Weggooien? Mooi niet! VERSLAG LANDELIJKE REPAIR CAFÉ-DAG 2015 www.repaircafe.nl
Colofon Uitgave Tekst Stichting Repair Café Nina Blanken/Stichting Repair Café, Martine Postma/Stichting Repair Café Foto s Martin Waalboer/Stichting Repair Café Copyright Stichting Repair Café 2015 Het overnemen en vermenigvuldigen van teksten en afbeeldingen uit deze uitgave is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van Stichting Repair Café. 2
Inhoud 1. Inleiding...5 2. Presentatie Martine Postma...6 3. Themasessies... 12 3.1 Toekomstige ondersteuning van het Nederlandse Repair Café-netwerk... 12 3.2 Veilig werken met elektriciteit in het Repair Café... 14 3.3 3D-printen in het Repair Café... 15 3.4 Succesverhalen... 17 3.5 Repair Café voor en met zwakkere groepen... 18 3.6 Repair Café-PR... 19 3.7 Repair Cafés willen repareerbare spullen. Hoe bereiken we dat?... 21 4. Gouden tips... 23 5. Afsluiting... 25 3
4
1. Inleiding Stichting Repair Café organiseerde op zaterdag 30 mei 2015 voor het vierde achtereenvolgende jaar de Landelijke Repair Café-dag. De LRCD 2015 vond plaats in de oude Prodentfabriek in Amersfoort. Daar kwamen ruim honderd vrijwilligers, betrokken bij ongeveer zestig Repair Cafés in Nederland, bijeen om ervaringen uit te wisselen en elkaar te inspireren. Net als de eerdere ontmoetingsdagen was ook de LRCD 2015 weer een gezellige, gevarieerde en leerzame dag, waarop veel is besproken en gedeeld. In dit verslag kun je alles nog eens rustig nalezen. Ook de foto s geven een leuk beeld van de dag! Namens het bestuur en het team van Stichting Repair Café wil ik alle aanwezigen hartelijk bedanken voor hun inzet op en bijdrage aan de LRCD 2015. Martine Postma directeur Stichting Repair Café 5
2. Presentatie Martine Postma Landelijke Repair Café-dag 2015 Prodentfabriek Martine heette alle aanwezigen welkom op de 4e Landelijke Repair Café-dag. In de oude Prodentfabriek in Amersfoort, waar tot 2011 tandpasta werd gemaakt. Repair Cafés in Nederland Ze vertelde over de aanhoudende groei van In België rond de 150. het wereldwijde Repair Café-netwerk. Er zijn nu al bijna 750 Repair Café-locaties, in 18 landen. In Nederland zijn het er bijna 300. In België wordt het concept verspreid door de twee partners van Stichting Repair Café: Netwerk Bewust Verbruiken (Vlaanderen + Ook in Duitsland gaat het hard; daar zijn nu al 230 Repair Cafés. En ook in andere Europese landen neemt het aantal snel toe. Nederlandstalig Brussel) en Repair Together (Wallonië en Franstalig Brussel). 6
Evenals in de Verenigde Staten en Canada. En ook in Chili, Brazilië en Australië zijn Repair Onlangs is zelfs het eerste Repair Café in Japan van start gegaan! Café-groepen te vinden. 200 al langer dan 1 jaar bezig Circa 60 Repair Cafés vandaag aanwezig In Nederland zijn ca. 200 locaties al langer dan een jaar bezig. Daarvan zijn ca. 60 op de LRCD vertegenwoordigd; iets minder dan vorig jaar. Volgens Martine is dat niet erg. Veel Repair Cafévrijwilligers treffen regelmatig collega s op regionale ontmoetingsdagen. Andere hebben niet zo veel behoefte aan uitwisseling; hun Repair Café draait lokaal goed en dat vinden ze voldoende. 7
verschuiving: individuele è generieke ondersteuning Die ontwikkeling is voor Stichting Repair Café belangrijk bij het denken over de toekomst. Martine legde uit dat de stichting een beperkt budget heeft, en dat zij, nu de Gelukkig is dat ook niet meer nodig, aangezien Repair Café-vrijwilligers hun vragen ook kunnen stellen aan collega s via de besloten Facebookgroep RepairCaféNederland. Repair Café-beweging steeds groter wordt, haar werkwijze moet aanpassen. Individuele ondersteuning van lokale Repair Cafés is niet meer mogelijk. En via de Google-groep RepairCafeNederland, die in feite een gezamenlijk e-mailadres is (repaircafenederland@googlegroups.com) voor leden. Door die ontwikkeling kan de stichting zich richten op drie kerntaken die zij voor zichzelf ziet. Eén is het up to date houden van het startpakket. In dat kader zijn bv. een update van het document over veilig werken toegevoegd, en een flyer die is opgesteld samen met Wecycle. 8
