Johannes 2:23 3:21 (opnieuw geboren worden) Gemeente van de HEER Jezus Christus, gasten en luisteraars, Jullie zijn vanmiddag naar de kerk gekomen maar wisten jullie eigenlijk dat de doop een heel wreed gebeuren? Ben je net geboren, moet je meteen weer dood. Want dat gebeurt er eigenlijk. Gedoopt worden: begraven worden met Christus en met Hem opstaan. Je oude leven afleggen, opstaan in een nieuw leven. Met dat jullie Luuk lieten dopen zeggen jullie eigenlijk, Arjen en Tanneke, toen ik jullie die eerste vraag stelde, dat de eerste geboorte van Luuk uit het water van de baarmoeder niet genoeg was. Niet genoeg om kind van God te zijn. Daarvoor is nóg een geboorte nodig: één uit water én Geest, zoals Johannes zegt (vs. 5,8). Om bij God te horen moet je opnieuw geboren worden. Uit water, dat reinigt en uit de Geest dat is: van boven geboren worden, geestelijk leven krijgen. Zonder ben je geestelijk dood. Moeilijke boodschap. Waarom is dat eigenlijk nodig? [dia 1] Dit is toch een heel lief en schattig mannetje? Natuurlijk is dat zo, maar wist je dat Jezus je weet wel, van laat de kinderen tot mij komen die Jezus denkt niet zo optimistisch over mensen, over wat er vanaf het begin in zit. We hebben net gelezen dat als veel mensen tot geloof komen toch niet niks zou je zeggen! Jezus toch weinig vertrouwen in dat geloof. Het was een geloof gebaseerd op spectaculaire tekenen. Een soort Hans-Kazan-geloof : wow met weinig inhoud. Bij het kruis stonden op het eind nog maar een paar mensen die geloofden. En dan nog vertwijfeld. Johannes, Maria. Een handvol. Lief mannetje. Maar wat zit er in? Jezus zegt: jullie DNA. Maar in dat DNA zit geen gen voor eeuwig leven. Voor geestelijk leven, want dat is hetzelfde. Kinderen van God worden niet door mensen gemaakt, daarvoor moet je opnieuw geboren worden. Neem nu Nicodemus. Als je in de tijd van Jezus iemand zou mogen uitzoeken die het verdiende om bij God te horen, dan was hij het wel: lid van een vrome partij (de Farizeeën). Een joodse leider, een hoge theoloog-politicus. Lid van het Sanhedrin. Nicodemus. Deze Nicodemus komt s nachts bij Jezus. Hij zoekt een privé onderhoud, een persoonlijk gesprek. Ik denk dat deze Nicodemus veel respect had voor Jezus: u bent een leraar van God. Hij lijkt te spreken namens een groep (de Farizeeën?): wij weten dat u een leraar bent die van God is gekomen.
Maar Jezus doorziet ook bij Nicodemus wat erin zit en onderbreekt meteen het gesprek. Hij onderbreekt Nicodemus brutaal, weinig respectvol. En dan zegt Hij iets dat net zo wreed is als de doop van Luuk. Jezus zegt: wacht even, Nicodemus. Misschien heb je hebben jullie gedacht iets van God te zien. In de wondertekenen die Ik doe enzo. Maar tenzij je opnieuw geboren bent, zie je van God en zijn koninkrijk helemaal niks! Pardon? Ik maak vaak een heel verkeerd beeld van dat nachtelijke gesprek. Het gaat dan zo: een bange Nicodemus komt s nachts omdat hij er overdag niet voor uit durft te komen, bij Jezus. Jezus hoort Hem beleefd aan en onderwijst hem zachtmoedig. Maar hier gebeurt iets anders! Nicodemus komt voor een privé-onderhoud. Hij is zelf een hooggeplaatst man. Maar komt met respect. En dan onderbreekt Jezus hem vrij bruut. Vgl. het met een situatie waarin een minister zou vragen om een onderhoud met iemand van deze kerk privé natuurlijk, dat hoeft niet meteen aan de grote klok. Hij zegt: zeg, er gebeuren wel bijzondere dingen hier, dat moet wel iets te betekenen hebben. En dat jij dan zegt: dacht u iets bijzonders te hebben gezien of gehoord? Tenzij je een totaal ander mens wordt, lijkt me dat behoorlijk onmogelijk Toch is deze minister Nicodemus niet makkelijk van zijn stuk te brengen. Hij gaat niet meteen schelden, loopt ook niet op hoge poten weg maar zet het gesprek gewoon voort. Hij zegt eigenlijk: opnieuw geboren worden, dat lijkt me erg lastig, rabbi. Een oud mens verandert lastig van opvatting. Laat staan dat iemand opnieuw geboren wordt. Toch moeten jullie allemaal opnieuw geboren worden, zegt Jezus dan. Wat geboren is uit een mens is menselijk. Dat zie je! De neus van Tanneke, de bolling van Arjen. En wat geboren is uit de Geest is geestelijk, die heeft eeuwig leven. En ook dat verschil kan je zien. Wie oprecht handelt, wie liefheeft, schrijft Johannes op andere plaatsen is uit God geboren want God is liefde. 1 Zo iemand leeft vanuit een andere bron. t Is net als met de wind. Niemand weet precies vanwaar en waarheen. Maar je voelt m wel. Nicodemus gaat stug door. Hij begint wel, zo lijkt het, op een andere manier geïnteresseerd te raken. Een intellectuele tegenwerping (dat lijkt me lastig, meester) maakt nu plaats voor een echte vraag. Een vraag met een uitroepteken: maar hoe dan! 1 o.a. 1 Johannes 4:7-8.
