Betreft: schriftelijke vragen PvdA Den Bosch ex art. 39: Spoorvervoer gevaarlijke stoffen

Aan het college van burgemeester en wethouders van de gemeente s-hertogenbosch Betreft: schriftelijke vragen PvdA Den Bosch ex art. 39: Spoorvervoer gevaarlijke stoffen s-hertogenbosch, 21 mei 2013 Geacht college, 4 Mei jl. is er bij Wetteren in België een ernstig treinongeluk gebeurd, waarbij gevaarlijke stoffen zijn vrijgekomen en waarbij zelfs een dode en vele gewonden vielen te betreuren. Dit ongeluk heeft geleid tot veel zorgen bij bewoners aan die delen van het spoor waar gevaarlijke stoffen over worden vervoerd, of waar dergelijke stoffen vervoerd zullen gaan worden. PvdA Den Bosch begrijpt deze zorgen, een dergelijk incident roept ook bij ons de nodige vragen op. Kan zo'n ongeluk op het spoor bij s-hertogenbosch voorkomen worden? Worden er voldoende maatregelen genomen om een dergelijke ramp bij s-hertogenbosch te voorkomen? Biedt de wet Basisnet voldoende sturingsmogelijkheden om het risico op een dergelijk ongeluk te minimaliseren? Mensen accepteren dat er een spanning is tussen het vervoer van gevaarlijke stoffen door de gemeente s-hertogenbosch en het feit dat die stoffen vervoerd moeten worden. Ze vragen zich wel vaak af wat er eigenlijk vervoerd wordt. Bovenstaande is voor de fractie van de PvdA Den Bosch aanleiding het college op grond van art. 39 de volgende vragen te stellen: 1. Kan er meer duidelijkheid komen voor de bewoners van onze gemeente, over wat er door s-hertogenbosch per spoor vervoerd wordt, en wanneer? Ook voordat het Programma Informatie gevaarlijke stoffen, dat nu nog in ontwikkeling is, operationeel is? 2. Is de minister of staatssecretaris al in contact getreden met de gemeente s-hertogenbosch om te bepalen welke maatregelen er door het Rijk, gemeente en Spoor Infrabeheer genomen dienen te worden om de overschrijding van het vigerende risicoplafond zo veel mogelijk te beperken? 3. Zijn er inmiddels voldoende veiligheidsmaatregelen getroffen zoals verbetering van de spoorbeveiliging en plaatsing van zgn. hot box detectie? 4. Is er bij de gemeente een rampenplan aanwezig, zodat indien een dergelijk spoorincident met gevaarlijke stoffen zich voordoet op het spoor in of rond onze gemeente adequaat gehandeld kan worden? 5. Het AD van 7 mei meldt dat er op het Nederlandse spoor op sommige trajecten meer treinen met gevaarlijke stoffen rijden dan is toegestaan: betreft dit ook het traject langs de gemeente s-hertogenbosch? Om de overbelaste Brabantroute en Dordrecht te ontlasten wordt het goederenvervoer, maar ook het vervoer van gevaarlijke stoffen geherrouteerd via de aan te leggen boog bij Meteren, en het

traject Meteren Boxtel, dat langs en dwars door s-hertogenbosch loopt. Deze herroutering wordt ook bij de nieuwste bezuinigingsplannen in stand gehouden. De staatssecretaris heeft echter besloten om de budgetten vanuit HFS uit te smeren tot 2028. Wij vinden het voor s-hertogenbosch uiterst belangrijk dat de nodige investeringen in het traject Meteren-Boxtel z.s.m. zullen plaatsvinden. Tot op heden heeft de staatssecretaris hierover nog geen duidelijkheid kunnen geven. 6. Heeft de wethouder hierover contact opgenomen met de staatssecretaris? En zo ja, heeft de wethouder erop aangedrongen hier zo spoedig mogelijk een besluit over te nemen? 7. Heeft de wethouder naar aanleiding van de twee recente spoorongelukken met gevaarlijke stoffen (te weten het ongeval bij Wetteren in Belgie, en het nog recentere spoorongeval bij Belaya Kalitva in Zuid Rusland), er bij de staatssecretaris op aangedrongen met Duitsland in overleg te gaan over ontsluiting van de Betuwelijn? Namens de fractie van de PvdA Den Bosch, Marjolijn Pieterse

