Workshop 3 () - Als de regelgeving technisch ingewikkeld is, zodat de ondernemer die moeilijk kan kennen; - Als de ondernemer gemotiveerd is de regels na te leven; - Als de ondernemer niet bewust de regels overtreedt; Dan is strikte handhaving d.m.v. controleren en sanctioneren niet effectief en dus niet gewenst.
Spelen met vuur: de gemeentelijke handhaving van de brandveiligheid An economic analysis Symposium Handhaving en Toezicht 5 november 2009 Casus Stel je werkt bij gemeente X als beleidsmedewerker brandveiligheid. Dit is een middelgrote gemeente met zo n 50 cafés en 50 restaurants. De meesten zijn wel bekend. Met carnaval maken de inspecteurs altijd een rondje. Gisteravond is in gemeente Y een brand geweest in een café waarbij 10 jongeren om het leven zijn gekomen en een veelvoud gewond is geraakt. De persvoorlichter belt. De journalist van de plaatselijke krant belde met de vraag of dit ook in gemeente X kan gebeuren. Hoe zit dat eigenlijk met de brandveiligheid in jullie gemeente? Over 15 minuten zal de burgemeester de journalist te woord staan.
Casus Over 15 minuten zal de burgemeester de journalist te woord staan Welk advies geef je de burgemeester mee? 1. Kan dat ook in jullie gemeente gebeuren? Voldoen de cafés bij jullie wel aan de brandveiligheid? 2. Wat gaat de gemeente doen om de brandveiligheid te verbeteren? Centrale vraag Wat is een effectief en efficiënt handhavingsbeleid? Welke handhavingsstijl is wenselijk? Deze vraag is niet in abstracto te beantwoorden. Daarom: Casus brandveiligheid in de horeca. Theorie: optimale handhavingsstijl
Rechtseconomisch uitgangspunt Becker (1968): minimaliseer pakkans, maximaliseer boete Bijvoorbeeld: - nalevingskosten: 200; schade: 500 - pakkans: 100%, boete 210 - of: pakkans: 1%, boete 21.000 - verw. boete = 210 > nalevingskosten 200
Uitspraak 1 Info en advies Controles zijn nodig om overtredingen en het belang van brandveiligheid uit te leggen; adviseren is primaire handhavingsdoel. Tijd nemen voor een controle. Tuurlijk. Brandveiligheid is geen algemene kennis. Maar: - regels zijn niet zo moeilijk; geen brand-kennis nodig - eenmalig probleem? - prikkel voor ondernemer om zich te informeren door sancties Uitspraak 2 Herstel, onbewust Overtredingen zijn niet bewust, maar gevolg van technische mankementen. Geen heksenjacht ontketenen. Zorg dat de ondernemer de naleving herstelt. Tuurlijk. Naleving herstellen. Bijv. door een waarschuwing. Maar: - technische mankementen hangen af van voorzorgsm. - prikkel voor wachten met herstel tot inspectie - compliance strategie zorgt alleen maar voor afwachten, uitstel
Uitspraak 3 overtuigen, opvoeden 90% is bereid de regels na te leven. Heksenjacht werkt averechts. Controle is nodig om te overtuigen dat spontane, vrijwillige naleving de beste keuze is. Inspectie is maar een momentopname. Tuurlijk. Bereidheid is een belangrijk element. Bestraffen holt die bereidheid uit. Maar: - zwakke handhaving leidt tot verlies aan normbesef, cultuur waarin naleving niet belangrijk is - strikte handhaving: signaal dat naleving noodzakelijk is Overige uitspraken 4. Sancties opleggen ingewikkeld: koudwatervrees 5. cooperatief: weinig ingrijpen als bereidheid er niet is 6. verantwoordelijkheid horecaondernemer: geldt altijd
Deterrence vs compliance - conclusies 1. Ook economie laat ruimte voor compliance strategieen 2. Preciezer formuleren: wel/niet direct een straf opleggen 3. Twee hoofdredenen voor compliance strategie: I. Incomplete regels II. opleggen sancties brengt kosten mee Alleen als gedeeltelijke naleving maximaal haalbaar is 4. Eerst doel van handhaving bepalen, dan de strategie 5. Ruimte voor compliance strategie lijkt beperkt. Deterrence strategie dwingt tot keuzes maken 6. Meer onderzoek naar falen compliance strategie nodig Rechtseconomisch uitgangspunt Becker (1968): minimaliseer pakkans, maximaliseer boete Bijvoorbeeld: - nalevingskosten: 200; schade: 500 - pakkans: 100%, boete 210 - of: pakkans: 1%, boete 21.000 - verw. boete = 210 > nalevingskosten 200
Gedrag, effecten en kosten De hausse aan beleidsnotities Stelling: Zolang adequate informatie over de effecten van gemeentelijk handhavingsbeleid ontbreekt, moeten we gemeenten niet dwingen om beleidsprogramma s te maken die zijn gebaseerd op de te verwachten effecten van handhaving. Dat leidt er alleen maar toe dat ambtenaren zich bezig houden met inhoudsloze en vrijblijvende beleidsontwikkeling. Kosten en baten van beleid Na Volendam: inhalen achterstand vergunningen (70%) + controle op naleving. Professionaliseren van de handhaving Doelmatig? Schatting voor horeca, overzicht jaarlijkse kosten
Kosten van beleid
Baten en kosten beleid - conclusies - alleen rendabel als verwachte schade met meer dan 43% is gereduceerd - incidentenpolitiek - aandacht naar projecten ipv primaire proces (okt. 2008: afschaffing gebruiksvergunning!) Ander feitje De totale schade van de Volendam-ramp kan geschat worden op zo n 120 miljoen. Cafe-baas Veerman (strafrechtelijk veroordeeld) betaalt 3,15 miljoen schade-vergoeding (wv. 1,8 verzekering). Een schijntje dus. De overheid kiest ervoor de schade te compenseren Slecht signaal richting (horeca)ondernemers
Conclusies 1. Handhaven doe je niet achter je bureau, maar op straat. 2. Handhaven doe je wel of niet, niet een beetje. 3. Wie A zegt, moet ook B zeggen. 4. Straffen is gericht op de lange termijn consequenties, niet de korte termijn effectiviteit
Conclusies (vervolg) 5. Als kennis over effectiviteit echt zo beperkt is, moeten we ophouden met al die beleidsplannen. 6. Let niet alleen op de handhaafbaarheid, maar ook op de handhavingswaardigheid (commissie Michiels). De top van de pyramide wordt veel te vaak vergeten! EINDE