Gemeente Rotterdam. Handleiding. voor de. aanpak van. jeugdgroepen

Transcriptie

1 Gemeente Rotterdam Handleiding voor de aanpak van jeugdgroepen

2 2 Soms scheuren ze op hun scooters over stoepen en pleinen

3 Inleiding Jongeren - we hebben het hier over jongeren tussen 12 en 24 jaar - zijn vaak op straat te vinden. Ze hangen rond in winkelcentra of bij metrostations, kletsen wat af en zijn nogal eens luidruchtig of baldadig, zeker als er meisjes bij zijn. Soms scheuren ze op hun scooters over stoepen en pleinen. Veel mensen ervaren rondhangende jongeren als overlastgevend of bedreigend, ook al is niet altijd wat aan de hand. Jongeren van hun kant hebben er vaak geen idee van hoe ze op anderen overkomen. Er is dus een spanning tussen jeugdgedrag en beeldvorming bij ouderen, zeker als het om jongeren uit andere culturen gaat. Gaat het om normaal jeugdgedrag of gaan jongeren over de schreef? Of erger: is er sprake van criminaliteit en van jeugdbendes? Gemeenten en deelgemeenten hebben vaak met jeugdproblemen te maken. Overlast van jongeren staat in alle enquêtes over veiligheid bijna op de eerste plaats. Begrijpelijk dat de overheid hier iets aan wil doen. Om met succes maatregelen te kunnen nemen is in de eerste plaats inzicht nodig. Inzicht in aard en omvang van het probleem en inzicht in de samenstelling van de groep om wie het gaat. Belangrijke vragen daarbij zijn: is er sprake van hinder, overlast of echte criminaliteit. Een door Advies en Onderzoeksgroep Beke ontwikkelde methodiek kan hierbij hulp bieden. Dat is de methodiek groepsaanpak. Met behulp van deze methodiek is het mogelijk een inschatting te maken van de groepen jongeren die overlast veroorzaken. Gaat het alleen maar om een hinderlijke groep, een echt overlastgevende groep of is er sprake van een 3

4 criminele groep? In de door Beke ontwikkelde methodiek wordt een integrale benadering gebruikt, die zowel aandacht besteedt aan overlast en criminaliteit als aan achterliggende oorzaken. Programmabureau Veilig biedt dit instrument aan de deelgemeenten aan ter ondersteuning van de aanpak van jeugdgroepen. Programmabureau Veilig biedt dit instrument aan de deelgemeenten aan ter ondersteuning van de aanpak van jeugdgroepen. Bovendien kunnen de bevindingen en het daaruit voortvloeiende plan van aanpak goed dienen als input voor jeugdbeleid. In deze folder wordt nader ingegaan op de methodiek groepsaanpak. Achtereenvolgens komen aan de orde: de methodiek het stappenplan de uitvoering 4

5 1. Methodiek Eerste stap in het kader van de methodiek groepsaanpak is het met behulp van een vragenlijst in kaart brengen van het aantal jeugdgroepen in een deelgemeente. Deze groepen worden volgens de methodiek ingedeeld in drie segmenten: hinderlijk overlastgevend crimineel Vervolgens komt de aanpak aan de orde. De aanpak bestaat uit preventieve, curatieve en repressieve maatregelen gericht op vermindering van overlast door jeugdgroepen en het ontwikkelen van een aanpak voor iedere groep. De maatregelen zijn: groepsgericht domein of situatiegericht persoonsgericht of individueel Meerwaarde De methodiek groepsaanpak levert een belangrijke bijdrage aan een meer gerichte en effectieve aanpak van jongerenoverlast en jeugdcriminaliteit. De meerwaarde ligt vooral in: de eenheid van begrip over jeugdgroepen de aansluiting bij het gegeven dat het merendeel van de jeugdcriminaliteit wordt gepleegd in groepsverband de focus op daders, delicten en domeinen 5

6 de combinatie van preventie en repressie en van een persoonsgerichte, groepsgerichte en domeingerichte benadering de aanwijzing per jeugdgroep van verantwoordelijke ketenpartners als welzijnswerk, politie, deelgemeente en dergelijke het inzichtelijk maken van de inzet van ketenpartners de deskundigheidsbevordering van betrokken partners Taken en verantwoordelijkheden Om goed met de methodiek groepsaanpak te kunnen werken is het van belang van tevoren helder te hebben wat ieders taken en verantwoordelijkheden zijn bij de aanpak van jeugdgroepen. Dat kan bij de informatieverzameling anders zijn dan bij het opstellen van het plan van aanpak. Hieronder worden per ketenpartner de taken en verantwoordelijkheden kort aangegeven: Politie. De politie (meestal in de figuur van de Jeugdcoördinator) is verantwoordelijk voor het invullen en de coördinatie van de vragenlijsten door de buurtagenten. Deze zijn immers uit hoofde van hun functie belangrijke informatiebronnen. Verder speelt de politie een grote rol bij de aanpak van criminele groepen en een beperkte rol bij de aanpak van hinderlijke en overlastgevende groepen. Deelgemeente. De deelgemeente heeft de leiding en de regie bij de aanpak van jeugdgroepen en levert in die hoedanigheid ook de projectleider. De projectleider is penvoerder 6

