Van nul tot nu. Kaart en Atlas (5) T.Reessink

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Van nul tot nu. Kaart en Atlas (5) T.Reessink"

Transcriptie

1 Van nul tot nu Kaart en Atlas (5) T.Reessink

2 Tijdbalk We verdelen de tijd in verschillende periodes. Je kunt de periodes doorlopen door middel van de normale doorklik buttons (rechts onderin) of klikken op de tijdvakbuttons (links onderin).

3 Prehistorie Zoals je misschien wel had gedacht vinden we in de prehistorie nog geen kaarten terug. In de prehistorie zullen we wel al kunst aan treffen onder de vorm van grotschilderingen of speciale inkervingen in ivoor, steen of hout. En het zijn deze laatste die de basis vormen voor de eerste kaart die wel zullen vinden onder het tijdsvak Oudheid.

4 Oudheid Mesopotamië (500 v. Chr.) Bestaande uit kleitabletten (hiernaast zie je Babylon centraal ) Grieken (220 v. Chr.) Erosthales was een van de weinige Grieken die dacht dat de aarde bol was. Hij gebruikte in zijn kaarten de kennis van Alexander de Grote. Romeinen De Romeinen waren praktischer en ontwikkelde functionele wegenkaarten. Deze wegenkaarten waren in eerste instantie ontwikkeld voor het leger. In 2de instantie waren ze uitermate handig voor de reizende handelaars.

5 Middeleeuwen De vroege middeleeuwen In deze wereld ontstaat de wielkaart of TO-kaart. Op deze kaart is Jeruzalem centraal geplaatst op een ronde schijf waar de zeeën een T-vorm hebben. De late middeleeuwen De arabieren veroveren delen van Zuid-Europa. Dit heeft invloed op het denken over de wereld (aarde = bol). Eerste tekenen van de renaissance, worden slechts mondjesmaat toegelaten door de kerk. Er komen toch enkele nieuwe kaarten die nog wel de kenmerken van de vroege Middeleeuwen dragen.

6 Nieuwe tijd Samen met de Renaissance, boekdrukkunst, ontdekkingsreizen en de uitvinding van de drukpers komt de wetenschap van de Cartografie terug volledig op het toneel. Onze cartografen Mercator ( ) Naar mate de ontdekkingsreizen verder evolueerden kwam Mercator op het toneel. Het bepalen van de juiste koers was voor de navigatie van groot belang. Abraham Ortelius ( ) Ortelius is na Mercator de belangrijkste cartograaf. Hij maakte eigenzinnige kaarten. Jacob Van Deventer ( ) In 1557 krijgt Jacob van Deventer de opdracht van koning Filips II om kaarten te maken van alle steden in de Nederlanden.

7 Nieuwste tijd Ferrariskaart De Ferrariskaart wordt ook wel kabinetskaart genoemd wijzende op de administratieve functie. De kaarten waren heel gedetailleerd en werden getekend op een schaal van 1: Ze worden dan ook als de voorloper van de stafkaarten gezien die op 1: werden opgetekend. Stafkaarten/topografische kaarten De stafkaarten, nu beter bekend als topografische kaarten, waren allereerst ontwikkeld uit een militair oogpunt. De oude naam verwijst naar voor wie deze kaarten bedoeld waren: voor de "staf" (leiding) van het leger. Het gaat om de kartering van een bepaald gebied volgens een bepaalde symboliek via een bepaalde schaal. stafkaart topografische kaart

8 Eigen tijd Onze eigen tijd staat bol van vernieuwend geografische en cartografische elementen. Gezien onze informaticawereld en zijn vernieuwende multimediale mogelijkheden gaat de kaart niet enkel beperkt blijven tot het eenvoudige stukje papier. De gehele wereld met 1 druk op de knop Je kan de straten perfect vergelijken met een stadplan en je de grote monumenten direct opzoeken. Veel dingen in 3D, zoals de Grand Canyon en New York

9 Opdracht Maak de tijdbalk af met een toekomstbeeld. Bedenk hoe wij kaarten lezen / zien over 100 jaar. Denk aan: Kunnen we de 3D beelden uit de computer halen in ons eigen huis? Kunnen we de echte wereld veranderen in een soort Virtuele wereld, onder deze link kun je een voorbeeld van een virtuele wereld zien (second life)? Etc.