Fractie Partij van de Arbeid 's-hertogenbosch t.a.v. Mevrouw M.J.A. Pieterse Vermeulen, De Korenaar 10, 5231 WJ 's-hertogenbosch Uw brief van : 21 mei 2013 Ref. : J. Klaazen Uw kenmerk : -- Tel. : (073) 615 57 63 Ons kenmerk : -- Fax : Datum : 18 juni 2013 E-mail : j.klaazen@s-hertogenbosch.nl Onderwerp : Uw vragen ex. art. 39 RvO inzake vervoer gevaarlijke stoffen over het spoor In uw brief van 21 mei 2013 stelt u raadsvragen ex artikel 39 Reglement van Orde (RvO) over het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor door s-hertogenbosch. Het recente ongeluk in Wetteren (België) is hiervoor de aanleiding. Op uw vragen gaan wij hieronder in. Vooraf het volgende. De problematiek van het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor is complex. Het gaat om hoeveelheden, soorten en momenten van het vervoer en daarmee samenhangende risico s. Het gaat om plannen, van het spoor zelf en langs het spoor. En vervolgens om de bestuurlijke context en met name de rol van onze gemeente daarin en de positie van onze burgers, bedrijven e.d.. Vooral vanwege deze complexiteit is de raadscommissie ROB op 13 februari 2012 en laatstelijk nog op 3 april 2013 uitvoerig ingelicht. Ook zijn eerder raadsvragen ex artikel 39 RvO van de fractie Rosmalens Belang van 19 juni 2012 hierover d.d. 15 augustus 2012 beantwoord. Via de Taskforce Brabantroute en in overleg met het Rijk en Prorail over de spoorse plannen spannen wij ons in voor een evenwichtige afweging van de risico s. Allereerst betreft dit het dirigeren/ stimuleren van het structurele vervoer van de grotere volumes over de meest geëigende routes zoals de Betuwelijn. Dat is ook het uitgangspunt van het Rijk en de Taskforce. Echter herkomst en bestemming, logistieke mogelijkheden e.d., nationaal en internationaal, verlangen ook andere routes en matchen niet altijd. Zodoende bestaat er onderzijds begrip voor benutting van het overig spoorwegennet, voor zover veiligheidskundig verantwoord. Opgemerkt wordt dat het vervoer per spoor relatief veilig is, maar dat de kans op een calamiteit uiteraard nooit is uit te sluiten. Voor s-hertogenbosch geldt specifiek dat de kans op een calamiteit relatief klein wordt geacht, maar dat het effect groot kan zijn vanwege de grote groepen mensen langs het spoor. Daarom zijn onze inspanningen er in eerste instantie op gericht - conform het vastgestelde beleid in het Uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid het zgn. groepsrisico te beperken tot maximaal de oriënterende waarde van 1, wat een algemeen aanvaard risico-niveau betreft. Vastgesteld kan worden dat de afgelopen jaren een behoorlijke stroom gevaarlijke stoffen door s-hertogenbosch wordt vervoerd. Dit volume en de soorten geven een zekere constante te zien en laten nog geen sterke beperking zien zoals in de officiële prognoses voor 2020 verondersteld wordt. Over 2012 is wel een forse terugval te zien, wat naar verwachting grotendeels veroorzaakt is door de uitvoering van het plan Sporen in den Bosch. Een berekening van het Rijk over een representatief jaar komt uit op een groepsrisico van 17. Deze berekening gaat uit van een volledig ontwikkelde Spoorzone en een hoge snelheid, welke beide nu

