Inleiding Sinds een aantal jaren verschijnt de. In dit feitenblad 219 laten we de ontwikkeling zien in de afgelopen jaren. Door kleine correcties zijn er soms verschillen met vorige publicaties. Alle gegevens zijn afkomstig van Kantorenmonitor BV. De uitgave van de Kantorenmonitor is een actiepunt uit de Kantorenstrategie Holland Rijnland. Door Kantorenmonitor B.V. wordt jaarlijks aan de hand van een veldopname de ontwikkeling van de kantorenmarkt in Holland Rijnland geregistreerd. Op basis hiervan is een analyse gemaakt van de ontwikkeling van nieuwbouw, voorraad, groei van het kantoorgebruik, betrokken kantoorruimte en leegstand. Belangrijkste ontwikkelingen De kantorenvoorraad in Holland Rijnland is in 218 per saldo met 13.1 m 2 (,9%) afgenomen. Sinds 213 is het aantal m 2 nieuwbouw dat jaarlijks wordt opgeleverd kleiner dan het aantal m 2 dat een andere bestemming krijgt. Per 1 januari 219 stond 178. m 2 kantoorruimte leeg. Dat is 12,5% van de voorraad. Sinds 213 is het leegstandspercentage in Holland Rijnland met 2,8 procentpunt gedaald. In 218 is 21.5 m 2 kantoorruimte uit de markt genomen door transformatie naar een andere functie. In de laatste zeven jaar is in Holland Rijnland in totaal ruim 25. m 2 kantoorruimte uit de markt genomen door transformatie naar een andere functie. Voor 69% van de vierkante meters betrof dit transformatie naar woningen. Colofon De 219 is een gezamenlijke uitgave van Samenwerkingsorgaan Holland Rijnland en de afdeling Beleidsonderzoek van de gemeente Leiden. Voor informatie: Frans de Lorme van Rossem, fdlorme@hollandrijnland.nl of Ellen Dijkstra, e.dijkstra@leiden.nl Kantorenvoorraad in Holland Rijnland Figuur1: Ontwikkeling van de kantorenvoorraad in m², stand per 1 januari 219 1.494.3 1.55. 1.537.3 1.554. 1.548.3 1.54. 1.53.3 1.473. 1.439.4 1.426.3 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219
Figuur 2: Ontwikkeling van het leegstandspercentage, stand per 1 januari 219 15,3% 15,% 14,8% 14,7% 14,5% 11,7% 12,% 12,8% 13,3% 12,5% 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 Figuur 3: Oplevering door nieuwbouw en transformatie naar andere bestemming in m² opgeleverd getransformeerd 64.4 49. 49.1 23.5 13.5 28.6 32.9 9.4 19. 27.5 42.5 23.7 36.1 41.6 2.6 2.8 3.3 21.5 21 211 212 213 214 215 216 217 218 Tabel 1: Grootteklasse van de kantorenvoorraad in m² Klasse in m² bvo 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 < 5 135.4 134.3 133.7 131.9 13.8 127.5 123.6 12.5 115.8 112. 5-999 136.8 134.3 137.7 135.5 13.8 124.5 122.4 121.7 117.5 111.7 1.-2.499 314.9 314.6 38.3 32.7 298.4 289.8 277.7 264.6 266.7 262.9 2.5-4.999 347.9 355.7 365. 358.1 354.4 34.6 337.5 331.4 322.6 323. 5.-9.999 289. 295.7 29.3 32.5 3. 3. 291.8 278.1 28. 28. > 1. 27.3 27.3 32.3 323.3 333.9 357.6 377.3 356.6 336.8 336.8 totaal 1.494.3 1.55. 1.537.3 1.554. 1.548.3 1.54. 1.53.3 1.473. 1.439.4 1.426.3
