Pleinen door de zeven tijdlagen heen (door Antonio & Aimée) Algemene omschrijving Mensen gebruikten vroeger pleinen voor verschillende redenen. Je had markten zoals wij nu winkel centra s kennen waar alles voor het levensonderhoud te krijgen was. Van brood tot vlees, van aardewerk tot kleding. Ook werd er vee verhandeld en werden er op de markt producten geruild. Men kon er zelfs slaven kopen. Tevens werden er kermissen gehouden op de markt, waren er straat artiesten en was het de voornaamste plek voor het gewone volk waar er arbeid plaatsvond. Vaak waren de pleinen omringd door herbergen en kroegen waar je kon eten, drinken en slapen. De pleinen waren vaak plekken die met steen bestraat waren, chique pleinen hadden ook fonteinen. Bezoekers van de markt kwamen voor verschillende doeleinden: sommige kwamen inkopen doen voor levensmiddelen of luxe artikelen, andere mensen kwamen er spullen ruilen en weer anderen kwamen voor vermaak. 1
De Romeinen: Het plein was het hart van een Romeinse stad. Hij heette dan Forum wat van het Latijnse woord ferre afstamt en wegbrengen betekent. Dat duidt op een van de vele functies van het plein. Men ging er naartoe om goederen te kopen en verkopen. Echter zijn functie ging dieper in de structuur van de samenleving. Alle belangrijke gebouwen van de stad lagen op het plein of in de nabije omgeving. Zoals het raadhuis, de bibliotheek, het gerechtshof, de thermen (badhuis) en zelfs het keizerlijke paleis. Tempels van diverse goden waren er ook aanwezig, evenals de Pantheon de tempel aller goden. Het materiaal wat voor het bouwen toen der tijd gebruikt werd was beton. Het beton, dat door de Romeinen uitgevonden werd, was een materiaal met vele voordelen: goedkoop, makkelijk te verkrijgen en uitermate duurzaam. Op het plein bevond zich ook de markt. Daar kon men alles kopen en verkopen wat in zijn bezit was. Hier werden levensmiddelen verkocht, specerijen uit verre landen, stoffen, edelstenen, wilde dieren, luxe goederen, slaven en exotische dieren. De meeste producten waren geïmporteerd uit de verre landen die onder de Romeinse macht verkeerden. De slaven waren meestal oorlogsgevangenen of zelfs de kinderen van arme gezinnen. Iedereen bezocht het forum. Het was een plaats die tevens centraal stond in het leven van de Romeinse burger. Het was de plaats waar je goederen kan kopen en verkopen, naar de tempel kon gaan, kon genieten van een theater voorstelling, een lekker bad en sociale contacten leggen. Vermaak: De Romeinen waren echte levensgenieters en dat is te zien aan het ruime aanbood van vermaakelementen die zich op en om het plein bevonden. Op het plein zelf waren er vaak straatartiesten uit de stad en verre landen. Er werden discussies/debatten net als op de Griekse pleinen georganiseerd. Het Colosseum was de plaats waar men kon genieten van toneelstukken, muziekoptredens maar hoofdzakelijk van de baarbaarse gladiatoren gevechten. De laatste waren in diverse categorieën te verdelen. Mens tegen mens, dier tegen dier, mens tegen dier en zelfs zeegevechten. Dagelijks was het Colosseum vol van 50.000 toeschouwers. Een andere bron van genot en evenals inkomsten was de Circus Maximus. Een renbaan (met capaciteit van 250.000 toeschouwers) waar wedstrijden met paardenwagens werden georganiseerd en waar men op kon wedden en zo geld verdienen. De thermen waren ook een erg belangrijke ontspanningsbron. Men kon daar naast zijn dagelijkse hygiëne op peil houden, genieten van een onspannende massage en zijn sociale contacten onderhouden en verspreiden. Er waren zelfs ruimtes voor sport in de thermen aanwezig (balspelen en gewichtheffen). 2
Romaanse Stijl: De Romaanse stijl is een periode wat zich tussen de jaren 1000 1200 spreid. Hij kenmerkt zich door een bloei in de bouw, voornamelijk van kerken, kloosters en kastelen. Rondbogen, zware muren en kleine vensters sieren de gebouwen uit deze periode. De kennis van de Romeinen over het maken van bakstenen ging verloren in de loop der Middeleeuwen. Eerst werden de stenen uit de gesloopte Romeinse ruines gebruikt, later ging men over op hout en steen (tufsteen). Het plein was ook als in de vroegere periodes een bruisende plaats in de stad, waar men kon handelen, geld verdienen en zich vermaken. Op het plein bevond zich ook de markt. Levensmiddelen en luxueuze artikelen waren hier te koop. Het was echter niet te vergelijken met de rijkdom en de diversiteit van de markten tijdens de Romeinse periode. Net als in de eerdere perioden stond het plein centraal in de samenleving en werd het druk bezocht. Vermaak: Op het plein kon men genieten van het sociale leven. Er werden toneelen poppenvoorstellingen gehouden, vaak gebaseerd op de geschiedenis, legendes en wat het meest adequate was in der tijd: de Ridder kruistochten naar Jeruzalem. Zoiets als gladiatorengevechten bestond niet meer, echter was een ander soort barbaars vermaak aan de orde gekomen, namelijk de publieksexecuties van misdadigers en vijanden van het geloof. Andere misdadigers werden publiek tentoongesteld en achtergelaten aan de wreedheid of vergiffenis van de voorbijgangers. Een kenmerk van deze periode is ook de opkomst van de troubadour, reizende dichter en zanger die het volk met zijn gave vermaakte. 3