(nog) niet aan de orde zijn. Ook is hierbij nog rekening gehouden met het vervoer van ammoniak, wat per 1 januari 2010 is gestaakt. En bovendien werd nog uitgegaan van 100% bonte treinen (wagons met brandbare vloeistof naast wagons met brandbaar gas) waardoor een zgn. warme BLEVE kan ontstaan (plasbrand die leidt tot ontploffing met een vuurbal). Intussen is met de industrie en de spoorvervoerders een convenant afgesloten om 80% van de treinen warme-bleve-vrij samen te stellen. Vorig jaar is door het Rijk gestart met de uitwerking van PHS, met daaraan gekoppeld een plan voor herroutering van de goederenstromen in Zuid-Nederland. Hiervoor is een nieuwe zuid-westboog vanaf de Betuwelijn bij Meteren in beeld. Er is een eerste verkenning gedaan naar het vervoer van gevaarlijke stoffen, maar nu met een nieuwe berekeningssystematiek waarin allerlei verbeteringen aan het spoor, de treinsamenstelling e.d. een plaats hebben gekregen. Deze herroutering wordt ingegeven vanuit een nagestreefde verbetering van de gevarensituatie in m.n. de Drechtsteden, Breda en Tilburg. Voor deze nieuwe situatie is het groepsrisco berekend in ordegrootte van maximaal 0,6. In deze situatie wederom bij een volledig ontwikkelde Spoorzone. Wel zou er ook een zgn. plaatsgebonden risico-contour ontstaan, waardoor op korte afstand van het spoor - 7 tot 11 m geen verblijfsfuncties mogen komen, terwijl bovendien een zgn. plasbrandaandachtsgebied - 30 m - langs het spoor ontstaat, waar voor gebouwen specifieke brandweervoorschriften zullen gelden. Zoals u bekend hebben wij in het kader van de MER voor de uitwerking van PHS c.a. een inspraakreactie gegeven die onderzoek vraagt naar een substantiële beperking van het goederenvervoer, incluis het vervoer van gevaarlijke stoffen, en een sterke beperking van de snelheden. Ook is gevraagd deze beperkingen in ieder geval toe te passen voor de avond- en nachtperiode. Uiteraard is gevraagd naar alle noodzakelijke veiligheidsmaatregelen aan treinen (-samenstellingen), sporen, emplacementen en organisatie. Na deze introductie volgt hieronder de concrete beantwoording. 1. Kan er meer duidelijkheid komen voor de bewoners van onze gemeente, over wat er door s-hertogenbosch per spoor vervoerd wordt, en wanneer? Ook voordat het Programma Informatie gevaarlijke stoffen, dat nu nog in ontwikkeling is, operationeel is? Kwartaalsgewijs en jaarlijks hebben wij (en de hulpdiensten) de beschikking over het gerealiseerde vervoer. Zie hiervoor bijgevoegde tabel. Zodoende bestaat er een grof beeld van de hoeveelheden, aard en risico s van de vervoerde stoffen. De maatgevende risicoscenario s zijn bekend nl. een plas- of fakkelbrand, drukbelasting als gevolg van een explosie, een BLEVE of een toxische belasting bij het vrijkomen van een giftig gas of damp. Bovendien bestaat een globaal inzicht ten aanzien van de verdeling over de dag-, avond- en nachtperiode, nl. circa fifty-fifty over de dag- en avond/nachtperiode. In geval van een calamiteit kan het on-line-systeem van Prorail door de hulpdiensten direct worden geraadpleegd, maar is niet beschikbaar voor burgers. De verantwoordelijkheid voor de deugdelijke werking hiervan ligt bij het Rijk, Prorail en de vervoerders. De verbetering hiervan met het Programma Informatie gevaarlijke Stoffen is in ontwikkeling en de landelijke uitrol is voorzien voor het 4 e kwartaal van 2013. Maar is dus alleen voor de professionals. Voor burgers is de campagne Denk vooruit (www.denkvooruit.nl) ontwikkeld, geldt boven op de sirene als aanvullend alarmeringsmiddel NL-Alert (www.alert.nl) en is de risicokaart beschikbaar (www.risicokaart.nl). Wij hebben een projectvoorstel in ontwikkeling om samen met de hulpdiensten een communicatietraject op te starten voor de Spoorzone, te beginnen met het Paleiskwartier. Dan