Figuur 4: Grootteklasse van de kantorenvoorraad in % 18% 18% 2% 21% 22% 23% 25% 24% 23% 24% 64% 64% 63% 62% 62% 6% 59% 59% 6% 61% 1.-9.999 m² < 1. m² 18% 18% 18% 17% 17% 16% 16% 16% 16% 16% 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 Tabel 2: Kantorenvoorraad en leegstandspercentage per gemeente, stand per 1 januari 219 215 216 217 218 219 215 216 217 218 219 Alphen a/d Rijn 248.4 245. 225.4 29. 198.9 15,6% 18,% 2,8% 15,7% 11,3% Hillegom 25.7 25.3 23.7 23.9 23.3 1,% 13,3% 9,8% 12,7% 1,6% Kaag en Braassem 42.4 4.2 38.9 38.1 36.8 15,5% 9,4% 7,4% 7,4% 8,1% Katwijk 72.4 7.3 7.8 73.2 72. 6,5% 7,4% 8,7% 7,6% 6,3% Leiden 623. 623.3 593.4 581.7 585.2 13,1% 11,7% 1,8% 8,7% 9,3% Leiderdorp 8.2 78.3 77.8 8.6 79.9 12,6% 13,5% 2,9% 27,6% 26,3% Lisse* 84.3 84.6 82.7 8.4 8.7 43,2% 43,4% 42,1% 4,3% 39,2% Nieuwkoop 2.8 2.6 2.5 2.4 2.5 26,2% 27,2% 28,4% 29,% 29,% Noordwijk 133.1 133.1 131.1 131.6 129.9 14,3% 12,2% 1,8% 1,3% 8,6% Noordwijkerhout 8.1 8.1 8.1 7.9 6.8 18,5% 23,2% 23,2% 14,9% 2,6% Oegstgeest 47.2 47.2 46.8 46.8 46. 11,4% 11,5% 11,1% 1,7% 1,3% Teylingen 56.5 56.7 56.3 55.6 56.5 8,% 1,4% 9,4% 9,4% 1,4% Voorschoten 25.3 25.1 25. 24.7 24.7 6,% 1,6% 8,5% 4,8% 6,1% Zoeterwoude 72.7 72.5 72.5 65.6 64.9 13,3% 14,4% 8,3% 15,2% 13,6% Holland Rijnland 1.54. 1.53.3 1.473. 1.439.4 1.426.3 14,8% 14,7% 14,5% 13,3% 12,5% * De kantorenvoorraad en het leegstandspercentage in de gemeente Lisse wordt negatief beïnvloed door het pand van het voormalige bedrijf Swets. Dit grote, leegstaande pand wordt in de monitor beschouwd als kantoorruimte, terwijl - naar schatting - de helft bedrijfsruimte is. Tabel 3: Grootteklasse van de leegstaande kantorenvoorraad in Holland Rijnland Klasse in m² bvo 21 211 212 213 214 215 216 217 218 219 < 5 9,9% 1,8% 1,5% 11,2% 13,% 13,5% 13,5% 11,9% 1,6% 9,3% 5-999 13,1% 11,8% 16,2% 17,9% 16,2% 17,9% 18,7% 16,2% 16,6% 11,4% 1. - 2.499 13,1% 15,% 14,1% 15,6% 19,1% 21,5% 2,8% 2,1% 16,6% 15,6% 2.5-4.999 16,8% 14,4% 15,2% 18,3% 15,3% 15,1% 14,% 12,7% 13,3% 13,6% 5. - 9.999 8,1% 1,7% 14,5% 18,1% 13,3% 11,9% 8,5% 5,8% 8,5% 7,5% > 1. 7,6% 7,6% 6,5% 9,8% 12,8% 1,9% 14,6% 19,2% 14,5% 14,5% totaal 11,7% 12,% 12,8% 15,3% 15,% 14,8% 14,7% 14,5% 13,3% 12,5% Het gaat hier om het percentage van de voorraad dat leeg staat, onderverdeeld naar de grootte van het pand. Leesvoorbeelden: Op 1 januari 219 staat 9,3% van alle panden met een oppervlakte van minder dan 5 m² leeg. Van de panden met een bedrijfsvloeroppervlakte tussen 1. en 2.499 m² staat 15,6% leeg.
