Utrecht gezond!2008-2013

Utrecht gezond!2008-2013 Utrecht Overvecht Wijkgezondheidsprofiel 2010 Asn Actieplan fase 1, 2009-2010 1

2

Inhoud 1 Inleiding Wijkgerichte aanpak 4 Gerichte keuzes 4 Gebruikte gegevens 4 Utrecht Overvecht en subwijken 4 Tabellenboek 5 2 Utrecht Overvecht Overzichtskaart 6 Sociaaldemografische kenmerken 8 Lichamelijke gezondheid 10 Psychische gezondheid 11 Leefstijl 12 Fysieke en sociale leefomgeving 13 Informatie- en voorzieningenbehoeften 14 Zorggebruik 15 3 Aandachtsgroepen Utrecht Volwassenen 16 Jeugd 18 Actieplan fase 1, 2009-2010 3

1 Inleiding Wijkgerichte aanpak In het kader van het convenant Utrecht gezond! werken Agis Zorgverzekeringen en de gemeente Utrecht intensief samen aan een betere gezondheid van Utrechtse inwoners. Hierbij geven we prioriteit aan inwoners van de aandachtswijken Utrecht Overvecht, Noordwest, Zuid, Zuidwest en aan Leidsche Rijn als snelgroeiende nieuwbouwwijk. Daarbij kiezen we voor een wijkgerichte aanpak om in te kunnen spelen op de lokale gezondheids- en zorgsituatie. Gerichte keuzes De basis voor gezondheidsbevordering en zorg is inzicht in de gezondheidssituatie van de inwoners van de wijk. Het wijkgezondheidsprofiel voor Utrecht Overvecht geeft informatie over thema s als lichamelijke en psychosociale gezondheid, leefstijl, fysieke en sociale leefomgeving, behoefte aan gezondheidsinformatie en voorzieningen in de buurt, en zorggebruik. Veel van de problemen vragen om een gezamenlijke aanpak van bijvoorbeeld welzijnswerk, thuiszorg, woningcorporaties, huisartsen, GG&GD en scholen. De gegeven informatie kan de gemeente Utrecht en Agis Zorgverzekeringen helpen om - samen met de lokale actoren in de wijk - gerichte keuzes te maken op het gebied van gezondheidsbevordering en zorg. Gebruikte gegevens Voor dit gezondheidsprofiel is gebruikgemaakt van de gegevens uit de Gezondheidspeiling 2008 en de Jeugdmonitor 2006-2007 en 2008-2009 van de gemeente Utrecht. De gezondheidspeiling is een schriftelijke enquête die elke twee jaar wordt afgenomen onder de Utrechtse bevolking van 16 jaar en ouder. De Jeugdmonitor wordt gehouden onder kinderen in groep zeven en acht van de basisschool (BO 7/8) en jongeren in de tweede en derde klas van het voortgezet onderwijs (VO 2/3). In het profiel zijn ook gegevens over het zorggebruik opgenomen. Het gaat hierbij om het zorggebruik van de Agis verzekerden binnen de wijk Overvecht. Overvecht en subwijken Overvecht bestaat uit de subwijken Taagdreef/ Zamenhofdreef, Wolgadreef/Neckardreef, Amazonedreef en Zambesidreef/Tigrisdreef en is in haar geheel aangewezen als krachtwijk. De gegevens over de gezondheidssituatie in Overvecht worden voor de wijk als geheel gepresenteerd. Wanneer er tussen de subwijken verschillen zijn in gezondheid, wordt dit in de tekst vermeld. Tot slot is achter in dit gezondheidsprofiel een overzicht opgenomen van aandachtsgroepen waar gezondheidsproblemen meer dan gemiddeld voorkomen (op basis van leeftijd, geslacht, 4

opleiding en etniciteit). Deze gegevens zijn gebaseerd op de hele gemeente Utrecht, maar gelden ook in Overvecht. Tabellenboek Bij dit wijkgezondheidsprofiel hoort het Tabellenboek Overvecht. In dit tabellenboek is gedetailleerde informatie over de gezondheidssituatie van de inwoners van Overvecht te vinden. U kunt dit tabellenboek vinden op www.utrechtgezond.nl. Hier kunt u ook de wijkgezondheidsprofielen en tabellenboeken van de wijken Noordwest, Zuid, Zuidwest en Leidsche Rijn downloaden. Actieplan fase 1, 2009-2010 5