7 en zorgt voor de oprichting en agenda van eventuele werkgroepen. Vanuit haar verantwoordelijkheid voor het algemeen belang spreekt de deelgemeente instanties in haar werkgebied aan op hun eigen verantwoordelijkheid bij de aanpak van jeugdproblemen. Dit moet ertoe leiden dat niet alleen de overlast maar ook de overlastveroorzaker en mogelijke achterliggende problematiek wordt aangepakt. Vaak hebben jongeren namelijk problemen die verder gaan dan louter overlastgevend gedrag. In het Deelgemeentelijk Overleg Sluitende Aanpak (DOSA) wordt door deelgemeente en instellingen samen met de jongere nagegaan hoe deze problemen het beste kunnen worden aangepakt. Openbaar ministerie. Met het Openbaar Ministerie worden afspraken gemaakt over de meest effectieve behandeling van jongeren die zich schuldig hebben gemaakt aan strafbare feiten. In het Justitieel Casemanagement Overleg (JCO) worden persoonsgerichte afspraken gemaakt voor jongeren van jaar die met politie en justitie in aanraking zijn geweest of dreigen te komen. Zo n afspraak is bijvoorbeeld dat een jongere bij een volgende aanhouding meteen wordt voorgeleid aan de rechter-commissaris. Het JCO is een justitieel overleg dat in elke deelgemeente operationeel is en voorgezeten wordt door de jeugdcoördinator van de politie. Programmabureau Veilig. Het Programmabureu Veilig vervult een ondersteunende en faciliterende rol in de richting van de deelgemeenten. Bijvoorbeeld in de vorm van kennisoverdracht, best practices en methodiekbewaking. 7

8 Randvoorwaarden Voor het goed functioneren van de methodiek groepsaanpak zijn de volgende randvoorwaarden van belang: De deelgemeente heeft de ambitie om op basis van de inventarisatie van problematische jeugdgroepen te komen tot een gezamenlijke aanpak; De ketenpartners (deelgemeente, politie, OM en welzijnswerk) verbinden zich aan de methodiek door deel te nemen aan (start)bijeenkomsten, afspraken te maken over de te leveren capaciteit, resultaten terug te koppelen en samen te werken bij de keuze van de aan te pakken jeugdgroepen; Er is een goede afstemming tussen het deelgemeentelijk overleg sluitende aanpak en het justitieel casemanagement overleg; De deelgemeente neemt de aanpak van problematische jeugdgroepen op in haar wijkveiligheids-actieprogramma. 8

9 2. Stappenplan De methodiek groepsaanpak bestaat uit 8 stappen. Achtereenvolgens zijn dit: introductie inventarisatie rapportage selectie instellen werkgroepen en taskforce aanvullende info nadere analyse plan van aanpak Hieronder wordt elk van deze stappen kort toegelicht. Introductiebijeenkomst Voor de introductiebijeenkomst worden beleids- en bestuursverantwoordelijke functionarissen uitgenodigd naast mensen uit de uitvoering. De introductiebijeenkomst heeft tot doel achtergrond te verschaffen over de jeugdoverlast en over de methodiek groepsaanpak. Voorts het creëren van het noodzakelijke draagvlak bij de instanties die om medewerking wordt gevraagd. 9

10 Inventarisatie Op de introductiebijeenkomst wordt door de aanwezige wijkagenten een vragenlijst ingevuld (shortlist). Deze vragenlijst brengt het aantal jeugdgroepen in een deelgemeente in kaart en geeft per groep een typering aan. Onderwerpen die in de vragenlijst aan de orde komen zijn locaties waar de groepen zich ophouden, samenstelling van de groepen, dagelijkse bezigheden, riskante gewoonten, recent delictgedrag en structuur binnen de groepen. Voor een volledige inventarisatie dienen alle wijkagenten de vragenlijst in te vullen. Het invullen neemt zo n 15 tot 30 minuten in beslag. Rapportage Nadat de buurtagenten de vragenlijst hebben ingevuld maakt de politie een rapportage van de uitkomsten. Het gaat hierbij om een eerste, subjectieve inventarisatie die de aard en omvang van problematische jeugdgroepen in een deelgemeente aangeeft. Tevens moet uit deze rapportage helder worden tot welke categorie de problematische jeugdgroepen behoren: hinderlijk overlastgevend crimineel Bij hinderlijke groepen gaat het om jongeren die rondhangen, luidruchtig zijn, betrokken bij kleine schermutselingen, incidenteel vernielingen plegen en soms lichte gewelds- en vermogensdelicten. De leden van deze groepen zijn meestal aan te spreken op hun gedrag. 10