Cartografie, een stukje geschiedenis

Cartografie, een stukje geschiedenis Cartografie, een stukje geschiedenis Dit artikel is geschreven naar aanleiding van de Kaartavond die ons immer actieve lid Henk Pol heeft bedacht. De bedoeling was om aan de hand van oud kaartmateriaal

Nadere informatie

Mercator en de ontdekkingsreizen

Mercator en de ontdekkingsreizen Mercator en de ontdekkingsreizen V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Stedelijke Musea Sint-Niklaas 1 Beste leerling! Hopelijk vonden jullie het bezoek aan het Mercatormuseum een boeiende

Nadere informatie

Over de trefwoorden bij cartografie: hulp voor de gebruiker

Over de trefwoorden bij cartografie: hulp voor de gebruiker Over de trefwoorden bij cartografie: hulp voor de gebruiker De Cultuurbibliotheek schenkt, in navolging van haar stichter, veel aandacht aan de historische cartografie, vooral van de Nederlanden. Dat brengt

Nadere informatie

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus

Tijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus 138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de

Nadere informatie

Informatie Cartografie

Informatie Cartografie Informatie Cartografie Tijs Reessink Maart 2008 Inhoud: - Landkaarten (Bron: Encyclopedie voor de jeugd; Sesam Junior: Tweede druk 2004) - Wat zijn kaarten (Bron: http://cartografie.atspace.com/) - Kaartprojectie

Nadere informatie

Het veranderende wereldbeeld

Het veranderende wereldbeeld Pas in de 20 ste eeuw zijn onderzoekers erin geslaagd de hele wereld nauwkeurig in kaart te brengen. Vroeger was er altijd een deel van de wereld dat de mensen helemaal niet of niet goed kenden. In deze

Nadere informatie

De klassieke tijdlijn

De klassieke tijdlijn De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom

Nadere informatie

De wereld in kaart De geschiedenis van de cartografie

De wereld in kaart De geschiedenis van de cartografie De wereld in kaart De geschiedenis van de cartografie Antwoorden voor de leerkracht Stedelijke Musea Sint-Niklaas V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Inhoudsopgave Voorwoord... Algemene

Nadere informatie

Mercator en de ontdekkingsreizen

Mercator en de ontdekkingsreizen Mercator en de ontdekkingsreizen V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Stedelijke Musea Sint-Niklaas Beste leerling! Hopelijk vonden jullie het bezoek aan het Mercatormuseum een boeiende

Nadere informatie

ONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS. Van:

ONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS. Van: ONTDEKKINGSREIZIGERS en AVONTURIERS Van: Ieder groepje gaat op ontdekkingsreis, deze gebieden worden verdeeld: heelal, de zee, een onderaards gebied, een vulkanisch gebied, een bergachtig gebied, een woestijn

Nadere informatie

LEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 1 Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel:

LEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 1 Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel: LEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel: 0. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een eigen

Nadere informatie

Brandaan. Geschiedenis WERKBOEK

Brandaan. Geschiedenis WERKBOEK 7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK 7 Brandaan Geschiedenis WERKBOEK THEMA 4 Eindredactie: Monique Goris Leerlijnen: Hans Bulthuis Auteurs: Juul Lelieveld, Frederike Pals, Jacques van der Pijl Controle historische

Nadere informatie

Mercator en de ontdekkingsreizen antwoorden voor de leerkracht

Mercator en de ontdekkingsreizen antwoorden voor de leerkracht Mercator en de ontdekkingsreizen antwoorden voor de leerkracht V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Stedelijke Musea Sint-Niklaas 1 Beste leerling! Hopelijk vonden jullie het bezoek

Nadere informatie

Groepswerk: Ik ga op ontdekkingsreis en ik neem mee...

Groepswerk: Ik ga op ontdekkingsreis en ik neem mee... Groepswerk: Ik ga op ontdekkingsreis en ik neem mee... 1. Een oceaanwaardig schip Bron 1: Doc 98 p. 76 in Pionier 4 Bron 2: Memo 4, p.10 Bron 3: kopie uit handboek Onvoltooid verleden Bron 4: kopie uit

Nadere informatie

Een gebouw ontwerpen en dan.

Een gebouw ontwerpen en dan. Een gebouw ontwerpen en dan. Waar maak je het van??? Lesbrief over bouwmaterialen Project Topstages www.ontdektechniek.nu Deel A: Voorbereiding Inleiding In de eerste fase van het bouwproces wordt door

Nadere informatie

De wereld in kaart. De geschiedenis van de cartografie. Stedelijke Musea Sint-Niklaas. Antwoorden voor de leerkracht

De wereld in kaart. De geschiedenis van de cartografie. Stedelijke Musea Sint-Niklaas. Antwoorden voor de leerkracht De wereld in kaart De geschiedenis van de cartografie Antwoorden voor de leerkracht Stedelijke Musea Sint-Niklaas V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Inhoudsopgave Voorwoord... Algemene

Nadere informatie

De wereld in kaart De geschiedenis van de cartografie

De wereld in kaart De geschiedenis van de cartografie De wereld in kaart De geschiedenis van de cartografie Stedelijke Musea Sint-Niklaas V.U. ANNEMIE CHARLIER, GROTE MARKT 1, 9100 SINT-NIKLAAS Inhoudsopgave Voorwoord... Algemene afspraken in het museum...