2 Utrecht Overvecht Overzichtskaart Ongeveer drie kwart van de inwoners van Overvecht ervaart zijn gezondheid als goed. Ook wordt in de wijk minder vaak overmatig alcohol gedronken dan gemiddeld in Utrecht. Voor de wijk zijn echter ook aandachtspunten en behoeften te noemen. Overvecht Utrecht Overvecht 6 Zambesidreef/ Tigrisdreef Amazonedreef Taagdreef/ Zamenhofdreef Wolgadreef/ Neckardreef

Overvecht Aandachtspunten t.o.v. Utrecht - ervaren gezondheid - chronische aandoeningen bij volwassenen - psychische gezondheid - regie over eigen leven - leefstijl (overgewicht en obesitas) - eenzaamheid - ontevredenheid over leefomgeving - lage buurtcohesie - meer lange huisartsconsulten - meer dagopnames ziekenhuis Verhoogde behoefte t.o.v. Utrecht - ondersteuning bij verminderen van spanning, stress en slaapproblemen - ondersteuning bij afvallen, bewegen en stoppen met roken - ondersteuning bij omgaan met eenzaamheid - ondersteuning bij het verbeteren van de woonomstandigheden Actieplan fase 1, 2009-2010 7

Sociaaldemografische kenmerken De wijk Overvecht telt ruim 31.000 inwoners. Dit is 11% van de Utrechtse bevolking. In Overvecht wonen relatief veel ouderen (figuur 1). Hun aandeel in de bevolking daalt echter sneller dan stedelijk het geval is. Figuur 1. Leeftijdsopbouw Figuur 2. Etnische samenstelling 0-17 jaar 18-34 jaar 35-64 jaar 65+ Nederlands Marokkaans Turks Overig: Surinaams/Antilliaans, Overig Westers, Overig niet-westers. Overig De etnische samenstelling van Overvecht wijkt af van het Utrechts gemiddelde (figuur 2). 51% van de inwoners is van allochtone afkomst ten opzichte van 31% gemiddeld in Utrecht. De grootste allochtone groepen zijn Marokkaans (21%) en Turks (9%). Het aantal éénoudergezinnen in Overvecht is relatief hoog: 9% van de huishoudens t.o.v. 5% gemiddeld in Utrecht. De meeste éénoudergezinnen (11%) wonen in de subwijk Amazonedreef. Overvecht heeft de meeste inwoners van Utrecht (53%) met een lage opleiding (LO of MAVO/LBO). 8

Ook wat betreft werk en inkomen is de situatie voor de inwoners van Overvecht het minst gunstig van heel Utrecht. 63% van de inwoners heeft een inkomen beneden modaal, 34% van de inwoners heeft moeite met rondkomen en 15% heeft geen werk (figuur 3). Wel zijn er verschillen tussen de subwijken. Zo heeft 72% van de inwoners van de subwijken Wolgadreef/Neckardreef en Amazonedreef een inkomen beneden modaal, tegenover 51% van de inwoners van de Taagdreef/Zamenhofdreef. 22% van de inwoners in Taagdreef/Zamenhofdreef en 42% van de inwoners in Zambesidreef/Tigrisdreef hebben moeite met rondkomen. In de Amazonedreef heeft 22% van de inwoners geen werk. Figuur 3. Werk en inkomen Lage opleiding Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. Voor opleiding is niet getoetst op verschillen. Geen werk Moeite met rondkomen Inkomen beneden modaal Utrecht Overvecht Actieplan fase 1, 2009-2010 9