Duur van de leegstand - Ontwikkeling langdurige leegstand (> 3 jaar) In de linker grafiek (cirkeldiagram) gaat het om de leegstaande voorraad op 1 januari 219 (in totaal 178. m²). Daarbij wordt gekeken hoeveel m² hoe lang leeg staat. Leesvoorbeeld: 15% van de leegstaande voorraad is ontstaan in 218 en staat dus korter dan 1 jaar leeg. 59% van de leegstaande voorraad staat echter al langer dan drie jaar leeg. In de rechtergrafiek is gekeken hoe de leegstandsduur zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld. Duidelijk is dat het 'percentage leegstand langer dan drie jaar' toeneemt. Figuur 5: Leegstaande voorraad 1 januari 219 Figuur 6: ontwikkeling leegstandsduur 213-219 < 1 jaar; 26.8 m² 15% 35% 35% 39% 46% 46% 57% 59% > 3 jaar; 14.9 m² 59% 1-3 jaar; 46.3 m² 26% 213 214 215 216 217 218 219 Dynamiek in kantorenmarkt: opname van kantoorruimte Opname van kantoorruimte betekent het aantal m² kantoorruimte dat betrokken is. Dat kan een leegstaand gebouw zijn geweest waar een huurder in komt, het kan een gereedgekomen pand zijn dat opgeleverd is en verhuurd wordt of het kan een pand zijn dat van huurder gewisseld is. Hieronder staat de ontwikkeling in de tijd en de sector van de huurder die het pand betrokken heeft. Tabel 4: Opname per sector Opname m² % 21 45.4 3,% 211 98.1 6,4% 212 75. 4,8% 213 66. 4,3% 214 68.4 4,4% 215 82. 5,4% 216 66.3 4,5% 217 67.4 4,7% 218 48.9 3,4% Tabel 5: Opname 21-217 Sector Opname in 218 in m² % bouw, industrie handel 9.5 9% financieel 9 4% rechtskundig, accountants 2.3 5% ict 7. 5% advies en ontwerp 6. 41% media, reclame 1.9 1% overig zakelijk 3.5 15% overheid % sociaal en maatschappelijk 3.7 2% onderwijs en gezondheid 11.5 11% verzamel/ divers 2.5 8% totaal 48.9 1%
Onttrekkingen naar functie Eerder in deze publicatie zagen we dat transformatie van kantoorruimte de laatste jaren toeneemt. Wat gebeurt er met de ruimte die op deze manier vrijkomt? Onderstaande grafiek heeft betrekking op de transformatie in de laatste zeven jaar. 22% van de getransformeerde kantoorruimte heeft een andere commerciële functie gekregen, waarvan winkels het grootste aandeel vormen. 8% heeft een niet-commerciële bestemming (onderwijs of medisch) gekregen. Maar het grootste deel van de kantoren, 69%, wordt getransformeerd naar woningen. Ruim een derde hiervan wordt eerst gesloopt, de rest wordt verbouwd. Figuur 6: Transformatie kantoorruimte naar andere functies commerciële functie; 22% nietcommerciële functie; 8% wonen; 69% Kantorenvoorraad per gemeente In de nu volgende tabellen en grafieken wordt een beeld geschetst van de kantorenvoorraad per gemeente. In de grafiek is de voorraad per 1 januari 219 uitgesplitst naar grootte. Vermeld is de totale oppervlakte in de betreffende klasse. Het oranje deel is het deel dat leeg staat. In de tabel daarnaast staan de belangrijkste kengetallen weergegeven per gemeente. Het gaat hier om de ontwikkeling tussen 21 en 219 van de voorraad, het aantal m² dat daarvan leeg staat en het leegstandspercentage.
