Verslag sessie 3: Op zoek naar nieuwe modellen van cultuurparticipatie INTRODUCTIE (door An Van Den Bergh) Voorbeelden van verschillende participatieve praktijken - Onze rijkdom - Theater stap - Open deur o Vanuit een artistieke focus met mensen met een beperking werken o Levert kwaliteitsvolle voorstellingen op die ook internationaal toeren o Werkt ook met mensen met een beperking - Rhytm Naturals - System D - Rosca o Meer educatieve doelstellingen o Werken met groepen zoals jongeren en ouderen o Start vanuit talenten o Meer informele netwerken van jongeren o Beeldend kunstenaars die met kinderen dingen maken o Soms permanente werken, soms wordt het weer uit elkaar gehaald (tijdelijk) - Bibliotheek van Oostende o Werkt al een paar jaar rond digitaliseren, e-inclusie (mensen die niet vertrouwd zijn met de computer). Hierbij een kunstorganisatie onder de arm genomen, waarmee zij via artistieke trajecten bijv. stadsontwikkeling verbeelden. Via die projecten kunnen zij ook deelnemers skills bijbrengen, maar de insteek is altijd inhoudelijk. - Mia maakt scène o Initiatief van wijkcentrum - Simon Allemeersch Verslag ontmoetingsdag duurzame kunst- en cultuurparticipatie 1
o Laat zien dat een initiatief voor cultuurparticipatie ook vanuit kunstenaar kan komen o Hij gebruikt het als instrument om zijn verhaal naar vandaag/de juiste context te trekken - Slam t stad o Initiatief vanuit meerdere cultuurcentra in Antwerpen o Slam poets aan de gang gezet om iets te zeggen over de stad, identiteit, etc. Waar kan cultuurparticipatie plaatsvinden? Kan in cultuurcentrum, ontmoetingscentrum, gemeenschapscentrum. Maar ook: school, initiatief kunstenaar, armoedeorganisatie, etc. Met wie? - Professionals - Amateurs - Soms doelgroep specifieke professionals (ouderen/jongeren), maar kan ook contextgebonden zijn (leefgemeenschap) - Kan ook opgebouwd worden rond een bepaalde thematiek - Heel vaak diverse mix van bovenstaande elementen Waarom? - Vanuit goesting - Cultuur is een recht - Empowerment - Gemeenschapsvorming - Talentonwikkeling - Fictieve ruimte creëren - Beeldvorming - Maatschappelijk draagvlak - Hefboom maatschappelijke verandering - Artistieke meerwaarde - Verslag ontmoetingsdag duurzame kunst- en cultuurparticipatie 2
Hoe werken die praktijken? - Input krijgen/echo genereren o Verhalen/ideeën aanleveren o Eigen interpretatie geven aan bestaand materiaal (bijv. Tutti Fratelli) - Co-creëren o Wisselwerking tussen professionals en niet-professionals - Ruimte maken voor eigen initiatief o Zonder per se direct discussie te hebben over kwaliteit, etc. - Voor of achter de schermen o Museum Wiels in Brussel; heeft zich bijvoorbeeld de vraag gesteld wat betekenen wij voor de mensen die hier wonen? Publieke ruimte en werkgelegenheid, wat kunnen wij hiervoor betekenen? (Daarop inspelen door bijvoorbeeld de aanleg van buurttuintjes, sociaal traject voor suppoosten, etc.) Nieuw Kunstendecreet - Idee van participatie: Het ontwikkelen en toepassen van visie, concepten en processen die bijdrage tot participatie. - zie slide 16 voor de volledige omschrijving => Verschuiving in concepten o Van marge naar centrum, term participatie wordt minder gezien als bijkomende functie. Het is inmiddels even belangrijk als andere zaken m.b.t. kunstproces. o Van drempels verlagen naar processen aangaan Van concepten naar realiteit: spanningsvelden - Trage processen vs quick wins - Gecontextualiseerd vs spreiding o Cultuurparticipatieprojecten zijn vaak heel lokaal; staat in contrast met de spreidingsgedachte. Voorstelling die uit zo n traject komt kan bijvoorbeeld soms niet ergens anders gespeeld worden of werkt niet in een andere context. - Transversaal vs sectorspecifiek o Verschillende agenda s kunnen botsen. Er bestaan nochtans weinig kaders om transversaal te werken. - Divers perspectieven vs dominant kwaliteitskader o Bijvoorbeeld canongedacht die onvermijdelijk doorbroken moeten worden. Verslag ontmoetingsdag duurzame kunst- en cultuurparticipatie 3