Lichamelijke gezondheid Ruim een kwart van de inwoners uit Overvecht en zelfs een derde van de volwassenen in de subwijk Amazonedreef rapporteren een matig of slecht ervaren gezondheid. In Utrecht is dit gemiddeld 14% (figuur 4). Hiermee is de ervaren gezondheid in Overvecht het meest negatief van alle Utrechtse wijken. Bij de jeugd in Overvecht is de ervaren gezondheid vergelijkbaar met het stadsgemiddelde: 16% (BO 7/8) en 20% (VO 2/3) van hen ervaart de eigen gezondheid als matig of slecht. Bijna 60% van de volwassenen en 80% van de ouderen in Overvecht heeft één of meer aandoeningen of ziekten. Aandoeningen aan het bewegingsapparaat (36%), overspannenheid/stress (22%), hoge bloeddruk (19%) en astma (13%) komen in Overvecht het meest voor. Eén op de vijf ouderen in Overvecht heeft een beperking in gehoor en/of zichtvermogen, wat meer dan gemiddeld is in Utrecht (14%). Beperkingen in de algemeen dagelijkse levensverrichtingen (ADL) (17%) komen onder ouderen in Overvecht ongeveer evenveel voor als gemiddeld in Utrecht. Figuur 4. Lichamelijke gezondheid Matig tot slecht ervaren gezondheid Min.1 ziekte/ aandoening (<55) Min.1 ziekte/ aandoening ( 55) Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. 10

Psychische gezondheid In de subwijk Taagdreef/Zamenhofdreef is het aantal mensen dat onvoldoende regie ervaart vergelijkbaar met het Utrechts gemiddelde (12%). Van de leerlingen in VO 2/3 heeft 16% een ongunstig psychisch welbevinden. Dit komt overeen met het gemiddelde in Utrecht. De psychische gezondheid van de volwassen Overvechters is ongunstiger dan gemiddeld in Utrecht (figuur 5). Bijna 1 op de 10 inwoners in Overvecht heeft een hoog risico op stemmingsproblemen. Daarnaast heeft de helft van de Overvechtse inwoners en zelfs 58% van de bewoners uit de subwijk Amazonedreef een matig tot hoog risico op stemmingsproblemen. Van de inwoners in Taagdreef/Zamenhofdreef heeft echter slechts 2% een hoog risico op stemmingsproblemen. 7% van de inwoners in Overvecht geeft aan een angststoornis te hebben (t.o.v. 5% gemiddeld in Utrecht). Tenslotte geeft 15% van de volwassenen in Overvecht aan weinig regie te voelen over het eigen leven. Figuur 5. Psychische gezondheid Matig tot hoog risico stemmingsproblemen Hoog risico stemmingsproblemen Depressie Onvoldoende gevoel regie eigen leven Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. Utrecht Overvecht Actieplan fase 1, 2009-2010 11

Leefstijl Met uitzondering van het alcoholgebruik is de leefstijl van de volwassenen in Overvecht ongunstiger dan gemiddeld in Utrecht (tabel 1). Overgewicht en obesitas komen in Utrecht het meest voor in Overvecht. In de subwijk Wolgadreef/Neckardreef heeft zelfs 57% van de inwoners overgewicht (inclusief obesitas) en 20% obesitas. Daarnaast wordt er minder ontbeten dan gemiddeld in Utrecht en voldoen minder mensen aan de beweegnorm. Ook wordt er in Overvecht relatief veel gerookt. Bij de leerlingen in VO 2/3 in Overvecht komt overgewicht ook meer voor dan gemiddeld in Utrecht, namelijk 20% ten opzichte van 12% (tabel 2). De jeugd in Overvecht ontbijt en beweegt minder dan gemiddeld in Utrecht. In VO 2/3 roken wel minder jongeren en ook het aantal jongeren dat ooit alcohol gebruikt heeft, is lager dan gemiddeld in Utrecht. Tabel 2. Leefstijl jeugd Utrecht Overvecht BO 7/8 < 5 dagen per week ontbijten 14% 27% Sport weinig 17% 27% Roken (ooit) 5% 11% Alcoholgebruik (ooit) 39% 17% VO 2/3 Overgewicht 12% 20% < 5 dagen per week ontbijten 22% 31% Voldoet niet aan beweegnorm 38% 46% Roken (nu) 12% 7% Alcoholgebruik (ooit) 42% 28% Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. Tabel 1. Leefstijl volwassenen Utrecht Overvecht Overgewicht (incl. obesitas) 39% 51% Obesitas 10% 18% < 5 dagen per week ontbijten 16% 24% Voldoet niet aan beweegnorm 38% 44% Roken 25% 29% Overmatig alcoholgebruik 13% 10% Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. 12

