Periodeschrift gelijnd 1 om 1 Bart Mulder Tekst voor in het periodeschrift: Geschiedenis Rome Klas 6 schooljaar 2013-2014 1
Geografie Italië is een schiereiland dat in het noorden begrensd wordt door de Alpen en verder door zee omgeven is. Van noord naar zuid loopt een langgerekte bergketen: de Apennijnen. Het noorden van Italië heeft een zacht klimaat en is zeer vruchtbaar. Hoe zuidelijker men gaat, hoe bergachtiger en warmer het wordt. In het oosten loont het gebergte tot aan de kust. De grillige en hoge rotskliffen maken kustbewoning en scheepvaart vrijwel onmogelijk. De Adriatische kustvlaktes zijn dan ook nog niet eens erg vruchtbaar. In het westen is de kustvorm veel vriendelijker. Vulkanisme vormde daar het heuvelachtige landschap en maakte de grond vruchtbaar. Rome ligt in het midden van dit westelijke gebied, dicht bij de zee. De stad werd gebouwd op een plek waar van nature de verbindingswegen tussen noord en zuid samenkwamen. De centrale plaats van Italië binnen het Middellandse zeegebied, werkte zeker mee aan de centrale rol die de Romeinse cultuur wist te veroveren. Italië vormt de scheiding tussen de oostelijke cultuurgebieden van de Middellandse zee (Klein-Azië, Griekenland, Egypte, Phoenicië) en de westelijke gebieden. Door de goede bevaarbaarheid van de Middellandse zee en het vriendelijke klimaat was dit een ideaal gebied voor een volk dat een groot stuk van de wereld zou veroveren. Uiteindelijk zouden de Romeinen de Middellandse zee dan ook Mare Nostrum gaan noemen (onze zee). De 7 koningen van Rome I. Romulus Romulus +/- 747-510 voor Christus. Rome was een stad met alleen jonge mannen. Dat kwam omdat Romulus in zijn stad een vrijplaats stichtte. Vluchtelingen, bannelingen, criminelen kregen hun vrijheid terug binnen de stadsmuren. Om zijn volk te kunnen aanvullen met vrouwen overtrad hij de regels van de gastvrijheid tegenover de Sabijnen. De Romeinse jongelingen roofden de Sabijnse vrouwen op een godsdienstige gelegenheid. De woedende Sabijnen voerden oorlog tegen Rome. Toen de vrede hersteld was, regeerde hij samen met een Sabijnse koning over Rome. Romulus, de godenzoon, verdween tijdens een groot en hevig onweer. II. Numa Pompillius Numa was een goede koning die helemaal niet van vechten hield. Hij vond dat zijn volk al goed genoeg was in het voeren van oorlog. Wat ze misten was beschaving en hij besloot hieraan te werken. Numa zorgde ervoor dat de godsdienst vaste regels kreeg. Toen Numa stierf werd Tullus Hostillius koning, een echte vechtersbaas. III. Tullus Hostillius Na de dood van Numa werd Tullus Hostillius tot koning gekozen. Algauw viel hij de Albanen aan. Een mooie overwinning zorgde voor veel succes bij het Romeinse volk. Het succes begon hem vlug naar het hoofd te stijgen. Hij vond het niet langer nodig de goden eer te bewijzen en ook begon hij zijn volk onrechtvaardig te behandelen. De goden waren woedend over deze hooghartigheid en zorgden ervoor dat de pest uitbrak onder het volk. De goden zouden Tullus gedood hebben om zijn oneerbiedigheid. 2
IV. Ancus Martinius Ancus Martinius was de kleinzoon van Numa Pompillius. Hij liet de godenvereringen inkerven in tafels. Hij was heel betrokken met de godsdienst. Hij versterkte de muren van Rome en hij stichtte een kolonie bij de monding van de Tiber. V. Lucius Tarquinius Lucius kwam samen met zijn vrouw uit het Etruskenland. Hij won de vriendschap van Ancus Martinius en werd de 5 de koning van Rome. De nieuwe koning bestuurde zijn volk met vaste hand in oorlog en vrede. Rome werd verder uitgebreid en de eerste stadsriolering werd aangelegd. Langs manshoge afvoerkanalen vloeide het overtollige moeraswater naar zee. Hij werd in 579v.Chr. vermoord door de zonen van Ancus Martinius. VI. Servius Tullius Koning Servius wil het leger uitbreiden en steekt minder tijd in de regering. De patriciërs (de rijken) mochten bij het leger van koning Servius. Ze moesten wel