontwikkeling Nieuwe Sanitatie Systemen Koepelgroep@stowa.nl Informatiecentrum Nieuwe sanitatie Waterschap@reestenwieden.nl Een andere site met informatie is onder het thema Nieuwe sanitatie. Regelmatig worden er platformbijeenkomsten georganiseerd waar kennisuitwisseling plaats vindt tussen de verschillende bij het onderzoek en de projecten betrokken partijen (overheden, kennisinstellingen, bedrijfsleven). Meer informatie kunt u krijgen via de Stowa. Uitgave Waterschap Reest & Wieden Vormgeving en realisatie Catapult creatieve communicatie, Hellendoorn

3 Nieuwe sanitatie

4 een nieuwe kijk op afvalwater Kreten als Nieuwe Sanitatie, Bron Dagblad van het Noorden Het nieuwe plassen, Decentrale sanitatie en Brongescheiden sanitatie komen we steeds meer tegen. Bij Nieuwe sanitatie kijken we kritisch naar ons afvalwater. Hoe we het inzamelen, transporteren en verwerken. De manier waarop we nu omgaan met ons afvalwater kost veel geld. En de vraag is krijgen we dan wel voldoende waar voor ons geld? Kan het ook anders? En waarom zouden we dat dan doen? In deze brochure geven we het antwoord op de meest gestelde vragen. Wat is er mis met de oude sanitatie? Wat zijn de voordelen van de nieuwe sanitatie? Wat moeten we ons bij Nieuwe sanitatie voorstellen? En waar kunt u meer informatie krijgen? Waarom Nieuwe sanitatie? Nieuwe sanitatie staat voor allerlei veranderingen in het omgaan met afvalwater. Hoe ging het vroeger? Nou, simpel! In de 18 e eeuw gooide men in steden de inhoud van de pot nog uit het raam. Maar ons huidige afvalwatersysteem heeft zich geleidelijk aan ontwikkeld. In enkele steden in Nederland werd aan het eind van de 19 e eeuw een begin gemaakt met de aanleg van een rioolstelsel. Aan het eind van de 20ste eeuw was (vrijwel) iedereen aangesloten op het riool. De komst van de waterleiding bracht ook het spoeltoilet naar Nederland. De dagelijkse douche en de afwasmachine deden hun intrede. Het afvalwaterstelsel, zoals we dat nu kennen, heeft zich stapsgewijs ontwikkeld. We produceren geleidelijk aan ook steeds meer afvalwater (135 liter per persoon per dag). En al dat water moet worden gezuiverd. Steeds weer zijn er oplossingen bedacht om het afvalwater nog schoner te krijgen. Maar de vraag is of we dit systeem aan het eind bij de zuivering (end of the pipe) moeten verbeteren? Moeten we zuiveringen steeds beter laten zuiveren tegen steeds hogere kosten? Is dat wel duurzaam en is dat wel de meest efficiënte methode? Hebben we nu een systeem dat ook in de komende jaren voldoet en ook nog duurzaam is? Zijn er ook andere oplossingen? Moeten we niet bij de bron beginnen?