Fysieke en sociale leefomgeving In Overvecht is 21% van de volwassenen (figuur 6) en 32% van de jongeren in VO 2/3 in Overvecht ontevreden met zijn woonomgeving. Ongeveer 1 op de 5 kinderen in BO 7/8 vindt de eigen buurt niet leuk. Van de Utrechters ervaren inwoners uit Overvecht het meest een lage buurtcohesie, dat wil zeggen weinig gevoel van samenwerking en vertrouwen. In Utrecht komt sterke eenzaamheid het meeste voor in Overvecht en dan met name in de subwijken Wolgadreef/Neckardreef en Zambesidreef/Tigerdreef (beide 18%). Alleen in de subwijken Taagdreef/Zamenhofdreef en Amazonedreef wordt er minder eenzaamheid dan gemiddeld in Utrecht ervaren. Er zijn geen verschillen tussen Overvecht en Utrecht totaal wat betreft het aantal volwassenen dat intensieve mantelzorg geeft (10%) en het aantal volwassenen dat ooit slachtoffer is geweest van huiselijk geweld (7%). Van de jeugd heeft een vergelijkbaar deel als gemiddeld in Utrecht een chronisch ziek of verslaafd familielid (BO 7/8: 18%, VO 2/3: 27%). Ook het aantal jongeren dat thuis problemen ervaart is vergelijkbaar met het Utrechts gemiddelde (BO 7/8: 24%, VO 2/3: 30%). Figuur 6. Fysieke en sociale leefomgeving Ontevreden woonomgeving Lage buurtcohesie Sterk eenzaam Percentage wijkt significant af van het gemiddelde in Utrecht. Utrecht Overvecht Actieplan fase 1, 2009-2010 13

Informatie- en voorzieningenbehoeften Inwoners uit Overvecht hebben het meeste behoefte aan informatie en hulp bij het verminderen van spanning en stress (15%), gezonde nachtrust en slaapproblemen (14%), beweging (13%) en het verbeteren van de woonomstandigheden (14%). Overvechters - met name de inwoners van de subwijk Zambesidreef/Tigrisdreef - hebben ten opzichte van Utrecht een verhoogde behoefte aan ondersteuning bij leefstijlgerelateerde onderwerpen, lichamelijke en psychische gezondheid, het verbeteren van de woonomstandigheden en de opvoeding van kinderen. Wat betreft voorzieningen is er in Overvecht het meeste behoefte aan een park/groenstrook (14%), tandarts (10%) en sociaal-culturele activiteiten (10%). Ten opzichte van Utrecht is er een verhoogde behoefte aan een informatiepunt voor zorg en hulp en aan fysiotherapeuten. Tabel 3. Zorggebruik Utrecht Taagdreef/ Zamenhofdreef Wolgadreef/ Neckardreef Amazonedreef Zambesidreef/ Tigrisdreef Consult huisarts 73% 71% 74% 72% 73% Lang consult huisarts 26% 32% 30% 29% 27% Interne geneeskunde 8% 8% 9% 18% 8% Dagopname 8% 8% 9% 11% 8% Gynaecologie 5% 5% 6% 5% 7% Percentage is meer dan 10% hoger dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie. Percentage is meer dan 10% lager dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie. 14

