BIJLAGE V Werkprocesbeschrijving Beke aanpak Hellevoetsluis Loes van Zuilen en Annelies Hoogenes Augustus 2007 1
Inhoudspagina 1. Inleiding 2. Uitgangspunten - Doelstelling Beke aanpak - Doelgroep 3. Definities 4. Overlegstructuur - BJO - Regiegroep groepsaanpak - Overleg groepsaanpak 5. Stappenplan - Draagvlak en inzet - In kaart brengen van groepen - Prioriteit bepalen - Verdiepende analyse - Plan van Aanpak - Uitvoering - Monitoren/ rapportage/ evaluatie 6. Taken / verwachtingen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Verdiepende analyse Plan van Aanpak Evaluatie 2
Inleiding In deze werkprocesbeschrijving wordt de methodiek van de Beke aanpak beschreven. Deze methodiek is speciaal ontwikkeld voor het aanpakken van problematische jeugdgroepen. Aan de orde komen onder andere de overlegstructuren, het stappenplan, de taken en verwachtingen. In het stappenplan worden de verschillende fases die doorlopen moeten worden uiteen gezet. Voor elk van de zeven fases worden de actiepunten, de verantwoordelijke instantie en de communicatielijnen geschetst. De Beke aanpak bestaat uit drie verschillende overleggen met elk hun eigen taken en verantwoordelijkheden. In die overleggen zijn verschillende partners betrokken. De gemeente, politie en het OM zullen een regierol vervullen. Daarnaast zijn er ook andere organisaties betrokken bij de uitvoer van de groepsaanpak, zoals jongerenwerk, woningbouwcorporaties en wijkbeheer. Ook binnen de strafrechtketen zijn organisaties betrokken die kunnen bijdragen aan de groepsaanpak. Uitgangspunten Doelstelling Beke Doelstelling van Beke is het realiseren van een aanpak van problematische jeugdgroepen die zich ophouden in de gemeente Hellevoetsluis. Deze aanpak biedt handvaten om gezamenlijk met verschillende instanties de problemen aan te pakken. Door middel van toezicht, interventies, handhaving, beheer en onderhoud worden de problemen aangepakt. Deze methodiek moet een belangrijke bijdragen leveren aan de verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in de buurt, wijk en gemeente. Doelgroep Jongeren trekken groepsgewijs met elkaar op wat erg goed is voor de ontwikkeling naar volwassenheid. Groepen kunnen ook negatieve effecten hebben. Jeugdcriminaliteit wordt met name in groepsverband gepleegd of vloeit voort uit groepsdynamische processen. Indien sprake is van het laatste moet niet alleen het individu aangepakt worden maar ook de groep. De Beke aanpak houdt zich bezig met problematische jeugdgroepen. Deze groepen kunnen onderverdeeld worden in: - Hinderlijke jeugdgroepen: deze groepen bestaan uit jongeren die rondhangen in de buurt, af en toe luidruchtig aanwezig zijn en zich niet veel van de omgeving aantrekken. Soms zijn deze groepen betrokken bij kleine schermutselingen of plegen ze kleine vernielingen. Een minderheid van de jongeren binnen een hinderlijke groep maakt zich soms schuldig aan lichte gewelds- of vermogensdelicten. De leden van deze groepen zijn over het algemeen nog aan te spreken op hun gedrag. - Overlastgevende groepen: bij deze groepen gaat het om jongeren die nadrukkelijk aanwezig zijn, soms provocerend optreden en omstanders lastig vallen door ze uit te schelden of te intimideren. Ook plegen deze jongeren regelmatig vernielingen, gebruiken ze geweld en maken ze zich doelbewust schuldig aan lichte vormen van criminaliteit. De leden van deze groepen zijn minder goed te corrigeren en zorgen er wel voor dat ze niet snel opgepakt worden. - Criminele groepen: deze groepen bestaan voor een deel uit jongeren die al vaker in aanraking zijn geweest met de politie. De motivatie voor crimineel gedrag is hier vooral financieel gewin in plaats van de kick of het aanzien. De leden van deze groepen plegen ernstige delicten en schrikken niet terug voor het gebruik van geweld. De verschillende groepen verlangen ieder een specifieke aanpak waarbij samenwerking tussen verschillende instanties van groot belang is. 3
