Nieuw landgoed De Horst schetsvisie studio 25 oktober 2012 Ronald van der Heide
Topografische kaart 1868 met globale aanduiding projectlocatie
Zicht op boerderij De Horst vanaf Schammersteeg Boerderij De Horst Hogere ligging boerderij Beekenkamp de Engweg Colofon Nieuw landgoed De Horst schetsvisie initiafnemers: t Sticht Ontwikkeling en Beheer bv I: www.tsticht.nl E: info@tsticht.nl contactpersonen: Tim van de Boom M: 06 12868280 Jeroen Rijlaarsdam M:06 53216773 projectnummer: 12.004 d.d. 25 oktober 2012 Studio Ronald van der Heide I: www.ronaldvanderheide.nl E: info@ronaldvanderheide.nl M: 06 34274611 Hoogtesprong in maaiveld langs Engweg Valleikanaal Zicht op beekdal Modderbeek Schammersteeg
Topografie Het landschap is ontstaan aan de noordflank van de Utrechtse Heuvelrug, op de dekzandgronden. Beken vanaf de Veluwe baanden zich een weg door het landschap, om via Amersfoort af te wateren op de Eem en vervolgens de Zuiderzee. De ligging van de beken aan de voet van de Heuvelrug is bepalend geweest voor de ontginning. Ten noorden van de Modderbeek ligt het kampenlandschap, ten zuiden ervan, aan de voet van de Heuvelrug de veenontginning (onder andere Hamersveld). Het kampenlandschap kenmerkt zich op hoofdlijnen oorspronkelijk door: - (Onregelmatige) blokverkaveling; - Houtwallen; - Diversiteit in landgebruik, een mozaïek van akkers, weides en houtopstanden. Het kampenlandschap op de projectlocatie is een landschap van tijdslagen: - Uit de Middeleeuwen stamt de wegenstructuur, met de Horsterweg, Schammersteeg, Engweg en Hessenweg. - Uit de 18de eeuw stamt de Grebbelinie. Op de projectlocatie is daar echter niets meer van te zien; wel in de stedebouwkundige structuur van Leusden. - Uit de eerste helft van de 20ste eeuw stamt het Valleikanaal en de wederopbouwboerderijen langs de Horsterweg en Engweg. Tijdens de aanleg van het Valleikanaal (1937-1948) is ter plaatse van het plangebied de loop van de Modderbeek gevolgd, waarbij de meanders eruit zijn gehaald. - Na de tweede wereldoorlog is Leusden hard gegroeid, en de projectlocatie van een rustig landelijke omgeving veranderd naar landelijk gebied met een stevige uitloopfunctie voor Leusden en Amersfoort. - Aan de westzijde van de projectlocatie is extra waterberging aangelegd, ter voorkoming van wateroverlast. De waterberging langs het Valleikanaal en het Valleikanaal zelf zijn onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. Topografische kaart 1906 Topografische kaart 2006 Omgeving in ontwikkeling
Ondergrond en cultuurhistorie Op de bodemkaart in combinatie met de hoogtekaart is op de projectlocatie een overgang te zien van een hoger gelegen dekzandrug (de eng) naar een lager en natter gelegen beekdal van de (voormalige) Modderbeek. Het gebied heeft een kwelstroom van 0,5-1,0 mm/dag aan de oostzijde tot 1,0-2,0 mm/dag aan de westzijde. Op de locatie van de Schammer was in 1998 sprake van wateroverlast (bron: LOP). Op de cultuurhistorische kaart zijn de tijdslagen goed te zien: - De oudste tijdlaag (niet zichtbaar in het veld) vormt de archeologie. Voor een deel van de projectlocatie geldt een hoge trefkans; - Uit de Middeleeuwen stamt de wegenstructuur; - Uit de 18de eeuw de Grebbelinie met inundatievlakte; - De verspreid staande bebouwing bestaat deels uit voor-20ste eeuwse boerderijen, deels uit wederopbouw boerderijen. dekzandrug dekzandvlakte beekdal veen Bodem (bron: www.provincie-utrecht.nl) Gevelsteen op wederopbouwboerderij gemeentelijke MIP-objecten Grebbelinie, nog zichtbaar Hoogtes >3,00m +NAP Grebbelini, verdwenen 2,50-3,00m +NAP Inundatievlakte Grebbelinie 2,00-2,50m +NAP Oude wegenstructuur 1,50-2,00m +NAP Archeologie: hoge trefkans 1,00-1,50m +NAP Archeologie: middelhoge trefkans (bron: Algemene Hoogtekaart Nederland) Cultuurhistorische waarden (bron: Tastbare Tijd en LOP) Kazemat van de Grebbelinie bij Leusden (Leusbroekerweg)
