Zorgzaam omgaan met kinderen in de media Balanceren tussen beschermen en participeren Bruno Vanobbergen Kinderrechtencommissaris Kinderen en media: vele gezichten Deelname aan amusementsprogramma s Deelname aan reportages en documentaires Deelname aan interactieve radioprogramma s In beeld voor nieuwsitem In beeld als slachtoffer In beeld als dader 1
Kinderen tevreden laten terugkijken Brochure door Kinderrechtencommissariaat Actieve sensibilisering door Raad van Journalistiek Bijkomende artikel in Code voor Journalistiek: Extra aandacht voor kwetsbare kinderen Brochure: doelstellingen Sensibiliseren Waarheidsgetrouw fair en onafhankelijk berichten Respect voor privéleven en menselijke waardigheid Aandachtspunten om frustraties en teleurstellingen te vermijden Kinderen en jongeren met plezier terugkijken op medewerking Vaak evidenties: in praktijk niet altijd even zorgvuldig toegepast Brochure: voorbereiding Bezoek en overleg VRT, VTM, SBS-Belgium Interview met 5 kinderen en jongeren 2 kinderen Arm Vlaanderen 2 jongeren Junior Eurosong 1 jongere Karrewiet Plus Bijwonen opnamedag The Voice Kids Analyse voorbeelden van richtlijnen buitenland 2
Informeer Maak uzelf bekend doel van interview Geef uw contactgegevens blijf bereikbaar De mensen van Karrewiet hebben mij op voorhand heel goed ingelicht wat er ging gebeuren, die zijn hier gekomen, die hebben eerst met mij gebabbeld, dat was zo nen babbel en die waren heel vriendelijk tegen me Xenia, 13 jaar (Karrewiet Plus) Toestemming Toestemming vragen aan minderjarigen Onderscheidingsvermogen: 12 jaar? Onderwerp, context, output Zonder onderscheidingsvermogen: Altijd toestemming van de ouders Ook bij onderscheidingsvermogen ouders betrekken Bij emotionele getuigenis Schriftelijke toestemming Toestemming Toestemming is een continu proces Toestemming in scholen: stilzwijgend tenzij Associatie met politieke/filosofische overtuigingen Belachelijk maken Winstbejag Een bepaald kind er uit wordt gelicht Kinderen inlichten dat ze recht hebben om niet in beeld te komen 3
Begeleiding Stel kinderen en jongeren gerust vermijd stress Zorg voor extra professionele begeleiding bij langdurige programma s (vertrouwenspersoon) Vanaf het kamp om reportages op te nemen was er een kinderpsychologe bij. We zijn zo drie kwartier met haar in gesprek geweest, maar dat was echt een gesprek apart over de groepssfeer en of er problemen zijn en of ge u ergens niet goed bij voelt en zo. Ja het was een toffe madam. Lies, 14 jaar (Eurosong for Kids) Geef kinderen en jongeren inspraak Neem mening van minderjarigen serieus Minderjarigen hebben recht hun medewerking te stoppen (informed consent) En mocht je daar dan zeggen dat het goed was of dat iets absoluut niet uitgezonden mocht worden? Ja, dat mocht, ja. Is dat ook gebeurd? Ja. Ik had iets verkeerd gezegd maar ik ga het niet zeggen en jij papa ook niet. Michel, 12 jaar (Arm Vlaanderen) Inspraak Informeer kinderen over mogelijke impact Michel was eerst een beetje kwaad op de journaliste dat zij doorverwees naar andere organisaties allee jong nu willen al die mensen mij cadeautjes geven en dat mag nie!...hij verstond dat eerst niet, maar nu is het ok. Hij begrijpt het goede eraan, maar voor een kind is dat moeilijk. papa van Michel 12 jaar (Arm Vlaanderen) 4
Zorgzaamheid Publiceer geen beelden die waardigheid van minderjarigen aantasten, ook niet met toestemming van betrokkene Zorg voor bijkomende informatie waar minderjarige terecht kan voor vragen Laat minderjarige niet achter met slecht of ontgoochelend gevoel Dring er bij kinderen en jongeren op aan dat ze hun naaste omgeving op de hoogte brengen van hun medewerking Zorgzaamheid nadien Hou na traject verbinding met minderjarige. Bij langdurig contact dringt men binnen in het leven van minderjarige Ja en daar ben ik wel blij om, want meestal is dat als mensen een programma opnemen voor zo eenmalig zo dat na die opnames het contact verbreekt, maar dan ben ik wel blij zo dat we X (de programmamaakster) zo nog af en toe eens zien, via Facebook, of mama via hotmail of via de telefoon Leslie, 12 jaar (Arm Vlaanderen) Zorgzaamheid: niet enkel tv Fragment radio 5
Publicatieverbod minderjarigen onder een maatregel Fragment YAR-wonen Publicatieverbod minderjarigen onder een maatregel Spanningsveld tussen verbod >< participeren Recht op privacy Artikel 22 Grondwet (eerbieding van privéleven) Artikel 22bis Grondwet (eerbieding morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit minderjarigen) Artikel 16 VRK (bescherming tegen inmenging privacy) Artikel 8 EVRM (bescherming van privé-, gezins-, familieleven) Art.433bis Strafwetboek(bijzondere jeugdbijstand) Verbod op publiceren en verspreiden van teksten, foto s, verslaggeving waaruit identiteit kan blijken Publicatieverbod minderjarigen onder een maatregel Recht op participatie Recht om gehoord te worden (art.12) Recht om mening uit te drukken (art. 13) Een tienermoeder wil vertellen over wat het is om op jonge leeftijd een baby te krijgen. Haar voogd en alle hulpverleners staan achter de reportage. Maar omdat ze zelf als kind in een problematische opvoedingssituatie zat en de jeugdrechter daar uitspraak over deed, kan ze alleen getuigen met een enorme blur over haar gezicht. 6
Knelpunten Het verbod mogelijks te absoluut Kansen op positieve beeldvorming in kiem gesmoord Het verbod stigmatiseert mogelijks Verbod accentueert verschillen Grote diversiteit tussen jongeren Nood aan regelgeving die een flexibiliteit toelaat Oplossingen Wetswijziging: Bevoegdheid aan jeugdrechter om af te wijken Inspraak van minderjarigen Inspraak van programmamaker journalist Informeren Herkenbaar in beeld indien geen referentie naar maatregel of context van jeugdbescherming Oplossingen Creatieve manieren zoeken om deze thema s toch in beeld te brengen Fragment pleegmoeder 7