opdrachten voor het voortgezet onderwijs
Inhoud Toelichting voor de docent...1 Norm of waarde...2 Waarden kunnen botsen...3 Wat zijn je eigen normen en waarden 1/2...4 Wat zijn je eigen normen en waarden 2/2...5 Waar komen ze vandaan?...6 Normen/waarden over de grens...7 Normen in de sport...8 Goed gedrag... 9 Achter een mening schuilt een waarde...10 De normen van de media... 11 Normen en Waarden is een uitgave van Nieuws in de klas (voorheen Stichting Krant in de Klas). De opdrachten in deze brochure zijn bestemd voor scholieren in het voortgezet onderwijs. Stichting Nieuws in de klas, Amsterdam Mei 2011 (oorspronkelijke uitgave: januari 2003) Samenstelling: Hans Westra Hoekzema Ontwerp: Rob Kaagman Opmaak: Rob Sprenger, Desk TopStudio ISBN: 978-90-72274-70-0 Nieuws in de klas Postbus 12040 1100 AA Amsterdam Zuidoost Telefoon: 020-4309190 Fax: 020-4309199 E-mail: info@nieuwsindeklas.nl Internet: www.nieuwsindeklas.nl Het kopiëren van delen van deze uitgave ten behoeve van het gebruik door leerlingen is onbeperkt toegestaan. Het kopiëren van enig onderdeel ten behoeve van elk ander gebruik is alleen toegestaan na schriftelijk verkregen toestemming van de uitgever.
Toelichting voor docent Deze lesuitgave bevat opdrachten bij de krantenberichtgeving over normen en waarden. Door deze opdrachten te combineren met de bespreking van actuele krantenberichten, kunnen docenten hun lessen over burgerschap nader invullen. Door met elkaar over de onderwerpen te discussiëren en te reflecteren, leren zij inzien hoe ook hun opvattingen vaak gekleurd worden door verschillen in normen en waarden. Gebruik kranten In de meeste opdrachten staan krantenknipsels. Vaak wordt de leerling ook uitgedaagd in de actuele kranten relevante artikelen op te sporen en daarbij vragen te beantwoorden. Het is daarvoor praktisch kranten bij de hand te hebben. U kunt hiervoor de gratis twee weken krantenservice aanvragen. Voor het voortgezet onderwijs bestaat ook de mogelijkheid leerlingen gratis twee weken de krant thuis te laten ontvangen. Zie www.nieuwsindeklas.nl Tip: In opdrachten waarin wordt verwezen naar de krant, kan uiteraard ook de online krant worden gebruikt. Zie www.krantenportal.nl voor een overzicht van de websites van alle dagbladen. Niveaus De opdrachten zijn gericht op het voortgezet onderwijs. Daarin is geen specifiek onderscheid gemaakt tussen verschillende niveaus. Nieuws in de Klas laat het aan de docent over om in te schatten welke opdrachten geschikt zijn voor zijn leerlingen. De opdrachten in deze bundel kunnen afzonderlijk gekopieerd worden. Normen en Waarden 1 Stichting Nieuws in de klas
Normen of en waarde? waarden: uitleg In Nederland woedt sinds enige tijd de discussie over normen en waarden. Normen en waarden zijn begrippen die iets zeggen over het gedrag van mensen. Ze vinden het van waarde als iets gezegd of gedaan wordt. Voorbeelden van waarden zijn respect, geluk, vrijheid, tolerantie. Een voorbeeld: de meeste mensen vinden dat vreemdgaan niet goed is. De waarde die daarachter zit, zou je trouw kunnen noemen. Dat je trouw bent aan je vriend (man) of vriendin (vrouw) is een waarde die veel mensen in Nederland normaal vinden. In het woord normaal zit al het begrip norm opgesloten. Een norm is in feite een (on)geschreven gedragsregel. Je zou je volgens die norm moeten gedragen. Achter een norm gaat altijd een waarde schuil. Vandaar dat ze vaak in een adem genoemd worden. Veel mensen ergeren zich aan het gedrag van anderen. Ze vinden dat de ander geen normen (meer) heeft. De normen zijn vervaagd en daarmee verloedert in hun ogen de maatschappij. Sinds de politiek zich er ook mee is gaan bemoeien, is de discussie over normen en waarden zo breed geworden dat je er dagelijks wel iets over leest in de krant. Opdracht 2 Als je het berichtje leest 'Vrouw beroofd van winst casino' dan kun je hier een waarde uithalen. We vinden het van waarde dat je veilig naar het casino kunt gaan en dat als je iets wint, dat het geld gewoon van jou is. Uit het korte tekstje zou je dus de waarden veiligheid en bescherming van eigendom kunnen halen. Welke waarden kun je uit de andere vier berichten halen? Let op: het gaat er niet om, om een mening ergens over te hebben! Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 2 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Waarden kunnen botsen Stel je voor: jij rookt maar thuis wil men niet dat je dat doet. Jij rookt bijvoorbeeld omdat je dat lekker vindt (waarde = genieten) of omdat je vrienden dat ook doen (waarde = erbij horen). Thuis vinden ze echter dat roken slecht voor je is (waarde = gezondheid). Uit zulke situaties kunnen behoorlijke problemen voortkomen. De ene waarde botst namelijk met de andere. 3 Opdracht Welke waarden botsen in de berichten die op deze pagina staan? Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 3 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Wat zijn je eigen normen en waarden 1/2 Wat zijn je eigen normen Gij zult niet vloeken Hieronder staan tien regels van fatsoen. De volgorde is willekeurig. Wat zijn voor jou de vijf belangrijkste? Schrijf ze op en vergelijk jouw top 5 met die van anderen. Zijn er nog waarden die hier niet bij staan en die jij ook heel belangrijk vindt? Gij zult de rust niet verstoren 4 Gij zult u niet misdragen in het verkeer Gij zult uw naasten niet onheus bejegenen Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 4 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Wat zijn je eigen normen en waarden 2/2 en waarden? Gij zult de openbare ruimte niet vervuilen Gij zult uw naasten liefhebben Gij zult geduldig zijn Gij zult uzelf niet verrijken ten koste van een ander 5 Gij zult nederlands spreken Gij zult respect hebben voor gezag Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 5 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Waar komen ze vandaan? Iedereen heeft zijn eigen normen en waarden. Hoe zijn die bepaald? Natuurlijk krijg je door je opvoeding een aantal normen en waarden mee. Maar er spelen veel meer factoren een rol. Denk maar eens aan school, je vriendenkring, media (zoals televisie en kranten). Bekijk de volgende krantenknipsels. 6 Opdracht 1 Noem een norm die wordt overgedragen door: je opvoeding je vriendenkring een serie (bijv. soap) op televisie de overheid Opdracht 2 Stel je voor: je komt van een andere planeet en weet helemaal niets van aardse normen en waarden. Je kunt wel gewoon een Nederlandse krant lezen. Neem een pagina in een krant en schrijf aan de hand van de artikelen zoveel mogelijk normen op die daarin zijn verborgen. Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 6 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Normen/waarden over de grens Normen en waarden zijn geen vaststaande gegevens. In verschillende landen heb je verschillende normen. Opdracht Lees de knipsels en noteer wat de verschillen met Nederland zijn. Waarom besteedt de pers er aandacht aan? 7 Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 7 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Normen in de sport Schrijf een opstel aan de hand van een van de volgende stellingen. Zoek een artikel uit de krant aan de hand waarvan je je stelling concreet kunt maken. Bijv. foto/artikel van vernielende fans. Begin je verhaal met: In de krant (naam krant) van (datum krant) zag ik/ las ik etc. Je zou hieruit kunnen concluderen dat (stelling). Ik ben het met deze stelling wel/niet eens. Geef in je verhaal drie argumenten waarom je het er niet of wel mee eens bent. Stellingen: Spelers moeten zich in het veld goed gedragen want ze hebben invloed op het gedrag van toeschouwers. Een overtreding maken mag, zolang de scheidsrechter het maar niet ziet. Fans hebben het recht hun woede te uiten. In de sport gaat het voornamelijk nog om het geld. 8 Topsporters verdienen te veel en gedragen zich daardoor verwend. Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 8 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Goed gedrag Veel nieuws is slecht nieuws. Zeker als het gaat om het gedrag van mensen, halen negatieve berichten vaker de krant dan positieve. Het gevaar van de discussie over normen en waarden is daarbij, dat je sterk gaat letten op wat er allemaal mis is. Toch gedragen veel mensen zich in de regel fatsoenlijk en gelukkig kun je ook daarover in de krant lezen. Kijk maar naar de berichten die hieronder staan. Opdracht Kun je in de krant voorbeelden vinden van wat jij goed gedrag vindt? Knip er drie uit en leg uit waarom je die berichten gekozen hebt. 9 Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 9 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Achter een mening schuilt een waarde Als je ergens een mening over hebt, wordt die bepaald door je eigen normen en waarden. Je ergert je bijvoorbeeld aan zinloos geweld omdat respect voor anderen voor jou een waarde is. Wie vindt dat je niet mag voordringen, onderschrijft de waarde geduldig zijn. Het zijn maar twee willekeurige voorbeelden. Uit de mening van iemand kun je dus waarden afleiden. In de krant staan meningen. Bijvoorbeeld in ingezonden brieven. Trouwe krantenlezers voelen zich vaak erg verbonden met hun krant. Ze hebben bepaalde verwachtingen van die krant. De verwachtingen zou je als hun norm kunnen zien. Publiceert de krant iets wat in de ogen van die lezer niet overeenkomt met hun verwachtingen, krijgt de redactie zeker commentaar. Kijk maar naar de berichten 1 en 2. Het kan ook zijn dat de krant juist wél voldoet aan de verwachtingen. Ook in dat geval krijgt de redactie brieven zoals bijvoorbeeld bericht 3. In het algemeen houden lezers kun krant scherp in de gaten, wat wel blijkt uit de brief (nummer 4) die gestuurd werd naar aanleiding van de foto. 4 1 2 3 10 Opdracht 1 Welke waarden kun je uit de vier ingezonden brieven halen? Schrijf ze hieronder. Opdracht 2 Zoek in een krant een ingezonden brief waar je het wel en waar je het niet mee eens bent. Schrijf op waarom je het met de schrijver/schrijfster wel of niet eens bent. Normen Stichting en Waarden Krant in de 10 Klas - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
De normen van de media Media zoals krant en televisie dragen normen en waarden over. Er is vaak discussie over wat wel en wat niet kan. Vooral over televisieprogramma s wordt vaak gezegd dat daar zomaar van alles in getoond wordt. Hoe je daar ook over denkt, feit is wel dat er in relatief korte tijd veel veranderd is. Denk maar eens aan de platte sexprogramma s en talkshows à la Jerry Springer die een jaar of twintig geleden moeilijk denkbaar waren. Ook het succesvolle programma Idols kreeg kritiek. Tegenstanders vonden het niet gepast, niet normaal, om kandidaten zo publiekelijk af te kraken. Afzeiktelevisie noemden ze dat. De normen van een krant zijn vastgelegd in een redactiestatuut. Verschillende kranten hebben verschillende normen over wat ze wel en niet in hun krant publiceren. Een beroemd voorbeeld is de foto van de net neergeschoten Pim Fortuyn. Sommige kranten drukten die wel af, andere niet. Opdracht 1 Kun je van de onderstaande gevallen aangeven of die volgens jou in de krant kunnen of niet? Wel Niet Foto van de net neergeschoten Pim Fortuyn Foto van mensen die uit het brandende World Trade Center in New York springen Foto van slachtoffers van rampen, zoals een uitgehongerd kind Foto van terechtgestelde mensen zoals bijv. een opgehangen drugssmokkelaar Foto van een bekende Nederlander, die in zijn vrije tijd op het naaktstrand zit Krant onthult een geheime relatie van een getrouwde bekende Nederlander Bij een overtreding of misdrijf noemt de krant de nationaliteit van de dader De krant publiceert de volledige naam van de verdachte van een misdrijf Noemen van salarissen, van topsporters of managers Een sportwedstrijd is stilgelegd vanwege scheldende supporters. De krant citeert de kwetsende woorden letterlijk Opdracht 2 Zijn er voor jou grenzen aan wat er televisie getoond mag worden? Noem drie dingen die volgens jouw normen niet kunnen. 1 11 2 3 Normen Stichting en Waarden Krant in de Klas 11 - Normen Stichting en waarden Nieuws in de klas
Wat biedt Nieuws in de klas nog meer: De gratis krantenservice: twee weken gratis dagbladen voor in de klas Het leerlingenabonnement: twee weken gratis dagbladen bij de leerlingen thuis bezorgd, alleen voor het voortgezet onderwijs Opdrachtenbundels en afzonderlijke lesopdrachten over diverse onderwerpen gratis te downloaden via de website Nieuws over ontwikkelingen van de nieuwsmedia, met bijbehorende opdrachten Maandelijks de gratis Nieuwsquiz uit de Krant, te gebruiken als actualiteitentoets Een gratis e-mailnieuwsbrief met updates over nieuwe lesmaterialen en activiteiten van Nieuws in de klas Zie ook www.nieuwsindeklas.nl