Het is het laatste dat Nicodemus hier zegt. Ik wijs op een risico van met Jezus in gesprek gaan, net als Nicodemus. Misschien ben je voor het eerst naar de kerk gekomen en dacht je: goh, interessant, ben benieuwd. Trouwens, misschien ga je al jaren zo naar de kerk. Zie dan dat Jezus het gesprek dat Nicodemus uit interesse is begonnen, steeds meer overneemt. Nicodemus inbreng wordt steeds korter, die van Jezus langer. Het gesprek eindigt in een monoloog. Jezus gaat de controle overnemen. Hij gaat hoe langer hoe meer onderwijzen, zeggen hoe het zit en hoe het moet. En dat ligt gevoelig. Dat voel ik ook wel aan. Want wij zijn meer van het wederzijds respect. Jezus is meer van de overgave. Daar is de doop een teken van. Je gaat aan het begin van je leven niet in gesprek met God of op zoek naar Hem maar je moet opnieuw geboren worden. Als je ouder bent ga je misschien wel op zoek. Natuurlijk. Je hoeft niet net te doen alsof nog een baby bent. Toch is er ook een belangrijke overeenkomst. Wil je echt bij God horen, wil je eeuwig leven? Dan is wedergeboorte blijvend nodig. Geboren worden, daar kan je zelf niks aan doen (behalve in de weg liggen). Zo is het ook met geloven. Het is meewerken in plaats van tegenwerken. Je verzet opgeven. In je gevoel, in je verstand. Niet dat die twee onbelangrijk zijn. Maar je krijgt ze terug in een ander, een verheerlijkt perspectief. Net zoals Jezus na zijn opstanding nog steeds een lichaam had, maar dan beter, verheerlijkt, perfect. Er is geloof voor nodig om binnen te gaan in Gods koninkrijk te zien, ja om het te zien, daar is al geloof voor nodig. Geloven is: het getuigenis van Jezus accepteren. Tegenover het wij van Nicodemus zet Jezus het wij van Jezus en de Vader. Om dat geloven, te accepteren, is niets minder nodig dan een nieuwe geboorte. Nicodemus is daarvan zelf een duidelijk bewijs. Ook iemand die vertrouwt is met goddelijke schriften, maar niet gelooft zal zolang hij de woorden van Jezus niet accepteert God niet zien en zijn koninkrijk niet binnengaan. Dat Jezus daarmee niets nieuws leert, bewijst hij door het voorbeeld van Mozes en de koperen slang. 2 Toen de mensen gebeten werden door giftige slangen maakte Mozes een koperen slang. Iedereen die gebeten was en opkeek in geloof en vertrouwen naar die slang, die bleef leven. Jezus doelt hiermee op zijn eigen kruisdood. Nu ben je misschien geïnteresseerd, Nicodemus. Maar hoe is dat straks? kijk je ook op naar mij als ik aan het kruis hang? 2 Numeri 21.
