Kerncijfers Holland Rijnland

Transcriptie

1 2012 Kerncijfers 2013

2 Inhoud Voorwoord 3 Technische toelichting 5 1. Benchmark 6 2. Kerncijfers per gemeente Oppervlakte en bodemgebruik Bevolking Wonen Economie & toerisme Verkeer en vervoer Arbeidsmarkt, werk en inkomen Jeugd, onderwijs en zorg Veiligheid Verkiezingen 61 Colofon 68 2

3 Voorwoord Deze publicatie met kerncijfers over de vijftien gemeenten die samen de regio Holland Rijnland vormen, wordt voor het vierde achtereenvolgende keer uitgegeven. De publicatie geeft niet alleen eenduidige cijfers over de regio, maar ook waar mogelijk over de afzonderlijke -gemeenten. Verder is voor een aantal onderwerpen een vergelijking gemaakt met de cijfers van andere regio s, de provincie Zuid- Holland en Nederland. Deze en andere gegevens zijn voor de regio van belang voor het opstellen en uitwerken van zowel regionale als gemeentelijk beleidsvisies en strategieën. In de regio wonen ruim mensen. Dat betekent een groei van ongeveer inwoners ten opzichte van vorig jaar. Enerzijds doordat er meer kinderen zijn geboren dan er mensen zijn overleden en anderzijds door een klein vestigingsoverschot. Van de regio-inwoners hoort ruim 61 procent tot de leeftijdscategorie 20 tot en met 64 jaar (de potentiële beroepsbevolking). Dit aandeel is iets lager dan in de omliggende stadsregio s, maar komt wel ongeveer overeen met het gemiddelde cijfer voor heel Zuid- Holland en Nederland. Gekeken naar de oppervlakte is na regio Haaglanden de grootste regio van de provincie Zuid-Holland. Op basis van het aantal inwoners is de derde regio in Zuid-Holland. De bevolkingsdichtheid is echter met inwoners per km² relatief laag. Het gemiddelde gezinsinkomen en het aandeel hoger opgeleiden (tenminste hbo) behoren juist tot de hoogste van Zuid-Holland. De ontwikkeling van het Bruto regionaal product (dat is de waarde, uitgedrukt in euro s die tijdens het productieproces aan een product wordt toegevoegd in een bepaalde regio) is in 2009 in - na een stijging in de jaren voor het eerst weer gedaald. Dit is een landelijke trend. Eerder zijn in deze publicatiereeks ook uitgebracht de Monitor bedrijventerreinen 2009, de Monitor woningbouwplannen 2010 en de Kantorenmonitor Van de laatste monitor is onlangs ook een feitenblad met recente cijfers verschenen. Deze gegevens publiceren wij niet alleen op papier, maar ook digitaal via onze website Roelof van Netten, secretaris november

4 4

5 Technische toelichting Samenstelling van de regio In deze uitgave staan cijfers van de vijftien gemeenten die samen de regio vormen: Alphen aan den Rijn, Hillegom, Kaag en Braassem, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Nieuwkoop, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Rijnwoude, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude. Gemeentelijke herindelingen In deze publicatie staan ook cijfers met een peildatum of peiljaar vóór de recente gemeentelijke herindelingen in de regio : De gemeenten Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg zijn per 1 januari 2006 samengevoegd onder de nieuwe gemeentenaam Katwijk. De gemeenten Sassenheim, Voorhout en Warmond zijn per 1 januari 2006 samengevoegd onder de nieuwe gemeentenaam Teylingen. De gemeenten Alkemade en Jacobswoude zijn per 1 januari 2009 samengevoegd onder de nieuwe gemeentenaam Kaag en Braassem. De gemeenten Liemeer, Nieuwkoop en Ter Aar zijn per 1 januari 2007 samengevoegd onder de nieuwe gemeentenaam Nieuwkoop. Alle gemeenten worden in deze publicatie genoemd onder de naam die ze vanaf de fusiedatum hebben. Cijfers met een peildatum of jaar van vóór de herindeling zijn herberekend onder de nieuwe naam. Voorbeelden: Het inwonertal per 1 januari 2006 voor de gemeente Kaag en Braassem is berekend door de aantallen inwoners van Alkemade en Jacobswoude van die peildatum bij elkaar op te tellen. Het opkomstpercentage voor de verkiezingen voor Provinciale Staten van 2007 voor de gemeente Kaag en Braassem is berekend op basis van een gewogen gemiddelde van de opkomstpercentages van Alkemade en Jacobswoude. 5

6 1. Benchmark De regio is één van de bestuurlijke regio s van de Provincie Zuid-Holland en maakt ook onderdeel uit van de Zuidvleugel van de Randstad. Ruimtelijk functionele relaties zijn er vooral met de Stadsregio s Haaglanden en Amsterdam. In de grafieken is op een aantal punten vergeleken met andere regio s in de Noord- en Zuidvleugel en met Zuid-Holland en Nederland als geheel. Voor de onderwerpen oppervlakte, bevolking en wonen is vergeleken met andere bestuurlijke Wgr-(plus)regio s. Voor de meer economische onderwerpen is een vergelijking gemaakt met andere ruimtelijk-economische regio s, de zgn. COROP-gebieden. Dit vanwege het feit, dat deze gegevens niet altijd voor de Wgr-(plus)regio s beschikbaar waren of wel beschikbaar, maar niet vergelijkbaar waren. De grenzen van deze bestuurlijke regio s vallen immers niet altijd samen met die van de economische COROP-gebieden. Het COROP-gebied Leiden-Bollenstreek omvat weliswaar de twaalf oorspronkelijke -gemeenten, maar de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude, die zich in 2010 bij hebben aangesloten, behoren tot het COROP-gebied Oost Zuid-Holland. Hillegom N206 Noordwijk Noordwijkerhout Lisse N208 Haarlemmermeer Teylingen N206 Katwijk N206 A44 Oegstgeest Kaag en Braassem A4 N207 Wassenaar Leiden Leiderdorp Alphen aan den Rijn Nieuwkoop Voorschoten Zoeterwoude N11 N209 Rijnwoude N207 N11 Leidschendam- Voorburg Zoetermeer N209 Boskoop Bodegraven-Reeuwijk 6

7 1.1 Oppervlakte, inwoners en woningvoorraad in vergeleken met andere regio s 1 januari 2012 oppervlakte in km² inwoners woningen totaal w.v. land % Stadsregio Amsterdam % Stadsregio Haaglanden % Stadsregio Rotterdam % Drechtsteden % Midden-Holland % Zuid-Holland % Nederland % Bron: CBS (woningen: voorlopige cijfers) 1.2 Bevolking naar leeftijd in vergeleken met andere regio s 1 januari ,5% 60,8% 15,7% Stadsregio Amsterdam 22,1% 64,5% 13,4% Stadsregio Rotterdam 22,7% 61,8% 15,5% Stadsregio Haaglanden 23,0% 62,2% 14,8% Drechtsteden 23,9% 59,2% 17,0% Midden-Holland 25,1% 58,6% 16,3% Zuid-Holland 23,3% 61,1% 15,6% Nederland 23,3% 60,5% 16,2% 0% 25% 50% 75% 100% jonger dan t/m plus Bron: CBS 1.3 Bevolkingsdichtheid per km 2 land 1 januari Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland Zuid-Holland Nederland

8 1.4 Oppervlakte in km² Stadsregio Amsterdam Stadsregio Haaglanden Stadsregio Rotterdam Drechtsteden Midden-Holland Zuid-Holland Nederland Groei Bruto Binnenlands Product en Bruto Regionaal Product vanaf 2001 (2001=100) Nederland Groot - Amsterdam Groot - Rijnmond Utrecht Leiden en Bollenstreek * Oost Zuid-Holland Delft en Westland s-gravenhage Haarlem Bron: CBS * Het COROP-gebied Leiden en Bollenstreek omvat alle gemeenten van met uitzondering van Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude. Deze drie gemeenten behoren tot het COROP-gebied Oost Zuid-Holland. Toelichting: De ontwikkeling van het bruto regionaal product (BRP) in het COROP-gebied Leiden-Bollenstreek (= minus de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude) volgde in 2009 de landelijke dalende lijn ten opzichte van 2008; net als andere omliggende COROP-gebieden /regio s. Alleen in de gebieden Groot- Amsterdam en Groot-Rijnmond is het BRP gelijk gebleven. Weliswaar gaat het om voorlopige cijfers over 2009, maar de trend is toch wel duidelijk. 8

9 1.6 Opleidingsniveau jarigen in vergeleken met andere regio s % 40% 31% Oost Zuid-Holland 30% 43% 27% Delft en Westland 27% 41% 32% s-gravenhage 32% 36% 32% Groot - Rijnmond 36% 39% 25% Groot - Amsterdam 25% 35% 40% Zuid-Holland 33% 39% 28% Nederland 32% 40% 28% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% laag middelbaar hoog Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking 1.7 Gemiddeld huishoudinkomen* in vergeleken met andere regio s Oost Zuid-Holland Delft en Westland s-gravenhage Groot - Rijnmond Groot - Amsterdam Zuid-Holland Nederland Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek RIO (besteedbare huishoudinkomens) * exclusief studentenhuishoudens 9