Zorggebruik Het aantal lange huisartsconsulten is hoger dan verwacht op basis van de populatie in Overvecht (tabel 3, pagina 14). Het zelfgerapporteerde zorggebruik (data gemeente) voor paramedische zorg (fysiotherapie 20%, diëtist 5%) en GGZ zorg (10%) is in Overvecht vergelijkbaar met Utrecht gemiddeld. Wel wordt er in Overvecht meer gebruikgemaakt van de thuiszorg (6% t.o.v. 4%). Het gebruik van een eerstelijnspsycholoog is minder dan verwacht (0,7%) op basis van de samenstelling van de populatie. De helft van de inwoners van Overvecht heeft in 2007 een poliklinische behandeling gehad. Hierbij is het aandeel mensen dat een poliklinische behandeling heeft ondergaan bij gynaecologie hoger dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie. In de subwijk Taagdreef/Zamenhofdreef is het aantal personen dat een medicatieverstrekking heeft gekregen lager dan verwacht op basis van de populatiesamenstelling. Bij de bewoners van de subwijk Amazonedreef is dit juist hoger dan verwacht (tabel 4). Bovenstaande gegevens 1) komen voornamelijk uit de databases met gegevens over verzekerden van Agis. De gegevens van de gemeente over zorggebruik op basis van zelfrapportage zijn apart weergegeven. Data over zorggebruik en medicatieverstrekkingen van Agis zijn afgezet tegen de Agis norm. Deze norm is gebaseerd op de landelijke gegevens van de Agis populatie en gecorrigeerd voor de samenstelling van de populatie (leeftijd, geslacht, chronische ziekte, wonen in een achterstandswijk). Tabel 4. Medicatieverstrekkingen Utrecht Taagdreef/ Zamenhofdreef Wolgadreef/ Neckardreef Amazonedreef Zambesidreef/ Tigrisdreef Totaal 81% 82% 83% 86% 80% Antidepressiva 11% 11% 13% 14% 11% Maagmiddelen 22% 22% 25% 27% 22% Cholesterolverlagers 14% 14% 15% 16% 11% Percentage is meer dan 10% hoger dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie. Percentage is meer dan 10% lager dan verwacht op basis van de samenstelling van de populatie. 1) Uitgebreide uitleg hierover vindt u in het tabellenboek via de website www.utrechtgezond.nl. Actieplan fase 1, 2009-2010 15

Aandachtsgroepen Utrecht Volwassenen In tabel 5 staan voor volwassenen per onderwerp de aandachtsgroepen in Utrecht aangegeven op basis van etniciteit, opleiding, leeftijd en geslacht. Een groep wordt als aandachtsgroep aangeduid als een bepaald gezondheidsprobleem significant vaker voorkomt dan gemiddeld in Utrecht. Wat betreft zorggebruik worden de aandachtsgroepen gedefinieerd als groepen met een zorggebruik dat significant hoger is dan gemiddeld in Utrecht (zelfrapportage), dan wel meer dan 10% hoger is dan het verwachte zorggebruik op basis van de Agis norm (data Agis). Tabellenboek In het tabellenboek staan de prevalenties van de onderwerpen per aandachtsgroep weergegeven; zowel per wijk als voor Utrecht als geheel. Het tabellenboek is te vinden op www.utrechtgezond.nl. 16