5 Steeds of sche Veranderingen Met de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (1970) is een flinke impuls gegeven aan de verbetering van de oppervlaktewaterkwaliteit in Nederland. Deze wet bepaalde dat het lozen van afvalwater op sloten en kanalen verboden was. Vanaf toen is in Nederland ook in een hoog tempo een groot aantal rioolwaterzuiveringsinstallaties gebouwd. Verschillende soorten afvalwater, zoals urine, fecaliën, badwater, hemelwater en bedrijfsafvalwater worden samen in een rioolbuis verzameld en naar de rioolwaterzuivering afgevoerd. Daar wordt het water grotendeels gezuiverd. Waterzuiveringsinstallaties kunnen niet alleen organische stof, maar ook stikstof en fosfaat uit het afvalwater verwijderen. Maar er zitten nog veel meer stoffen in het afvalwater. En die halen we er niet uit. Hormonen, medicijnresten, chemische bestanddelen uit cosmetica, enzovoort. Stoffen die tot problemen leiden voor mens en natuur. Het huidige afvalwatersysteem is een zogenaamde end of pipe-oplossing. Dat wil zeggen dat er pas aan het eind van de afvalstroom, op de zuivering, wordt gezuiverd. Nutriënten als stikstof en fosfaat worden voor ongeveer 80 à 85% uit het afvalwater gehaald, maar de huidige zuiveringsinstallaties zijn er niet op ingericht om ook andere stoffen, voor het oppervlaktewater schadelijke stoffen, te verwijderen. Zware metalen en microverontreinigingen, zoals hormonen, hormoonsysteemverstorende stoffen en medicijnresten, komen dan ook in het oppervlaktewater terecht. De afvalwaterstroom is dus niet alleen heel groot geworden, maar we moeten er ook steeds meer verontreinigingen uit halen. Het verwijderen van de stikstof kost al veel energie, maar als uit de grote afvalwaterstroom ook alle andere stoffen moeten worden verwijderd, dan moeten daarvoor nieuwe kostbare technieken aan het eind van de pijp voor worden ingezet. Technieken die bovendien veel energie vragen. Daarnaast levert ons afvalwatersysteem veel broeikasgas en vergt het veel energie. Daardoor is het systeem ook verantwoordelijk voor een deel van de klimaatproblematiek. Wasmachine (20,4%) Spoelbak (3,1%) Samenstelling afvalwater Afwassen (4,3%) Herkomst stikstof Grijswater (3,4%) Faeces (11,5%) Herkomst fosfaat Andere (6%) Toiletspoeling (6%) Faeces en urine (1,1%) Maaltijdbereiding (1,5%) Douche en bad (34,9%) Urine (85%) Grijswater (18%) Faeces (35%) Urine (47%)

6 verder zuiveren, iden bij de bron? Aanpak bij de bron Nieuwe sanitatie gaat uit van een aanpak bij de bron. Dus daar waar de vervuiling plaatsvindt. Afvalwaterstromen moeten dus niet meer onnodig verdund worden. Met het afkoppelen van hemelwater, zoals nu in Nederland al op veel plaatsen gebeurt, is daarmee al een eerste stap gezet. Dat maakt het verwerken van de verschillende afvalwaterstromen veel gemakkelijker en daardoor goedkoper en effectiever. Nieuwe sanitatie gaat ook uit van hergebruik of terugwinning van grondstoffen. Ons afvalwater bevat namelijk waardevolle stoffen. Voor een belangrijk deel zijn dat meststoffen. Meststoffen zoals stikstof, fosfaat en kalium. Stoffen die nog steeds in Nederland worden ingevoerd. Waarom zouden we deze stoffen die ruim in de urine aanwezig zijn niet direct gebruiken? Dus niet weggooien, maar gebruiken. Dat is slimmer, duurzamer en op den duur goedkoper. Fosfaaterts Nieuwe sanitatie draagt bij aan de klimaatdoelstellingen. Fecaliën bevatten veel energie. Met vergisting kan duurzame energie uit afvalwater worden opgewekt. Nieuwe technologieën voor de verwerking van het afvalwater leiden niet of in veel mindere mate tot de productie van broeikasgassen. Wat moeten we ons voorstellen bij Nieuwe sanitatie? Onder de term Nieuwe sanitatie worden verschillende technieken ontwikkeld, die afhankelijk van de lokale situatie en het beoogde doel kunnen worden toegepast. Dat heeft natuurlijk wel gevolgen. Zo zijn er bijna altijd andere toiletten nodig en meer afvoerleidingen. Enkele voorbeelden: Struviet: teruggewonnen stikstof en fosfaat Afvalwaterverwerking in de wijk Per persoon produceren we ongeveer 135 liter afvalwater per dag. Faeces (poep) en urine vormen maar ongeveer 1% van al het afvalwater, maar zorgen wel voor het grootste deel van de vervuiling (organische stof, stikstof en fosfaat). Die stoffen er uit halen, vergt een grote inspanning. Als er geen ruimte is om een bestaande zuivering uit te breiden kan bij een nieuw te bouwen woonwijk de urine apart worden ingezameld. Daarvoor worden urinescheidingstoiletten geplaatst. In deze toiletten wordt de urine apart afgevoerd naar een urinetank. De tank wordt periodiek geleegd en de urine wordt verwerkt met behulp van een minder energievragende technologie. De rest van het huishoudelijk afvalwater gaat, samen met de fecaliën, op de normale manier via de riolering naar de zuivering. Uitbreiding van de zuivering wordt, als dit op grote schaal wordt toegepast, voorkomen en er wordt bespaard op energie en de uitstoot van broeikasgas.