Laten we eens even terug naar dat lieve babytje. En wat Jezus zegt, toepassen op ons allemaal. Want, wat zit er in? Bij ons, van binnen? Er is één ding dat jullie Luuk in ieder gevál niet hebben meegegeven. En dat is: eeuwig leven. Om dat te krijgen moeten jullie allemaal geloven. En daarvoor is niets minder nodig dan een tweede geboorte. Daarvan is de doop een afbeelding, een teken, een garantie. Even een vraag aan de catechisanten: weten jullie nog waarbij de doop van Luuk een teken is (catechisatie)? De doop van Luuk is in de eerste plaats een teken voor de ouders, en voor de rest van de gemeente. Jullie hebben, door je geloof, een relatie met God. En de doop is daar een teken bij. Een heel bruut teken: het is een erkenning dat wij, met ons vlees en bloed aan onszelf en aan onze kinderen geen eeuwig leven geven. En een heel mooi teken: God wil het wel. Hij wil het geven. De enige voorwaarde is dat je er zelf niks voor doet. Je moet het ontvangen zoals een kind dat alleen kan ontvangen. Op die manier is het natuurlijk ook een teken voor de dopeling zelf. Hij hoort er al bij hij werd zojuist ingelijfd in de kerk / lid van het lichaam van Christus zonder daar zelf iets van te begrijpen. Maar de vraag van vanmiddag is gericht aan iedereen die wél begrijpt wat hier zojuist gebeurde. Wil je net als Luuk bij God horen? Ben je bereid het gesprek aan te gaan waarbij je gaandeweg je bezwaren opzij zet? Waarbij je, net als Nicodemus, bereid bent je vragen bij te stellen? Zodat Jezus de ruimte krijgt om antwoord te geven? In vers 15 zegt Jezus: wie gelooft heeft eeuwig leven. Dat is Gods bedoeling met alle mensen. Daarvoor stuurde God zijn Zoon naar deze wereld (kerst). Niet om haar te veroordelen, maar om te redden. De keerzijde is dat wie niet gelooft al veroordeeld is (vers 18). Daarmee bedoelen Johannes en Jezus niet dat iedereen die niet gelooft naar de hel gaat. Daarmee bedoelen zij dat wie niet gelooft, inclusief gedoopte kerkmensen dus want de doop is een teken dat om antwoord vraagt, al in de hel is! wat is dat de hel? Dat is gewoon dit leven, waarin de één een willekeurig en om het even wie een goed leven leeft en de ander een zinloos bestaan leidt. En dan na 30, 50 of 80 jaar overlijdt. Dat was het dan. Leven zonder God, noemt de Bijbel dat. Maar dit leven kan ook hemels worden. Dat leven begint zoals dat van Luuk. Op het eerste gezicht is er misschien weinig verschil te merken. We weten niet wat Luuk allemaal nog zal overkomen. Maar er is een kiem geplant in deze wereld. Kerst. een eersteling is al opgeschoten, opgestaan. Kijk maar naar het open graf.
Wie dat gelooft en dat geldt ook voor Luuk die weet waar hij naartoe op weg is. die weet van eeuwig leven. Die gaat toch anders om met die omstandigheden waarin hij of zij zoals een ieder ander leeft. Die leeft niet voor zichzelf. Maar voor anderen, en zo voor God. Dat is dan ook de test. En nu spreek ik vooral de kerkmensen aan. Mensen die gedoopt zíjn. God beloofde je Vader te willen zijn. Hoe weet je nu of dat ook echt zo is? Johannes zegt: als je ook leeft in het licht, als je oprecht bent. Dan zie je dat God je Vader is. Als je bij het opgroeien wilt lijken op je Vader uit wie je geboren bent. Die tweede dan. Tot slot, en dat is een woord voor iedereen. Ik begrijp dat dit bijbelgedeelte, hoewel een van de meest bekende teksten uit de Bijbel erin voorkomen (Joh. 3:16), best confronterend kan zijn. Vragen oproept. Niet echt lekker ligt. Het schuurt tegen onze opvattingen, onze gedachten aan. Maar kijk naar Nicodemus. Die man die kwam uit respect en zo ruw onderbroken werd met die opmerking dat hij opnieuw geboren moest worden. Wat is er van hem geworden? Toevallig (wat is toeval?) weten we dat. Wist je dat hij het later voor Hem opnam in bij de andere leiders van de joden? En wist je dat hij heeft geholpen met het begraven van Jezus? Hij kwam met een schat: een grote hoeveelheid mirre en aloë om het lichaam van Jezus te balsemen. 3 Het kan dus. [amen] 3 Johannes 7:50-51; Johannes 19:39.