Tabel 5. Aandachtsgroepen Utrecht Volwassenen Etniciteit Opleiding Leeftijd Geslacht NL M T S/A OW ONW LO MAVO HAVO HBO 19-40- 55-65- 80+ M V LBO VWO WO 39 54 64 79 MBO Gezondheid Matig/slecht ervaren gezondheid Minimaal 1 ziekte of aandoening Hoog risico stemmingsproblemen Angststoornis Depressie Onvoldoende gevoel regie eigen leven Leefstijl Overgewicht (incl. obesitas) < 5 dagen per week ontbijten Voldoet niet aan beweegnorm Roken Overmatig alcoholgebruik Leefomgeving Ontevreden woonomgeving Lage buurtcohesie Sterk eenzaam Ooit slachtoffer huiselijk geweld Geeft intensieve mantelzorg Zorg Huisartsbezoek Bezoek fysiotherapeut Bezoek diëtist Bezoek aan minimaal 1 zorgverlener GGZ Medicatieverstrekkingen totaal Verstrekking antidepressiva Consult bij RIAGG/GGZ, algemeen maatschappelijk werk, centrum voor alcohol en drugs, vrijgevestigd psycholoog, vrijgevestigd psychiater en/of sociaal psychiatrisch verpleegkundige/praktijkondersteuner GGZ. NL: Nederlands, M: Marokkaans, T: Turks, S/A: Surinaams/Antilliaans, OW: Overig Westers, ONW: Overig niet-westers. Actieplan fase 1, 2009-2010 17

Aandachtsgroepen Utrecht Jeugd In tabel 6 staan voor de jeugd per onderwerp de aandachtsgroepen in Utrecht aangegeven op basis van etniciteit, leeftijd, geslacht en opleiding. Het gaat hierbij om jongeren uit groep zeven en acht van de basisschool (BO 7/8) en de tweede en derde klas van het voortgezet onderwijs (VO 2/3). Een groep wordt als aandachtsgroep aangeduid als een bepaald gezondheidsprobleem significant meer voorkomt dan gemiddeld in Utrecht. Tabellenboek In het tabellenboek staan de prevalenties van de onderwerpen per aandachtsgroep weergegeven voor Utrecht als geheel. Het tabellenboek is te vinden op www.utrechtgezond.nl. 18

Tabel 6. Aandachtsgroepen Utrecht Jeugd Etniciteit Opleiding Leeftijd Geslacht NL M T S/A O VMBO HAVO 10 11 12 13 14 15 16 M V VWO Gezondheid Matig/slecht ervaren gezondheid BO 7/8 Matig/slecht ervaren gezondheid VO 2/3 Lage score op zelfvertrouwen BO 7/8 Ongunstig psychisch welbevinden VO 2/3 Negatieve score op zelfbeeld VO 2/3 Leefstijl Overgewicht VO 2/3 < 5 dagen per week ontbijten BO 7/8 < 5 dagen per week ontbijten VO 2/3 Sport weinig BO 7/8 Voldoet niet aan beweegnorm VO 2/3 Roken (ooit) BO 7/8 Roken (actueel) VO 2/3 Alcoholgebruik (ooit) BO 7/8 Alcoholgebruik (ooit) VO 2/3 Leefomgeving Vindt eigen buurt niet leuk BO 7/8 Ontevreden eigen buurt VO 2/3 Ervaart problemen thuis BO 7/8 Ervaart problemen thuis VO 2/3 Chronisch ziek of verslaafd gezinslid BO 7/8 Langdurig ziek gezinslid VO 2/3 NL: Nederlands, M: Marokkaans, T: Turks, S/A: Surinaams/Antilliaans, O: Overig Westers en Overig niet-westers. Actieplan fase 1, 2009-2010 19

GG&GD Utrecht Bezoekadres Jaarbeursplein 17 3521 AN Utrecht Agis Zorgverzekeringen Bezoekadres Van Asch van Wijckstraat 55 3811 LP Amersfoort Postadres Postbus 2423 3500 GK Utrecht Postadres Postbus 19 3800 HA Amersfoort 20 April 2010 www.utrechtgezond.nl E-mail: utrechtgezond@utrecht.nl Fotografie: Sietse Brouwer a.2574am65.10.1