10 2. Kerncijfers per gemeente In dit hoofdstuk staan een aantal kerngegevens van de gemeenten in. In de overzichten staat ter vergelijking de cijfers voor heel. De peildatum van de verschillende cijfers is: oppervlakte: 1 januari 2012 bevolking en huishoudens: 1 januari 2012 onderwijs naar woongemeente: schooljaar 2011/12 woningen en wooneenheden: 1 januari 2012 personenauto s: 1 januari 2012 bedrijfsgegevens: 1 januari 2011 bijstandsuitkeringen: 31 december 2011 gemiddeld huishoudinkomen: jaar 2009 opkomst verkiezing Tweede Kamer: 12 september

11 2.1 Gemeente Alphen aan den Rijn Alphen aan den Rijn aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 57,65 100% 525,00 100% waarvan land 55,01 95% 466,98 89% waarvan water 2,64 5% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 54 0% % gemiddelde woningbezetting 2,37 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,3 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 2,4% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 75,0% 79,1% 2.1a Leeftijdsopbouw Alphen aan den Rijn 1 januari 2002 en % 5% 0% : 70,6 duizend inwoners 2012: 72,9 duizend inwoners Leeftijd 11

12 2.2 Gemeente Hillegom Hillegom aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 13,48 100% 525,00 100% waarvan land 12,92 96% 466,98 89% waarvan water 0,56 4% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 570 3% % studenten HBO en WO 576 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 0 0% % gemiddelde woningbezetting 2,30 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,9% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 79,8% 79,1% 2.2a Leeftijdsopbouw Hillegom 1 januari 2002 en % 5% 0% : 20,8 duizend inwoners 2012: 20,8 duizend inwoners Leeftijd 12

13 2.3 Gemeente Kaag en Braassem Kaag en Braassem aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 72,24 100% 525,00 100% waarvan land 63,39 88% 466,98 89% waarvan water 8,85 12% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 670 3% % studenten HBO en WO 790 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 51 1% % gemiddelde woningbezetting 2,54 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,1% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 81,1% 79,1% 2.3a Leeftijdsopbouw Kaag en Braassem 1 januari 2002 en % 5% 0% : 25,1 duizend inwoners 2012: 25,7 duizend inwoners Leeftijd 13

14 2.4 Gemeente Katwijk Katwijk aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 31,13 100% 525,00 100% waarvan land 24,54 79% 466,98 89% waarvan water 6,59 21% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 0 0% % gemiddelde woningbezetting 2,56 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 2,2% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 77,4% 79,1% 2.4a Leeftijdsopbouw Katwijk 1 januari 2002 en % 5% 0% : 60,0 duizend inwoners 2012: 62,5 duizend inwoners Leeftijd 14

15 2.5 Gemeente Leiden Leiden aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 23,27 100% 525,00 100% waarvan land 21,95 94% 466,98 89% waarvan water 1,32 6% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO % % studenten HBO en WO % % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden % % gemiddelde woningbezetting 2,06 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 0,7 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 4,2% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 78,3% 79,1% 2.5a Leeftijdsopbouw Leiden 1 januari 2002 en % 5% 0% : 117,2 duizend inwoners 2012: 118,7 duizend inwoners Leeftijd 15

16 2.6 Gemeente Leiderdorp Leiderdorp aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 12,28 100% 525,00 100% waarvan land 11,55 94% 466,98 89% waarvan water 0,73 6% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 20110/2012) leerlingen MBO 657 2% % studenten HBO en WO 928 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 121 1% % gemiddelde woningbezetting 2,25 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 2,4% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 80,8% 79,1% 2.6a Leeftijdsopbouw Leiderdorp 1 januari 2002 en % 5% 0% : 26,7 duizend inwoners 2012: 26,7 duizend inwoners Leeftijd 16

17 2.7 Gemeente Lisse Lisse aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 16,05 100% 525,00 100% waarvan land 15,69 98% 466,98 89% waarvan water 0,36 2% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 577 3% % studenten HBO en WO 632 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 0 0% % gemiddelde woningbezetting 2,33 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,5% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 80,7% 79,1% 2.7a Leeftijdsopbouw Lisse 1 januari 2002 en % 5% 0% : 22,1 duizend inwoners 2012: 22,5 duizend inwoners Leeftijd 17

18 2.8 Gemeente Nieuwkoop Nieuwkoop aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 91,16 100% 525,00 100% waarvan land 78,88 87% 466,98 89% waarvan water 12,29 13% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 857 3% % studenten HBO en WO 724 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 14 0% % gemiddelde woningbezetting 2,62 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,2% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 78,3% 79,1% 2.8a Leeftijdsopbouw Nieuwkoop 1 januari 2002 en % 5% 0% : 26,8 duizend inwoners 2012: 27,0 duizend inwoners Leeftijd 18

19 2.9 Gemeente Noordwijk Noordwijk aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 51,45 100% 525,00 100% waarvan land 35,48 69% 466,98 89% waarvan water 15,97 31% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 544 2% % studenten HBO en WO 773 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 99 1% % gemiddelde woningbezetting 2,27 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,8% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 79,3% 79,1% 2.9a Leeftijdsopbouw Noordwijk 1 januari 2002 en % 5% 0% : 24,5 duizend inwoners 2012: 25,5 duizend inwoners Leeftijd 19

20 2.10 Gemeente Noordwijkerhout Noordwijkerhout aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 23,42 100% 525,00 100% waarvan land 22,61 97% 466,98 89% waarvan water 0,82 4% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 426 3% % studenten HBO en WO 444 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 0 0% % gemiddelde woningbezetting 2,44 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,5% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 80,4% 79,1% 2.10a Leeftijdsopbouw Noordwijkerhout 1 januari 2002 en % 5% 0% : 15,3 duizend inwoners 2012: 15,6 duizend inwoners Leeftijd 20

21 2.11 Gemeente Oegstgeest Oegstgeest aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 7,97 100% 525,00 100% waarvan land 7,3 92% 466,98 89% waarvan water 0,67 8% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 298 1% % studenten HBO en WO % % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 140 1% % gemiddelde woningbezetting 2,33 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,0 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,6% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 85,1% 79,1% 2.11a Leeftijdsopbouw Oegstgeest 1 januari 2002 en % 5% 0% : 21,3 duizend inwoners 2012: 22,8 duizend inwoners Leeftijd 21

22 2.12 Gemeente Rijnwoude Rijnwoude aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 57,89 100% 525,00 100% waarvan land 56,69 98% 466,98 89% waarvan water 1,20 2% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 532 3% % studenten HBO en WO 559 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 3 0% % gemiddelde woningbezetting 2,50 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,3% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 81,5% 79,1% 2.12a Leeftijdsopbouw Rijnwoude 1 januari 2002 en % 5% 0% : 19,1 duizend inwoners 2012: 18,6 duizend inwoners Leeftijd 22

23 2.13 Gemeente Teylingen Teylingen aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 33,49 100% 525,00 100% waarvan land 28,55 85% 466,98 89% waarvan water 4,93 15% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 812 2% % studenten HBO en WO % % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 11 0% % gemiddelde woningbezetting 2,47 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,3% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 81,6% 79,1% 2.13a Leeftijdsopbouw Teylingen 1 januari 2002 en % 5% 0% : 34,1 duizend inwoners 2012: 35,7 duizend inwoners Leeftijd 23

24 2.14 Gemeente Voorschoten Voorschoten aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 11,56 100% 525,00 100% waarvan land 11,16 97% 466,98 89% waarvan water 0,40 3% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 455 2% % studenten HBO en WO 702 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 9 0% % gemiddelde woningbezetting 2,25 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,1 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,9% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 82,5% 79,1% 2.14a Leeftijdsopbouw Voorschoten 1 januari 2002 en % 5% 0% : 22,6 duizend inwoners 2012: 24,3 duizend inwoners Leeftijd 24

25 2.15 Gemeente Zoeterwoude Zoeterwoude aantal % aantal % oppervlakte (km 2 ) 21,96 100% 525,00 100% waarvan land 21,26 97% 466,98 89% waarvan water 0,70 3% 58,03 11% inwoners (2012) % % per km 2 land jonger dan % % 20 t/m % % % % onderwijs (woongemeente, 2011/2012) leerlingen MBO 248 3% % studenten HBO en WO 270 3% % huishoudens (2012) % % eenpersoons % % meerpersoons zonder kinderen % % meerpersoons met kinderen % % woningen en wooneenheden (2012) % % woningen % % wooneenheden 0 0% % gemiddelde woningbezetting 2,55 2,32 personenauto s (2012) per huishouden 1,2 1,0 bedrijfsvestigingen (2011) banen per 100 inwoners jaar bijstandsuitkeringen (eind 2011) % huishoudens met uitkering 1,3% 2,4% gemiddeld huishoudinkomen (2009) opkomst verkiezing Tweede Kamer (2012) 78,8% 79,1% 2.15a Leeftijdsopbouw Zoeterwoude 1 januari 2002 en % 5% 0% : 8,7 duizend inwoners 2012: 8,2 duizend inwoners Leeftijd 25