Definities Problematische jeugdgroepen Het gaat om meer dan 2 personen, waarvan minimaal 2 leden jongeren dan 23 jaar moeten zijn, die zich zichtbaar op straat ophouden en hinder c.q. overlast veroorzaken in de buurt voor omwonenden, winkeliers, het jongerenwerk en/of de politie. De leden van groep worden meermaals in elkaars aanwezigheid gesignaleerd op straat. Leider Een leider beschikt over leiderschapsvaardigheden en onderscheidt zich daarmee van de rest van de groep. Leiderschap is de eigenschap om beslissingen te nemen die door anderen worden nagevolgd, de leider is zich bij zijn keuzes en handelingen bewust van de consequenties daarvan voor anderen. De sociale vaardigheden waar de leider over beschikt, geven hem de mogelijkheid om onder allerlei omstandigheden in de ogen van de andere leden van de groep tactvol te handelen. Meeloper De meeloper heeft weinig invloed. Hij doet mee, omdat hij bang is om anders zelf gepest of slachtoffer te worden. Beslissingen van de leider zullen door meelopers niet snel in twijfel worden getrokken. Overlegstructuur De Beke aanpak heeft drie verschillende overleggen, namelijk op strategisch, tactische en operationeel niveau. Hieronder wordt een beschrijving gegeven van de overleggen, de deelnemende partners en de taken. BJO (strategisch niveau) Bestuurlijk Justitieel Overleg (BJO) is een formeel overleg, bestaande uit de burgemeester, hoofdcommissaris van de politie en het teamhoofd van justitie. Taken: Het bepalen van het draagvlak en de inzet voor de aanpak van problematische jeugdgroepen. Regelen personele inzet en/of budget voor de groepsaanpak. Neemt ingrijpende beslissingen over knelpunten uit het evaluatierapport. Regiegroep (tactisch niveau) In dit overleg nemen deel de GOSA regisseur / regisseur groepsaanpak, de jeugdcoördinator van de politie en de manager van SWS (jongerenwerk). De regiegroep komt eens in de zes weken bijeen. Taken: Voorstellen maken welke groepen aangepakt dienen te worden. Bepaalt wanneer een groep die aangepakt is / wordt, afgesloten kan worden met de aanpak van een nieuwe groep. Behandelen groepen waar de overleggroep groepsaanpak geen raad mee weet. Monitoren de voortgang van de groepsaanpak en bespreken de knelpunten. Bespreken het Plan van Aanpak dat is opgesteld door het overleg groepsaanpak. Evalueren de resultaten van de groepsaanpak en samenwerking. Overleg groepsaanpak (operationeel niveau) In dit overleg nemen GOSA regisseur / regisseur groepsaanpak, buurtagent(en) en jongerenwerker(s) deel. Het overleg groepsaanpak komt eens in de twee a drie weken bij elkaar. Taken Opstellen Plannen van Aanpak voor elke aan te pakken groep. Uitvoeren van de Plannen van Aanpak. 4
Stappenplan Draagvlak en inzet Voor het slagen van de groepsaanpak dienen alle betrokken partners bereid te zijn zich in te zetten voor de groep en moet er draagvlak zijn binnen de eigen organisatie. De organisaties moeten instemmen met en voldoen aan de volgende randvoorwaarden: - een sluitende aanpak jeugd, zowel op preventief, curatief als repressief gebied; - de intentie om informatie te delen, zowel intern als extern (convenant sluitende aanpak jeugd); - een overlegstructuur om de informatiedeling optimaal te kunnen benutten (regiegroep en overleg groepsaanpak); - capaciteit binnen elke deelnemende organisatie voor deelname aan overleg en uitvoering van maatregelen (politie en SWS hebben reeds positief ingestemd); - een gemeentelijk budget om aanpassingen te kunnen doen dan wel de bereidheid om in bestaande budgetten te schuiven; - een eindverantwoordelijke persoon binnen de gemeente die ook de regie heeft (GOSA regisseur wordt tevens regisseur groepsaanpak). In kaart brengen van groepen Alle problematische jeugdgroepen binnen de gemeente moeten in kaart worden gebracht. Hierdoor ontstaat namelijk in één keer een goed overzicht van de groepsproblematiek onder jongeren binnen de gemeente. Het in kaart brengen van de groepen gebeurt door de buurtagenten; dit dient minimaal eens per jaar plaats te vinden. Zij vullen per groep een vragenlijst in, de zogenoemde shortlist. De shortlist is een vragenlijst met 19 items die een buurtagent dient in te vullen. Aan de hand van deze lijst kan een jeugdgroep snel in kaart worden