voorzien in eigen paard en kar. VII. Lucius Tarquinius Superbus Hij was wreed en onrechtvaardig (Tiran). Tegenstanders liet hij heimelijk ombrengen. Oorlog won hij door list en leugen. De Romeinen verjoegen hun tirannieke koning van de troon en zij zworen dat er nooit nog een koning over de Romeinen zou regeren. In 509 v.chr. eindigde dan ook het koningschap van Rome en werd Rome een republiek. De Romeinse republiek Toen Romulus Rome stichtte, nodigde hij 100 stamhoofden uit om met hen de nieuwe stad te bewonen. Dit waren de patres en hun nakomelingen patricii. Ze hadden de beste stukken land en politieke macht. De plebejers waren de overige bevolking van de stad. Ze bezaten nauwelijks grond en hadden geen politieke macht. Tussen die beide had je nog de equites of zakenlieden. De laagste klasse waren de slaven. De senaat Na het afzetten van de laatste koning wilden de Romeinen zelf heersen over hun stad. Hierdoor werd de republiek geboren. Langzamerhand werden wetten en regels opgesteld. De republiek werd geleid door de patriciërs. Deze 300 belangrijke mannen van de stad kwamen in de senaat bijeen om openbare zaken en nieuwe wetten te bespreken. De dagelijkse leiding over de stad gaven ze aan 2 consuls, die voor 1 jaar uit de groep van 300 werden gekozen. Dit systeem werkte niet zo goed, want de patriciërs maakten onderling veel ruzie. De plebekers hadden helemaal niets te zeggen, net als buitenlanders, vrouwen en slaven. Opstand van de plebejers De plebejers waren niet akkoord dat er naar hen niet geluisterd werd en kwamen in opstand. Ze dreigden ermee een eigen stad te beginnen. Uiteindelijk werd er beslist dat de plebejers zelf mensen konden kiezen wie voor hen in de senaat zou zitten. Deze verkozenen waren de tribunen. Na lange tijd verkregen de plebejers meer rechten, maar ook plichten. Zo kwam het dat de wetten golden voor elke burger van Rome. Iedere inwoner die boven de 15 jaar was en geen vreemdeling of slaaf, werd een burger van Rome genoemd. 3
Het Romeinse leger Opbouw van het legioen. Een Romeins legioen had ongeveer 6000 man. Dit was opgedeeld in 9 cohorten + 1 bijzonder cohort (+/_ 480 man per cohort). Ook bestond het uit 6 centuries (+/- 80 man). Deze werd geleid door een centurio. Er was telkens 1 hoofdcenturio. In elke centurie zaten soldaten die een bepaalde taak hadden. Deze heetten Imures: - Harnasherstellers - Schrijvers - Veiligheidswacht - Wegenmakers - Rome verovert Italië De beginjaren van de republiek staan vooral in het teken van oorlog en verovering. De stad Rome werd langs alle kanten bedreigd. De Romeinen brengen een leger op de been en veroveren zo midden Italië. Toen kregen de Romeinen te maken met een vijand die de schrik werd van heel Italië: de Kelten. Ze hadden een weg gevonden door de Alpen en hadden zich gevestigd in de vruchtbare Po-vlakte. Deze Kelten trokken door Italië en konden Rome veroveren. Ze lieten een spoor van vernieling en plundering achter. Het duurde 30 jaar vooraleer de Romeinen de Kelten konden overwinnen en terugdreven naar de Alpen. De Punische oorlogen 1. De eerste Punische oorlog (264-145 v.chr.) Vroeger heetten de Carthagers, Phoeniciërs (= Puni). Vandaar de naam Punische oorlogen. De Romeinen wilden optrekken tegen de Carthagers. Carthago had een erg sterke en machtige vloot. In 264 v.c. bezette Carthago de stad Messina op het eiland Sicilië. Doch, de Romeinen versloegen de Carthagers en herbouwden de stad. Vier jaar later bouwden de Romeinen een eigen legervloot zodat ook zij weerstand konden bieden op zee. De Romeinen hadden geen ervaring op zee. Zij oefenden eerst op het droge. De Romeinse vloot had ook 2 nieuwe uitvindingen; een valbrug waaraan ijzeren pinnen bevestigd waren (om vijandelijke schepen te enteren), en een stormram die zich onder water bevond. De oorlog woedde in alle hevigheid. Een expeditie naar Afrika werd een mislukking. De Carthagers hadden een veldheer die opgewassen was tegen de Romeinen: Hamicar. Ze leverden strijd tegen de Romeinse oorlogsvloten. De 3 de strijd moesten de Carthagers opgeven en een grote oorlogsschat betalen aan de Romeinen. 