Werkstuk door een scholier 1500 woorden 11 maart 2004 7,8 34 keer beoordeeld Vak Biologie CHLAMYDIA De meest voorkomende SEKSUEEL OVERDRAAGBARE AANDOENING SOA INLEIDING Ziek worden is meestal het laatste waar je aan wilt denken als je gaat vrijen. Toch raken jaarlijks in Nederland zo n honderdduizend mensen besmet met een seksueel overdraagbare aandoening (soa), vroeger geslachtsziekte genoemd. Er is dus wel een reden om er even bij stil te staan. Griep kun je ook van een ander krijgen, dus waarom zou je bij seksueel lichamelijk contact niet nog een veel groter risico lopen? Sommige soa hebben ernstige gevolgen, als ze niet op tijd worden behandeld. Gelukkig zijn de meeste gemakkelijk te genezen. Alle soa zijn besmettelijk. Je kunt een soa hebben zonder dat je er iets van merkt maar ook dan kun je een soa (ongemerkt) doorgeven. Er is geen enkele manier die je absolute zekerheid geeft dat je niet besmet zult raken met een soa. Ook zonder seks kun je via je vingers of je mond een ziekte oplopen. Je kunt wel voorzorgsmaatregelen nemen. De beste manier om besmetting te voorkomen is om altijd met een condoom te vrijen, zeker bij een partner die je niet goed kent (zoals vakantieliefjes). Tijdens en na de zomer krijgen de GGD-en opvallend veel meer soa te behandelen dan in de rest van het jaar. Daarom hieronder het kleinste en belangrijkste woordenlijstje-voor-op-reis: Ik vrij veilig of ik vrij niet : Engels: I have safe sex or no sex. Frans: Si je fais l amour, je me protège, ou je m abstiens. Spaans: Hago el amor sin correr riesgos o no lo hago. Duits: Ich habe entweder Safe Sex oder keinen Sex. In de volgende hoofdstukken komen eerst de algemene kenmerken van soa aan de orde en vervolgens de soa die tegenwoordig in Nederland het meest voorkomt: Chlamydia. ALGEMENE KENMERKEN EN BEHANDELING VAN SOA https://www.scholieren.com/verslag/15036 Pagina 1 van 5
Vaak is het niet duidelijk dat je een soa hebt opgelopen, omdat de verschijnselen niet goed merkbaar zijn. Je kunt besmet zijn zonder dat je iets in de gaten hebt. Het is altijd belangrijk om een soa zo vroeg mogelijk te laten behandelen. Als je lang wacht kan dat vervelende gevolgen hebben. De meest voorkomende soa kunnen onderverdeeld worden in twee soorten: bacteriële en virale infecties. Soa die door een bacterie worden veroorzaakt (gonorroe, chlamydia en syfilis) kunnen eenvoudig met antibiotica worden genezen. Soa die het gevolg zijn van een virusinfectie (hiv, herpes genitalis, genitale wratten en hepatitis) zijn wel te behandelen maar niet te genezen. Hepatitis is de enige soa waar je je tegen kunt laten vaccineren maar alleen als je nog nooit door het virus besmet bent geweest. Hoe herken je een soa? Afscheiding of pus uit penis, vagina of anus. Bij vrouwen is de afscheiding vaak méér dan normaal. De afscheiding kan waterig, melkachtig, gelig of groenig van kleur zijn en anders ruiken. Branderig gevoel, geïrriteerdheid, pijn bij of na het plassen of kleine beetjes moeten plassen. Zweertjes, wratjes, blaasjes op de penis, vagina, anus of mond. Jeuk in het schaamhaar, aan de eikel, schaamlippen of anus. Gezwollen klieren in de liezen. Pijn in één of beide (bij-)ballen. Pijn in de onderbuik. Onregelmatig of abnormaal bloedverlies. Zijn er altijd klachten? Nee, niet altijd. Het kan weken, maanden en soms zelfs jaren duren voordat je klachten krijgt. Soms zijn er nauwelijks of geen verschijnselen. Of ze zijn zo vaag dat je er geen last van hebt. Vooral vrouwen merken