PRAKTISCH DEEL Opdracht Groep wordt opgedeeld in groepjes van 3-5 personen, met de opdracht om na te denken over de vraag: Welk beleid en welke praktijk hebben we nodig? Hierbij in het gesprek nadenken over de volgende discussiepunten - inspirerende voorbeelden van cultuurparticipatieve praktijken - struikelblokken Discussie - Mede-eigenaarschap moet bewaakt worden. Heel vaak wordt voor mensen gewerkt maar niet met de mensen. - Cultuurbeleving kan heel anders zijn bij dit soort projecten; bijv. bellen tijdens voorstelling of in- en uitlopen. Om de projecten te ondersteunen is het dus nodig om bestaande artistieke formats los te laten. - Het kost veel tijd om voor dit soort projecten draagvlak te creëren. Als je het echt belangrijk vindt, dan moet je keuzes maken en andere dingen laten. Hierbij hoeft het natuurlijk niet alleen te gaan om artistiek knippen; het kan ook om organisatorische aspecten gaan (bijv. loket minder lang openen). Opmerking die ook wordt gemaakt is dat het bij dit soort trajecten niet de intentie moet zijn om het voor een bepaalde deadline af te hebben. Het is beter om het naast de gewone programmatie te laten lopen en het de ruimte te geven om zich te ontwikkelen. - Lastig spanningsveld met betrekking tot de legitimatie van programma's d.m.v. cijfers. Opmerking die wordt gemaakt is dat in het ochtendprogramma een vertekend beeld werd gegeven van cultuurcentra. Het is belangrijk om ook naar kwalitatieve normen te streven en meer te ontcijferen. Er moeten ook verhalen verteld worden. - Klassieke programmator heeft niet alles in huis voor cultuurparticipatie. Om te zorgen dat organisaties dit kunnen uitbreiden is het dus van belang dat bij de subsidiering ook gelet wordt op het type personeel dat je als organisatie aanwerft. - Interregionale samenwerking is lastig omdat de subsidieregelingen verschillend zijn. Afstemming is nodig om samen te kunnen werken. - Het is nodig en zinvol om de dialoog tussen maker, publiek en programmator te faciliteren. Hierbij is het van belang dat het publiek ook als actor wordt gezien en dat zaken uit een voorstelling open besproken kunnen worden (bijv. naakt in een voorstelling wat in een bepaalde vertoningscontext niet werkt). Dit is echter een gevoelig onderwerp, omdat het raakt aan artistieke vrijheid. - Vaak zijn projecten maatwerk en gaat het om specifieke toevoegingen. Voorbeeld wordt genoemd van een voorstelling van het Paleis waarbij met programmatoren werd gesproken of er iets rond die voorstelling kon opgezet worden. Uiteindelijk gaat het Verslag ontmoetingsdag duurzame kunst- en cultuurparticipatie 4
hierbij om een klein initiatief, maar het is wel belangrijk om dit soort dingen te blijven doen. Op deze manier wordt echt iets teweeg gebracht en de beleving van het publiek uitgebreid. - Participatie kan ook artistieke programma's verbinden met een maatschappelijke context en die relevant te maken. Als je deze relevantie kan laten zien, kan je ook aan de overheid je belang laten zien. Wel discussiepunt: Is participatie dan niet teveel een middel? Of is het een doel op zich? - Binnen kunstopleidingen moet ook aandacht worden gegeven aan participatie; daar zitten immers de creatieve mensen. Verslag ontmoetingsdag duurzame kunst- en cultuurparticipatie 5