Waarom een spreekbeurt over coeliakie Ik houd mijn spreekbeurt over coeliakie, omdat mijn moeder coeliakie heeft en ik er dus veel mee te maken heb. Door de spreekbeurt kom ik er zelf nog iets meer over te weten. Wat is coeliakie Coeliakie is een aandoening van de dunne darm, diehet gevolg is van een intolerantie ( dit is onverdraagzaamheid) voor gluten. Gluten is een eiwit dat voorkomt in o.a. tarwe, haver, rogge, gerst, spelt en kamut. Hierover straks meer. Een gezonde dunne darm heeft aan de binnenkant darmvlokken, dit zijn heel veel uitsteeksels die de voedingsstoffen uit je eten halen en opnemen, zodat je kunt groeien en goed kunt functioneren. Door de darmvlokken die in plooien in de dunne darm zitten is het darmoppervlak dat voedsel kan opnemen heel groot. (plaatjes laten zien) Blz. 1
De darmvlokken van een coeliakiepatiënt kunnen geen gluten verdragen. Ze worden erdoor kapot gemaakt tot er op een gegeven moment geen vlok meer over is (vlokatrofie). de darm kan door de beschadiging zijn werk niet goed meer doen. hierdoor ontstaat een slechte opname van de bouwstoffen uit het voedsel. Niet opgenomen bouwstoffen verlaten met de ontlasting weer het lichaam. Als gevolg hiervan kunnen allerlei klachten ontstaan. Wat is gluten Gluten is een eiwit dat voorkomt in sommige granen (b.v. tarwe, rogge, gerst) en de producten die ervan worden gemaakt. Gluten komt niet voor in rijst, wilde rijst, maïs, gierst, boekweit, quinoa en amaranth. Haver en teff (Ethiopisch gewas) bevatten geen gluten, maar worden soms vlakbij granen geteeld die wel gluten bevatten of verwerkt over dezelfde machines, waardoor ze vaak besmet zijn met gluten. Blz. 2
Gluten geven elasticiteit aan bijvoorbeeld brood. Het zorgt dat het brood kan rijzen. Dit is Het gluten vormt namelijk het skelet van het brood, en zorgt ervoor dat het brood zijn vorm houdt en lekker luchtig en niet droog is.. dit is brooddeeg na 2 uur rijzen. Hier kan je zien hoe de structuur wordt vastgehouden door de gluten Zonder gluten zou een brood droog smaken en meteen verkruimelen. Ik heb twee soorten brood meegenomen. Gewoon brood en glutenvrij brood. Ik geef nu 2 bordjes rond met glutenvrij en gewoon brood. Jullie mogen het verschil proeven en voelen. Welk verschil merk je? wie vindt glutenvrij brood lekker? wie niet? Glutenvrij brood. Het ziet er wel lekker uit, maar schijn bedriegt.. Blz. 3
Wat zijn de klachten? Doordat de darmvlokken beschadigen kunnen ze niet genoeg voedingsstoffen opnemen. Je lichaam komt dan dus belangrijke voedingsstoffen tekort, bijvoorbeeld kalk, wat belangrijk is voor sterke botten. Hierdoor kun je allerlei klachten krijgen. Klachten die je vaak ziet zijn : - Buikpijn - Opgezette buik - gewichtsverlies - diarree/ vieze vettige ontlasting - moeheid - misselijkheid - aften - barsten in de huid bij vingernagels - bloedarmoede - humeurigheid/ depressiviteit - botontkalkin - haaruitval - tandglazuurafwijkingen - groeiachterstand bij kinderen. Lang niet iedereen heeft evenveel klachten en er zijn mensen met coeliakie die nauwelijks of geen klachten hebben. Ook zijn er mensen die jarenlang met allerlei vage en vervelende klachten rondlopen, zonder dat gedacht wordt aan coeliakie. Dit omdat dit soort klachten ook bij veel andere problemen voorkomen. Dit betekent niet dat gluten voor hen niet schadelijk zijn. Op den duur loop je groter risico op bijvoorbeeld darmkanker wanneer je gluten blijft eten. Blz. 4
Grapje : (Hoewel, met coeliakie is wel te leven, maar het is niet altijd eenvoudig voor diegene die het heeft en ook niet voor zijn omgeving. ) Blz. 5
Hoe krijg je coeliakie? De precieze oorzaak van coeliakie is nog niet bekend. Coeliakie is erfelijk. Als een van de ouders coeliakie heeft, hebben de kinderen een verhoogde kans van 5% tot 10% op coeliakie. Er zijn echter ook kinderen en volwassenen met coeliakie, die geen naaste familieleden hebben met de ziekte. Kinderen met downsyndroom hebben een verhoogde kans van 30% op coeliakie. Mijn moeder is de eerste in onze familie bij wie coeliake is ontdekt. Misschien heeft zij het geerfd, maar had in haar familie niemand klachten. Wij hebben erfelijkheidsonderzoek laten doen door middel van een bloedtest. Mijn broer en zus hebben volgens dit onderzoek ook een kans om coeliakie te ontwikkelen. Hoe en wanneer wordt het onderzocht? Aan coeliakie wordt vaak niet op tijd gedacht, omdat er veel klachten zijn die niet perse bij coeliakie passen (bijv. vermoeidheid, hoofdpijn, slechte eetlust) Daarvan wordt al gauw gedacht dat je overwerkt bent, of je aanstelt. Bij buikpijn en diarree wordt al sneller aan coeliakie gedacht. Onderzoek naar coeliakie wordt gedaan bij : - sterke verdenking op coeliakie, als er hele duidelijke klachten zijn - uitslagen van bloedonderzoek die doen denken aan coeliakie Vaak worden eerst bloed en urine onderzocht. Als er coeliakie-antistoffen in het bloed worden gevonden, is het waarschijnlijk dat iemand coeliakie heeft. Dit weet je pas zeker nadat een biopsie is gedaan. Alleen hieraan kun je zien of iemand coeliakie heeft. Bij een biopsie nemen ze via een slangetje met een happertje een hapje uit de dunne darm. Dit slangetje gaat door de mond, slokdarm en maag naar de dunne darm. Er gaat ook een cameraatje door, zodat de dokter goed kan zien wat hij doet. Het hapje uit de darm wordt microscopisch onderzocht. Dan is te zien hoe erg de darmvlokken zijn beschadigd en kan de diagnose coeliakie met zekerheid worden gesteld. Blz. 6