Figuur 7: Kantorenvoorraad in Alphen a/d Rijn 18.4 29.5 25.5 34.8 41.5 49.2 Tabel 6: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Alphen aan den Rijn voorraad m2 leeg % leeg 21 252.5 35.6 14,1% 211 257.5 4.4 15,7% 212 257.5 37.1 14,4% 213 258.5 38.1 14,7% 214 255.4 42.1 16,5% 215 248.4 38.7 15,6% 216 245. 44.1 18,% 217 225.4 46.9 2,8% 218 29. 32.7 15,7% 219 198.9 22.5 11,3% Figuur 8: Kantorenvoorraad in Hillegom Tabel 7: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Hillegom voorraad m2 leeg % leeg 5.2 4.7 13.4 21 28.7 4.2 14,6% 211 28.8 4.7 16,2% 212 26.6 3.3 12,4% 213 26.6 4.1 15,4% 214 26.3 3.4 12,8% 215 25.7 2.6 1,% 216 25.3 3.4 13,3% 217 23.7 2.3 9,8% 218 23.9 3. 12,7% 219 23.3 2.5 1,6% Figuur 9: Kantorenvoorraad in Kaag en Braassem Tabel 8: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Kaag en Braassem 1.8 3. 5.7 11.6 14.8 21 37.2 3.4 9,2% 211 37.2 3.5 9,3% 212 38.8 4. 1,3% 213 44.2 7.9 17,8% 214 43.3 7. 16,3% 215 42.4 6.6 15,5% 216 4.2 3.8 9,4% 217 38.9 2.9 7,4% 218 38.1 2.8 7,4% 219 36.8 3. 8,1%
Figuur 1: Kantorenvoorraad in Katwijk naar grootteklasse, 219 Tabel 9: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Katwijk 6.4 6.6 12.7 17.1 29.2 21 69.9 4.6 6,6% 211 7.1 6.1 8,8% 212 75. 9.1 12,2% 213 71. 4. 5,7% 214 7.9 5.2 7,4% 215 72.4 4.7 6,5% 216 7.3 5.2 7,4% 217 7.8 6.2 8,7% 218 73.2 5.6 7,6% 219 72. 4.5 6,3% Figuur 11: Kantorenvoorraad in Leiden naar grootteklasse, 219 Tabel 1: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Leiden 5. - 9.999 m² 2.5-4.999 m² 1. - 2.499 m² 22.9 3.9 77.3 114.6 164.6 175. 21 582.8 88.6 15,2% 211 588.1 85.9 14,6% 212 69.7 86.9 14,2% 213 633.9 92.2 14,5% 214 638.8 88.4 13,8% 215 623. 81.4 13,1% 216 623.3 73. 11,7% 217 593.4 63.9 1,8% 218 581.7 5.8 8,7% 219 585.2 54.5 9,3% Figuur 12: Kantorenvoorraad in Leiderdorp Tabel 11: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Leiderdorp 12.5 9.9 5.9 4. 21.3 26.3 21 79.2 8.6 1,9% 211 81.1 9.9 12,2% 212 89.3 13.2 14,8% 213 84.9 21.8 25,7% 214 8.3 14.9 18,6% 215 8.2 1.1 12,6% 216 78.3 1.6 13,5% 217 77.8 16.3 2,9% 218 8.6 22.3 27,6% 219 79.9 21. 26,3%
Figuur 13: Kantorenvoorraad in Lisse 1 naar grootteklasse, 219 Tabel 12: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Lisse 2.7 6.8 22.7 25.1 23.4 21 84.2 3.3 4,% 211 84.1 4. 4,7% 212 84.1 3.3 4,% 213 85. 31.4 37,% 214 84.5 33.4 39,5% 215 84.3 36.4 43,2% 216 84.6 36.7 43,4% 217 82.7 34.8 42,1% 218 8.4 32.4 4,3% 219 8.7 31.7 39,2% Figuur 14: Kantorenvoorraad in Nieuwkoop Tabel 13: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Nieuwkoop 3.3 4.4 5.4 7.4 21 22.5 3.6 15,8% 211 21.6 3.4 15,6% 212 21.3 3.2 15,1% 213 21.3 3.6 17,1% 214 21. 