Een tweede kerntaak is het organiseren van voordeel voor de lokale Repair Cafés, zoals nu al bv. een gratis lijmpakketje van Pattex en korting op gereedschapssetjes van ifixit. Nederlandse Repair Cafés die op Repaircafe.nl worden vermeld, kunnen sinds kort ook gebruikmaken van de collectieve aansprakelijkheidspolis van Stichting Repair Café. 13.000 producten gered, iedere maand Een derde kerntaak van Stichting Repair Café is het internationaal promoten van het Repair Café-concept. Daardoor groeit de beweging, Want weliswaar worden intussen onder Repair Café-vlag wereldwijd maandelijks ca. 13.000 producten gerepareerd... waardoor volgens Martine sneller naar de stichting wordt geluisterd, waardoor die meer kan bereiken. Martine noemde als voorbeeld het pleidooi voor beter repareerbare goederen dat de stichting sinds enige tijd voert. 9
...maar veel van die producten zijn eigenlijk niet gemaakt voor reparatie. Daar wil Stichting Repair Café verandering in brengen. Ze werkt op dat gebied samen met haar Belgische partners, en met (Europese) organisaties als RREUSE, ifixit en het EEB. Samen met deze partners houdt de stichting in de Europese Week voor Duurzame Ontwikkeling een actie waarbij mensen worden uitgenodigd om een foto (#fixitselfie) van een Martine zei dat de stichting zich in de toekomst meer op het lobbyterrein wil begeven. Die ontwikkeling beschrijft zij ook in haar boek Weggooien? Mooi niet! onlangs gerepareerd product te delen via Twitter of Facebook. 10
Nadat Martine vragen uit de zaal had beantwoord, wenste ze iedereen een fijne middag. Door dergelijke acties krijgt de stichting minder ruimte voor het onderhouden van contacten met de lokale Repair Cafés. Martine verzekerde dat dat niet betekent dat het netwerk uit elkaar zal vallen, wel dat e.e.a. anders zal worden georganiseerd. Dit voorjaar is met een aantal vertegenwoordigers uit het Repair Café-netwerk gebrainstormd over de oprichting van een vereniging van Nederlandse Repair Cafés. Martine nodigde geïnteresseerden uit om tijdens het middagprogramma van de LRCD over dit onderwerp mee te praten en te denken. 11
3. Themasessies Na de lunch was het tijd voor twee rondes themasessies. In kleine groepen werd dieper ingegaan op zeven verschillende onderwerpen, die voor Repair Cafés belangrijk zijn. 3.1 Toekomstige ondersteuning van het Nederlandse Repair Café-netwerk Martine Postma zei het al in haar presentatie: Stichting Repair Café zal zich in de toekomst minder gaan bezighouden met individuele ondersteuning van de Repair Cafés in Nederland, en meer met generieke ondersteuning van de internationale Repair Café-beweging. Dat is een goede ontwikkeling die voortkomt uit succesvolle groei, menen bestuursleden Tim Stok en Martijn Leusink. Uit de sessie die zij begeleidden, bleek dat veel vrijwilligers hier ook zo over denken. 12
Stichting Repair Café streeft ernaar vanaf 2017 te functioneren zonder subsidie en steun van de huidige financiers. Het stichtingsbestuur heeft daarom met een brainstormgroep uit het netwerk nagedacht over hoe de ondersteuning van de Nederlandse Repair Cafés in de toekomst moet worden vormgegeven. Uit dit beraad is een voorstel gekomen voor het opzetten van een Vereniging Repair Café Nederland. Tijdens de sessie over toekomstige ondersteuning tekenden zich twee groepen af: een groep leden denkt geheel zelfstandig te kunnen functioneren, zonder hulp van een landelijke organisatie. Een andere groep denkt dat een Nederlandse vereniging helpt bij de verdere ontwikkeling van het Repair Café-concept. Doordat zo n vereniging de doelstellingen bewaakt (duurzaam vanuit zowel milieu- als sociaal oogpunt, en gratis), en door landelijke initiatieven te ondersteunen, zoals een landelijke ontmoetingsdag. Martijn Leusink sloot de sessie af met de vraag of er vrijwilligers zijn die zich actief willen inzetten voor de oprichting van een landelijke vereniging. Daar kwamen veel positieve reacties op. Het stichtingsbestuur zal binnenkort met de kandidaten om de tafel gaan om te praten over de vorm en invulling van een Vereniging Repair Café Nederland. 13