26 3. Oppervlakte en bodemgebruik In heeft Nieuwkoop de grootste oppervlakte en Oegstgeest de kleinste. Leiden heeft de meeste inwoners en is de dichtstbevolkte gemeente en Rijnwoude heeft het minste aantal inwoners per km2. Als heel zo dun bevolkt was als Rijnwoude dan had het zo n 160 duizend inwoners; ware zo dicht bevolkt als Leiden dan woonden hier ruim 2,5 miljoen mensen. 3.1 Oppervlakte gemeenten van 2012 oppervlakte km 2 inwoners 1 jan 2012 totaal land water aantal per km 2 land 525,0 467,0 58, Alphen aan den Rijn 57,7 55,0 2, Hillegom 13,5 12,9 0, Kaag en Braassem 72,2 63,4 8, Katwijk 31,1 24,5 6, Leiden 23,3 22,0 1, Leiderdorp 12,3 11,6 0, Lisse 16,1 15,7 0, Nieuwkoop 91,2 78,9 12, Noordwijk 51,5 35,5 16, Noordwijkerhout 23,4 22,6 0, Oegstgeest 8,0 7,3 0, Rijnwoude 57,9 56,7 1, Teylingen 33,5 28,6 4, Voorschoten 11,6 11,2 0, Zoeterwoude 22,0 21,3 0, Bron: CBS 3.2 Bevolkingsdichtheid per gemeente (inwoners per km 2 land) Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS

27 3.3 Bodemgebruik land (hectare) in 2008 land totaal verkeersterrein bebouwd terrein semi-bebouwd terrein recreatieterrein agrarisch terrein bos en open natuurlijk terrein Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS 3.4 Vergelijking landgebruik (%), Zuid-Holland en Nederland % 5% 64% 8% 5% Zuid-Holland 19% 6% 60% 7% 8% Nederland 10% 3% 67% 14% 5% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Bebouwd Recreatie Agrarisch Bos en natuur Overig Bron: CBS 1 Overig = semi-bebouwd en verkeersterrein 27

28 4. Bevolking In 2011 nam het aantal inwoners in toe met personen, ofwel 0,4%. Leiden had de grootste absolute toename: plus 833 personen, Voorschoten groeide met 1,9% relatief het meest. Anno 2012 is in 15,7% een 65-plusser, dat is een net iets kleiner percentage dan in heel Nederland (16,2%). Dit percentage varieert wel voor de vijftien gemeenten, van 12,9% 65-plussers in Leiden tot 19,7% in Voorschoten. In 2011 verhuisden ruim negenduizend personen die al in een gemeente van woonden naar een andere gemeente binnen de regio. 4.1 Ontwikkeling omvang bevolking in aantal inwoners ontwikkeling (%) Gemeente ,4% +2,5% Alphen aan den Rijn ,2% +3,1% Hillegom ,0% -0,1% Kaag en Braassem ,0% +2,7% Katwijk ,7% +4,2% Leiden ,7% +1,3% Leiderdorp ,4% -0,0% Lisse ,8% +2,1% Nieuwkoop ,1% +0,6% Noordwijk ,3% +3,9% Noordwijkerhout ,3% +2,6% Oegstgeest ,1% +7,2% Rijnwoude ,8% -2,8% Teylingen ,4% +4,5% Voorschoten ,9% +7,8% Zoeterwoude ,5% -5,6% Bron: CBS 4.2 Ontwikkeling omvang bevolking in, Zuid-Holland en Nederland % +4% +3,9% +3,8% +3% +2% +2,5% +1% 0% Nederland Zuid-Holland 28 Bron: CBS

29 Ontwikkeling bevolking in, per gemeente Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS 4.4 Ontwikkeling bevolking in, per leeftijdsgroep van 5 jaar Bron: CBS 29

30 4.5 Leeftijdsopbouw 1 januari 2012 Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude totaal jonger dan t/m plus t/m 4 jaar t/m 9 jaar t/m 14 jaar 15 t/m 19 jaar t/m 24 jaar t/m 29 jaar t/m 34 jaar t/m 39 jaar t/m 44 jaar t/m 49 jaar t/m 54 jaar t/m 59 jaar 60 t/m 64 jaar t/m 69 jaar t/m 74 jaar t/m 79 jaar t/m 84 jaar t/m 89 jaar t/m 94 jaar of ouder Bron: CBS 4.6 Inwoners naar herkomst in 1 januari 2012 herkomst-aantallen herkomst-percentage totaal Nederland niet-westers land westers land Nederland niet-westers land westers land ,4% 8,2% 9,4% Alphen aan den Rijn ,5% 11,2% 9,3% Hillegom ,9% 5,5% 9,6% Kaag en Braassem ,1% 2,8% 5,1% Katwijk ,2% 4,6% 5,2% Leiden ,7% 15,2% 13,1% Leiderdorp ,2% 10,0% 9,7% Lisse ,7% 3,8% 8,5% Nieuwkoop ,7% 3,3% 5,1% Noordwijk ,6% 4,4% 11,0% Noordwijkerhout ,4% 3,5% 9,1% Oegstgeest ,9% 6,8% 14,3% Rijnwoude ,8% 3,2% 5,0% Teylingen ,6% 4,9% 8,5% Voorschoten ,5% 7,7% 12,8% Zoeterwoude ,9% 4,3% 5,7% 30 Bron: CBS Herkomst (CBS-definitie) Iemand is van buitenlandse herkomst als minimaal één van diens ouders in het buitenland is geboren. Als hij/zij zelf ook in het buitenland is geboren is het een allochtoon van de eerste generatie, anders van de tweede. Classificatie westers niet-westers: Bij de verdeling van de landen van herkomst van allochtonen in westers en niet-westerse landen wordt de classificatie van het CBS aangehouden. Tot de westerse landen horen in deze classificatie: alle Europese landen alle landen van het Noord-Amerikaanse continent Japan en Indonesië Australië en Nieuw Zeeland

31 4.7 Leeftijdsopbouw, Zuid-Holland en Nederland 1 januari % 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude jonger dan t/m plus Bron: CBS 4.8 Inwoners naar herkomst in 1 januari 2012 Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Nederland niet-westers land westers land Bron: CBS 31

32 4.9 Huishoudens in naar type 1 januari 2012 meerpersoons totaal eenpersoons zonder kinderen met kinderen Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS 4.10 Ontwikkeling van de verschillende soorten huishoudens in % +17,5% +10% +8,5% +5% 0% -0,5% -5% eenpersoons meerpersoons zonder kinderen meerpersoons met kinderen 2012 Bron: CBS 32

33 4.11 Loop van de bevolking in 2011 inwoners op 1 jan 2011 geboorte sterfte vestiging vertrek 1 overige correcties ontwikkeling inwoners op 31 dec migratie tussen gemeenten onderling Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS 1 Vertrek inclusief administratieve correcties 2 Vestiging en vertrek totaal exclusief migratie tussen de gemeenten onderling 4.12 Geboorte en sterfte in 2011 aantallen per duizend inwoners geboorte sterfte saldo geboorte sterfte saldo ,0 7,5 +3,5 Alphen aan den Rijn ,9 6,8 +5,0 Hillegom ,6 8,9 +1,7 Kaag en Braassem ,7 5,8 +3,9 Katwijk ,4 7,8 +5,6 Leiden ,4 7,1 +4,3 Leiderdorp ,0 6,7 +3,3 Lisse ,2 7,7 +2,5 Nieuwkoop ,5 6,5 +3,0 Noordwijk ,3 8,6 +1,8 Noordwijkerhout ,9 8,6 +0,3 Oegstgeest ,1 9,0 +0,1 Rijnwoude ,1 5,8 +5,3 Teylingen ,3 8,5 +1,8 Voorschoten ,3 9,4 +0,9 Zoeterwoude ,1 6,7 +2,3 Bron: CBS 33

34 4.13 Vestiging en vertrek in 2011 gevestigd vanuit vertrokken naar saldo elders Holland Rijnland overig Nederland buitenland elders Holland Rijnland overig Nederland buitenland elders Holland Rijnland overig Nederland buitenland Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS 4.14 Verhuisde personen tussen de gemeenten van 2011 Bron: CBS totaal vertrokken Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden gevestigd in (naar) Leiderdorp vertrokken uit (van) totaal gevestigd Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude 34

35 4.15 Vestiging en vertrek in vertrek vestiging tussen gemeenten overige gemeenten Nederland buitenland Bron: CBS 4.16 Saldi gevestigde min vertrokken personen tussen de gemeenten van 2011 Bron: CBS totaal saldo Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden gevestigd in (naar) vertrokken uit (van) Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude 35

36 5. Wonen In 2011 nam de woningvoorraad in toe met woningen, ofwel 1,0%. In Alphen aan den Rijn nam de woningvoorraad met plus 407 woningen absoluut het meeste toe, in Oegstgeest groeide de woningvoorraad met 2,1% relatief het meest. Ook in 2011 geldt: aantal eenpersoonshuishoudens neemt toe (zie hoofdstuk 4 bevolking) dus het gemiddeld aantal bewoners per woning neemt af. Hierdoor zijn er steeds meer woningen nodig om hetzelfde aantal mensen te huisvesten. 5.1 Ontwikkeling woningvoorraad in 1 januari aantal woningen per 1 januari ontwikkeling (%) gemeente ,0% +8,3% Alphen aan den Rijn ,3% +9,3% Hillegom ,6% +7,5% Kaag en Braassem ,5% +9,6% Katwijk ,3% +9,7% Leiden ,7% +4,8% Leiderdorp ,7% +7,0% Lisse ,1% +8,8% Nieuwkoop ,9% +7,4% Noordwijk ,1% +10,1% Noordwijkerhout ,4% +13,6% Oegstgeest ,1% +13,7% Rijnwoude ,2% +5,1% Teylingen ,4% +10,1% Voorschoten ,6% +14,0% Zoeterwoude ,6% +4,2% Bron: CBS (2012 voorlopige cijfers) 5.2 Ontwikkeling aantal woningen en wooneenheden, inwoners en woningbezetting jaar woningen wooneenheden woningen + wooneenheden inwoners inwoners per woning + wooneenheid , , , , , , , , , , ,323 Bron: CBS (2011 woningen en wooneenheden voorlopige cijfers) 36