zal duidelijk worden welke informatie door bewoners, bedrijven etc. wordt verlangd en welke informatie de hulpdiensten kunnen overbrengen. Dit traject start in het 2 e halfjaar van 2013. Met betrekking tot meer duidelijkheid over de spoorse plannen het volgende. Zowel voor het project Sporen in den Bosch als voor het project PHS is er met het Rijk en Prorail afstemming gepleegd over het raadplegen van bewoners en wijkvertegenwoordigingen. Aan hen is specifiek ondersteuning aangeboden vanuit de gemeente met betrekking tot kennisuitwisseling, zienswijzen en bezwaren. Hiervan is enkele malen gebruik gemaakt. 2. Is de minister of staatssecretaris al in contact getreden met de gemeente s-hertogenbosch om te bepalen welke maatregelen er door het Rijk, gemeente en Spoor Infrabeheer genomen dienen te worden om de overschrijding van het vigerende risicoplafond zo veel mogelijk te beperken? Neen, niet specifiek, maar er geldt nog geen vigerend risicoplafond. Bij het project Sporen in den Bosch is vanwege de actuele en toekomstige overschrijding van de oriënterende waarde van het groepsrisico uitvoerig stil gestaan bij de aanpak van de veiligheidsrisico s en is een pakket van maatregelen afgesproken en nog in onderhandeling. Zie voor de uitwerking hiervan de beantwoording van vraag 3. Vanzelfsprekend is intussen bij het project uitwerking PHS/herroutering goederen dit item weer in volle omvang in gesprek. Als uitgangspunt geldt dat s-hertogenbosch geen knelpunt mag bevatten, i.c. in ieder geval geen (minder-)kwetsbare functies binnen een plaatsgebondenrisicocontour mag hebben en geen overschrijding mag kennen van de oriënterende waarde van het groepsrisico. Op de verdere uitwerking en maatregelen en het gegeven van een eventueel plasbrandaandachtsgebied zullen wij ons terdege beraden. 3. Zijn er inmiddels voldoende veiligheidsmaatregelen getroffen zoals verbetering van de spoorbeveiliging en plaatsing van zgn. hot box detectie? Neen, (nog) niet geheel conform onze wensen. Voor de nieuwe opzet van het Bossche emplacement is gekeken naar het beperken van het aantal wissels, de interactie van wissels, de koppeling van wissels/eiswissels, het voorkomen van kruisende bewegingen, ontsporingsgeleiding, ATBvv automatische treinbeïnvloedingverbeterde versie-, langzamer rijden, optimalisering van dag- en avond-/nachtvervoer, groene golf, vermijden van roestrijden en het afvoeren van vloeistoffen in geval van een calamiteit. Zoals eerder gesteld zijn belangrijke maatregelen als langzamer rijden en een optimalisering van het dag- en avond-/nachtvervoer (vooralsnog) niet gehonoreerd. Wel is het aantal wissels beperkt, geven de gekoppelde wissels een verbetering ten aanzien van de flankbotsingen en worden op 9 belangrijke seinen ATBvv aangebracht (en wordt uitbreiding hiervan bezien). Voor wat betreft de hotbox detectie vindt er op dit moment landelijk een uitrol plaats van 30 installaties. Wij achterhalen nog waar deze op het gemengde net zullen worden