De Barok: In deze periode ging het indrukwekkende overheersen. In de Barok is het moeilijk om de onderdelen te herkennen waaruit een gebouw is samengesteld. De constructie van een gebouw werd in de Barok helemaal weggewerkt achter stucwerk, gips, (imitatie)marmer, dure houtsoorten etc. Hierdoor zag je niet welke constructie materialen waren gebruikt en ging het puur om het uiteindelijke resultaat. Er werd enorm veel tijd besteed aan de details van een gebouw, zoals sierlijke gevels en versieringen op ramen, plafonds en deuren. In Brussel is er nog een plein uit deze tijd: de Grote Markt van Brussel een van de architecturale pronkstukken van België. De geschiedenis van de Grote Markt gaat terug tot de middeleeuwen. Aanvankelijk is de markt door houten huizen omgeven. Gedurende de eeuwen heeft het plein zich ontwikkeld tot een prestigieus geheel. Het voorbeeld van het stadhuis (1402 1455) en het Broodhuis (gaat terug tot de dertiende eeuw) hebben een grote rol gespeeld in de ontwikkeling naar luxueuzere stenen bebouwing. Grondmateriaal: zandsteen, waar mensen erg rijk waren en er veel luxe was werd gebruik gemaakt van (imitatie)marmer en gouden versieringen. Een plein was in de Barok tijd omringd met belangrijke gebouwen voor de bewoners, zoals een broodhuis, de vleeshal, het stadshuis en het lakenhuis. Gilden en andere ambachten bouwden hun huizen om het plein heen om een uiting te geven van hun macht. Er werden ook op pleinen heksen berecht, hierna werden deze verbrand om mensen te laten zien dat ketterij bestraft werd. Als we naar het verloop van de vervolgingen kijken, dan zien we dat de grootste vervolgingen plaatsvonden tussen 1600 en 1650. Daarna werden ze steeds minder. Na 1700 werd er bijna geen heks meer verbrand. De pleinen werden minder belangrijk als markt functie, omdat er steeds meer mensen hun huis gingen gebruiken als winkel. De vaste marktstallen waren in hallen van steen in plaats van buiten. Term: lakenhallen: Bedoeld als overdekte verkoop en opslagplaats. Ook verkochten mensen hun producten vanuit hun huis. Mensen die voedsel kwamen kopen, dienstmeisjes, rijke mensen die luxe spullen kwamen kopen zoals sieraden en luxe stoffen. Vermaak: Straatartiesten, circus. 4
De Gothiek: De Gothiek is in eerste instantie de stijl van de grote kathedralen in noord Frankrijk. Deze stijl verspreidde zich echter ook verder over de rest van Europa. Gothische gebouwen herken je al snel aan de spitsboog. Deze vorm komt, in verschillende verhoudingen, zowel terug in de draagconstructies als in de decoraties. Naast de spitsboog werden ook kiel, tudor en korfbogen gemaakt. De spitsboog had het voordeel dat het de krachten beter kon afvoeren dan de (Romaanse) rondboog. De gotische bouwers streefden naar zo hoog en zo licht mogelijke ruimtes. De verticale lijn werd het meest benadrukt. In de Middeleeuwse symboliek stond "verticaal" namelijk voor het spirituele en "horizontaal" voor het materiële. Vandaar dat de ramen in de Gothische bouwstijl van kerken zo hoog en lang waren, zo had je meer contact met god. Typisch gotische ornamenten zijn hogels, kruisbloemen en pinakels. Boven ramen werden soms wimbergen gemaakt. Ook torenspitsen werden wel ajour (opengewerkt) uitgevoerd. Het materiaal wat voornamelijk gebruikt werd was natuursteen en baksteen. Rondom de kathedralen ontwikkelden zich steden, eerst waren de stadshuizen en gildenhuizen van hout later van steen. Een voorbeeld van een Gothiek gebouw is het Muiderslot in Nederland. De pleinen werden minder belangrijk als markt functie, omdat er steeds meer mensen hun huis gingen gebruiken als winkel. Net als in de barok tijd waren er lakenhallen. Ook verkochten de rijkere handelaren zelf bij hun huizen producten. De producten die werden verkocht werden buiten aan een vlaggenstok afgebeeld. Zo had de bakker bijvoorbeeld een broodje afgebeeld. Mensen konden zo snel zien wat er waar te koop was. Ook bezochten mensen de chirurgijn. Mensen die voedsel kwamen kopen, dienstmeisjes, rijke mensen die luxe spullen kwamen kopen zoals sieraden en luxe stoffen. Vermaak: Straatartiesten. 5