vaak niet dat ze een soa hebben. Zolang je niet bent behandeld, kun je de aandoeningen wel doorgeven aan anderen. Ook als je een hiv-infectie hebt (seropositief bent), hoef je dat niet te merken. Vaak heb je jarenlang geen klachten. Niemand kan het aan je zien. Maar je kunt het virus wel doorgeven. Wat zijn de gevolgen als je niet wordt behandeld? Als je een soa niet laat behandelen, kunnen de gevolgen ernstig zijn. Het komt bijvoorbeeld steeds vaker voor dat vrouwen onvruchtbaar worden als gevolg van een niet behandelde chlamydia-infectie. Ook is het risico op een hiv-infectie groter als je een andere soa hebt. De overdracht van hiv kan dan gemakkelijker verlopen door wondjes of zweertjes aan de penis, anus of in de vagina. Zwangerschap Als een vrouw voor of tijdens de zwangerschap een soa oploopt, kan zij tijdens de zwangerschap of de bevalling de baby infecteren. Daarom worden zwangere vrouwen altijd gecontroleerd op syfilis en hepatitis B. Als deze soa op tijd worden ontdekt, kan infectie van de baby worden voorkomen. Testen op https://www.scholieren.com/verslag/15036 Pagina 2 van 5
hiv hoort niet automatisch bij de zwangerschapscontrole. Als er een kans is dat je met hiv bent geïnfecteerd, kun je beter wel een hiv-test laten doen. Het liefst al voordat je zwanger wordt. CHLAMYDIA Chlamydia is de meest voorkomende (soa) in ons land. Naar schatting lopen jaarlijks ongeveer 60.000 mensen deze aandoening op. Vooral bij vrouwen en mannen tussen de 15 en 35 jaar komt chlamydia veel voor. Toch weten maar weinig mensen wat chlamydia precies is en wat de gevolgen ervan kunnen zijn. Wat is chlamydia? Een chlamydia-infectie wordt veroorzaakt door een bacterie: chlamydia trachomatis. Deze bacterie wordt overgedragen via onveilig seksueel contact en veroorzaakt ontstekingen in de slijmvliezen van de geslachtsdelen en/of de anus. Chlamydia komt bij de gehele bevolking veel voor. Uit bevolkingsonderzoek in Amsterdam, blijkt dat 2 tot 5% van de vrouwen de chlamydia-bacterie bij zich draagt. Chlamydia komt aanzienlijk vaker voor bij jonge vrouwen (15-19 jaar) en bij Surinaams-creoolse en Antilliaanse vrouwen. Klachten Veel mensen die chlamydia hebben, merken dat niet. Van de vrouwen die met chlamydia zijn besmet, heeft 60-70% geen (duidelijke) klachten. De rest van de vrouwen krijgt 1 tot 3 weken na de infectie klachten. Deze klachten kunnen zijn: pijn of een branderig gevoel bij het plassen; meer of andere afscheiding; tussentijdse bloedingen; pijn of bloedverlies tijdens of na het vrijen; pijn in de onderbuik; of pijn rechtsboven in de buik. Mannen hebben iets vaker klachten dan vrouwen als zij met chlamydia zijn besmet. Vaak ontstaan deze klachten 1 tot 3 weken na de besmetting. Maar ook bij mannen ontbreken klachten vaak. Klachten bij mannen die op chlamydia wijzen, zijn: pijn of een branderig gevoel bij het plassen of poepen; afscheiding uit de penis; pijn in de balzak. Besmetting Doordat een chlamydia-infectie vaak zonder klachten verloopt, is er een grote groep mensen die niet weten dat zij de ziekte hebben. Zij kunnen anderen infecteren zonder dat zij zich daarvan bewust zijn. Chlamydia is erg besmettelijk. Vrouwen hebben twee keer zoveel kans op besmetting als mannen. Dat https://www.scholieren.com/verslag/15036 Pagina 3 van 5