Nadere informatie

Examen Geschiedenis. Geef de 7 tijdsvakken: Mintiens Quintin

Examen Geschiedenis. Geef de 7 tijdsvakken: Mintiens Quintin Examen Geschiedenis Geef de 7 tijdsvakken: Prehistorie :... 3500 v.c Stroomculturen : 3500 v.c 800 v.c Klassieke Oudheid : 800 v.c 500 n.c Middeleeuwen : 500 n.c 1450 n.c Nieuwe tijd : 1450 n.c 1750 n.c

Nadere informatie

Kruistocht in Spijkerboek opdracht

Kruistocht in Spijkerboek opdracht Kruistocht in Spijkerboek opdracht In het boek Kruistocht in Spijkerbroek van Thea Beckman gaat het over Dolf Wega. Hij komt via een tijdmachine in de Middeleeuwen. Jullie gaan hem helpen om op een aantal

Nadere informatie

BASISONDERWIJS Sint-Niklaas 2014-2015 1

BASISONDERWIJS Sint-Niklaas 2014-2015 1 BASISONDERWIJS Sint-Niklaas 2014-2015 1 KLEUTERS DERDE KLEUTERKLAS // WORKSHOP HET KUNSTENAARSATELIER Altijd al van gedroomd om als een kunstenaar aan de slag te gaan met écht kunstenaarsmateriaal? Het

Nadere informatie

De renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!

De renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.! De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit

Nadere informatie

WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:.

WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE De Middeleeuwen Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. 1 Hoi! Ik ben Tim de Wekker! Ik wil graag weten hoe vaak en hoe lang je bezig bent met een taak. Daarom heb ik een

Nadere informatie

Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)

Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een

Nadere informatie

Op reis door de kaarten

Op reis door de kaarten Op reis door de kaarten Cartograf-Wie?? Wist je dat Welkom in de tentoonstelling Formatting Europe! Een wat moeilijke titel die meer uitleg vraagt Deze tentoonstelling gaat over de cartografie van Europa.

Nadere informatie

Even herhalen. democratie. militaire dril. slimme list. Gwijde van Dampierre. Leliaerts Guldensporenslag

Even herhalen. democratie. militaire dril. slimme list. Gwijde van Dampierre. Leliaerts Guldensporenslag Even herhalen Prehistorie Oudheid De ontdekking van het vuur bood enkele voordelen. Zo konden de eerste mensen roosteren, hadden ze en en bood het hun ook vlees warmte licht bescherming Athene stond bekend

Nadere informatie

2 Er begint een nieuwe periode in de geschiedenis als er veel verandert

2 Er begint een nieuwe periode in de geschiedenis als er veel verandert Antwoordkernen bij Eureka 2mavo-de herziene druk, Amersfoort 2009-2010 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De

Nadere informatie

Tijd van ontdekkers en hervormers

Tijd van ontdekkers en hervormers Tijd van ontdekkers en hervormers Vroegmoderne Tijd 1500 1600 n. Chr. Kenmerkende aspecten Kenmerkend aspect uitleggen aan de hand van voorbeeld: Hoofdzaken (gebeurtenissen, veranderingsprocessen, kernjaartallen)

Nadere informatie

WIE ZOEKT, DIE VINDT!

WIE ZOEKT, DIE VINDT! I WIE ZOEKT, DIE VINDT! Eigenlijk is kaartlezen een zoekspelletje. Aan de hand van een index en een legende zijn we in staat om een bepaalde plaats op een kaart gemakkelijk terug te vinden. Dit gebeurt

Nadere informatie

Vooraf. Denk jij ook wel eens: wat zou het toch handig zijn als er een huiswerkcomputer bestond. Of een doucherobot. Of...

Vooraf. Denk jij ook wel eens: wat zou het toch handig zijn als er een huiswerkcomputer bestond. Of een doucherobot. Of... De dag van de uitvinders Niveau C - Les 1 Vooraf Denk jij ook wel eens: wat zou het toch handig zijn als er een huiswerkcomputer bestond. Of een doucherobot. Of... Dan ben jij een beetje een uitvinder.