gebracht. Prioriteit bepalen Niet alle groepen kunnen tegelijk worden aangepakt. Het shortlistinventarisatierapport geeft aan welke groepen er recent gesignaleerd worden binnen de gemeente. De regiegroep maakt een voorstel welke groepen aangepakt moeten worden. Hierbij wordt rekening gehouden met de groepsaanpak structuur. De regiegroep beslist op basis van gestelde prioriteiten welke groepen zij wil aanpakken. Verdiepende analyse De verdiepende analyse van de voor aanpak in aanmerking komende groep vindt plaats in het overleg groepsaanpak. In dit overleg worden de startdocumenten gemaakt waarin de NAW-gegevens (naam,adres, woonplaats) van de individuen uit de betreffende groep vermeld staan. In de documenten wordt ook opgenomen wat de lopende activiteiten en projecten rond deze groep zijn, informatie over de groepsleden en relevante informatie over de buurt (het domein). Door deze inventarisatie worden mogelijke aandachtspunten voor het nog te maken Plan van Aanpak zichtbaar. Aan de hand van de aanvullende informatie uit het startdocument maakt de politie nogmaals een analyse van de groep. Dit is een verdiepende analyse die erop gericht is de individuele leden van de groep in beeld te brengen en duidelijk te krijgen wie de leiders zijn en wie de meelopers. Vanuit de meldingen van overlast en criminaliteit worden persoonsdossiers opgesteld. Plan van Aanpak Nadat de groep geanalyseerd is, gaat de overleggroep nadenken over het Plan van Aanpak voor de groep, gericht op drie sporen: - Groepsgericht: er wordt nagegaan wat het ongewenste gedrag van de groep inhoudt, wie de leiders zijn, hoe het ongewenste gedrag verminderd kan worden en hoe subgroepen binnen de groep het beste kunnen worden aangepakt. Het negatieve gedrag en de criminaliteit moet worden doorbroken. - Domeingericht: deze aanpak beschrijft welke maatregelen er in de buurt nodig zijn om de overlast van groepen jongeren te verminderen en de leefbaarheid en veiligheid te vergroten. Het versterken van onderlinge sociale contacten en het maken van afspraken rondom leefregels in de buurt behoren tot de mogelijkheden. - Individueel gericht: dit spoor richt zich op individuele personen uit de aan te pakken groep. Hierbij wordt voornamelijk gebruik gemaakt van de kennis van de partners uit bestaande jeugdnetwerken. Indien een jongere problemen heeft op verschillende gebieden en een hulpverleningstraject noodzakelijk is, kan een jongeren opgenomen worden in het GOSA. 5
In het Plan van Aanpak komt naar voren wat het probleem is en welke doelstellingen er dienen te worden behaald. In de aanpak moeten de afspraken die gemaakt zijn worden opgenomen over wat, wanneer gedaan wordt, door wie en met welk doel. De regisseur groepsaanpak van de werkgroep zorgt dat na ieder overleg het Plan van Aanpak verder geupdate wordt en dat na een aantal sessies een definitief Plan van Aanpak kan worden voorgelegd aan de regiegroep. Indien het overleg groepsaanpak niet tot een goed Plan van Aanpak kan komen, wordt de zaak verder opgepakt door de regiegroep. Uitvoering In de uitvoeringsfase is het belangrijk dat aan alle acties die zijn afgesproken en vastgelegd in het Plan van Aanpak uitvoering wordt gegeven door de partners. Monitoren/ rapportage/ evaluatie De regiegroep heeft de taak de voortgang van de groepsaanpak te monitoren. Door middel van monitoring, rapportage en evaluatie wordt vastgesteld of de doelen uit het Plan van Aanpak zijn gehaald, op individueel,- groeps- en/of buurtniveau. Daarbij wordt ingegaan op de vraag of de buurt veiliger is geworden en of bewoners en jongeren hun buurt als veilig en prettig ervaren. De werkwijze, inhoud, proces en de samenwerking onderling worden geëvalueerd. Na een half jaar wordt apart gerapporteerd over de resultaten van de groepsaanpak. De evaluatie kan ook eerder plaats vinden indien dat nodig is. Aan de hand van de evaluatie kunnen veranderingen ten aanzien van randvoorwaarden, inhoud, proces of samenwerking doorgevoerd worden. Als er ingrijpende beslissingen genomen moeten worden, kan het evaluatierapport ingebracht worden in het