3.2 Veilig werken met elektriciteit in het Repair Café Gerald Niekrake van Repair Café Culemborg gaf uitleg over elektrische veiligheid. Het repareren of schoonmaken van (kapotte) elektrische objecten is niet zonder risico s. Je kunt een elektrische schok krijgen, er kan elektrische verbranding ontstaan en er is zelfs ontploffingsgevaar. Volgens Gerald werkt 60 tot 80 procent van de apparatuur die bij de Repair Cafés wordt binnengebracht, op 230 volt en met een stekker. De 230- volt-netspanning is onzichtbaar en daarom bij onvoorzichtig gedrag een invisible killer. Gerald wees erop dat reparateurs voldoende kennis in huis moeten hebben. Hij gaf een paar goede tips: repareer apparaten alleen naar de originele staat, breng geen wijzigingen aan (dit in verband met aansprakelijkheid). Als de bezoeker een open, niet meer te repareren apparaat meeneemt voor afvoer, knip dan het snoer af bij de behuizing. En voer altijd een veiligheidscontrole uit voor je het apparaat teruggeeft. Tijdens de sessie stelde iemand de vraag: waarom is het veiliger om elektrische reparaties met één hand uit te voeren? Gerald legde uit dat er bij lichamelijk contact met 230 volt, via de armen een stroomkring kan ontstaan. Dat is levensgevaarlijk. 14
3.3 3D-printen in het Repair Café Bij het Repair Café zelf onderdelen printen met een 3D-printer, zou dat niet gaaf zijn! Enkele Repair Cafés hebben er al mee mogen experimenteren. Maar wat zijn nu eigenlijk de mogelijkheden én onmogelijkheden van zo n printer, wat kost zo n ding en hoe werkt het? 3D-print-expert Korneel Bullens was op de LRCD om deze vragen te beantwoorden. Hij had zijn printer en wat geprinte voorwerpen meegenomen. Korneel en de deelnemers spraken onder meer over de reparatie van een Nespresso-machine met een ontbrekende cuphouder en over speelgoed met kapotte wielen. Een deelnemer vroeg of je zelf alles moet uittekenen voor je het kunt printen. Korneel legde uit dat je ook objecten zou kunnen inscannen, maar dat dit technisch gezien nog lastig is. Als alternatief tipte hij twee bibliotheken: ThingiVerse (www.thingiverse.com) en Youmagine (www.youmagine.com). Of het voor Repair Cafés economisch interessant is om een 3D-printer aan te schaffen? Denkend aan de gewenste kwaliteit en de energie en tijd die het kost, antwoordt Korneel: nee, nu nog niet. 15
16
3.4 Succesverhalen Hoe bereik je meer succes? Door te praten over eerdere successen en ze te vieren. Dat deden we dan ook op de LRCD. Tijdens de sessie waarin Repair Café-organisatoren met elkaar spraken over succesverhalen, werd veel gelachen en geroepen: Wat een goed idee, gaan wij ook doen! Cor van der Sluis opende de sessie met het verhaal van de Repair Café-container die sinds kort staat in de milieustraat van Capelle aan den IJssel. Mensen kunnen in die container (kapotte) spullen doneren aan het Repair Café. Cor gaf als tip: Nee is nooit blijvend. Krijg je een nee van de gemeente, hou dan vol, het kan nog alle kanten op. Een andere organisator haakte in met de tip: zoek een wethouder die negatief in het nieuws is geweest en wel een goed verhaal kan gebruiken. In de gemeente Utrecht helpen Repair Cafés elkaar door samen subsidie aan te vragen. Als die wordt toegekend, verdelen ze hem eerlijk. Repair Café Putten heeft ervaren dat de Rabobank lokale geldpotjes heeft die leeg moeten. Ga niet naar de bank met een zielig verhaal, maar met een goed doordacht idee dat iets toevoegt aan de gemeente of aan het bestaande Repair Café. Een tip die bijna alle organisatoren gaven was: ga na een Repair Cafébijeenkomst niet direct uit elkaar. Praat altijd even na met de vrijwilligers, drink thee, eet een stuk taart. Dit scheelt je niet alleen een vergadering, het versterkt ook de band en het enthousiasme. Tijdens de sessie was er één organisator die alleen maar stil zat te luisteren. Toen de gespreksleider hem vroeg of hij ook iets wilde vertellen, zei hij: Ik vind het moeilijk om één ding te vertellen, bij ons loopt alles op rolletjes. 17