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis vwo, tweede tijdvak (2019). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

S C I E N C E C E N T E R

S C I E N C E C E N T E R DE WILLIE WORTEL QUIZZZ Gaat er bij jou ook een lampje branden? Dan heb je het goede antwoord op de vraag gegeven. Maak een knotsgekke elektroquiz. Daarvoor gaan jullie zelf de quizvragen en antwoorden

Nadere informatie

Werkboek IJstijden groep 7-8

Werkboek IJstijden groep 7-8 Werkboek IJstijden groep 7-8 Naam Groep Les 1 Groep 7/8 Hoe ontstaat een IJstijd? In het verhaal vertelt Manny over de IJstijd. Wanneer eindigde laatste IJstijd? Voor deze opdracht mag je een atlas gebruiken.

Nadere informatie

Mens- en wereldbeeld - HV 12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/61301

Mens- en wereldbeeld - HV 12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/61301 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/61301 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Nieuwe Steeg KG Herwijnen Projecties

Nieuwe Steeg KG Herwijnen Projecties Nieuwe Steeg 74 4171 KG Herwijnen 06-20614572 willemijn@geofort.nl Projecties Projecties Hoe maak je een sinaasappel plat? Je kunt de schil opensnijden of proberen de sinaasappel plat te stampen, maar

Nadere informatie

havo 1

havo  1 havo www.mevrouwzus.wordpress.com 1 www.mevrouwzus.wordpress.com 2 Tekstfragmenten/gedichten + vragen (kennis toepassen); Wat is? Noem kenmerken van (begrippen leren) Koppel titels aan schrijvers. www.mevrouwzus.wordpress.com

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Nadere informatie

Er zijn 3 soorten kaarten

Er zijn 3 soorten kaarten Er zijn 3 soorten kaarten 1 Overzichtskaarten Onder te verdelen in: A topografische kaarten B natuurkundige kaarten C staatkundige kaarten 2 Navigatiekaarten 3 Thematische kaarten 1 Overzichtskaarten Op

Nadere informatie

Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan.

Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. Antwoordkernen Instap en Ontdekkingsreizen Eureka 2M volledig herziene 5 e druk, 2015-2016 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord

Nadere informatie

Team 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler

Team 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler Zonnepanelen op school Team 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler Jullie gaan onderzoeken hoe een zonnepaneel en de zonneboiler werken 1. SAMENWERKEN IN EEN

Nadere informatie

Stromingen in vogelvlucht

Stromingen in vogelvlucht Stromingen in vogelvlucht Grieken en Romeinen (Klassiek Erfgoed) 500 v. Chr. tot 400 n. Chr. Middeleeuwen (Goddelijke Orde) 500 tot 1500 Renaissance (Homo Universalis) 1500 tot 1600 Barok en Rococo (Verleiding

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken

Nadere informatie

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,

Nadere informatie

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd

een zee Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de van tijd een zee van tijd Werkblad Ω Een tijd geleden... Ω Les : Rendierjagers Rendierjagers De rendierjagers leefden in de prehistorie in ons land. Dat is de tijd voordat de mensen konden schrijven. Ze woonden niet op een vaste

Nadere informatie

Toetsmatrijs Examen Numismatiek. Maart 2012

Toetsmatrijs Examen Numismatiek. Maart 2012 Toetsmatrijs Examen Numismatiek Maart 2012 Het examen Numismatiek bestaat uit een praktijkgedeelte en een theoriegedeelte en wordt schriftelijk geëxamineerd. In de eerste Exameneis Algemeen worden de categorieën

Nadere informatie

een digitale belevenis rond 3 vlaamse topstukken

een digitale belevenis rond 3 vlaamse topstukken een digitale belevenis rond 3 vlaamse topstukken stedelijke musea Sint-Niklaas V ernieuwd Mercatormuseum in Sint-Niklaas Het Mercatormuseum biedt al enkele decennia een chronologisch verhaal van de cartografie,

Nadere informatie

Installatie van Linux Mint 13 (xfce)

Installatie van Linux Mint 13 (xfce) Installatie van Linux Mint 13 (xfce) Als u eenmaal bent opgestart via een cd/dvd of een USB stick, dan heeft u het volgende scherm voor u. U kunt nu op uw gemak Linux Mint verkennen en start gerust een

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis vwo, tweede tijdvak (2018). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende

Nadere informatie

* = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen). Het Romeinse Rijk

* = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen). Het Romeinse Rijk Grieken en Romeinen LES 2 DE ROMEINEN JE LEERT hoe het Romeinse leger werkt; dat wegen belangrijk zijn voor de Romeinen; hoe Romeinen wonen. 5000 jaar * = Hallo in het Latijn (de taal van de Romeinen).

Nadere informatie

Introductie. De val van het Romeinse Rijk 2.1

Introductie. De val van het Romeinse Rijk 2.1 2? 66 Introductie Dit hoofdstuk gaat over de vroege middeleeuwen. De middeleeuwen zijn namelijk op te delen in drie delen: de vroege, hoge en late middeleeuwen. De vroege middeleeuwen beginnen rond het

Nadere informatie

De lange geschiedenis van de mensheid op deze aarde is nog lang niet ontrafeld door de gevestigde wetenschap.