37 5.3 Woningen+wooneenheden, inwoners en woningbezetting, % ontwikkeling % +7,8% +6% +4% +2% +2,5% 0% -2% -4% -6% woningen + wooneenheden inwoners inwoners per woning + wooneenheid ,0% 5.4 Voorraad woonruimten in 1 januari 2012 Gemeente totaal woningen wooneenheden capaciteit bijzondere woongebouwen a recreatiewoningen Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS (voorlopige cijfers) a peildatum capaciteit bijzondere woongebouwen is 1 januari

38 5.5 Gereedgekomen nieuwbouwwoningen naar eigendom en woningtype 2011 huurwoningen koopwoningen gemeente totaal totaal eengezins meergezins totaal eengezins meergezins Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS 5.6 Toevoegingen en onttrekkingen aan de woningvoorraad 2011 Alphen a/d Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude onttrekkingen toevoegingen saldo Bron: CBS Toevoegingen: totaal van nieuwbouw en overige toevoegingen Onttrekkingen: totaal van sloop en overige onttrekkingen 38

39 A4 6. Economie & toerisme Van de tien topsectoren, die door het Rijk zijn benoemd als trekkers van de economie in Nederland, zijn er drie geheel of gedeeltelijk prominent aanwezig in : het Life Science cluster in Leiden en Oegstgeest, het ruimtevaartcluster in vooral Noordwijk en Leiden en de Greenports Duin- en Bollenstreek, Boskoop en Aalsmeer. De regio heeft met deze sectoren en met het zich sterk ontwikkelende een prima uitgangspositie verworven in de Zuidvleugel. Daarnaast is het (congres-)toerisme een sterke sector in de regio. Er is een grote diversiteit aan toeristische attracties en musea aanwezig, die jaarlijks honderdduizenden bezoekers trekken. Grootste trekpleister is de Keukenhof met in 2011 bijna bezoekers. kent ruim 80 formele bedrijventerreinen met een netto oppervlakte van ruim hectare. Op deze locaties werkten eind 2011 ruim mensen. Verder is er ruim 1,5 miljoen m² aan kantoorruimte in de regio, waarvan eind 2011 bijna 13% leeg stond; de leegstand is de laatste jaren gestegen. Bedrijventerreinen in Hillegom Noordwijk Noordwijkerhout Lisse H o l l a n d R i j n l a n d B e d r i j v e n t e r r e i n e n Teylingen A44 Katwijk Oegstgeest Kaag en Braassem Nieuwkoop Leiden Leiderdorp Voorschoten N11 Alphen aan den Rijn Zoeterwoude Rijnwoude Bron: Provincie Zuid-Holland Sources: Esri, DeLorme, NAVTEQ, TomTom, Intermap, ipc, USGS, FAO, NPS, NRCAN, GeoBase, IGN, Kadaster NL, Ordnance Survey, Esri Japan, 0 METI, 2,5 Esri 5 kmchina Source: (Hong Esri, Kadaster Kong), NL, and Esri the User GIS Community User Community ± 39

40 6.1 Leiden Bio Science Park 2011 oppervlakte 110 hectare Gespecialiseerde life science bedrijven 85 Kennisinstellingen 7 Multi-tenant buildings 5 Musea 2 aantal werkzame personen * waarvan bij LUMC waarvan bij overige kennisinstellingen waarvan bij life sciencebedrijven Aantal studenten (wo-hbo-mbo) Bezoekersaantallen musea - Naturalis Corpus Experience Bronnen: Leiden Bio Science Park Foundation en Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme * werkzaam in life sciencegerelateerde banen 6.2 Kantorenvoorraad in aantal kantoren kantoren voorraad (m 2 bvo) gemiddelde grootte per kantoor (m² bvo) leegstand (m 2 bvo) % leegstand 11,8% 12,0% 12,8% in aanbouw (m 2 bvo) % in aanbouw 5,0% 6,5% 4,6% 6.3 Ontwikkeling van de kantorenvoorraad in aantal panden m 2 bvo stand 1 januari af: herbestemming bij: herbestemming bij: opgeleverd stand 1 januari Grootteklasse van de kantorenvoorraad in (incl. leegstand) aantal m 2 bvo % aantal m 2 bvo % aantal m 2 bvo % < 500 m 2 bvo % % % m 2 bvo % % % m 2 bvo % % % m 2 bvo % % % vanaf m 2 bvo % % % totaal % % % 40

41 6.5 Bestaande formele bedrijventerreinen* gemeente aantal terreinen oppervlakte (in ha) vestigingen banen bruto netto absoluut netto per hectare Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Aantal terreinen en oppervlakte per 1 januari 2012 Vestigingen en werkzame personen per 1 januari exclusief ESTEC-terrein 2 exclusief de AKZO Nobel 3 exclusief Heineken Bron: Provincie Zuid-Holland / Infodesk Bedrijventerreinen en Bedrijven Register Zuid-Holland Toelichting: Onder een formeel bedrijventerrein wordt verstaan een terrein van minimaal één hectare bruto, dat vanwege zijn bestemming bestemd en geschikt is voor gebruik door handel, nijverheid, industrie en dienstverlening. Een bedrijventerrein is bestaand wannner de gronduitgifte is gestart. De oppervlakte, het aantal vestigingen en het aantal werkzame personen is afgerond op 5-tallen. 6.6 Bezoek aan toeristische attracties aantal bezoekers Attracties: Archeon, Alphen aan den Rijn Avifauna, Alphen aan den Rijn Corpus Experience, Oegstgeest Keukenhof, Lisse Space Expo, Noordwijk Musea: Atlantikwall Museum, Noordwijk De Lakenhal, Leiden De Zwarte Tulp, Lisse Ford Museum, Hillegom Grootmoedertijdmuseum, Alphen aan den Rijn Hortus Botanicus, Leiden Kasteel Duivenvoorde, Voorschoten Katwijks museum, Katwijk Leids Wevershuis, Leiden Molenmuseum De Valk, Leiden Museum Boerhaave, Leiden Museum voor Volkenkunde, Leiden Nationaal Smalspoormuseum, Valkenburg Naturalis, Leiden Oudheidkamer Het Molenhuis, Benthuizen Rijksmuseum van Oudheden, Leiden Sieboldhuis, Leiden Smederijmuseum, Nieuwkoop Overig: Bezoekerscentrum Natuurmonumenten, Nieuwkoop Informatiecentrum A4-HSL, Leiderdorp Geen gegevens bekend of niet publicabel Bron: Zuid-Hollands Bureau voor Toerisme 41

42 6.7 Tuinbouw open grond bedrijven oppervlakte (ha) gemiddelde oppervlakte totaal , , ,7 5,0 5,1 5,2 Alphen aan den Rijn ,8 35,0 47 2,6 2,1 2,6 Hillegom ,4 547,8 514,94 10,3 10,5 11,7 Kaag en Braassem ,1 215,2 220,77 1,9 3,0 3,2 Katwijk ,8 38,5 35,73 2,6 1,1 1,1 Leiden ,5 1,3 1,52 1,5 1,3 1,5 Leiderdorp ,5 4,9 1,47 1,8 2,4 1,5 Lisse ,2 317,8 292,25 9,3 8,6 8,6 Nieuwkoop ,9 178,7 178,49 2,0 1,9 1,9 Noordwijk ,4 295,5 278,44 4,9 5,0 5,5 Noordwijkerhout , ,1 1455,98 9,9 10,3 10,7 Oegstgeest ,0 9,0 6,22 1,1 1,0 0,8 Rijnwoude ,3 384,3 353,39 2,7 2,4 2,3 Teylingen ,3 457,5 462,64 5,1 5,3 5,4 Voorschoten ,2 5,1 5,46 2,1 1,3 1,4 Zoeterwoude ,1 16,3 17,38 1,4 2,3 3,5 1 Hillegom, Katwijk, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout en Teylingen maken deel uit van de Greenport Duin en Bollenstreek 2 Rijnwoude maakt deel uit van greenport Boskoop 3 Kaag en Braassem en Nieuwkoop maken deel uit van de Greenport Aalsmeer Bron: CBS 6.8, oppervlakte (hectare) tuinbouw open grond en onder glas 2011 bloembollen en -knollen 0, ,8 bloemen 404,2 312,1 bomen en vaste planten 29,3 602,5 groenten en fruit 255,2 10, Open grond Onder glas 42