3.5 Repair Café voor en met zwakkere groepen Een Repair Café waar een deel van de vrijwilligers actief is in het kader van dagbesteding. Dat bestaat sinds februari 2014 in Sneek en is wekelijks geopend. Martha Heijenk, bedenker en oprichter van het eerste Repair Café Plus, vertelde over het werken voor en met zwakkere groepen. Zoals mensen met niet-aangeboren hersenletsel, een lichamelijke beperking of hoorproblemen. Het Repair Café Plus in Sneek is een initiatief van een welzijnsorganisatie en twee organisaties die dagbesteding aanbieden. Zij braken zich het hoofd over de gevolgen van beleidswijzigingen in de zorg. Martha gaf op de LRCD tips aan organisatoren die hun Repair Café ook willen ombuigen tot Plus-café: ga in gesprek met zorgorganisaties, moet er misschien een professionele begeleider bij het Repair Café aanwezig zijn? Stap naar de gemeente en vraag subsidie voor je initiatief. Leg uit dat het Repair Café Plus een goed wekelijks alternatief is voor mensen die dagelijks naar de dagbesteding gaan. En: begin klein. Uitbouwen kan altijd nog. 18
3.6 Repair Café-PR Voor deze sessie schakelde Nina Blanken, communicatiemedewerker bij Stichting Repair Café, Tet Hiltermann in. Tet is betrokken bij het succesvolle Repair Café Oegstgeest. Nina begon met een paar tips voor het schrijven van een persbericht: zet het nieuws bovenaan en schrijf zoals je praat. Uiteraard correct, maar vermijd ingewikkelde taal. Hou het simpel, kort en concreet. Lees je tekst hardop voor. Haper je, pas je zinnen dan aan. Maar, adviseerde Nina, stel jezelf eerst een paar vragen voordat je begint met schrijven. Stel vragen alsof je een potentiële bezoeker bent die het Repair Café nog niet kent. Verplaats je ook in een bezoeker die het Repair Café al wel kent. En denk als de journalist die tientallen persberichten per dag binnenkrijgt. Wat hebben deze mensen nodig? Extra prikkels! Probeer dus te verrassen, bedenk nieuwe invalshoeken: feestelijke feitjes, bekende bezoekers in het Repair Café, speciale reparaties, een nieuwe locatie of samenwerking. En als je een persbericht verstuurt, maak er dan geen bijlage van. Elke klik is er een te veel. Voeg een goede, actieve foto toe. Vergeet je contactgegevens niet. En stuur je mail niet naar een algemeen e-mailadres. Zorg voor de juiste contacten. 19
Tet Hiltermann vertelde over het opbouwen en onderhouden van relaties en samenwerkingen. Het begint volgens Tet al met de start van je Repair Café. Je hebt geld nodig, vrijwilligers én bezoekers. Daarom moet je denken in relaties en wederzijdse belangen. Je hoeft je handje niet op te houden. Zorg voor goed contact met de lokale gemeenschap (buurtverenigingen, kringloopwinkels, scholen, kerken, winkeliers), en je netwerk groeit met sprongen. Nina sloot af met drie laatste tips. Ten eerste: gebruik tevreden bezoekers als ambassadeur. Dat is effectiever dan flyers door brievenbussen duwen of achterlaten in de bibliotheek. Ten tweede: dóe niet alleen dingen, zég ook dat je ze doet. Martine Postma kreeg bijvoorbeeld kaartjes van Midas Dekkers en Sybrand Buma, met complimenten over haar boek Weggooien? Mooi niet! Eerst dacht ze: goh, wat leuk, later bedacht ze: die moet ik natuurlijk gebruiken voor de PR van mijn boek! Intussen staan de complimenten als aanbeveling bij het boek in de webwinkel. En tot slot: blijf altijd vrolijk, positief en gastvrij! 20