De lange geschiedenis van de mensheid op deze aarde is nog lang niet ontrafeld door de gevestigde wetenschap. De lange geschiedenis van de mensheid op deze aarde is nog lang niet ontrafeld door de gevestigde wetenschap. Nog steeds zijn er raadsels waarvoor men simpelweg geen of nauwelijks een verklaring heeft.

Nadere informatie

Daar komen de Romeinen!

Daar komen de Romeinen! Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Elena Smallenbroek 25 September 2014 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/53728 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van

Nadere informatie

Verlichting 3de graad Lager Onderwijs

Verlichting 3de graad Lager Onderwijs Werkmap Verlichting 3de graad Lager Onderwijs 1 Inleiding Nu gaat met één druk op de schakelaar het licht aan en uit. Niet veel inspanning! We staan er dan ook niet bij stil dat elektriciteit in huis voor

Nadere informatie

S C I E N C E C E N T E R

S C I E N C E C E N T E R HET DUIZELT VOOR JE OGEN Maar je hersenen maken er een mooie film van. Met een speciale ronddraaiende trommel met spleetjes: een zoötroop, kunnen jullie je eigen bioscoop maken. Maak allebei een aantal

Nadere informatie

St. Scouting St. Franciscus Wijchen

St. Scouting St. Franciscus Wijchen (Land)kaarten Een kaart geeft ons een schat aan informatie over de omgeving waarin we op pad zijn. Maar om al die informatie te kunnen gebruiken moet je natuurlijk wel weten waar je het kunt vinden. Daarom

Nadere informatie

User Experience Design

User Experience Design User Experience Design vraag: Internetadres: http://www.school.mahamedgiire.nl/litoro/ Tagline: Uw wensen, ons werk. Paginatitels: Home, About en Contact Navigatiebalken: Altijd bovenin te vinden. Niet

Nadere informatie

Samenvatting Kunst ABC

Samenvatting Kunst ABC Samenvatting Kunst ABC Week 1: Kunst algemeen + film, beeldhouwen en fotografie Info: Wat is kunst? Kunst kan verschillende soorten dans, muziek, schilderijen, toneel en beelden zijn. Beeldhouwkunst of

Nadere informatie

Bijlage 3 Overzicht majorcombinaties

Bijlage 3 Overzicht majorcombinaties Bijlage 3 Overzicht majorcombinaties De 1 e majoren binnen de opleiding in het domein Geschiedenis kunnen volgens onderstaand schema gecombineerd worden met een 2 e major: Oude geschiedenis Middeleeuwen/

Nadere informatie

Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210

Soorten bronnen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/62210 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/62210 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën.

Om een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de examenvragen onderverdeeld in 4 categorieën. Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag van het vak Geschiedenis vwo, eerste tijdvak (2015). In dit examenverslag proberen we zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende vraag: In hoeverre

Nadere informatie

ThiemeMeulenhoff presenteert: Alcarta

ThiemeMeulenhoff presenteert: Alcarta www.alcarta.nl ThiemeMeulenhoff presenteert: Alcarta De nieuwe atlas voor het onderwijs Vanaf nul beginnen Veel mogelijkheden tot verbetering Reacties uit het veld boek & digitaal digitaal = gratis Alsjeblieft

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis Toelatingstoets Pabo. Tijdvak 1 Toetsvragen Tijdvak 1 Toetsvragen 1 De meeste kennis over de periode waarin de eerste mensen leefden, komt van archeologen. Wat houdt het werk van archeologen in? A Zij bestuderen de verschillende theorieën over de

Nadere informatie

Een overzicht van de meest gebruikte tochttechnieken

Een overzicht van de meest gebruikte tochttechnieken Tochttechnieken Een overzicht van de meest gebruikte tochttechnieken In dit boekje vindt je uitleg van tochttechnieken die we veel bij Scouting gebruiken. Dit boekje kan je helpen bij het leren van technieken

Nadere informatie

Grote Klus Middeleeuwen

Grote Klus Middeleeuwen Grote Klus Middeleeuwen Als je 5 opdrachten klaar hebt, krijg je automatisch een kaartje voor het bekijken van de film De brief van de koning in het theater van de bovenbouw. In alle werkplekken hangen

Nadere informatie

Andere boeken in deze serie:

Andere boeken in deze serie: Andere boeken in deze serie: 978-94-6175-157-7 (HB) 978-94-6175-964-1 (e-book) 978-94-6175-218-5 (HB) 978-94-6175-960-3 (e-book) 978-94-6175-215-4 (HB) 978-94-6175-957-3 (e-book) 978-94-6175-158-4 (HB)

Nadere informatie

8*. Na de dood van Karel de Grote werd de eerste grondslag gelegd voor Grenzen in Europa. Leg uit.