komt omdat het slijmvlies van de vrouwelijke geslachtsdelen een groter oppervlakte heeft. Chlamydia is niet alleen overdraagbaar op de slijmvliezen van de geslachtdelen, maar ook op de slijmvliezen in de anus. Welke plaatsen zijn besmet, hangt af van de manier waarop seks heeft plaatsgevonden. Preventie Een condoom beschermt tegen besmetting met de chlamydia-bacterie. Chlamydia is goed te behandelen met antibiotica, als de infectie tijdig wordt opgemerkt. Maar als de klachten heel vaag zijn of niet serieus worden genomen, is het soms te laat voor behandeling. De infectie kan dan ernstige schade veroorzaken. Vroege ontdekking en behandeling zijn dan ook van groot belang. De gevolgen van een chlamydia-infectie Bij vrouwen kan chlamydia baarmoeder- en eileiderontstekingen veroorzaken. Door deze ontstekingen ontstaan verklevingen en littekenweefsel in de eileiders, die tot ernstige vruchtbaarheidsproblemen kunnen leiden. De eileiders kunnen vernauwen of zelfs verstopt raken, waardoor ze niet meer (goed) functioneren. Hoe vaker een vrouw een chlamydia-infectie heeft die leidt tot een ontsteking van het kleine bekken (Pelvic Inflammatory Disease: PID), en hoe ernstiger die infectie verloopt, des te groter de kans op latere gevolgen. Jaarlijks worden hierdoor naar schatting zo n 1.000 vrouwen onvruchtbaar. Andere gevolgen kunnen zijn: buitenbaarmoederlijke zwangerschap en (chronische) buikpijn. Tabel: Chlamydia-infecties en de gevolgen bij vrouwen Vrouwen aantal per jaar* Chlamydia-infecties 33.000 Ontsteking van de baarmoederwand 14.000 Ontsteking van de eileiders 7.000 Onvruchtbaarheid door verstopte eileiders 1.000 Buitenbaarmoederlijke zwangerschap 300 Bron: Stichting soa-bestrijding, 1996 Bij mannen zijn de gevolgen van chlamydia meestal minder ernstig. Het komt soms voor dat de infectie opstijgt naar de bijbal of de prostaat. Zo'n infectie is erg pijnlijk, maar goed te behandelen. Jaarlijks lopen zo'n 27.000 mannen chlamydia op. De bacterie zorgt bij ongeveer 1.000 van hen een ontsteking van de bijbal of de prostaat. Als een zwangere vrouw een chlamydia-infectie heeft, kan de baby tijdens de bevalling worden geïnfecteerd Als gevolg daarvan kan de pasgeborene een oog- of longontsteking krijgen. Een chlamydiainfectie is echter ook tijdens de zwangerschap goed te behandelen, zodat het kind geen risico loopt. Advies, onderzoek en behandeling https://www.scholieren.com/verslag/15036 Pagina 4 van 5
Wanneer je na een onveilig seksueel contact één of meer van de klachten hebt, kun je daarmee naar de huisarts, de GGD of een soa-polikliniek gaan. De meeste GGD-en behandelen zelf niet, maar kunnen wel doorverwijzen naar een arts die gratis en anoniem onderzoekt en behandelt. Bovendien kan de GGD informatie en advies geven. Soa-poliklinieken helpen je ook gratis en anoniem. Als uit onderzoek blijkt dat je een chlamydia-infectie hebt, dan wordt een antibioticakuur voorgeschreven. Tot een week na de kuur mag je geen geslachtsgemeenschap hebben omdat anders herbesmetting kan plaatsvinden. Het is daarom ook belangrijk dat je partner zich snel laat onderzoeken (en behandelen). Bronvermelding 1. Reader Biologie: Lang leve de liefde voortplanting & relaties, 3H/V. 2. Vrijen is verrukkelijk, door Jay Gale & Jacqueline Voss in samenwerking met de Rutgers Stichting. De Brink, Amsterdam, 1997. 3. Artikel Alles over chlamydia, tijdschrift Yes, nr. 23, juni 2002. 4. Website van de Stichting Soa-bestrijding: www.soa.nl 5. Website van het Nederlands Instituut voor Sociaal-Sexuologisch Onderzoek: www.nisso.nl 6. Website www.korenmarkt.com, pagina Veilig vrijen in vreemde talen. https://www.scholieren.com/verslag/15036 Pagina 5 van 5