geplaatst. Belangrijk is de bereikbaarheid/bestrijdbaarheid door hulpdiensten en de zelfredzaamheid van mensen. Op belangrijke plaatsen vooral rondom de fly-over zijn belangrijke aanvullende (brandblus-) voorzieningen getroffen zoals opstelplaatsen voor de hulpdiensten met bluswaterputten. In onderzoek/uitwerking is genomen om dit voor de gehele Spoorzone uit te voeren. Ook onderzoek naar de vluchtmogelijkheden op het station zelf is in beeld. Bovendien zijn belangrijke planologische/bouwkundige/organisatorische maatregelen genomen ten aanzien van het bouwen langs het spoor, zoals het houden van afstand, het creëren van dubbele vluchtwegen, het uitsluiten van zeer kwetsbare groepen binnen de eerste bouwzone

(bijv. creches en hulpbehoevenden), robuuste bouwontwerpen, alarmering en het uitschakelen van ventilaties e.d.. 4. Is er bij de gemeente een rampenplan aanwezig, zodat indien een dergelijk spoorincident met gevaarlijke stoffen zich voordoet op het spoor in of rond onze gemeente adequaat gehandeld kan worden? Ja, uiteraard kent de gemeente het Rampenplan van de Veiligheidsregio, maar meer specifiek is er het Multidisciplinair Coördinatieplan Spoorwegen Noord-Brabant van februari 2010. Aan de hand van de vermelde maatgevende trein-incident-scenario s is bepaald hoe te handelen bij spoorwegincidenten. Hierop vindt oefening plaats. Aan de hand van incidenten vindt actualisatie van deze plannen plaats. De ervaringen van Wetteren zullen worden geëvalueerd. M.n. de nieuwste ervaringen/inzichten rondom de verplaatsing van gif wolken in de lucht en op/in het water en riolen zullen worden bezien. 5. Het AD van 7 mei meldt dat er op het Nederlandse spoor op sommige trajecten meer treinen met gevaarlijke stoffen rijden dan is toegestaan: betreft dit ook het traject langs de gemeente s-hertogenbosch? Het zgn. Basisnet gaat de risicoruimte op het spoorwegnet regelen. Dit Basisnet ligt nog bij de Eerste Kamer voor, zodat in strikte zin nog niet gesproken kan worden van een geldende, wettelijke regeling ten aanzien van de hoeveelheid te vervoeren gevaarlijke stoffen per baanvak c.q. risicoruimte. Volgens planning zal de wet Basisnet per 1 januari 2014 van kracht worden. De minister heeft aangegeven enkele jaren nodig te hebben om een oplossing te organiseren voor de zgn. knelpuntgemeenten i.c. gemeenten met een problematiek ten aanzien van het plaatsgebonden risico. Overschrijdingen ten aanzien van het groepsrisico worden genoemd als aandachtspunt, waarvan de aanpak in de tijd nog minder concreet is. Zoals eerder gesteld is het vervoer door s-hertogenbosch complex. Het huidig en toekomstig vervoer volgens de gedachte herroutering is beduidend hoger dan de prognose volgens het Basisnet. Wij willen voor de tussenliggende periode zo spoedig volledige helderheid, omdat inderdaad geen vacuüm mag ontstaan tot aan de voorziene uitvoering van de herroutering vanaf 2020, laat staan nog later tot bijvoorbeeld 2028. De planning gaat er van uit dat begin 2015 de minister van IenM een eerste keuze voor deze uitwerking maakt in het ontwerp-tracébesluit. Uit uw brief: Om de overbelaste Brabantroute en Dordrecht te ontlasten wordt het goederenvervoer, maar ook het vervoer van gevaarlijke stoffen geherrouteerd via de aan te leggen boog bij Meteren, en het traject Meteren Boxtel, dat langs en dwars door s-hertogenbosch loopt. Deze herroutering wordt ook bij de nieuwste bezuinigingsplannen in stand gehouden. De staatssecretaris heeft echter besloten om de budgetten vanuit HFS uit te smeren tot 2028. Wij vinden het voor s-hertogenbosch uiterst belangrijk dat de nodige investeringen in het traject Meteren-Boxtel z.s.m. zullen plaatsvinden. Tot op heden heeft de staatssecretaris hierover nog geen duidelijkheid kunnen geven. 