8*. Na de dood van Karel de Grote werd de eerste grondslag gelegd voor Grenzen in Europa. Leg uit. Gebruik bron 1 en 2 In 1897 werd in de venen bij Yde het lijk van een ongeveer zestienjarig meisje gevonden. Deze vondst gaf aanleiding tot twee voorlopige conclusies over de leefwijze van het volk waartoe

Nadere informatie

1 Een dief met vleugels

1 Een dief met vleugels les 1 Een dief met vleugels 1 Leonardo had uren achtereen gewerkt aan de opdracht voor de koning. Wat moest hij voor de koning maken? een schilderij een toneelstuk een draaibrug dat staat niet in de les

Nadere informatie

Nu'ge bouwwerken Realis5sche beeldhouwkunst Schilderkunst met perspec5ef Veel mozaïek Vereren van de keizer Afname geloof in goden Toename geloof in

Nu'ge bouwwerken Realis5sche beeldhouwkunst Schilderkunst met perspec5ef Veel mozaïek Vereren van de keizer Afname geloof in goden Toename geloof in 750 0 500 Nu'ge bouwwerken Realis5sche beeldhouwkunst Schilderkunst met perspec5ef Veel mozaïek Vereren van de keizer Afname geloof in goden Toename geloof in God 4 de 10 de eeuw 10 de 13 de eeuw 13 de

Nadere informatie

Lync 2010 korte gebruikershandleiding

Lync 2010 korte gebruikershandleiding Lync 2010 korte gebruikershandleiding In deze korte handleiding worden de basishandelingen binnen Lync versie 2010 toegelicht. Op de TU/e wordt Lync 2010 beschikbaar gesteld om uniforme communicatie mogelijk

Nadere informatie

Snelstart. Je plannen afdrukken 0.1. Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen

Snelstart. Je plannen afdrukken 0.1. Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen Snelstart Je plannen afdrukken 0.1 Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen Koningin Maria Hendrikaplein 70 bus 110 T +32 9 276 15 00 contactpunt@agiv.be BE-9000 Gent F +32 9 276 15 05 www.agiv.be

Nadere informatie

Kunstgeschiedenis Weten is Zien. Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009

Kunstgeschiedenis Weten is Zien. Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009 Kunstgeschiedenis Weten is Zien Ron Augustus Basiscursus Westerse kunstgeschiedenis 2009 1 Les 1: Prehistorie Alle begin is moeilijk 30.000 VOOR CHRISTUS - 1.000 VOOR CHRISTUS Lascaux - Frankrijk - Grotschilderingen

Nadere informatie

Werkschrift : Hoe werk ik op WikiKids?

Werkschrift : Hoe werk ik op WikiKids? Werkschrift : Hoe werk ik op WikiKids? WERKBOEK WIKIKIDS Welkom bij het werkboek van WikiKids. In dit werkboek staan opdrachten waarmee je stap voor stap leert werken met WikiKids. Er staan 15 opdrachten

Nadere informatie

Kijkwijzer: De Plantijnse uitgeverij & taal Boven, zaal 15, 16, 17,18, 19 en 20

Kijkwijzer: De Plantijnse uitgeverij & taal Boven, zaal 15, 16, 17,18, 19 en 20 Kijkwijzer: De Plantijnse uitgeverij & taal Boven, zaal 15, 16, 17,18, 19 en 20 Taal humanisme universiteiten Lees dit blad samen door. Verdeel de opdrachten. Voer de opdrachten uit. Bespreek dan samen

Nadere informatie

S C I E N C E C E N T E R

S C I E N C E C E N T E R LEKKER BAKKEN IN DE ZON! Nee niet zonnebaden, maar barbecuen zonder hout of kolen! Dat kan ook met zonlicht. Het lijkt een beetje op een oude truc met een sterk vergrootglas. Als de zon goed schijnt, en

Nadere informatie

MINDSTORM LEGO ROBOTS

MINDSTORM LEGO ROBOTS MINDSTORM LEGO ROBOTS Les 1: Robot basis, en programma aanpassen Les 2: Eigen robot maken & programmeren Les 3: Eigen robot maken & geschiedenis robot opzoeken Les 4: Eigen robot maken & start film maken

Nadere informatie

Handleiding Jeugd GGZ registratie en facturatie

Handleiding Jeugd GGZ registratie en facturatie Handleiding Jeugd GGZ registratie en facturatie Algemeen - Het programma is in versie 9.0 geschikt gemaakt voor registratie en declaratie in Jeugd GGZ vanaf 1 januari 2015. De registratiebeginselen voor

Nadere informatie

Hoe maak je een werkstuk?