11 Bij overlastgevende groepen gaat het om jongeren die nadrukkelijk aanwezig zijn, soms provocerend optreden en omstanders lastig vallen door ze uit te schelden of te intimideren, regelmatig vernielingen plegen, geweld gebruiken en zich doelbewust schuldig maken aan lichte criminaliteit. De leden van deze groep zijn minder goed te corrigeren en hebben meestal een minimale pakkans. Bij criminele groepen gaat het om jongeren die al vaker in aanraking zijn geweest met de politie. De motivatie voor crimineel gedrag is hier vooral financieel gewin in plaats van kicken of aanzien. De leden van deze groep plegen ernstige delicten en gebruiken grover geweld. Selectie Volgende stap na het in beeld brengen van de in een deelgemeente voorkomende jeugdgroepen is het maken van een selectie van de groepen die het eerst worden aangepakt. Het beste kan worden gekozen voor het eerst aanpakken van die groepen waarover de meeste klachten binnenkomen en die veel in de publiciteit zijn. Verder verdient het aanbeveling om uit elke categorie één groep te nemen. Instellen werkgroepen / taskforce Voor elke geselecteerde jeugdgroep wordt een werkgroep opgericht. De werkgroep bestaat, afhankelijk van het type groep, uit vertegenwoordigers van de politie (buurtagent en / of chef en / of jeugdcoördinator), deelgemeente (beleidsmedewerker, wijkcoördinator), welzijnswerk (jongerenwerker, iemand van het zorgnetwerk), voorzitter deelgemeentelijk overleg sluitende aanpak en vertegenwoordiger van sport en recreatie. De werkgroep heeft tot taak een plan 11

12 van aanpak te maken op een specifieke, meetbare, acceptabele, realistische en tijdgebonden manier (SMART-wijze). Naast het oprichten van werkgroepen verdient het aanbeveling in de deelgemeente een taskforce in te stellen waarin besluiten op hoofdlijnen worden genomen. In deze taskforce nemen plaats de besluitvormers van de deelgemeente, politie en OM. Aanvullende info De werkgroepen maken het plan van aanpak. Eerst toetsen zij toetsen de informatie uit de vragenlijsten en leveren waar mogelijk nadere informatie aan over de groepssamenstelling. De aanvullende informatie is van belang voor de diepere analyse van een groep. Vervolgens inventariseert de werkgroep de lopende projecten en activiteiten rond de betreffende groep. Door deze inventarisatie worden mogelijke aandachtspunten in het plan van aanpak zichtbaar. Nadere analyse De geselecteerde groepen worden nader geanalyseerd door de politie. Deze analyse is gericht op het in beeld brengen van de individuele leden van de groep en van de netwerken tussen de jongeren en tussen groepsleden en de omgeving. Dit geeft een beeld van het aantal leden van een groep, wie de leiders vormen en wie dus als eersten moeten worden aangepakt. 12

13 Plan van aanpak Het door de werkgroepen te maken plan van aanpak bestaat uit groepsgerichte, domeingerichte en persoonsgerichte maatregelen. De groepsgerichte maatregelen richten zich op de groep als geheel. Hieronder vallen bijvoorbeeld maatregelen als sportactiviteiten waardoor contact wordt opgebouwd met de jongeren uit een groep. De domeingerichte maatregelen betreffen fysieke maatregelen in het gebied waar de groep(en) rondhangen. Het kan gaan om aanpassing van de verlichting, het afsluiten van portieken en het plaatsen of weghalen van bankjes. De persoonsgerichte maatregelen richten zich op de individuele leden van een groep. Bij criminele jongeren worden met name door politie en OM in het JCO persoonsgerichte afspraken gemaakt, jongeren die dreigen af te glijden en een meervoudige problematiek hebben worden besproken in het deelgemeentelijk overleg sluitende aanpak (DOSA). 13

14 14 De groepsaanpak is een structurele aanpak die op lange termijn problemen met groepen moet voorkomen

15 3. Uitvoering Plannen maken is één ding, waar het om gaat is de uitvoering. Om een goede uitvoering te waarborgen worden de afspraken uit het plan van aanpak opgenomen in de wijkveiligheidsactieprogramma s van de deelgemeenten, in de vorm van prestatieafspraken. Ter wille van een goede voortgang wordt eens in de twee maanden een bijeenkomst georganiseerd waarin ieder rapporteert over de voortgang in de uitvoering van de prestatieafspraken. Ook worden problemen en knelpunten besproken en opgelost. Als dat niet lukt op het niveau van de werkgroep brengt de deelgemeentelijk projectleider de betreffende punten in bij de taskforce. Plannen maken is één ding, waar het om gaat is de uitvoering. De groepsaanpak is een structurele aanpak die op lange termijn problemen met groepen moet voorkomen. Daarom is het van belang dat de aanpak jaarlijks herhaald wordt. Ook al omdat in een deelgemeente vaak meer groepen zijn dan er in één keer kunnen worden aangepakt en de samenstelling van de groepen voortdurend wisselt. Soms komen er groepen bij, soms lossen groepen vanzelf opdan weer. De eerste keer dat de deelgemeente de groepsaanpak uitvoert krijgt ze extra ondersteuning en begeleiding van het Programmabureau Veilig en Adviesbureau Beke. Meer informatie over de groepsaanpak: Programmabureau Veilig Marjolein Labots en Fleur van der Werf Telefoon

16 Dit is een uitgave van Programmabureau Veilig Cluster Jeugd Postbus KP Rotterdam Vormgeving: Grafisch Bureau DUS juli