43 6.9 Tuinbouw onder glas bedrijven oppervlakte (ha) gemiddelde oppervlakte totaal ,1 374,6 351,5 0,6 0,6 0,6 Alphen aan den Rijn ,9 8,6 8,1 1,1 1,0 0,8 Hillegom ,2 9,7 9,3 0,3 0,3 0,4 Kaag en Braassem ,0 102,3 94,5 0,9 1,0 1,0 Katwijk ,1 76,0 70,3 1,1 1,1 1,1 Leiden ,9 0,1 0,1 0,4 0,1 0,1 Leiderdorp ,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Lisse ,3 4,4 2,4 0,2 0,3 0,2 Nieuwkoop ,5 108,7 105,9 0,7 0,7 0,8 Noordwijk ,1 12,0 10,5 0,3 0,4 0,3 Noordwijkerhout ,0 20,9 19,4 0,3 0,3 0,3 Oegstgeest ,1 5,1 4,2 0,5 0,5 0,5 Rijnwoude ,7 9,2 8,9 0,1 0,1 0,1 Teylingen ,8 11,4 11,5 0,3 0,2 0,3 Voorschoten ,0 4,5 4,9 1,0 0,9 1,0 Zoeterwoude ,3 1,6 1,5 0,8 0,5 0,8 1 Hillegom, Katwijk, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout en Teylingen maken deel uit van de Greenport Duin en Bollenstreek 2 Rijnwoude maakt deel uit van greenport Boskoop 3 Kaag en Braassem en Nieuwkoop maken deel uit van de Greenport Aalsmeer Bron: CBS 6.10 Bollenbroei 1 in bedrijven productie totaal Hyacintenbroei Tulpenbroei Narcissenbroei Bollenbroei is het (door toevoegen van warmte) sneller laten groeien van bolgewassen om vervroegde bloei te krijgen. 2 Productie: Hyancinten en tulpen * duizend stuks; narcissen * duizend kilo. 3 Op bedrijven kunnen meerdere soorten bloemen in broei worden gekweekt; daarom is totaal aantal bedrijven minder dan de som. Bron: CBS 43

44 7. Verkeer en vervoer 7.1 Motorvoertuigenpark 1 januari 2012 personenauto s bedrijfsmotorvoertuigen motor- totaal bestelauto s vrachtauto s trekkers spec. voertuigen autobussen tweewielers Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS Het aantal personenauto s in de regio nam toe van 206,6 duizend in 2002 tot 236,3 duizend in Dat betekent dat er in 2012 gemiddeld 101 auto s zijn voor elke honderd huishoudens in de regio. Leiden heeft met 69 auto s per honderd huishoudens relatief het kleinste aantal personenauto s, Alphen aan den Rijn heeft het grootste aantal met 126 auto s per honderd huishoudens. In 2011 waren er dagelijks 81 duizend in- en uitstappende treinreizigers op de zeven treinstations in de regio. In 2011 werden ruim 363 duizend ritten gemaakt in het collectief vraagafhankelijk vervoer, ruim 52 duizend ritten meer dan in

45 7.2 Ontwikkeling aantal motorvoertuigen in Personenauto s Bedrijfsmotorvoertuigen Motortweewielers Bron: CBS 7.3 Aantal personenauto s per honderd huishoudens Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS 45

46 7.4 In- en uitstappende treinreizigers station totaal Alphen aan den Rijn Hillegom Leiden Centraal Leiden Lammenschans Leiden de Vink Voorhout Voorschoten Bron: Nederlandse Spoorwegen 1 gemiddeld aantal per werkdag, uitgaande van tellingen van maandag tot en met donderdag in het kalenderjaar. 7.5 Vier vormen van verkeersoverlast (% van de inwoners dat vindt dat probleem vaak voorkomt) % 30% 20% 10% 0% Alphen a/d Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: Veiligheidsmonitor Parkeeroverlast Agressief verkeersgedrag Geluidsoverlast verkeer Te hard rijden 46

47 7.6 Collectief vraagafhankelijk vervoer (CVV) aantal pashouders aantal ritten ritten per pashouder n.v.t. n.v.t. CVV totaal n.v.t. n.v.t. pashouders WMO - totaal ,4 22,4 Hillegom ,6 24,9 Kaag en Braassem ,8 21,4 Katwijk * ,3 Leiden ,2 24,5 Leiderdorp ,5 21,4 Lisse ,1 19,8 Noordwijk ,0 25,5 Noordwijkerhout ,6 25,9 Oegstgeest ,5 18,3 Teylingen ,6 26,0 Voorschoten ,6 16,1 Zoeterwoude ,0 13,8 niet-pashouders (OV-algemeen) n.v.t. n.v.t. CVV Rijnstreek n.v.t. n.v.t. pashouders WMO - totaal ,2 74,2 Alphen aan den Rijn ,1 78,4 Nieuwkoop ,6 67,0 Rijnwoude ,3 67,2 niet-pashouders (OV-algemeen) n.v.t. n.v.t. * De gemeente Katwijk had tot en met 2010 een eigen systeem van Collectief Vraafafhankelijk Vervoer Bronnen: en Stichting CVV-Rijnstreek 47

48 8. Arbeidsmarkt, werk en inkomen In 2011 telde de regio 24,8 duizend bedrijfsvestigingen met in totaal 206 duizend werknemers. Dat betekent dat er voor elke honderd inwoners in de leeftijd van 15 tot en met 64 jaar 58 banen zijn. De meeste banen in zijn er in de bedrijfstak gezondheidzorg en maatschappelijke dienstverlening: 44,4 duizend ofwel 22% van het totaal aantal banen. kent als woon- en werkregio omvangrijke pendelstromen met per saldo meer uitgaande dan inkomende forenzen. In 2009 werkten 93,4 duizend inwoners van Holland Rijnland buiten de regio en werkten in de regio 61,3 duizend mensen die elders woonden. Een negatief pendelsaldo van 32,1 duizend mensen. Van alle 15- tot en met 64-jarigen staat 3,0% als niet-werkende werkzoekende ingeschreven bij het UWV. Dit percentage neemt toe met de leeftijd: voor 15- tot en met 26-jarigen is het 1,3%, voor 45- tot en met 64-jarigen is het 3,7%. In vergelijking met Zuid-Holland en Nederland is het gemiddelde besteedbare huishoudinkomen in ( ) relatief hoog (cijfers 2009). Oegstgeest is de gemeente met het hoogste gemiddelde inkomen ( ). 8.1 Vestigingen en banen 1 in per sector 1 januari vestigingen banen 1 gemiddelde grootte sector totaal ,5 9,4 8,3 A Landbouw, bosbouw en visserij ,5 3,4 3,1 B Winning van delfstoffen ,0 1,0 1,0 C Industrie ,2 19,2 18,0 D Prod., distributie en handel in elektriciteit & aardgas ,5 83,6 59,4 E Winning en distributie van water ,8 18,1 16,7 F Bouwnijverheid ,3 5,2 4,6 G Groot- en detailhandel, reparatie van auto's ,9 7,9 7,5 H Vervoer, opslag en dienstverlening, post en koeriers ,7 18,1 16,1 I Horeca ,2 8,5 8,3 J Informatie & communicatie ,6 5,6 4,5 K Financiële instellingen ,8 9,8 9,2 L Verhuur van en handel in onroerend goed ,0 5,5 5,2 M Advisering, onderzoek en zakelijke dienstverlening ,4 5,0 4,2 N Verhuur van roer. goed. en overige zakelijke dienstverl ,0 7,8 7,0 O Openbaar bestuur, overh.diensten en verpl. soc. verz ,8 119,1 121,2 P Onderwijs ,9 19,9 16,1 Q Gezondheidszorg en maatsch. dienstverlening ,9 20,4 17,2 R Kunst, cultuur, sport en recreatie ,7 5,0 4,2 S Overige dienstverlening ,8 2,8 2,6 Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland 1 Banen = totaal van voltijd en deeltijd werkende werkzame personen In 2008 is een nieuwe standaard bedrijvendindeling van kracht geworden. Die indeling is niet goed vergelijkbaar met de indeling die daarvoor gold. Daarom staan in deze tabel alleen cijfers vanaf de nieuwe indeling. 48

49 8.2 Vestigingen en banen 1 in per gemeente vestigingen banen 1 gemeente / gebied Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland 1 Banen = totaal van voltijd en deeltijd werkende werkzame personen 8.3 Banen in per honderd inwoners 15 t/m 64 jaar 2011 Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: Bedrijvenregister Zuid Holland

50 8.4 Woon-werkverkeer in 2009 woont in woont elders totaal werkt in eigen gemeente werkt in andere regio-gemeente werkt buiten de regio werkt in Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: CBS, bewerkt door EIM 8.5 In- en uitgaande pendel 2009 Rest van Nederland Haarlem e.o. Regio Amsterdam Holland-Rijnland Regio Utrecht Regio Den Haag Oost Zuid-Holland Delft e.o. Regio Rotterdam 50

51 8.6 Bruto arbeidsparticipatie naar sekse 3-jaarsperiode 2009/ % 60% 40% 73% 81% 66% 75% 82% 68% 76% 82% 70% 79% 86% 71% 73% 86% 59% 72% 77% 67% 73% 82% 64% 74% 79% 69% 71% 81% 61% 73% 81% 65% 71% 80% 63% 71% 80% 62% 74% 84% 64% 75% 82% 69% 70% 76% 65% 20% 0% Alphen a/d Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten totaal mannen vrouwen Bron: CBS, enquête beroepsbevolking (EBB) Opmerkingen: 1) de cijfers voor totaal zijn berekend 2) van de gemeente Zoeterwoude zijn geen gegevens beschikbaar 8.7 Werkloosheidsuitkeringen ultimo abs. abs. abs. abs. abs. abs. % jarigen ,9% Alphen aan den Rijn ,2% Hillegom ,5% Kaag en Braassem ,8% Katwijk ,4% Leiden ,9% Leiderdorp ,7% Lisse ,2% Nieuwkoop ,5% Noordwijk ,0% Noordwijkerhout ,6% Oegstgeest ,7% Rijnwoude ,5% Teylingen ,8% Voorschoten ,0% Zoeterwoude ,3% Zuid-Holland ,3% Nederland ,4% Bron: CBS (cijfers door CBS afgerond op een tiental) 51