Hoe maak je een werkstuk? Hoe maak je een werkstuk? Je gaat een werkstuk maken. Maar hoe zit een werkstuk nou eigenlijk in elkaar? Hoe moet je beginnen? En hoe kies je nou een onderwerp? Op deze vragen en nog vele anderen krijg

Nadere informatie

Programmering Leerstof & Toetsing Ciclo Avansa 2011 2012

Programmering Leerstof & Toetsing Ciclo Avansa 2011 2012 Geschiedenis VWO 4 onderdeel 3. Nummer uit 33 34 35 36 37 1 ste schooldag 17 augustus Kennismaking,inleiding en werkwijze. Hoofdstuk 2: 2.1 2.2 Athene, moeder der kunsten en wetenschap. 2.2 Athene, moeder

Nadere informatie

S C I E N C E C E N T E R

S C I E N C E C E N T E R EEN ADEMBENEMEND INSTRUMENT Een liedje fluiten is niet zo makkelijk. Je lippen en je tong moet je in allerlei bochten wringen. Met een muziekinstrument gaat het al een stukje makkelijker. Even blazen en

Nadere informatie

Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO

Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO Kerndoel 19: De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwezig in ons cultureel erfgoed, en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling

Nadere informatie

Peter van der Krogt Onderzoeksprogramma URU-Explokart, Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht

Peter van der Krogt Onderzoeksprogramma URU-Explokart, Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht Peter van der Krogt Onderzoeksprogramma URU-Explokart, Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht cartografi sche fabels (2) Een natuurlijke oriëntatie van kaarten bestaat niet. Noord boven is wel

Nadere informatie

Inhoudstafel. WOORD VOORAF... i LICENTIAATSVERHANDELINGEN

Inhoudstafel. WOORD VOORAF... i LICENTIAATSVERHANDELINGEN Inhoudstafel WOORD VOORAF....................................................... i LICENTIAATSVERHANDELINGEN 1. Hulpwetenschappen................................................ 1 1.1. Chronologie...................................................

Nadere informatie

Werkwijze Hoofdstuk 2

Werkwijze Hoofdstuk 2 Werkwijze Hoofdstuk 2 Klik op het rondje in de playlist om de demo van de werkwijze te starten 2008-08 1 Dit is Map 2 Werkwijze. In de volgende dia s geven wij uitleg over de knoppen, luister goed, het

Nadere informatie

VRAGEN BIJ DE LESBRIEF VAN VEEN TOT VARIA: AVEREEST DOOR DE EEUWEN HEEN

VRAGEN BIJ DE LESBRIEF VAN VEEN TOT VARIA: AVEREEST DOOR DE EEUWEN HEEN VRAGEN BIJ DE LESBRIEVEN OVER AVEREEST, HARDENBERG EN GRAMSBERGEN Lesbrief Paginanummer Vragen Avereest: Van Veen tot Varia: Avereest door de eeuwen heen 3 Vragen Hardenberg: Van Steen tot Stad: Hardenberg

Nadere informatie

Samenvatting CKV Kunsthistorisch overzicht 1 - Klassieke oudheid tot de 19e eeuw

Samenvatting CKV Kunsthistorisch overzicht 1 - Klassieke oudheid tot de 19e eeuw Samenvatting CKV Kunsthistorisch overzicht 1 - Klassieke oudheid tot de 19e eeuw Samenvatting door S. 721 woorden 4 juni 2004 4 24 keer beoordeeld Vak CKV Beknopte samenvatting van het schoolboek Kunsthistorisch

Nadere informatie

McCaesar Plusopdracht brugklas

McCaesar Plusopdracht brugklas McCaesar Plusopdracht brugklas Algemene gegevens Titel: McCaesar Thema: Oudheid. Niveau: VWO 1. Aantal lessen: 28 (maximaal). Ontworpen door: H. Koffijberg, 2013 Leerinhoud en hoofdopdracht Je bent één

Nadere informatie

Schatten van Vroeger. Lage Zwaluwe in beeld. Concept

Schatten van Vroeger. Lage Zwaluwe in beeld. Concept Schatten van Vroeger Lage Zwaluwe in beeld Concept Nieuwstraat Hier begint onze wandeling vanaf nr.8 bs de Grienden. Deze school is gebouwd in. Links naast de deur van de kamer van de leraren is een gedenksteen.