Ontwerpbenadering Het nieuwe landgoed moet een impuls geven aan het bestaande landschap, met respect voor het bestaande. Daarbij zien we het nieuwe landgoed als een nieuwe laag, die over oude lagen heen gelegd wordt. De basis voor het nieuwe landgoed vormt het onderliggende landschap. De kern ligt hoog en droog op de dekzandrug. Om te onderstrepen dat het landgoed een nieuwe toevoeging is, krijgt het landhuis een zelfstandige ligging, terugliggend ten opzichte van de boerderijen aan de Engweg. Het landhuis wordt geplaatst in het verlengde van de Schammersteeg. De Schammersteeg wordt doorgetrokken, waarmee het landgoed aan de Schammer wordt verknoopt. Rondom het landhuis komt een boscomplex, aansluitend op de kavelmaten van de eng. Langs de randen komen houtwallen van eik (op de drogere plekken) en wilg (bij het kanaal) maken we houtwallen. Met deze ingrepen herstellen we (weliswaar niet letterlijk) een deel van de oorspronkelijke landschapsstructuur van de eng. Aan de zuidzijde trekken we de structuur van natte natuur en waterberging door het landgoed in. Verkend moet worden of het landgoed daarmee ook bij kan dragen in extra waterberging van de omgeving. Het overige deel van het landgoed wordt ingericht als extensief beheerd, kruidenrijk grasland, waarbij gezocht wordt naar een beheervorm met vee. In het grasland zal de gradiënt van droog naar nat terug te zien zijn. Enkele bomen in het grasland geven het landgoed monumentaliteit en zorgen voor dieptewerking van de ruimtes. Op het landgoed vormt een structuur van informele wandelpaden een aanvulling op de wandelpadenstructuur in de Schammer en het gebied langs het Valleikanaal. De Engweg zal vanaf de Horsterweg tot achter het kavel van boerderij De Horst worden afgesloten voor gemotoriseerd verkeer. Dit verkeer zal gebruik maken van de nieuwe toegang naar het landhuis. Het afgesloten deel van de Engweg zal als een hoger gelegen rug in het landschap zichtbaar blijven, en zal deels nog worden gebruikt als wandelroute. De bebouwing bestaat uit vier eenheden: een hoofdhuis, portierswoning, koetswoning en schuurwoning. Samen vormen ze een hecht ensemble, waarbij de eerste twee en de laatste twee ieder een subensemble vormen. Dit komt tot uitdrukking in de ligging ten opzichte van elkaar, en de materialisatie. Bij de boerderij De Horst worden de opstallen aan de achterzijde (niet -monumentaal) gesloopt. De monumentale gebouwen blijven staan en krijgen een woonfunctie. In het veld staan twee kleine gebouwtjes, die dienst doen als schuilgelegenheid voor het vee en hoogst noodzakelijke materialenberging voor het beheer. De visieschets laat een uitwerking zien van de beschreven ontwerpbenadering en is een ontwerp op hoofdlijnen. Volgend op de visieschets wordt een inrichtingsplan opgesteld, waarin open einden verder worden uitgezocht en uitgewerkt, zoals: - groen en instandhoudingsplan; - beeldkwaliteitsplan voor de bebouwing; - waterhuishouding; - precieze maaiveldhoogtes en grondbalans (intentie is te werken met een gesloten grondbalans).
Visieschets - landgoed in omgeving
Schetsvisie landgoed LEGENDA bestaande bomen boerderij de horst houtwal van eik nieuw landhuis de horst houtwal van wilg portierwoning eik koetswoning sierboom 1e orde grootte schuurwoning sierboom 2e orde grootte schuilgelegenheid vee/ materialenberging bos met overwegend eik weg (half)verhard haag wandelroute kruidenrijk gras droger/natter zichtlijn riet en moerasvegetatie N water 0 10 50 100 m
Sfeerbeelden m
Bebouwingsensemble
boerderij de horst bijgebouwen achter boerderij worden gesloopt boerderij en schuur blijven staan kavel ca. 3.000m2 koetswoning goothoogte maximaal 3,5 m. nokhoogte maximaal 7 m. volume maximaal 750 m3 bijgebouw mee ontwerpen in/aan hoofdvolume kavel: 1400m2 nieuw landhuis de horst goothoogte maximaal 7 m. nokhoogte maximaal 11 m. volume maximaal 1.200 m3 bijgebouw nabij hoofdvolume schuurwoning goothoogte maximaal 3,5 m. nokhoogte maximaal 7 m. volume maximaal 600 m3 bijgebouw mee ontwerpen in/aan hoofdvolume kavel: 1200m2 kavel: ca 3.000m2 portierswoning goothoogte maximaal 3,5 m. nokhoogte maximaal 7 m. volume maximaal 450 m3 bijgebouw mee ontwerpen in/aan hoofdvolume kavel: 800m2 schuilgelegenheid vee/beperkte berging materialen ten behoeve van beheer goothoogte maximaal 3,5 m. nokhoogte maximaal 5 m. N.B.: maximaal 500m2 aan nieuwe bijgebouwen nader te verdelen over woningen beeldkwalieit per woning nader te detailleren in bkp
studio Ronald van der Heide