3.7 Repair Cafés willen repareerbare spullen. Hoe bereiken we dat? Deze sessie werd geleid door Martine Postma van Stichting Repair Café, met hulp van Esther Reilink van Repair Café Den Haag. Martine vertelde dat Stichting Repair Café zich inzet voor beter repareerbare producten, omdat veel producten nu niet zijn gemaakt voor reparatie. In Repair Cafés kunnen ze in veel gevallen wel worden gerepareerd, maar een echt duurzame oplossing is dat vaak niet. Er zijn daarom eerder in de productieketen veranderingen nodig. Martine vertelde hoe Stichting Repair Café zich daar nu al voor inzet. Zo heeft zij dit voorjaar, samen met zes Europese partners, een mission statement gepubliceerd over het belang van repareerbare goederen, en beleidsmaatregelen om de productie daarvan te bevorderen. Dit pamflet wordt intussen actief verspreid, in Brussel en via internet. 21
Tijdens de sessie borrelden bij de deelnemers diverse ideeën op. Zo kreeg de stichting het advies om opnieuw contact zoeken met de Consumentenbond, om verder te praten over bijvoorbeeld het opnemen van repareerbaarheid als criterium in producttests. Ook werd een campagne geopperd met foto s van goed en juist slecht repareerbare spullen, vergelijkbaar met de #fixitselfie-campagne. Het forum op repaircafe.nl zou een rubriek reparatiehandleidingen kunnen krijgen, waar iedereen die ergens een reparatiehandleiding tegenkomt, deze kan uploaden. Aan het forum zou ook een rubriek voor tekeningen van 3D-geprinte onderdelen kunnen worden toegevoegd, zodat ook anderen deze onderdelen kunnen (laten) printen. Iemand opperde contact op te nemen met Uneto-VNI, waar veel kennis zit. Tijdens de sessie werd ook gesproken over mogelijke verbeteringen aan het systeem waarmee de Repair Cafés nu hun reparatiestatistieken centraal kunnen invoeren. Martine vertelde dat Stichting Repair Café samen met internationale partners een Europese subsidieaanvraag heeft ingediend waarvan een beter systeem onderdeel uitmaakt. Het is nog afwachten of die subsidie wordt toegekend. 22
4. Gouden tips Net als vorig jaar was het ook op de LRCD 2015 mogelijk om een gouden Repair Café-tip te delen met vrijwilligers van andere Repair Cafés. De volgende tips werden gedurende de dag genoteerd: Promoot op scholen dat jongeren hun maatschappelijke stage in het Repair Café kunnen doen. Op deze manier verjong je de vrijwilligersgroep. Organiseer een Repair Café in schoolpauzes. Help jongeren met het repareren van hun lievelingskleding, hun fiets, en speelgoed. Hang een permanente Repair Café-poster op een metalen plaat. Met een magneetstrip of magneettape kun je data aanpassen. Zo hoef je posters niet weg te gooien. 23
Een goed thema voor (basis)scholen: Reparateurs van de toekomst Hoe meer we repareren, hoe beter. Wens je concurrenten een goede reparatie. Vraag bij professionele reparateurs in de buurt of je flyers mag achterlaten. Veel mensen vinden een reparatie bij een professional te duur, bv. als het gaat om mechanische problemen met Senseo s of cd-spelers. Professionele reparateurs kunnen mensen in zulke gevallen attenderen op het Repair Café. Wissel met Repair Cafés in de regio specialismes uit. Poppendokters, klokkenmakers, reparateurs die handig zijn met telefoons. Zo kun je bezoekers doorsturen en help je elkaar. Zorg dat je de EHBO op orde hebt. Blijf goed om je heen kijken. Welke behoeften zijn er bij vrijwilligers en (potentiële) bezoekers? Welke organisaties hebben behoefte aan samenwerking met het Repair Café? Dat zijn er meer dan je denkt! 24
5. Afsluiting Na de tweede ronde themasessies was de LRCD 2015 alweer voorbij. Het team van Stichting Repair Café bedankte alle vrijwilligers die een inhoudelijke bijdrage hadden geleverd, voor hun inzet. Liefhebbers konden bij de bar nog even napraten. Bij de uitgang kregen alle deelnemers een gratis Jekkocontainer van Wecycle mee. 25
Weggooien? Mooi niet!