2. De 2 de Punische oorlog Hannibal daagt Rome uit. De Carthagers trokken onder leiding van Hannibal richting Spanje. Hun leger bestond uit brute manschappen en krijgsolifanten. In Spanje veroverden ze vele steden. Carthago sloot met Rome een verbond. Het gebied ten zuiden van de rivier de Ebro zou Carthago toekomen. Alles ten noorden van de Ebro was Romeins gebied. Hannibal wilde de Romeinen uitdagen en stak de Ebro over. Dit was het begin van de grootste Romeinse oorlog ooit. Rome stuurde een leger naar Hannibal, maar Hannibal was al op weg naar de Pyreneeën. Hij wilde doortrekken naar Italië over land! Hij trok doorheen Gallië waar uiteindelijk de Galliërs zich vervoegden bij Hannibal. 4
Rome stelt een dictator aan: Scipio. Hij moet Hannibal stoppen. Ondertussen is Hannibal al bij de rivier de Rhône. Hannnibal laat vlotten bouwen met zand erop om de olifanten te vervoeren. De olifanten geraken levend aan de overkant maar veel mannen werden vertrappeld door de angstige olifanten. Scipio volgt Hannibal naar de Rhône maar vindt hem daar niet. Hij beslist om naar de Po-vlakte te varen en Hannibal daar op te wachten. Romeinse bouwwerken In Rome werden vele grootse gebouwen gebouwd die we nu nog kunnen zien. Zo waren er het Colosseum, Circus Maxima, aquaducten, enz. (foto s van het colosseum, circus maxima, het pantheon) Hannibal in de Alpen Om Italië over land te kunnen bereiken moet Hannibal door de Alpen trekken. Het is ondertussen oktober. Het slechte weer, de sneeuw en het gebrek aan voedsel maken de tocht erg zwaar voor de soldaten en d dieren. Hannibal verliest 30 000 man in de Alpen. Na de zware tocht gunt Hannibal zijn leger rust in Noord-Italië. DDaarna trekt hij verder naar de Po-vlakte waar Scipio op hem wacht. De strijd was hevig maar de Romeinen waren niet opgewassen tegen het Carthaagse leger en zijn olifanten en verliest de strijd. Slag bij Canae Hannibal trekt verder door Italië. Hij laat Rome met rust omdat de stad te goed beveiligd is. In de stad Canae treft hij opnieuw een Romeins leger aan. Door de strategie van Hannibal overwinnen de Carthagers ook deze keer. Hannibal verslagen Door de volhardende Romeinen kunnen zij uiteindelijk wel de oorlog winnen. Hannibal vlucht naar Carthago en nadien naar Griekenland waar hij uiteindelijk wordt ingehaald door de Romeinen. Hij was 64 jaar toen hij gif innam vlak voor hij gevangen werd genomen. 5
Julius Caesar Caesar wordt consul Caesar werd geboren in 100 v.c. Hij begon zijn carrière als advocaat in Rome. Daarna klom hij op en werd hij in het jaar 59v.C. in Rome verkozen tot consul. Samen met 2 andere machtige mannen in Rome: Pompeius en Crassus vormde Caesar een bondgenootschap. De bedoeling hiervan was om samen te werken, zodat ze zich minder van de senaat hoefden aan te trekken. neergestoken, waarna Caesar overleed. De Romeinse burgers hadden genoeg van alle burgeroorlogen om de macht. De gadopteerde zoon van Caesar, Octavianus, werd de eerste keizer van Rome. Hij noemde zich Augustus en kreeg in zijn eentje alle macht in handen. De Romeinen legden zich hierbij neer, in de hoop dat de rust in het rijk zou terugkeren. De veldtocht in Gallië Om rijkdom te verwerven en steun van het leger te verkrijgen, begon Caesar een veroveringstocht in Gallië. Caesar kreeg het hele gebied in handen. Hij waagde zelfs de oversteek naar Engeland met zijn leger waar hij een aantal stammen wist te verslaan. Voor zijn tegenstanders was Caesar meedogenloos. Veel van zijn vijanden liet hij vermoorden of als slaaf verkopen. De gebieden die hij veroverde roofde hij leeg. Caesar wordt dictator Met het geld uit Gallië keerde Caesar terug naar Rome. In Egypte ontmoette hij de Egyprische koningin Cleopatra met wie hij samen een zoon kreeg. Deze noemde ze Caesaria. Na zijn succesvolle veldtochten keerde Caesar terug naar Rome. Hier liet hij zich in het jaar 45 v.c. tot dictator voor het leven uitroepen. Dit betekende dat alle belangrijke beslissingen in het rijk voortaan alleen door hem werden genomen. Complot tegen Caesar Niet alle Romeinen waren hier blij mee. Rome was al een aantal eeuwen een republiek. Om Caesar tegen te houden smeedden 60 republikeinen een complot. Op 15 maart van het jaar 44 v.c. werd Jullius Caesar door hen aangevallen en voor de senaat 6