52 8.8 Niet-werkende werkzoekenden in naar leeftijd eind 2011 aantal % in bevolking totaal totaal totaal HR ,0% 1,3% 3,3% 3,7% Alphen aan den Rijn ,1% 1,6% 3,0% 3,8% Hillegom ,9% 0,9% 3,0% 3,7% Kaag en Braassem ,4% 1,1% 2,4% 2,9% Katwijk ,0% 1,0% 2,1% 2,5% Leiden ,5% 1,6% 5,3% 5,9% Leiderdorp ,3% 1,5% 3,3% 4,1% Lisse ,5% 0,8% 2,3% 3,5% Nieuwkoop ,2% 1,1% 2,6% 2,5% Noordwijk ,3% 0,8% 2,3% 3,0% Noordwijkerhout ,1% 0,6% 2,4% 2,5% Oegstgeest ,6% 0,8% 2,8% 3,2% Rijnwoude ,2% 0,9% 2,6% 2,7% Teylingen ,0% 0,9% 2,1% 2,5% Voorschoten ,6% 1,8% 3,6% 4,4% Zoeterwoude ,0% 0,8% 2,0% 2,5% Bron: UWV 8.9 Niet werkende werkzoekenden als % van 15 t/m 64-jarigen in de bevolking eind ,0% Alphen aan den Rijn 3,1% Hillegom 2,9% Kaag en Braassem 2,4% Katwijk 2,0% Leiden 4,5% Leiderdorp 3,3% Lisse 2,5% Nieuwkoop 2,2% Noordwijk 2,3% Noordwijkerhout 2,1% Oegstgeest 2,6% Rijnwoude 2,2% Teylingen 2,0% Voorschoten 3,6% Zoeterwoude 2,0% 0% 1% 2% 3% 4% 5% Bron: UWV 52

53 8.10 Arbeidongeschiktheidsuitkeringen eind 2011 WAO, WAZ en Wajong WIA IVA en WIA WGA totaal WAO WAZ Wajong totaal IVA WGA Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Zuid-Holland Nederland Bron: CBS (cijfers door CBS afgerond op een tiental) 8.11 Bijstandsuitkeringen aan huishoudens met 65-minners eind eind abs. abs. abs. abs. abs. abs. abs. % huishoudens ,4% Alphen aan den Rijn ,4% Hillegom ,9% Kaag en Braassem ,1% Katwijk ,2% Leiden ,2% Leiderdorp ,4% Lisse ,5% Nieuwkoop ,2% Noordwijk ,8% Noordwijkerhout ,5% Oegstgeest ,6% Rijnwoude ,3% Teylingen ,3% Voorschoten ,9% Zoeterwoude ,3% Zuid-Holland ,2% Nederland ,2% Bron: CBS (cijfers door CBS afgerond op een tiental) 53

54 8.12 Huishoudinkomens 1 (* 1.000) gemiddeld mediaan ,9 37,6 37,8... Alphen aan den Rijn 36,4 37,0 36,9 31,8 32,9 33,0 Hillegom 36,2 36,9 36,7 30,8 31,8 32,0 Kaag en Braassem. 40,8 40,4. 34,9 35,5 Katwijk 35,7 36,2 36,3 31,2 32,0 32,2 Leiden 32,6 33,4 34,1 26,7 27,6 28,3 Leiderdorp 38,0 38,6 39,8 33,7 34,6 35,5 Lisse 35,6 35,8 36,6 30,9 32,2 32,7 Nieuwkoop 41,0 41,2 40,0 34,8 35,8 35,7 Noordwijk 38,6 38,7 38,4 30,2 31,6 32,1 Noordwijkerhout 36,7 37,3 36,3 31,4 32,3 32,3 Oegstgeest 46,0 46,5 46,7 37,5 38,4 39,2 Rijnwoude 39,9 39,3 39,0 34,1 35,2 35,3 Teylingen 40,4 40,9 41,3 34,6 35,6 36,1 Voorschoten 41,2 42,5 42,6 35,2 36,3 36,9 Zoeterwoude 41,1 41,4 41,2 34,9 37,1 37,3 Zuid-Holland 33,8 34,4 34,6 28,3 29,1 29,3 Nederland 33,6 34,3 34,3 28,6 29,5 29,6 Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek RIO (besteedbare huishoudinkomens) 1 exclusief studentenhuishoudens 2 mediaan: de helft van de huishoudens heeft een lager inkomen, de helft een hoger De mediaan van kon met de beschikbare gegevens niet worden berekend 8.13 Besteedbare inkomens per huishouden* 2009 Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Zuid Holland Nederland 35% 33% 34% 31% 34% 43% 30% 37% 29% 37% 33% 26% 30% 30% 29% 23% 41% 40% 41% 40% 42% 41% 44% 42% 40% 42% 37% 43% 35% 44% 38% 38% 47% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 36% 38% 40% decielen 1-4: < decielen 5-8: decielen 9-10: > % 24% 24% 29% 22% 21% 28% 22% 29% 26% 24% 38% 27% 31% 33% 30% 21% 20% Bron: CBS, Regionaal InkomensOnderzoek RIO * exclusief studentenhuishoudens 54 Inkomensgrenzen decielgroepen particuliere huishoudinkomens De particuliere huishoudens van heel Nederland worden gerangschikt naar hoogte van besteedbaar inkomen en vervolgens verdeeld in tien decielgroepen; met in elke groep 10% huishoudens. In elke decielgroep wordt het laagste en het hoogste inkomen bepaald. Deze inkomens vormen de klassengrenzen van de decielen. Met behulp van deze klassengrenzen kunnen van een kleinere geografische eenheid (zoals een gemeente) de percentages huishoudens in elke decielgroep worden bepaald.

55 9. Jeugd, onderwijs en zorg In wonen 173 duizend mensen onder de 27 jaar; dat is een derde van de totale bevolking van. Het opleidingsniveau in is relatief hoog: 31% van de 15- tot en met 64-jarigen heeft een hoog opleidingsniveau tegenover 28% in Zuid-Holland of Nederland (cijfers 2011). Er zijn ook veel inwoners die een opleiding aan hogeschool of universiteit volgen, in 2011/2012 waren het er 25,2 duizend ofwel 5% van de totale bevolking. 9.1 Inwoners jonger dan 27 in 1 januari 2012 aantallen percentage in totale bevolking 0-3 jaar 4-11 jaar jaar jaar 0-3 jaar 4-11 jaar jaar jaar % 9% 7% 12% Alphen aan den Rijn % 10% 8% 10% Hillegom % 9% 7% 10% Kaag en Braassem % 10% 8% 10% Katwijk % 11% 8% 12% Leiden % 8% 6% 18% Leiderdorp % 10% 8% 9% Lisse % 9% 7% 10% Nieuwkoop % 10% 8% 10% Noordwijk % 8% 7% 10% Noordwijkerhout % 9% 8% 10% Oegstgeest % 10% 8% 10% Rijnwoude % 10% 8% 10% Teylingen % 11% 8% 10% Voorschoten % 10% 8% 8% Zoeterwoude % 9% 8% 10% Bron: CBS 9.2 Leerlingen voortgezet onderwijs naar woongemeente schooljaar 2011/2012 totaal leerjaar 1 en 2 Praktijkonderwijs en VMBO, va. klas 3 HAVO, klas 3-5 VWO, klas Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), voorlopige cijfers 55

56 9.3 Studenten mbo, hbo en wo naar woongemeente studiejaar 2011/2012 mbo hbo en wo totaal bbl bol totaal hbo wo Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), voorlopige cijfers bbl = beroepsbegeleidende leerweg, bol = beroepsopleidende leerweg, mbo = middelbaar beroepsonderwijs, hbo = hoger beroepsonderwijs, wo = wetenschappelijk onderwijs 9.4 Waar volgen in wonende studenten hoger onderwijs 2006/ / / / / / /2011 Hogeschool Leiden andere hogeschool Universiteit Leiden andere universiteit 2011/2012 Bron: min. OCW Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), (2011/12: voorlopige cijfers) 56