Nadere informatie

G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3

G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3 G E S C H I E D E N I S - A A N T E K E N I N G E N H 1 / 2 / 3 HOOFDSTUK 1 PARAGRAAF 1 Weg van de mensheid: - Staat in Afrika - Van daaruit Verspreiding over de rest van de wereld - Mens behoort tot de

Nadere informatie

Ontdekkingen en uitvindingen

Ontdekkingen en uitvindingen prehistorie 68 oudheid 3000 v. Chr. 2500 v. Chr. 2000 v. Chr. 1500 v. Chr. Steden en Staten Ontdekkingen en uitvindingen Vandaag zijn Jos en Mirthe in de Buitenhaven in Kampen. Mirthe, krijgen we zeebenen

Nadere informatie

Stromingen in vogelvlucht

Stromingen in vogelvlucht Stromingen in vogelvlucht Grieken en Romeinen (Klassiek Erfgoed) 500 v. Chr. tot 400 n. Chr. Middeleeuwen (Goddelijke Orde) 500 tot 1500 Renaissance (Homo Universalis) 1500 tot 1600 Barok en Rococo (Verleiding

Nadere informatie

Wachtwoord zelfservice

Wachtwoord zelfservice 1 Wachtwoord zelfservice Wat is het? Het kan voorkomen dat je het wachtwoord voor inloggen op een computer op school, het draadloze netwerk of je studentenmail vergeten bent. Je kunt dan niet inloggen

Nadere informatie

Snel starten met Testweb PSL-b als Leerkracht

Snel starten met Testweb PSL-b als Leerkracht Snel starten met Testweb PSL-b als Leerkracht WAAR? Je vindt Testweb PSL op de volgende website: www.testweb.bsl.nl Je kunt inloggen in het groene vak aan de rechterkant: Direct inloggen Testweb PSL INLOGGEN

Nadere informatie

Paragon Backup & Recovery: herstelmedium gebruiken

Paragon Backup & Recovery: herstelmedium gebruiken Paragon Backup & Recovery: herstelmedium gebruiken Handleiding van Auteur: K!pje Oktober 2014 handleiding: Paragon Backup & Recovery: herstelmedium gebruiken In de vorige nieuwsbrief heb ik uitgelegd hoe

Nadere informatie

Een werkstuk maken Kies je onderwerp Je kiest natuurlijk een onderwerp waar je veel belangstelling voor hebt. Misschien weet je er al veel van, of je

Een werkstuk maken Kies je onderwerp Je kiest natuurlijk een onderwerp waar je veel belangstelling voor hebt. Misschien weet je er al veel van, of je Een werkstuk maken Kies je onderwerp Je kiest natuurlijk een onderwerp waar je veel belangstelling voor hebt. Misschien weet je er al veel van, of je wilt dat nu juist gaan onderzoeken! Ga vervolgens op

Nadere informatie

2 Vroege renaissance 2.1

2 Vroege renaissance 2.1 2 Vroege renaissance Giotto di Bondone, rond 1315 Veranderingen Het vorige werkboek eindigde met de 14e eeuwse kunstenaar Giotto di Bondone, die in Italië een nieuwe kunststijl introduceerde. Voor het

Nadere informatie

Opmerking: Realiseer je dat dit een gratis programma is en daarom is het mogelijk dat het soms niet naar behoren werkt.

Opmerking: Realiseer je dat dit een gratis programma is en daarom is het mogelijk dat het soms niet naar behoren werkt. Inhoudspogave 1. Benodigdheden 1 2. Installatie 2 3. Uitleg beginscherm 3 4. Testgesprek 4 5. Contactpersonen 5 6. Bellen 7 7. Chatten (tekstmessenger) 8 8. Skype-vergadering 9 1 Benodigdheden Voordat

Nadere informatie

Escher in Het Paleis. Wiskundepakket. Ruimtelijke figuren

Escher in Het Paleis. Wiskundepakket. Ruimtelijke figuren Escher in Het Paleis Wiskundepakket Ruimtelijke figuren Ruimtelijke figuren Escher maakt in EEN AANTAL prenten gebruik van wiskundig interessante ruimtelijke vormen, zoals Platonische lichamen en Möbiusbanden.

Nadere informatie

Op zoek naar Dorestad

Op zoek naar Dorestad Dit speurboekje is van 1 2 Inhoudsopgave 2 Colofon Samenstelling: Marjolein den Ouden, Marieke Peters, in samenwerking met Bureau Nebti, Hilversum Redactie: Annemarieke Willemsen, Tanja van der Zon Illustraties:

Nadere informatie

Klas 1: Ontdekkers en hervormers

Klas 1: Ontdekkers en hervormers Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Joyce Landman ; Hielke ter Veld; Jonne Lubbi; erna hage; Joyce Landman 01 april 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/72089

Nadere informatie