BJO. Het BJO dient een beslissing te nemen en de regisseur groepsaanpak koppelt deze terug aan de regiegroep. Taken/ verwachtingen Politie/ justitie Portefeuillehouder jeugd politie (BJO-overleg): - zorgt dat de inventarisatie van problematische jeugdgroepen op de jaaragenda van het district komt te staan. Dit onderwerp dient geagendeerd te worden voor het DMT overleg. Jeugdcoördinator politie (regie overleg): - zet de planning van de aanpak problematische jeugdgroepen uiteen; - is verantwoordelijk voor het coördineren van de districtelijke danwel gemeentelijke inventarisatie; - maakt in samenspraak met het hoofd wijkpolitie en de wijkteamchefs een planning wanneer er binnen welk wijkteam geïnventariseerd wordt; - koppelt de planning van de inventarisatie die besproken is in de regiegroep terug naar de eigen organisatie en - zet de shortlist methodiek uiteen. Wijkteamchef (regie overleg): - informeert zijn instelling welke buurtagenten structureel deel moeten nemen aan het overleg groepsaanpak. Buurtagenten (overleg groepsaanpak): - repressief aanpakken van jongeren met crimineel gedrag, met name gericht op de leiders van de groep en - bieden van alternatieven aan meelopers. OM (regie overleg): - koppelt de planning van de inventarisatie die besproken is in de regiegroep terug naar de eigen organisatie en - informeert de jeugdreclassering, de Raad voor de Kinderbescherming en de reclassering indien een criminele groep aangepakt gaat worden. 6
Jongerenwerk: SWS manager (regie overleg): - koppelt de planning van de inventarisatie die besproken is in de regiegroep terug naar de eigen organisatie. Jongerenwerker SWS (overleg groepsaanpak): - contacten leggen met jongeren op straat en vanuit deze contacten in samenwerking met de jongeren activiteiten opzetten en - organiseren van extra vrijetijdsactiviteiten. Gemeente: GOSA regisseur / regisseur groepsaanpak (regie overleg, overleg groepsaanpak): - brengt individuele jeugdigen met meervoudige problematiek in 1 van de GOSA overleggen in zodat er een (hulpverlenings)traject opgestart kan worden; - regelt domeinmaatregelen; - verspreidt de inventarisatierapportage van problematische jeugdgroepen; - deelt de planning omtrent de inventarisering van de jeugdgroepen mee aan de regiegroep; - stelt een prioriteitenvoorstel op en brengt deze in bij het BJO; - zorgt ervoor dat de prioritering van groepen op de agenda van de regiegroep wordt geplaatst en zorgt ervoor dat het besluit van het BJO terug op de agenda komt van de regiegroep; - zorgt ervoor dat na ieder overleg het Plan van Aanpak geupdate wordt en dat het definitieve Plan van Aanpak voorgelegd wordt aan de regiegroep; - is voorzitter van de regiegroep en het overleg groepsaanpak en - zorgt dat de in te brengen punten bij het BJO op de agenda komen. 7
Bijlage 1 Verdiepende analyse Naam groep Persoonsgegevens NAW-gegevens Lopende activiteiten Informatie groepsleden Informatie buurt 8
Bijlage 2 Plan van Aanpak Probleemstelling Naam groep: Wat is het probleem Geschiedenis Dagelijkse bezigheid Omschrijving overlastgevend gedrag Karakterisering groep 9
Doelstelling Naam groep: Algemene Groep Individueel Domein 10
Aanpak per verantwoordelijke Doel Aanpak Gewenst resultaat Verantwoordelijke Samenwerking Start en eind uitvoering 11
Groep Partners Individu/ groep actiepunten Start Eind 12
Bijlage 3 Evaluatie 1. Welke onderdelen uit het Plan van Aanpak zijn gerealiseerd en welke onderdelen niet? 2. Welke resultaten zijn bereikt per individu, eventueel gezin, de groep en de buurt? 3. Is de overlast in de buurt daadwerkelijk verminderd volgens professionals, bewoners en jongeren? Zijn de meldingen van overlast bij politie en gemeente afgenomen? 4. Zijn de jongeren aan het werk of naar school? Hebben zij een zinvolle vrijetijdsbesteding? 5. Zijn zij niet (meer) actief in de criminaliteit volgens de gegevens van de politie en volgens de indruk van jongerenwerkers? 6. Is de samenwerking tussen partners effectief geweest? Hoeveel tijd hebben de professionals nodig gehad voor de aanpak? 7. Welke verbeteringen kunnen worden aangebracht? 13