57 9.5 Mening over jeugdvoorzieningen in de buurt (% (helemaal) mee eens) % 50% 40% 30% 20% 10% 0% 56% 21% 57% 24% Alphen a/d Rijn 52% 19% Hillegom 58% 24% Kaag en Braassem 52% 26% Katwijk 54% 18% Leiden In de buurt zijn goede speelplekken voor kinderen In de buurt zijn goede voorzieningen voor jongeren 51% 16% Leiderdorp 60% 23% Lisse 55% 16% Nieuwkoop 48% 22% Noordwijk 55% 21% Noordwijkerhout 63% 14% Oegstgeest 54% 24% Rijnwoude 60% 21% Teylingen 62% 18% Voorschoten 68% 25% Zoeterwoude Bron: Veiligheidsmonitor 9.6 Opleidingsniveau 15- t/m 64-jarigen in, Zuid-Holland en Nederland % 40% 31% Zuid-Holland 33% 39% 28% Nederland 32% 40% 28% Bron: CBS, Enquête Beroepsbevolking 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% laag middelbaar hoog 9.7 Instroom in de jeugdzorg per gemeente Cijfers kunnen over de jaren heen licht variëren door wijzigingen in registratie en/of beschikbaarheid van gegevens. Vanaf 2010 zijn er voor het preventief pedagogisch hulpaanbod geen betrouwbare cijfers per gemeente beschikbaar totaal Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude gemeente onbekend* Bron: Tympaan Instituut * Betreft cliënten van Bureau Jeugdzorg met een onbekend of geheim adres. Aantal in 2007 niet bekend. 57

58 9.8 Gebruik preventieve jeugdzorg Regionale Agenda Samenleving (RAS) Activiteit totaal totaal ReSet: Begeleiding risicogezinnen Jeugdmaatschappelijk Werk Schoolmaatschappelijk Werk VO Eigen Kracht Conferenties Positief Opvoeden niveau Home-Start diverse andere activiteiten Bron: RIS, Tympaan Instituut In het kader van de Regionale Agenda Samenleving ontvangt de regio middelen van de Provincie Zuid-Holland voor de inkoop van preventieve jeugdzorgtrajecten. In de jaren 2009, 2010 en 2011 zijn de volgende trajecten ingekocht: Jeugd Maatschappelijk Werk, School Maatschappelijk Werk, ReSet, Eigen Kracht Conferenties, cursus Positief Opvoeden en Home-Start. 9.9 Geconstateerd ongeoorloofd schoolverzuim per woongemeente 2008/ /12 ongeoorloofd schoolverzuim 2008/ / / /12 totaal * Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Noordwijk Noordwijkerhout ** Oegstgeest Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: Regionaal Bureau Leerplicht * De gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude zijn niet bij het RBL aangesloten ** De gemeente Noordwijkerhout is vanaf het schooljaar bij het RBL aangesloten 58

59 9.10 Door het Regionaal Bureau Leerplicht behandelde jongeren van 5 t/m 17 jaar 2008/ /12 aantal (absoluut) % van 5- t/m 17-jarigen 2008/ / / / / / / /12 totaal * ,4% 3,4% 3,9% 4,1% Hillegom ,1% 3,8% 3,6% 4,2% Kaag en Braassem ,2% 2,7% 3,1% 3,1% Katwijk ,6% 3,6% 3,6% 3,8% Leiden ,2% 4,6% 5,6% 5,8% Leiderdorp ,5% 3,1% 3,3% 3,9% Lisse ,2% 2,7% 3,0% 3,6% Noordwijk ,2% 2,9% 4,0% 3,7% Noordwijkerhout ,3% 2,3% 3,9% 4,3% Oegstgeest ,9% 2,5% 3,0% 2,8% Teylingen ,1% 2,5% 2,5% 3,1% Voorschoten ,6% 3,5% 3,7% 4,3% Zoeterwoude ,1% 2,2% 2,0% 3,4% van buiten de regio Bron: Regionaal Bureau Leerplicht en CBS * Exclusief de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude, die niet bij het RBL zijn aangesloten 9.11 Nieuwe voortijdig schoolverlaters 2005/06 en 2010/ aantal %* aantal %* totaal * ,9% 898 2,9% waarvan uit: brugklas ,5% 46 0,5% lwoo ,5% 17 1,9% brugklas 3 0 0,0% 0 0,0% lwoo ,4% 26 3,4% vmbo ,9% 73 2,2% havo ,1% 58 1,4% vwo ,8% 37 0,7% bol 561 9,7% 418 7,3% bbl ,2% ,9% waarvan: man 694 3,9% 552 3,4% vrouw 560 3,6% 346 2,3% waarvan uit gemeente: Hillegom 71 4,1% 43 2,7% Kaag en Braassem 60 2,6% 47 2,1% Katwijk 277 4,8% 177 3,3% Leiden 368 5,1% 263 3,7% Leiderdorp 59 2,8% 56 2,5% Lisse 56 3,0% 47 2,6% Noordwijk 72 3,7% 58 3,2% Noordwijkerhout 47 3,6% 43 3,3% Oegstgeest 57 3,1% 33 1,8% Teylingen 110 3,6% 70 2,2% Voorschoten 54 3,0% 43 2,3% Zoeterwoude 23 2,8% 18 2,3% Bron: / RMC-regio 26 Zuid-Holland-Noord * Exclusief de gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude, die niet bij het RBL zijn aangesloten. ** In procenten van het totaal aantal deelnemers 59

60 10. Veiligheid Eén op de vier inwoners van voelt zich wel eens onveilig. In de eigen buurt voelt één op de zes inwoners zich wel eens onveilig (cijfers 2011) Onveiligheidsbeleving % 33% 32% 20% 10% 25% 15% 26% 17% 25% 17% 15% 9% 19% 9% 20% 23% 14% 22% 13% 22% 11% 22% 15% 20% 11% 25% 10% 20% 14% 24% 12% 16% 27% 14% 0% Holland Rijnland Alphen aan den Rijn Hillegom voelt zich wel eens onveilig Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude Bron: Veiligheidsmonitor 60

61 11. Verkiezingen Bij de Tweede Kamer verkiezing in september 2012 brachten vier van de vijf kiesgerechtigden hun stem uit (opkomstpercentage 79,1%). In veertien van de vijftien gemeenten haalde de VVD de meeste stemmen, alleen in Leiden haalde de PvdA de meeste stemmen Opkomst bij laatste drie verkiezingen 60,7% 55,8% 79,1% Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude 43,7% 56,9% 52,6% 59,7% 56,1% 55,1% 55,1% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 55,7% 57,0% 61,3% 61,4% 62,8% 61,5% 57,2% 58,4% 56,4% 59,3% 59,5% 61,4% 57,9% 56,6% 56,5% 63,4% 62,9% 62,3% 65,2% 62,6% 57,4% 68,1% 70,9% 75,0% 77,4% 79,8% 78,3% 78,3% 81,1% 80,8% 80,7% 79,3% 80,4% 78,8% 81,5% 81,6% 82,5% 85,1% Tweede Kamer 2012 Provinciale Staten 2011 Gemeenteraad 2010 Bron: Kiesraad en gemeenten 61

62 Hieronder staan de uitslagen per gemeente van de gemeenteraadsverkiezingen van 3 maart Bron van de cijfers is de kiesraad. De partijen worden vermeld op volgorde van het behaalde aantal stemmen. Bij Kaag en Braassem betreft het de uitslag van de verkiezing op 19 november a Alphen aan den Rijn 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,9% 7 CDA ,3% 5 PvdA ,0% 5 D ,8% 3 ChristenUnie ,3% 3 Nieuw Elan ,0% 3 GroenLinks ,5% 3 SP ,3% 2 Alphen Een ,1% 2 Beter Alphen ,7% 1 Trots op Nederland 840 2,9% 1 Lijst Rita Verdonk Leefbaar Alphen/ Alphense Stadspartij 405 1,4% b Hillegom 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,2% 4 Bloeiend Hillegom-Lijst ,0% 4 Wil van Aken CDA ,1% 3 B.B.H ,2% 2 GroenLinks ,2% 2 PvdA ,6% 2 D ,7% c Kaag en Braassem 19 november 2008 partij stemmen % zetels Samen voor Kaag en Braassem ,3% 7 CDA ,7% 7 VVD ,8% 4 PvdA ,2% d Katwijk 3 maart 2010 partij stemmen % zetels CDA ,0% 8 GemeenteBelangen ,0% 7 ChristenUnie ,7% 6 VVD ,3% 5 SGP ,1% 5 PvdA ,4% 2 Democratisch Onafhankelijk En Lokaal (DOEL) 377 1,5% e Leiden 3 maart 2010 partij stemmen % zetels D ,6% 10 PvdA ,3% 6 VVD ,4% 6 SP ,0% 4 CDA ,9% 4 GroenLinks ,7% 4 Stadspartij Leiden Ontzet ,5% 2 Leefbaar Leiden ,9% 1 ChristenUnie ,6% 1 PvdD ,5% 1 Stem Terug 448 0,9% 0 PS (Partij Sleutelstad) 318 0,6% f Leiderdorp 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,9% 7 BBL BurgerBelangen Leiderdorp ,1% 3 D ,1% 3 CDA ,8% 3 GroenLinks ,3% 3 PvdA ,8% 2 ChristenUnie 467 4,0% g Lisse 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,2% 5 Nieuw Lisse ,1% 4 CDA ,6% 3 D ,5% 3 ChristenUnie/SGP ,7% 2 PvdA 989 9,9% h Nieuwkoop 3 maart 2010 partij stemmen % zetels CDA ,5% 4 Lijst 6 (Samen Beter ,5% 4 Nieuwkoop) VVD ,2% 4 Midden Partij Nieuwkoop ,5% 3 Progressief Nieuwkoop ,5% 3 D ,6% 2 ChristenUnie/SGP 736 6,3% i Noordwijk 3 maart 2010 partij stemmen % zetels PUUR NOORDWIJK (WenS - VN) ,0% 7 VVD/JES Noordwijk ,5% 6 CDA ,0% 4 PvdA/GroenLinks/D ,9% 3 Wat Noordwijk Wil/Liberaal 794 6,5% 1 Noordwijk ChristenUnie 496 4,1% 0 62