6. Heeft de wethouder hierover contact opgenomen met de staatssecretaris? En zo ja, heeft de wethouder erop aangedrongen hier zo spoedig mogelijk een besluit over te nemen? Neen, hierover is geen specifiek contact gelegd. Zie hiervoor. Onze inzet richt zich in eerste instantie op het substantieel beperken van de totale hoeveelheid vervoer van goederen door s-hertogenbosch en in combinatie daarmee het

beperken van het vervoer van gevaarlijke stoffen tot een maximum conform de voorgestane veiligheidsnormering. Vervolgens richt onze inzet zich op een optimalisering van het vervoer over het etmaal, lagere snelheden en de uitvoering van veiligheidsmaatregelen. In het regulier overleg met het Rijk en Prorail, maar zeker specifiek in de bestuurlijke en ambtelijke overleggen over de spoorse plannen is de uitvoering van deze inzet vast punt van de agenda. 7. Heeft de wethouder naar aanleiding van de twee recente spoorongelukken met gevaarlijke stoffen (te weten het ongeval bij Wetteren in Belgie, en het nog recentere spoorongeval bij Belaya Kalitva in Zuid Rusland), er bij de staatssecretaris op aangedrongen met Duitsland in overleg te gaan over ontsluiting van de Betuwelijn? Neen. Een betere ontsluiting van de Betuwelijn op Duitsland is een bekend, lang lopend fenomeen. Hierover zijn intussen tussen de minister IeM en de Duitse collega afspraken gemaakt. De vervoerscenario s die in het kader van PHS met herroutering ontwikkeld worden zullen daarop antwoord moeten geven, zoals ook ten aanzien van de nieuwste prognoses vanwege de crisis. In het lopende traject voor de MER en het Tracébesluit voor de uitwerking van PHS zal dit dit najaar duidelijk worden. Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van s-hertogenbosch, De secretaris, De burgemeester, mr. drs. I.A.M. Woestenberg mr. dr. A.G.J.M. Rombouts

Tabel met vervoersaantallen over baanvak s-hertogenbosch Vught (spoorzone) met aantal wagons per jaar. REALISATIE cijfers (wagons / jaar) Realisatie 2012 PROGNOSE cijfers (wagons / jaar) Jaar 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2020 Sporen in Den Bosch (geg. 2007) 2013 Basisnet (geg. 2007) 2020 Basisnet + PHS (geg. okt. 2012) Zonder Basisnet maatregelen Met Basisnet maatregelen Met Basisnet maatregelen Zonder PHS Met PHS en herroutering via DB Stof** A 350 1000 2450 2000 4100 4100 4900 2710 700 700 1700 B2 190 2550 2450 1800 1900 20 40 50 4700* 200 2500 0 B3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 C3 215 1100 1400 350 1750 550 350 260 1050 1050 5650 0 D3 0 100 100 0 100 30 50 20 50 50 3800 D4 300 150 150 30 150 40 50 20 50 50 50 PR = Plaatsgebonden Risico. GR = Groepsrisico. OW = oriënterende waarde voor GR. PAG = Plasbrandaandachtsgebied. *In de prognosecijfers van Prorail (uit 2007) is voor 2020 voor stof B2 nog geen rekening gehouden met de beëindiging (per 1-1-2010) van het ammoniakvervoer (stof B2) tussen IJmuiden en Geleen (via o.a. s-hertogenbosch). ** A = brandbare gassen B2 = giftige gassen B3 = zeer giftige gassen C3 = zeer brandbare vloeistoffen D3 = acrylnitril D4 = zeer giftige vloeistoffen