3.2 15,1% 215 2.8 5.4 26,2% 216 2.6 5.6 27,2% 217 2.5 5.8 28,4% 218 2.4 5.9 29,% 219 2.5 5.9 29,% Figuur 15: Kantorenvoorraad in Noordwijk 2 Tabel 14: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Noordwijk 13.4 24.6 23. 6.8 9.2 52.9 21 135.7 7.6 5,6% 211 138. 7.2 5,2% 212 142.5 21. 14,8% 213 139. 22.7 16,3% 214 139.5 23.4 16,8% 215 133.1 19. 14,3% 216 133.1 16.3 12,2% 217 131.1 14.1 1,8% 218 131.6 13.5 1,3% 219 129.9 11.2 8,6% 1 De kantorenvoorraad en het leegstandspercentage in de gemeente Lisse wordt negatief beïnvloed door het pand van het voormalige bedrijf Swets. Dit grote, leegstaande pand wordt in de monitor beschouwd als kantoorruimte, terwijl - naar schatting - de helft bedrijfsruimte is. 2 Gemeente Noordwijk en gemeente Noordwijkerhout zijn per 1-1-219 gefuseerd tot de nieuwe gemeente Noordwijk. In dit feitenblad zijn ze nog als aparte gemeente opgenomen.
Figuur 16: Kantorenvoorraad in Noordwijkerhout Tabel 15: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Noordwijkerhout 1.3 2.7 2.8 21 16.6 2.6 15,3% 211 16. 1.9 12,1% 212 8.3 9 11,2% 213 8.3 8 9,8% 214 8.2 1. 12,% 215 8.1 1.5 18,5% 216 8.1 1.9 23,2% 217 8.1 1.9 23,2% 218 7.9 1.2 14,9% 219 6.8 2 2,6% Figuur 17: Kantorenvoorraad in Oegstgeest Tabel 16: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Oegstgeest 5.8 5. 5.5 4.3 11.7 13.7 21 36.6 1.6 4,3% 211 35.2 9 2,6% 212 35.2 1.1 3,2% 213 34.8 1.3 3,7% 214 34.3 9 2,6% 215 47.2 5.4 11,4% 216 47.2 5.4 11,5% 217 46.8 5.2 11,1% 218 46.8 5. 1,7% 219 46. 4.8 1,3% Figuur 18: Kantorenvoorraad in Teylingen naar grootteklasse, 219 Tabel 17: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Teylingen 5.4 6.6 8.8 14.8 2.9 21 56.2 5.5 9,7% 211 55.5 4.6 8,4% 212 57.6 6.4 11,1% 213 56.8 2.2 3,9% 214 56.9 2. 3,5% 215 56.5 4.5 8,% 216 56.7 5.9 1,4% 217 56.3 5.3 9,4% 218 55.6 5.2 9,4% 219 56.5 5.9 1,4%
Figuur 19: Kantorenvoorraad in Voorschoten Tabel 18: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Voorschoten 2.6 4.9 6.2 11. 21 29.6 3.3 11,3% 211 29.2 3.7 12,6% 212 28.5 2.2 7,8% 213 26.9 3.4 12,6% 214 26.4 2.3 8,6% 215 25.3 1.5 6,% 216 25.1 2.7 1,6% 217 25. 2.1 8,5% 218 24.7 1.2 4,8% 219 24.7 1.5 6,1% Figuur 2: Kantorenvoorraad in Zoeterwoude Tabel 19: Ontwikkelingen 21-219 Gemeente Zoeterwoude 4.7 6.9 2.9 7 49.6 21 62.5 2.7 4,3% 211 62.7 4.2 6,8% 212 62.7 4.9 7,9% 213 62.7 4.9 7,9% 214 62.7 5. 8,% 215 72.7 9.7 13,3% 216 72.5 1.4 14,4% 217 72.5 6. 8,3% 218 65.6 1. 15,2% 219 64.9 8.8 13,6%