63 11.2j Noordwijkerhout 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,8% 6 CDA ,9% 5 D ,8% 2 GroenLinks ,1% 2 PvdA ,4% k Oegstgeest 3 maart 2010 partij stemmen % zetels Progressief Oegstgeest ,4% 6 Leefbaar Oegstgeest ,3% 6 VVD ,3% 5 CDA ,9% l Rijnwoude 3 maart 2010 partij stemmen % zetels D ,8% 4 VVD ,6% 4 CDA ,8% 4 PvdA ,5% 3 ChristenUnie/SGP ,2% m Teylingen 3 maart 2010 partij stemmen % zetels VVD ,6% 9 CDA ,5% 5 D ,0% 4 PvdA ,0% 3 Trilokaal ,0% 2 Trots op Nederland Lijst 963 6,3% 1 Rita Verdonk ChristenUnie 546 3,6% n Voorschoten 3 maart 2010 partij stemmen % zetels ONS Voorschoten ,4% 7 VVD ,1% 5 CDA ,8% 3 GroenLinks ,2% 2 PvdA ,4% o Zoeterwoude 3 maart 2010 partij stemmen % zetels CDA ,4% 6 Progressief Zoeterwoude ,1% 5 VVD ,4% Uitslag gemeenteraadsverkiezingen 2010: aantal zetels in VVD CDA D66 PvdA CU/SGP Progressieve combinaties GL SP overige partijen

64 11.4 Uitslag verkiezing Tweede Kamer 12 september 2012 lijst Nederland Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden partij 1 VVD 26,6% 32,5% 32,8% 37,5% 40,0% 28,6% 20,6% 32,0% 37,7% 41,0% 43,0% 41,4% 36,1% 34,5% 40,7% 37,2% 33,1% 2 PvdA 24,8% 20,7% 21,9% 18,9% 15,8% 12,3% 30,2% 24,5% 16,0% 14,3% 17,8% 15,5% 20,8% 16,2% 18,0% 19,7% 20,7% 3 PVV 10,1% 9,1% 9,3% 11,1% 10,5% 10,4% 9,0% 8,4% 9,3% 10,6% 9,9% 10,5% 4,8% 8,7% 7,6% 7,7% 9,1% 4 CDA 8,5% 8,6% 7,8% 8,0% 11,4% 15,0% 4,0% 7,2% 10,3% 12,2% 7,5% 10,4% 7,1% 11,2% 9,9% 8,1% 11,9% 5 SP 9,7% 6,5% 7,3% 6,7% 5,6% 5,0% 8,5% 6,6% 5,5% 4,8% 5,6% 6,4% 4,9% 6,2% 5,8% 4,9% 7,2% 6 D66 8,0% 9,9% 8,7% 8,0% 8,4% 3,9% 15,3% 10,9% 7,5% 6,7% 7,4% 7,3% 15,6% 7,1% 9,6% 12,4% 9,5% 7 GroenLinks 2,3% 2,6% 2,1% 1,9% 1,8% 0,8% 4,9% 2,6% 1,4% 1,4% 1,9% 2,0% 3,1% 1,5% 1,9% 3,3% 2,4% 8 CU 3,1% 3,1% 4,0% 1,1% 1,1% 9,9% 1,9% 2,0% 2,1% 2,8% 1,3% 0,7% 2,6% 4,3% 1,6% 1,5% 0,9% 9 SGP 2,1% 2,2% 1,5% 0,7% 0,4% 10,2% 0,4% 1,0% 5,0% 2,0% 0,4% 0,1% 0,5% 6,1% 0,3% 0,4% 0,9% 10 PvdD 1,9% 2,1% 2,0% 2,6% 1,7% 1,4% 2,9% 2,1% 1,6% 1,5% 1,9% 1,8% 2,1% 1,3% 1,7% 2,3% 2,1% ,9% 1,9% 1,9% 2,6% 2,4% 1,7% 1,4% 2,0% 2,6% 2,1% 2,5% 2,8% 1,4% 2,0% 2,1% 1,6% 1,6% overige partijen 0,9% 0,9% 1,0% 0,9% 0,8% 0,8% 1,1% 0,7% 0,9% 0,8% 0,8% 0,9% 0,8% 0,9% 0,8% 0,8% 0,8% Bron: Kiesraad. Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude 1e plaats 2e plaats 3e plaats 11.5 Uitslag verkiezing Tweede Kamer 12 september % 20% 26,6% 32,5% 24,8% 20,7% 10% 0% 10,1% 9,1% 8,5% 8,6% 9,7% 6,5% 8,0% 9,9% 2,3% 2,6% 3,1% 3,1% 2,1% 2,2% 1,9% 1,9% 1,9% 2,1% 0,9% 0,9% VVD Nederland PvdA PVV CDA SP D66 GroenLinks CU SGP 50+ PvdD overige Bron: Kiesraad De partijen worden vermeld in volgorde van lijstnummer waarmee ze meededen aan de verkiezing; partijen die geen zetels haalden in de kamer staan onder overige 64

65 11.6 Uitslag verkiezingen Provinciale Staten Zuid-Holland 2 maart 2011 Zuid-Holland Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag en Braassem Katwijk Leiden partij VVD 20,7% 23,8% 24,1% 28,7% 28,8% 17,4% 15,9% 25,5% 27,0% 27,7% 31,1% 30,0% 30,0% 23,2% 31,3% 28,4% 21,9% PvdA 16,5% 13,1% 14,5% 12,7% 9,5% 7,7% 18,8% 15,7% 9,4% 8,2% 11,6% 9,7% 14,0% 10,5% 11,1% 11,8% 11,0% PVV 14,5% 11,8% 12,4% 14,8% 14,3% 12,8% 9,4% 11,2% 13,2% 14,9% 15,1% 15,6% 7,6% 12,7% 11,7% 9,4% 11,5% CDA 11,3% 14,7% 13,9% 14,8% 22,2% 23,9% 5,9% 11,1% 17,9% 24,0% 15,0% 19,2% 10,2% 19,7% 17,4% 12,6% 22,9% SP 9,4% 9,1% 10,2% 8,3% 7,9% 5,5% 12,7% 9,6% 7,8% 6,7% 8,5% 7,7% 7,4% 8,7% 7,4% 8,0% 9,9% D66 8,8% 10,8% 9,1% 8,5% 6,6% 3,7% 18,9% 11,6% 8,1% 6,4% 7,1% 6,6% 15,5% 6,7% 10,1% 11,9% 9,5% GroenLinks 5,5% 6,6% 5,3% 5,3% 4,7% 2,7% 11,3% 7,3% 3,6% 3,5% 4,8% 5,2% 8,3% 3,8% 5,0% 9,7% 6,3% CU 3,9% 3,3% 4,3% 1,3% 1,1% 11,1% 2,1% 2,2% 2,5% 2,8% 1,9% 0,9% 2,8% 4,4% 1,9% 1,7% 1,3% SGP 3,8% 2,4% 1,6% 0,7% 0,5% 11,6% 0,4% 1,1% 6,0% 2,0% 0,4% 0,1% 0,4% 6,8% 0,2% 0,4% 1,0% 50+ 2,5% 1,8% 2,2% 2,0% 2,3% 1,7% 1,3% 2,2% 2,0% 2,3% 2,0% 2,6% 1,5% 1,7% 1,9% 2,0% 2,0% PvdD 2,3% 2,1% 1,8% 2,4% 1,7% 1,4% 2,9% 2,0% 1,8% 1,3% 2,0% 2,0% 2,3% 1,5% 1,7% 2,2% 2,7% Pl. Lokale Partijen 0,5% 0,5% 0,5% 0,5% 0,3% 0,4% 0,3% 0,3% 0,7% 0,3% 0,4% 0,3% 0,2% 0,4% 0,3% 1,8% 0,2% Unie van Democr. 0,3% 0,1% 0,1% 0,0% 0,0% 0,1% 0,1% 0,1% 0,0% 0,0% 0,1% 0,0% 0,1% 0,0% 0,0% 0,1% 0,1% Bron: Kiesraad 1e plaats 2e plaats 3e plaats Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude 11.7 Uitslag verkiezing Provinciale Staten Zuid-Holland 2 maart % 20% 20,7% 23,8% 10% 0% 16,5% 13,1% 14,5% 11,8% 11,3% 14,7% 9,4% 9,1% 8,8% 10,8% 5,5% 6,6% 3,9% 3,3% 3,8% 2,4% 2,5% 1,8% 2,3% 2,1% 0,8% 0,5% VVD PvdA Zuid-Holland PVV CDA SP D66 GroenLinks CU SGP 50+ PvdD overige Bron: Kiesraad De partijen staan vermeld op volgorde van het behaalde aantal stemmen in de provincie Zuid-Holland 65

66 66

67 67

68 Colofon Kerncijfers is een uitgave van het samenwerkings orgaan en uit gebracht in samenwerking met de afdeling Strategie en Onderzoek van de gemeente Leiden. Voor informatie: Hans Stapper, tel , Karin Theulings, tel , Ontwerp & realisatie: Zabriski,