Bij kinderen gebeurt dit onderzoek meestal onder narcose, zodat ze er niets van merken. Bij mijn moeder is het onderzoek 3 keer gedaan. - 1 keer zonder verdoven - 1 keer met alleen verdoven van de keel (tegen kokhalzen) - 1 keer met een roesje; je voelt dan niks, bent half slaperig maar kan wel met de dokter praten. Vaak wordt na een half jaar glutenvrij dieet opnieuw een biopsie gedaan om te zien of de darm weer gezonder is. Hoe kom je er af? NOOIT!!! Er zijn geen medicijnen voor. Er wordt wel geprobeerd medicijnen te maken, maar dat is tot nu toe nog niet gelukt. Wat kan je er aan doen? Je kan er maar een ding aan doen. En dat is je levenlang een glutenvrij dieet volgen. Dat lijkt simpel, maar het is heel lastig, want in veel produkten zit bijvoorbeeld tarwezetmeel, ook al verwacht je dat niet. Bijvoorbeeld in sommige merken mayonaise, ketchup, paprikachips, leverworst enzovoorts. Maar ook in lijm, behangplaksel, potloden en medicijnen kunnen gluten zitten. Als je geen gluten meer eet dan zal je darmwand zich vanzelf weer herstellen. de klachten zullen langzaam verdwijnen. Dat duurt ongeveer een jaar. ( Daarna is het niet over want als je weer gluten eet raakt je darm weer opnieuw beschadigd.) Waar moet je rekening mee houden als je coeliakie hebt? Je moet glutenvrije produkten kiezen, kopen en eten. Jammer genoeg wordt in veel produkten tarwezetmeel gebruikt en mogen veel produkten niet gegeten of gedronken worden. Meestal wordt tegenwoordig goed op de produkten gezet of er tarwezetmeel in zit. Het is dus belanrijk goed te lezen wat er in zit. Er is een boekje waarin een heleboel glutenvrije produkten staan die in de supermarkt te koop zijn. Het is jammer dat de fabriek toch ineens iets kan veranderen in die produkten waardoor ze niet meer glutenvrij zijn. Ook al heb je het boekje, je moet dus toch goed op de verpakkingen lezen of er geen tarwe in zit. Blz. 7
Meel, koekjes en andere producten zonder gluten zijn tegenwoordig ook te koop bij enkele supermarkten. Glutenvrije producten zijn herkenbaar aan het internationaal bekende symbool van de doorgestreepte aar. Albert Heijn zet op veel verpakkingen van het eigen merk het glutenvrijtekentje. Dat is erg prettig en gemakkelijk. Je kunt zo snel zien of iets glutenvrij is. Ook voor familie, vrienden etc is dit makkelijk. Zij hoeven niet te zoeken en te twijfelen of ze het goede wel hebben gekocht. Symbool glutenvrij Eten klaarmaken wordt wat ingewikkelder, Aangezien de kleinste broodkruimel of een piepklein beetje paneermeel al hevige reacties kan geven, is het belangrijk goe te zorgen dat wat je eet niet besmet wordt met gluten van andere produkten. Waar je bijvoorbeeld goed rekening mee moet houden : - altijd handen wassen voordat je met glutenvrij eten bezig gaat - glutenvrije produkten gescheiden bewaren van andere produkten (bijvoorbeeld eigen jam, stuk kaas, kuipje boter etc.) - schoon aanrecht, schone snijplanken, schone spullen en messen gebruiken - voorkom stuiven van meel en puddingpoeder met gluten in de keuken - pas op met kant en klare produkten - bak geen patat in vet waar ook koroketten en frikandellen in gebakken zijn. Zorg dat familie en vrienden, leerkracht, ouders van vriendjes enz. goed weten wat coeliakie is en wat ze wel en niet moeten doen. Als iemand geen rekening kan of wil houden met het dieet, neem dan zelf je eten mee. Blz. 8
Dit was mijn spreekbeurt. Ik hoop dat jullie het leuk vonden en dat je er veel van hebt geleerd. Ik ga nu eerst een boodschappentest met jullie doen en daarna kunnen jullie vragen stellen. De boodschappentest gaat zo. Ik heb allerlei boodschappen. Ik houd er steeds een van omhoog en jullie mogen je hand opsteken als je denkt dat er geen gluten in zitten. Ik zeg daarna of dat echt zo is. Blz. 9
Hoofdstukindeling : bladzijde : 1. waarom een spreekbeurt over coeliakie 1 2. wat is coeliakie 1 3. wat is gluten 2 4. wat zijn de klachten 4 5. hoe krijg je coeliakie 6 6. hoe en wanneer wordt het onderzocht 6 7. hoe kom je er af 7 8. wat kun je er aan doen 7 9. waar moet je rekening mee houden als je coeliakie hebt 7 10. einde en boodschappenquiz 9 Jitske van Buuren