De Galliërs Hoe leefden de Galliërs De Galliërs woonden bij elkaar in grote familiegroepen, die we clans noemen. De clans samen vormden stammen. Binnen de stammen waren niet alle mensen gelijk. De mensen die van adel waren hadden de meeste macht. Zij hadden meer rechten dan andere mensen. Vaak kwamen zij uit rijke en machtige families. In tijd van oorlog werd één van de edelen gekozen tot koning. Hij voerde het leger aan. Stierf een vorst, dan werd hij begraven in volle wapenrusting, uitgestrekt op zijn strijdwagen en omringt met wapens. De Galliërs waren erg goed in het bewerken van metaal. Ze versierden wapens, kledingspelden, vazen en armbanden. Ze gebruikten vaak spiraalvormige lijnen voor hun versieringen. Steden op heuveltoppen Op heuveltoppen bouwden de Galliërs versterkte steden. Die heetten oppida. Daar trokken zij zich terug als er gevaar dreigde. Als het bijvoorbeeld oorlog was, konden de mensen uit de omtrek hier met hun vee schuilen. De oppida werden op heuveltoppen gebouwd, want vanaf een heuvel heb je een goed uitzicht over de omgeving en een heuvel is gemakkelijker te verdedigen. Rond de oppida groeven de Galliërs meerdere grachten. Dan werd het nog moeilijker voor de vijand om aan te vallen. De Galliërs waren erg dapper in de strijd, maar ze hadden geen georganiseerde legers. Jullius Caesar schreef zijn belevenissen op in een boek met de titel Oorlog in Gallië. In dit boek werden voor het eerst de mensen beschreven die in Nederland en België woonden. In België woonde een Gallische stam die door Caesar Belgae werd genoemd. De Druïden Over de godsdienst van de Galliërs is niet zo veel bekend omdat ze hun godsdienst niet opschreven. We weten wel dat een belangrijke plaats in de samenleving werd ingenomen door de Druïden, een soort priesters. De Galliërs dachten dat de druïden magische krachten konden opwekken door toverspreuken te gebruiken of bepaalde rituelen uit te voeren. Hiermee zouden ze dan de gezondheid van mensen of van het vee kunnen beïnvloeden. De Romeinen geloofden niet in de macht van de druïden en keerden zich tegen hen. (tekening van een Gallische smid, een oppida, een Gallisch huis) De Romeinse overheersing Rond het jaar 50 v.c. trok de Romeinse generaal Caesar het land van de Kelten binnen. De Romeinen noemden de Kelten die ze tegenkwamen Galliërs. Caesar was een heel bekwaam militair leider. Hij wist grote delen van Duitsland, Frankrijk en zelfs Engeland te veroveren. Hierbij kwam het tot grote veldslagen waarbij duizenden Galliërs om het leven kwamen. 7
De val van het Romeinse Rijk Het Romeinse Rijk groeide uit. In 117 n.c. bereikte het zijn grootste omvang. Van oost naar west was het rijk 4000 km breed en woonden er 50 miljoen mensen. Enkele keizers: - Augustus - Claudius - Nero De Romeinen lieten in hun stad triomfbogen bouwen ter herinnering aan hun militaire overwinningen. Vanaf 200n.C. begon het keizerrijk langzaam uit elkaar te vallen. Vele keizers waren wreed en hebzuchtig. Sommigen boosaardig en anderen krankzinnig. Steekpenningen werden aangenomen en langzaamaan verdween het Romeinse recht. Vele burgers waren geïnteresseerd in nietsdoen en plezier maken. Rovers en zeerovers maakten het Romeinse Rijk onveilig. Rome werd dan ook van buitenaf aangevallen. In 476 n.c. verdreven Germaanse stammen de keizer van zijn troon. Het Romeinse Rijk kwam ten val. 8